| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පඤ්‌චපකරණ-අනුටීකා • Pañcapakaraṇa-anuṭīkā |
3. පච්‌චයවාරවණ්‌ණනා
3. Paccayavāravaṇṇanā
243. පති-සද්‌දො පතිට්‌ඨත්‌ථං දීපෙති ‘‘සාරෙ පතිට්‌ඨිතො’’තිආදීසු, අය-සද්‌දො ගතිං දීපෙති ‘‘එති එත්‌ථාති අයො’’ති.
243. Pati-saddo patiṭṭhatthaṃ dīpeti ‘‘sāre patiṭṭhito’’tiādīsu, aya-saddo gatiṃ dīpeti ‘‘eti etthāti ayo’’ti.
භූතුපාදාරූපානි සහ සඞ්‌ගණ්‌හිත්‌වා වුත්‌තං උපාදාරූපානං විය භූතරූපානි නිස්‌සයො හොතීති කත්‌වා. යදි එවං කස්‌මා අට්‌ඨකථායං ‘‘මහාභූතෙ නිස්‌සාය චිත්‌තසමුට්‌ඨානං උපාදාරූප’’න්‌ති උපාදාරූපංයෙව දස්‌සිතන්‌ති ආහ ‘‘අට්‌ඨකථායං පනා’’තිආදි.
Bhūtupādārūpāni saha saṅgaṇhitvā vuttaṃ upādārūpānaṃ viya bhūtarūpāni nissayo hotīti katvā. Yadi evaṃ kasmā aṭṭhakathāyaṃ ‘‘mahābhūte nissāya cittasamuṭṭhānaṃ upādārūpa’’nti upādārūpaṃyeva dassitanti āha ‘‘aṭṭhakathāyaṃ panā’’tiādi.
255. පටිච්‌චවාරෙ සහජාතෙති පටිච්‌චවාරෙ සහජාතපච්‌චයවණ්‌ණනායං, කම්‌මඋතුජානන්‌ති කම්‌මජානං උතුජානඤ්‌ච වසෙන අත්‌ථො වුත්‌තොති යොජනා. තථා හි තත්‌ථ වුත්‌තං ‘‘ද්‌විසන්‌තතිසමුට්‌ඨානභූතවසෙන වුත්‌ත’’න්‌ති (පට්‌ඨා. අට්‌ඨ. 1.57). කම්‌මෙ චාති කම්‌මෙ ජනකකම්‌මපච්‌චයෙ ගහිතෙ. එකන්‌තානෙකන්‌තකම්‌මජානන්‌ති එකන්‌තෙන කම්‌මජානං න එකන්‌තකම්‌මජානඤ්‌ච. තත්‌ථ අසඤ්‌ඤභවෙ එකන්‌තකම්‌මජං නාම ජීවිතින්‌ද්‍රියං, ඉතරං උපාදාරූපං භූතරූපඤ්‌ච න එකන්‌තකම්‌මජං, තදුභයම්‌පි තත්‌ථ එකජ්‌ඣං කත්‌වා වුත්‌තං, ‘‘මහාභූතෙ පටිච්‌ච කටත්‌තාරූප’’න්‌ති ඉදං පන කම්‌මසමුට්‌ඨානවසෙනෙව වුත්‌තන්‌ති. සො නාධිප්‌පෙතොති යො යථාදස්‌සිතො පටිච්‌චවාරෙ සහජාතපච්‌චයෙ අත්‌ථො වුත්‌තො, සො ඉධ න අධිප්‌පෙතො. කස්‌මාති චෙ, ආහ ‘‘කටත්‌තා…පෙ.… ගහිතත්‌තා’’ති. තං පහායාති තං පටිච්‌චවාරෙ වුත්‌තමත්‌ථං පහාය අග්‌ගහෙත්‌වා. යථාගහිතස්‌සාති ‘‘අසඤ්‌ඤ…පෙ.… කටත්‌තාරූපං උපාදාරූප’’න්‌ති පාළියං එව ගහිතස්‌ස. පටිච්‌ච පච්‌චයාති ඉදං ද්‌වින්‌නං වාරානං උපලක්‌ඛණං. පටිච්‌චවාරෙ ආගතනයෙන මහාභූතෙ පටිච්‌ච, පච්‌චයවාරෙ ආගතනයෙන මහාභූතෙ පච්‌චයා මහාභූතානං උප්‌පත්‌ති න නිවාරෙතබ්‌බා, තස්‌මා ‘‘උපාදාරූපසඞ්‌ඛාතං කටත්‌තාරූප’’න්‌ති එවං උපාදාරූපග්‌ගහණෙන කටත්‌තාරූපං අවිසෙසෙත්‌වා උපාදාරූපානං නිවත්‌තෙතබ්‌බානං උතුචිත්‌තාහාරසමුට්‌ඨානානං අත්‌ථිතාය කටත්‌තා…පෙ.… විසෙසනං දට්‌ඨබ්‌බන්‌ති එවමෙත්‌ථ යොජනා වෙදිතබ්‌බා.
255. Paṭiccavāre sahajāteti paṭiccavāre sahajātapaccayavaṇṇanāyaṃ, kammautujānanti kammajānaṃ utujānañca vasena attho vuttoti yojanā. Tathā hi tattha vuttaṃ ‘‘dvisantatisamuṭṭhānabhūtavasena vutta’’nti (paṭṭhā. aṭṭha. 1.57). Kamme cāti kamme janakakammapaccaye gahite. Ekantānekantakammajānanti ekantena kammajānaṃ na ekantakammajānañca. Tattha asaññabhave ekantakammajaṃ nāma jīvitindriyaṃ, itaraṃ upādārūpaṃ bhūtarūpañca na ekantakammajaṃ, tadubhayampi tattha ekajjhaṃ katvā vuttaṃ, ‘‘mahābhūte paṭicca kaṭattārūpa’’nti idaṃ pana kammasamuṭṭhānavaseneva vuttanti. So nādhippetoti yo yathādassito paṭiccavāre sahajātapaccaye attho vutto, so idha na adhippeto. Kasmāti ce, āha ‘‘kaṭattā…pe… gahitattā’’ti. Taṃ pahāyāti taṃ paṭiccavāre vuttamatthaṃ pahāya aggahetvā. Yathāgahitassāti ‘‘asañña…pe… kaṭattārūpaṃ upādārūpa’’nti pāḷiyaṃ eva gahitassa. Paṭicca paccayāti idaṃ dvinnaṃ vārānaṃ upalakkhaṇaṃ. Paṭiccavāre āgatanayena mahābhūte paṭicca, paccayavāre āgatanayena mahābhūte paccayā mahābhūtānaṃ uppatti na nivāretabbā, tasmā ‘‘upādārūpasaṅkhātaṃ kaṭattārūpa’’nti evaṃ upādārūpaggahaṇena kaṭattārūpaṃ avisesetvā upādārūpānaṃ nivattetabbānaṃ utucittāhārasamuṭṭhānānaṃ atthitāya kaṭattā…pe… visesanaṃ daṭṭhabbanti evamettha yojanā veditabbā.
286-287. එකච්‌චස්‌ස රූපස්‌සාති අහෙතුකචිත්‌තසමුට්‌ඨානස්‌ස. ඉතො පරෙසුපි එකච්‌චරූපග්‌ගහණෙ එසෙව නයො. චක්‌ඛාදිධම්‌මවසෙනාති චක්‌ඛායතනාදිරූපධම්‌මවසෙන. චිත්‌තසමුට්‌ඨානාදිකොට්‌ඨාසවසෙනාති චිත්‌තජාදිරූපධම්‌මභාගවසෙන. සබ්‌බං ලබ්‌භතීති සතිපි ඉමස්‌ස නයස්‌ස නහෙතුමූලකත්‌තෙ නොනත්‌ථිනොවිගතෙසු එකන්‌ති ගණනං සබ්‌බං රූපං සබ්‌බස්‌ස රූපස්‌ස වසෙන ගණනා ලබ්‌භති චතුසන්‌තතිවසෙන වත්‌තමානෙසු පඤ්‌චවීසතියා රූපධම්‌මෙසු වජ්‌ජිතබ්‌බස්‌ස අභාවා.
286-287. Ekaccassa rūpassāti ahetukacittasamuṭṭhānassa. Ito paresupi ekaccarūpaggahaṇe eseva nayo. Cakkhādidhammavasenāti cakkhāyatanādirūpadhammavasena. Cittasamuṭṭhānādikoṭṭhāsavasenāti cittajādirūpadhammabhāgavasena. Sabbaṃ labbhatīti satipi imassa nayassa nahetumūlakatte nonatthinovigatesu ekanti gaṇanaṃ sabbaṃ rūpaṃ sabbassa rūpassa vasena gaṇanā labbhati catusantativasena vattamānesu pañcavīsatiyā rūpadhammesu vajjitabbassa abhāvā.
පච්‌චයවාරවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Paccayavāravaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / අභිධම්‌මපිටක • Abhidhammapiṭaka / පට්‌ඨානපාළි • Paṭṭhānapāḷi / 1. කුසලත්‌තිකං • 1. Kusalattikaṃ
ටීකා • Tīkā / අභිධම්‌මපිටක (ටීකා) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / පඤ්‌චපකරණ-මූලටීකා • Pañcapakaraṇa-mūlaṭīkā / 3. පච්‌චයවාරවණ්‌ණනා • 3. Paccayavāravaṇṇanā
