| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
៣. បច្ចយវារវណ្ណនា
3. Paccayavāravaṇṇanā
២៤៣. បច្ចយាតិ ឯត្ថ បតិ អយោ បច្ចយោ។ បតិ-សទ្ទោ បតិដ្ឋត្ថំ ទីបេតិ, អយ-សទ្ទោ គតិំ, បតិដ្ឋាភូតា គតិ និស្សយោ បច្ចយោតិ វុត្តំ ហោតិ, តតោ បច្ចយា, បច្ចយករណតោ តទាយត្តភាវគមនតោ វាតិ អត្ថោ។
243. Paccayāti ettha pati ayo paccayo. Pati-saddo patiṭṭhatthaṃ dīpeti, aya-saddo gatiṃ, patiṭṭhābhūtā gati nissayo paccayoti vuttaṃ hoti, tato paccayā, paccayakaraṇato tadāyattabhāvagamanato vāti attho.
‘‘មហាភូតេ បច្ចយា ចិត្តសមុដ្ឋានំ រូប’’ន្តិ (បដ្ឋា. ១.១.២៤៥) ភូតុបាទារូបានិ សហ សង្គណ្ហិត្វា វុត្តំ។ អដ្ឋកថាយំ បន ចិត្តសមុដ្ឋានេ ច មហាភូតេ និស្សាយ ចិត្តសមុដ្ឋានំ ឧបាទារូបន្តិ សយំ និស្សយោ អហុត្វា និស្សយេ ឧប្បជ្ជមានេន ឧបាទារូបេន និទស្សនំ កតន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។
‘‘Mahābhūte paccayā cittasamuṭṭhānaṃ rūpa’’nti (paṭṭhā. 1.1.245) bhūtupādārūpāni saha saṅgaṇhitvā vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana cittasamuṭṭhāne ca mahābhūte nissāya cittasamuṭṭhānaṃ upādārūpanti sayaṃ nissayo ahutvā nissaye uppajjamānena upādārūpena nidassanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
២៥៥. អសញ្ញ…បេ.… កដត្តារូបំ ឧបាទារូបន្តិ ឯត្ថ យោ បដិច្ចវារេ សហជាតេ កម្មឧតុជានំ, កម្មេ ច ឯកន្តានេកន្តកម្មជានំ វសេន អត្ថោ វុត្តោ, សោ នាធិប្បេតោ ឯវ ‘‘កដត្តារូប’’ន្តិ កម្មសមុដ្ឋានរូបស្សេវ សព្ពស្ស ច គហិតត្តាតិ តំ បហាយ យថាគហិតស្ស កដត្តារូបស្ស វិសេសនវសេន ‘‘ឧបាទារូបសង្ខាតំ កដត្តារូប’’ន្តិ អត្ថមាហ។ មហាភូតេ បន បដិច្ច បច្ចយា ច មហាភូតានំ ឧប្បត្តិ ន និវារេតព្ពាតិ ឧបាទារូបគ្គហណេន កដត្តារូបគ្គហណំ អវិសេសេត្វា ឧបាទារូបានំ និវត្តេតព្ពានំ អត្ថិតាយ កដត្តារូបគ្គហណេនេវ ឧបាទារូបគ្គហណស្ស វិសេសនំ ទដ្ឋព្ពំ។
255. Asañña…pe… kaṭattārūpaṃ upādārūpanti ettha yo paṭiccavāre sahajāte kammautujānaṃ, kamme ca ekantānekantakammajānaṃ vasena attho vutto, so nādhippeto eva ‘‘kaṭattārūpa’’nti kammasamuṭṭhānarūpasseva sabbassa ca gahitattāti taṃ pahāya yathāgahitassa kaṭattārūpassa visesanavasena ‘‘upādārūpasaṅkhātaṃ kaṭattārūpa’’nti atthamāha. Mahābhūte pana paṭicca paccayā ca mahābhūtānaṃ uppatti na nivāretabbāti upādārūpaggahaṇena kaṭattārūpaggahaṇaṃ avisesetvā upādārūpānaṃ nivattetabbānaṃ atthitāya kaṭattārūpaggahaṇeneva upādārūpaggahaṇassa visesanaṃ daṭṭhabbaṃ.
២៦៩-២៧៦. ‘‘អព្យាកតេន អព្យាកតំ, កុសលំ, អកុសល’’ន្តិ វត្តព្ពេ ‘‘អព្យាកតេន កុសលំ, អកុសលំ, អព្យាកត’’ន្តិ, ‘‘កុសលំ ធម្មំ បដិច្ច កុសលោ ច អកុសលោ ច ធម្មា កុសលស្សាតិ អនាមសិត្វា’’តិ ច បុរិមបាឋេ បមាទលេខា ទដ្ឋព្ពា។
269-276. ‘‘Abyākatena abyākataṃ, kusalaṃ, akusala’’nti vattabbe ‘‘abyākatena kusalaṃ, akusalaṃ, abyākata’’nti, ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo ca akusalo ca dhammā kusalassāti anāmasitvā’’ti ca purimapāṭhe pamādalekhā daṭṭhabbā.
២៨៦-២៨៧. នហេតុបច្ចយា នបុរេជាតេ ទ្វេតិ ឯត្ថ អដ្ឋកថាយំ ‘‘អារុប្បេ បន អហេតុកមោហស្ស អហេតុកកិរិយស្ស ច វសេន ទ្វេតិ វុត្តា, នវិប្បយុត្តេ ទ្វេតិ អារុប្បេ អហេតុកាកុសលកិរិយវសេនា’’តិ វុត្តំ, តំ លព្ភមានេសុ ឯកទេសេន និទស្សនវសេន វុត្តន្តិ ទដ្ឋព្ពំ។ អារុប្បេ បន អហេតុកមោហស្ស អហេតុកកិរិយាយ អហេតុកបដិសន្ធិយា ឯកច្ចស្ស ច រូបស្ស វសេន ទ្វេ វុត្តាតិ, នវិប្បយុត្តេ ទ្វេតិ អារុប្បេ អហេតុកាកុសលកិរិយាឯកច្ចរូបានំ វសេនាតិ វុត្តន្តិ។ ‘‘នោនត្ថិនោវិគតេសុ ឯកន្តិ សព្ពរូបស្ស វសេនា’’តិ វុត្តំ, នហេតុមូលកត្តា ឥមស្ស នយស្ស ហេតុបច្ចយំ លភន្តំ ន លព្ភតីតិ ‘‘ឯកច្ចស្ស រូបស្ស វសេនា’’តិ ភវិតព្ពំ។ ចក្ខាទិធម្មវសេន បន ចិត្តសមុដ្ឋានាទិកោដ្ឋាសវសេន វា សព្ពំ លព្ភតីតិ ‘‘សព្ពរូបស្សា’’តិ វុត្តំ សិយា។
286-287. Nahetupaccayā napurejāte dveti ettha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyassa ca vasena dveti vuttā, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyavasenā’’ti vuttaṃ, taṃ labbhamānesu ekadesena nidassanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyāya ahetukapaṭisandhiyā ekaccassa ca rūpassa vasena dve vuttāti, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyāekaccarūpānaṃ vasenāti vuttanti. ‘‘Nonatthinovigatesu ekanti sabbarūpassa vasenā’’ti vuttaṃ, nahetumūlakattā imassa nayassa hetupaccayaṃ labhantaṃ na labbhatīti ‘‘ekaccassa rūpassa vasenā’’ti bhavitabbaṃ. Cakkhādidhammavasena pana cittasamuṭṭhānādikoṭṭhāsavasena vā sabbaṃ labbhatīti ‘‘sabbarūpassā’’ti vuttaṃ siyā.
២៨៩-២៩៦. អាគតានាគតន្តិ បញ្ហវសេន វុត្តំ, លព្ភមានាលព្ភមានន្តិ អាគតេ ច បញ្ហេ លព្ភមានាលព្ភមានធម្មវសេន។
289-296. Āgatānāgatanti pañhavasena vuttaṃ, labbhamānālabbhamānanti āgate ca pañhe labbhamānālabbhamānadhammavasena.
បច្ចយវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paccayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / ១. កុសលត្តិកំ • 1. Kusalattikaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / ៣. បច្ចយវារវណ្ណនា • 3. Paccayavāravaṇṇanā
