| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā |
3. පච්‌චයවාරවණ්‌ණනා
3. Paccayavāravaṇṇanā
243. පච්‌චයාති එත්‌ථ පති අයො පච්‌චයො. පති-සද්‌දො පතිට්‌ඨත්‌ථං දීපෙති, අය-සද්‌දො ගතිං, පතිට්‌ඨාභූතා ගති නිස්‌සයො පච්‌චයොති වුත්‌තං හොති, තතො පච්‌චයා, පච්‌චයකරණතො තදායත්‌තභාවගමනතො වාති අත්‌ථො.
243. Paccayāti ettha pati ayo paccayo. Pati-saddo patiṭṭhatthaṃ dīpeti, aya-saddo gatiṃ, patiṭṭhābhūtā gati nissayo paccayoti vuttaṃ hoti, tato paccayā, paccayakaraṇato tadāyattabhāvagamanato vāti attho.
‘‘මහාභූතෙ පච්‌චයා චිත්‌තසමුට්‌ඨානං රූප’’න්‌ති (පට්‌ඨා. 1.1.245) භූතුපාදාරූපානි සහ සඞ්‌ගණ්‌හිත්‌වා වුත්‌තං. අට්‌ඨකථායං පන චිත්‌තසමුට්‌ඨානෙ ච මහාභූතෙ නිස්‌සාය චිත්‌තසමුට්‌ඨානං උපාදාරූපන්‌ති සයං නිස්‌සයො අහුත්‌වා නිස්‌සයෙ උප්‌පජ්‌ජමානෙන උපාදාරූපෙන නිදස්‌සනං කතන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං.
‘‘Mahābhūte paccayā cittasamuṭṭhānaṃ rūpa’’nti (paṭṭhā. 1.1.245) bhūtupādārūpāni saha saṅgaṇhitvā vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ pana cittasamuṭṭhāne ca mahābhūte nissāya cittasamuṭṭhānaṃ upādārūpanti sayaṃ nissayo ahutvā nissaye uppajjamānena upādārūpena nidassanaṃ katanti daṭṭhabbaṃ.
255. අසඤ්‌ඤ…පෙ.… කටත්‌තාරූපං උපාදාරූපන්‌ති එත්‌ථ යො පටිච්‌චවාරෙ සහජාතෙ කම්‌මඋතුජානං, කම්‌මෙ ච එකන්‌තානෙකන්‌තකම්‌මජානං වසෙන අත්‌ථො වුත්‌තො, සො නාධිප්‌පෙතො එව ‘‘කටත්‌තාරූප’’න්‌ති කම්‌මසමුට්‌ඨානරූපස්‌සෙව සබ්‌බස්‌ස ච ගහිතත්‌තාති තං පහාය යථාගහිතස්‌ස කටත්‌තාරූපස්‌ස විසෙසනවසෙන ‘‘උපාදාරූපසඞ්‌ඛාතං කටත්‌තාරූප’’න්‌ති අත්‌ථමාහ. මහාභූතෙ පන පටිච්‌ච පච්‌චයා ච මහාභූතානං උප්‌පත්‌ති න නිවාරෙතබ්‌බාති උපාදාරූපග්‌ගහණෙන කටත්‌තාරූපග්‌ගහණං අවිසෙසෙත්‌වා උපාදාරූපානං නිවත්‌තෙතබ්‌බානං අත්‌ථිතාය කටත්‌තාරූපග්‌ගහණෙනෙව උපාදාරූපග්‌ගහණස්‌ස විසෙසනං දට්‌ඨබ්‌බං.
255. Asañña…pe… kaṭattārūpaṃ upādārūpanti ettha yo paṭiccavāre sahajāte kammautujānaṃ, kamme ca ekantānekantakammajānaṃ vasena attho vutto, so nādhippeto eva ‘‘kaṭattārūpa’’nti kammasamuṭṭhānarūpasseva sabbassa ca gahitattāti taṃ pahāya yathāgahitassa kaṭattārūpassa visesanavasena ‘‘upādārūpasaṅkhātaṃ kaṭattārūpa’’nti atthamāha. Mahābhūte pana paṭicca paccayā ca mahābhūtānaṃ uppatti na nivāretabbāti upādārūpaggahaṇena kaṭattārūpaggahaṇaṃ avisesetvā upādārūpānaṃ nivattetabbānaṃ atthitāya kaṭattārūpaggahaṇeneva upādārūpaggahaṇassa visesanaṃ daṭṭhabbaṃ.
269-276. ‘‘අබ්‍යාකතෙන අබ්‍යාකතං, කුසලං, අකුසල’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බෙ ‘‘අබ්‍යාකතෙන කුසලං, අකුසලං, අබ්‍යාකත’’න්‌ති, ‘‘කුසලං ධම්‌මං පටිච්‌ච කුසලො ච අකුසලො ච ධම්‌මා කුසලස්‌සාති අනාමසිත්‌වා’’ති ච පුරිමපාඨෙ පමාදලෙඛා දට්‌ඨබ්‌බා.
269-276. ‘‘Abyākatena abyākataṃ, kusalaṃ, akusala’’nti vattabbe ‘‘abyākatena kusalaṃ, akusalaṃ, abyākata’’nti, ‘‘kusalaṃ dhammaṃ paṭicca kusalo ca akusalo ca dhammā kusalassāti anāmasitvā’’ti ca purimapāṭhe pamādalekhā daṭṭhabbā.
286-287. නහෙතුපච්‌චයා නපුරෙජාතෙ ද්‌වෙති එත්‌ථ අට්‌ඨකථායං ‘‘ආරුප්‌පෙ පන අහෙතුකමොහස්‌ස අහෙතුකකිරියස්‌ස ච වසෙන ද්‌වෙති වුත්‌තා, නවිප්‌පයුත්‌තෙ ද්‌වෙති ආරුප්‌පෙ අහෙතුකාකුසලකිරියවසෙනා’’ති වුත්‌තං, තං ලබ්‌භමානෙසු එකදෙසෙන නිදස්‌සනවසෙන වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං. ආරුප්‌පෙ පන අහෙතුකමොහස්‌ස අහෙතුකකිරියාය අහෙතුකපටිසන්‌ධියා එකච්‌චස්‌ස ච රූපස්‌ස වසෙන ද්‌වෙ වුත්‌තාති, නවිප්‌පයුත්‌තෙ ද්‌වෙති ආරුප්‌පෙ අහෙතුකාකුසලකිරියාඑකච්‌චරූපානං වසෙනාති වුත්‌තන්‌ති. ‘‘නොනත්‌ථිනොවිගතෙසු එකන්‌ති සබ්‌බරූපස්‌ස වසෙනා’’ති වුත්‌තං, නහෙතුමූලකත්‌තා ඉමස්‌ස නයස්‌ස හෙතුපච්‌චයං ලභන්‌තං න ලබ්‌භතීති ‘‘එකච්‌චස්‌ස රූපස්‌ස වසෙනා’’ති භවිතබ්‌බං. චක්‌ඛාදිධම්‌මවසෙන පන චිත්‌තසමුට්‌ඨානාදිකොට්‌ඨාසවසෙන වා සබ්‌බං ලබ්‌භතීති ‘‘සබ්‌බරූපස්‌සා’’ති වුත්‌තං සියා.
286-287. Nahetupaccayā napurejāte dveti ettha aṭṭhakathāyaṃ ‘‘āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyassa ca vasena dveti vuttā, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyavasenā’’ti vuttaṃ, taṃ labbhamānesu ekadesena nidassanavasena vuttanti daṭṭhabbaṃ. Āruppe pana ahetukamohassa ahetukakiriyāya ahetukapaṭisandhiyā ekaccassa ca rūpassa vasena dve vuttāti, navippayutte dveti āruppe ahetukākusalakiriyāekaccarūpānaṃ vasenāti vuttanti. ‘‘Nonatthinovigatesu ekanti sabbarūpassa vasenā’’ti vuttaṃ, nahetumūlakattā imassa nayassa hetupaccayaṃ labhantaṃ na labbhatīti ‘‘ekaccassa rūpassa vasenā’’ti bhavitabbaṃ. Cakkhādidhammavasena pana cittasamuṭṭhānādikoṭṭhāsavasena vā sabbaṃ labbhatīti ‘‘sabbarūpassā’’ti vuttaṃ siyā.
289-296. ආගතානාගතන්‌ති පඤ්‌හවසෙන වුත්‌තං, ලබ්‌භමානාලබ්‌භමානන්‌ති ආගතෙ ච පඤ්‌හෙ ලබ්‌භමානාලබ්‌භමානධම්‌මවසෙන.
289-296. Āgatānāgatanti pañhavasena vuttaṃ, labbhamānālabbhamānanti āgate ca pañhe labbhamānālabbhamānadhammavasena.
පච්‌චයවාරවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paccayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / 1. කුසලත්‌තිකං • 1. Kusalattikaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā / 3. පච්‌චයවාරවණ්‌ණනා • 3. Paccayavāravaṇṇanā
