| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / បញ្ចបករណ-អនុដីកា • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
៣. បច្ចយវារវណ្ណនា
3. Paccayavāravaṇṇanā
២៤៣. បតិ-សទ្ទោ បតិដ្ឋត្ថំ ទីបេតិ ‘‘សារេ បតិដ្ឋិតោ’’តិអាទីសុ, អយ-សទ្ទោ គតិំ ទីបេតិ ‘‘ឯតិ ឯត្ថាតិ អយោ’’តិ។
243. Pati-saddo patiṭṭhatthaṃ dīpeti ‘‘sāre patiṭṭhito’’tiādīsu, aya-saddo gatiṃ dīpeti ‘‘eti etthāti ayo’’ti.
ភូតុបាទារូបានិ សហ សង្គណ្ហិត្វា វុត្តំ ឧបាទារូបានំ វិយ ភូតរូបានិ និស្សយោ ហោតីតិ កត្វា។ យទិ ឯវំ កស្មា អដ្ឋកថាយំ ‘‘មហាភូតេ និស្សាយ ចិត្តសមុដ្ឋានំ ឧបាទារូប’’ន្តិ ឧបាទារូបំយេវ ទស្សិតន្តិ អាហ ‘‘អដ្ឋកថាយំ បនា’’តិអាទិ។
Bhūtupādārūpāni saha saṅgaṇhitvā vuttaṃ upādārūpānaṃ viya bhūtarūpāni nissayo hotīti katvā. Yadi evaṃ kasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘mahābhūte nissāya cittasamuṭṭhānaṃ upādārūpa’’nti upādārūpaṃyeva dassitanti āha ‘‘aṭṭhakathāyaṃ panā’’tiādi.
២៥៥. បដិច្ចវារេ សហជាតេតិ បដិច្ចវារេ សហជាតបច្ចយវណ្ណនាយំ, កម្មឧតុជានន្តិ កម្មជានំ ឧតុជានញ្ច វសេន អត្ថោ វុត្តោតិ យោជនា។ តថា ហិ តត្ថ វុត្តំ ‘‘ទ្វិសន្តតិសមុដ្ឋានភូតវសេន វុត្ត’’ន្តិ (បដ្ឋា. អដ្ឋ. ១.៥៧)។ កម្មេ ចាតិ កម្មេ ជនកកម្មបច្ចយេ គហិតេ។ ឯកន្តានេកន្តកម្មជានន្តិ ឯកន្តេន កម្មជានំ ន ឯកន្តកម្មជានញ្ច។ តត្ថ អសញ្ញភវេ ឯកន្តកម្មជំ នាម ជីវិតិន្ទ្រិយំ, ឥតរំ ឧបាទារូបំ ភូតរូបញ្ច ន ឯកន្តកម្មជំ, តទុភយម្បិ តត្ថ ឯកជ្ឈំ កត្វា វុត្តំ, ‘‘មហាភូតេ បដិច្ច កដត្តារូប’’ន្តិ ឥទំ បន កម្មសមុដ្ឋានវសេនេវ វុត្តន្តិ។ សោ នាធិប្បេតោតិ យោ យថាទស្សិតោ បដិច្ចវារេ សហជាតបច្ចយេ អត្ថោ វុត្តោ, សោ ឥធ ន អធិប្បេតោ។ កស្មាតិ ចេ, អាហ ‘‘កដត្តា…បេ.… គហិតត្តា’’តិ។ តំ បហាយាតិ តំ បដិច្ចវារេ វុត្តមត្ថំ បហាយ អគ្គហេត្វា។ យថាគហិតស្សាតិ ‘‘អសញ្ញ…បេ.… កដត្តារូបំ ឧបាទារូប’’ន្តិ បាឡិយំ ឯវ គហិតស្ស។ បដិច្ច បច្ចយាតិ ឥទំ ទ្វិន្នំ វារានំ ឧបលក្ខណំ។ បដិច្ចវារេ អាគតនយេន មហាភូតេ បដិច្ច, បច្ចយវារេ អាគតនយេន មហាភូតេ បច្ចយា មហាភូតានំ ឧប្បត្តិ ន និវារេតព្ពា, តស្មា ‘‘ឧបាទារូបសង្ខាតំ កដត្តារូប’’ន្តិ ឯវំ ឧបាទារូបគ្គហណេន កដត្តារូបំ អវិសេសេត្វា ឧបាទារូបានំ និវត្តេតព្ពានំ ឧតុចិត្តាហារសមុដ្ឋានានំ អត្ថិតាយ កដត្តា…បេ.… វិសេសនំ ទដ្ឋព្ពន្តិ ឯវមេត្ថ យោជនា វេទិតព្ពា។
255. Paṭiccavāre sahajāteti paṭiccavāre sahajātapaccayavaṇṇanāyaṃ, kammautujānanti kammajānaṃ utujānañca vasena attho vuttoti yojanā. Tathā hi tattha vuttaṃ ‘‘dvisantatisamuṭṭhānabhūtavasena vutta’’nti (paṭṭhā. aṭṭha. 1.57). Kamme cāti kamme janakakammapaccaye gahite. Ekantānekantakammajānanti ekantena kammajānaṃ na ekantakammajānañca. Tattha asaññabhave ekantakammajaṃ nāma jīvitindriyaṃ, itaraṃ upādārūpaṃ bhūtarūpañca na ekantakammajaṃ, tadubhayampi tattha ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, ‘‘mahābhūte paṭicca kaṭattārūpa’’nti idaṃ pana kammasamuṭṭhānavaseneva vuttanti. So nādhippetoti yo yathādassito paṭiccavāre sahajātapaccaye attho vutto, so idha na adhippeto. Kasmāti ce, āha ‘‘kaṭattā…pe… gahitattā’’ti. Taṃ pahāyāti taṃ paṭiccavāre vuttamatthaṃ pahāya aggahetvā. Yathāgahitassāti ‘‘asañña…pe… kaṭattārūpaṃ upādārūpa’’nti pāḷiyaṃ eva gahitassa. Paṭicca paccayāti idaṃ dvinnaṃ vārānaṃ upalakkhaṇaṃ. Paṭiccavāre āgatanayena mahābhūte paṭicca, paccayavāre āgatanayena mahābhūte paccayā mahābhūtānaṃ uppatti na nivāretabbā, tasmā ‘‘upādārūpasaṅkhātaṃ kaṭattārūpa’’nti evaṃ upādārūpaggahaṇena kaṭattārūpaṃ avisesetvā upādārūpānaṃ nivattetabbānaṃ utucittāhārasamuṭṭhānānaṃ atthitāya kaṭattā…pe… visesanaṃ daṭṭhabbanti evamettha yojanā veditabbā.
២៨៦-២៨៧. ឯកច្ចស្ស រូបស្សាតិ អហេតុកចិត្តសមុដ្ឋានស្ស។ ឥតោ បរេសុបិ ឯកច្ចរូបគ្គហណេ ឯសេវ នយោ។ ចក្ខាទិធម្មវសេនាតិ ចក្ខាយតនាទិរូបធម្មវសេន។ ចិត្តសមុដ្ឋានាទិកោដ្ឋាសវសេនាតិ ចិត្តជាទិរូបធម្មភាគវសេន។ សព្ពំ លព្ភតីតិ សតិបិ ឥមស្ស នយស្ស នហេតុមូលកត្តេ នោនត្ថិនោវិគតេសុ ឯកន្តិ គណនំ សព្ពំ រូបំ សព្ពស្ស រូបស្ស វសេន គណនា លព្ភតិ ចតុសន្តតិវសេន វត្តមានេសុ បញ្ចវីសតិយា រូបធម្មេសុ វជ្ជិតព្ពស្ស អភាវា។
286-287. Ekaccassa rūpassāti ahetukacittasamuṭṭhānassa. Ito paresupi ekaccarūpaggahaṇe eseva nayo. Cakkhādidhammavasenāti cakkhāyatanādirūpadhammavasena. Cittasamuṭṭhānādikoṭṭhāsavasenāti cittajādirūpadhammabhāgavasena. Sabbaṃ labbhatīti satipi imassa nayassa nahetumūlakatte nonatthinovigatesu ekanti gaṇanaṃ sabbaṃ rūpaṃ sabbassa rūpassa vasena gaṇanā labbhati catusantativasena vattamānesu pañcavīsatiyā rūpadhammesu vajjitabbassa abhāvā.
បច្ចយវារវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Paccayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / បដ្ឋានបាឡិ • Paṭṭhānapāḷi / ១. កុសលត្តិកំ • 1. Kusalattikaṃ
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / បញ្ចបករណ-មូលដីកា • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / ៣. បច្ចយវារវណ្ណនា • 3. Paccayavāravaṇṇanā
