| Library / Tipiṭaka / திபிடக • Tipiṭaka / பஞ்சபகரண-அட்ட²கதா² • Pañcapakaraṇa-aṭṭhakathā |
நமோ தஸ்ஸ ப⁴க³வதோ அரஹதோ ஸம்மாஸம்பு³த்³த⁴ஸ்ஸ
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
அபி⁴த⁴ம்மபிடகே
Abhidhammapiṭake
பட்டா²னப்பகரண-அட்ட²கதா²
Paṭṭhānappakaraṇa-aṭṭhakathā
தே³வாதிதே³வோ தே³வானங், தே³வதா³னவபூஜிதோ,
Devātidevo devānaṃ, devadānavapūjito,
தே³ஸயித்வா பகரணங், யமகங் ஸுத்³த⁴ஸங்யமோ.
Desayitvā pakaraṇaṃ, yamakaṃ suddhasaṃyamo.
அத்த²தோ த⁴ம்மதோ சேவ, க³ம்பீ⁴ரஸ்ஸாத² தஸ்ஸ யங்,
Atthato dhammato ceva, gambhīrassātha tassa yaṃ,
அனந்தரங் மஹாவீரோ, ஸத்தமங் இஸிஸத்தமோ.
Anantaraṃ mahāvīro, sattamaṃ isisattamo.
பட்டா²னங் நாம நாமேன, நாமரூபனிரோத⁴னோ,
Paṭṭhānaṃ nāma nāmena, nāmarūpanirodhano,
தே³ஸேஸி அதிக³ம்பீ⁴ர-நயமண்டி³ததே³ஸனங்.
Desesi atigambhīra-nayamaṇḍitadesanaṃ.
இதா³னி தஸ்ஸ ஸம்பத்தோ, யஸ்மா ஸங்வண்ணனாக்கமோ,
Idāni tassa sampatto, yasmā saṃvaṇṇanākkamo,
தஸ்மா நங் வண்ணயிஸ்ஸாமி, தங் ஸுணாத² ஸமாஹிதாதி.
Tasmā naṃ vaṇṇayissāmi, taṃ suṇātha samāhitāti.
பச்சயுத்³தே³ஸவண்ணனா
Paccayuddesavaṇṇanā
ஸம்மாஸம்பு³த்³தே⁴ன ஹி அனுலோமபட்டா²னே த்³வாவீஸதி திகே நிஸ்ஸாய திகபட்டா²னங் நாம நித்³தி³ட்ட²ங், ஸதங் து³கே நிஸ்ஸாய து³கபட்டா²னங் நாம நித்³தி³ட்ட²ங். ததோ பரங் த்³வாவீஸதி திகே க³ஹெத்வா து³கஸதே பக்கி²பித்வா து³கதிகபட்டா²னங் நாம த³ஸ்ஸிதங். ததோ பரங் து³கஸதங் க³ஹெத்வா த்³வாவீஸதியா திகேஸு பக்கி²பித்வா திகது³கபட்டா²னங் நாம த³ஸ்ஸிதங். திகே பன திகேஸுயேவ பக்கி²பித்வா திகதிகபட்டா²னங் நாம த³ஸ்ஸிதங். து³கே ச து³கேஸுயேவ பக்கி²பித்வா து³கது³கபட்டா²னங் நாம த³ஸ்ஸிதங். ஏவங் –
Sammāsambuddhena hi anulomapaṭṭhāne dvāvīsati tike nissāya tikapaṭṭhānaṃ nāma niddiṭṭhaṃ, sataṃ duke nissāya dukapaṭṭhānaṃ nāma niddiṭṭhaṃ. Tato paraṃ dvāvīsati tike gahetvā dukasate pakkhipitvā dukatikapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Tato paraṃ dukasataṃ gahetvā dvāvīsatiyā tikesu pakkhipitvā tikadukapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Tike pana tikesuyeva pakkhipitvā tikatikapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Duke ca dukesuyeva pakkhipitvā dukadukapaṭṭhānaṃ nāma dassitaṃ. Evaṃ –
திகஞ்ச பட்டா²னவரங் து³குத்தமங்,
Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,
து³கங் திகஞ்சேவ திகங் து³கஞ்ச;
Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;
திகங் திகஞ்சேவ து³கங் து³கஞ்ச,
Tikaṃ tikañceva dukaṃ dukañca,
ச² அனுலோமம்ஹி நயா ஸுக³ம்பீ⁴ராதி.
Cha anulomamhi nayā sugambhīrāti.
பச்சனீயபட்டா²னேபி த்³வாவீஸதி திகே நிஸ்ஸாய திகபட்டா²னங் நாம. து³கஸதங் நிஸ்ஸாய து³கபட்டா²னங் நாம. த்³வாவீஸதி திகே து³கஸதே பக்கி²பித்வா து³கதிகபட்டா²னங் நாம. து³கஸதங் த்³வாவீஸதியா திகேஸு பக்கி²பித்வா திகது³கபட்டா²னங் நாம. திகே திகேஸுயேவ பக்கி²பித்வா திகதிகபட்டா²னங் நாம. து³கே து³கேஸுயேவ பக்கி²பித்வா து³கது³கபட்டா²னங் நாமாதி ஏவங் பச்சனீயேபி ச²ஹி நயேஹி பட்டா²னங் நித்³தி³ட்ட²ங். தேன வுத்தங் –
Paccanīyapaṭṭhānepi dvāvīsati tike nissāya tikapaṭṭhānaṃ nāma. Dukasataṃ nissāya dukapaṭṭhānaṃ nāma. Dvāvīsati tike dukasate pakkhipitvā dukatikapaṭṭhānaṃ nāma. Dukasataṃ dvāvīsatiyā tikesu pakkhipitvā tikadukapaṭṭhānaṃ nāma. Tike tikesuyeva pakkhipitvā tikatikapaṭṭhānaṃ nāma. Duke dukesuyeva pakkhipitvā dukadukapaṭṭhānaṃ nāmāti evaṃ paccanīyepi chahi nayehi paṭṭhānaṃ niddiṭṭhaṃ. Tena vuttaṃ –
‘‘திகஞ்ச பட்டா²னவரங் து³குத்தமங்,
‘‘Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,
து³கங் திகஞ்சேவ திகங் து³கஞ்ச;
Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;
திகங் திகஞ்சேவ து³கங் து³கஞ்ச,
Tikaṃ tikañceva dukaṃ dukañca,
ச² பச்சனீயம்ஹி நயா ஸுக³ம்பீ⁴ரா’’தி.
Cha paccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti.
ததோ பரங் அனுலோமபச்சனீயேபி ஏதேனேவுபாயேன ச² நயா த³ஸ்ஸிதா. தேனாஹ –
Tato paraṃ anulomapaccanīyepi etenevupāyena cha nayā dassitā. Tenāha –
‘‘திகஞ்ச பட்டா²னவரங் து³குத்தமங்,
‘‘Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,
து³கங் திகஞ்சேவ திகங் து³கஞ்ச;
Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;
திகங் திகஞ்சேவ து³கங் து³கஞ்ச,
Tikaṃ tikañceva dukaṃ dukañca,
ச² அனுலோமபச்சனீயம்ஹி நயா ஸுக³ம்பீ⁴ரா’’தி.
Cha anulomapaccanīyamhi nayā sugambhīrā’’ti.
தத³னந்தரங் பச்சனீயானுலோமம்ஹி ஏதேஹேவ ச²ஹி நயேஹி நித்³தி³ட்ட²ங். தேனாஹ –
Tadanantaraṃ paccanīyānulomamhi eteheva chahi nayehi niddiṭṭhaṃ. Tenāha –
‘‘திகஞ்ச பட்டா²னவரங் து³குத்தமங்,
‘‘Tikañca paṭṭhānavaraṃ dukuttamaṃ,
து³கங் திகஞ்சேவ திகங் து³கஞ்ச;
Dukaṃ tikañceva tikaṃ dukañca;
திகங் திகஞ்சேவ து³கங் து³கஞ்ச,
Tikaṃ tikañceva dukaṃ dukañca,
ச² பச்சனீயானுலோமம்ஹி நயா ஸுக³ம்பீ⁴ரா’’தி.
Cha paccanīyānulomamhi nayā sugambhīrā’’ti.
ஏவங் அனுலோமே ச² பட்டா²னானி, பச்சனீயே ச², அனுலோமபச்சனீயே ச², பச்சனீயானுலோமே ச² பட்டா²னானீதி இத³ங் ‘‘சதுவீஸதிஸமந்தபட்டா²னஸமோதா⁴னபட்டா²னமஹாபகரணங் நாமா’’தி ஹி வுத்தங்.
Evaṃ anulome cha paṭṭhānāni, paccanīye cha, anulomapaccanīye cha, paccanīyānulome cha paṭṭhānānīti idaṃ ‘‘catuvīsatisamantapaṭṭhānasamodhānapaṭṭhānamahāpakaraṇaṃ nāmā’’ti hi vuttaṃ.
தத்த² யேஸங் சதுவீஸதியா ஸமந்தபட்டா²னானங் ஸமோதா⁴னவஸேனேதங் சதுவீஸதிஸமந்தபட்டா²னஸமோதா⁴னங் பட்டா²னமஹாபகரணங் நாமாதி வுத்தங், தேஸஞ்சேவ இமஸ்ஸ ச பகரணஸ்ஸ நாமத்தோ² தாவ ஏவங் வேதி³தப்³போ³. கேனட்டே²ன பட்டா²னந்தி? நானப்பகாரபச்சயட்டே²ன. ‘ப-காரோ’ ஹி நானப்பகாரத்த²ங் தீ³பேதி, டா²னஸத்³தோ³ பச்சயத்த²ங். டா²னாட்டா²னகுஸலதாதிஆதீ³ஸு ஹி பச்சயோ டா²னந்தி வுத்தோ. இதி நானப்பகாரானங் பச்சயானங் வஸேன தே³ஸிதத்தா இமேஸு சதுவீஸதியா பட்டா²னேஸு ஏகேகங் பட்டா²னங் நாம. இமேஸங் பன பட்டா²னானங் ஸமூஹதோ ஸப்³ப³ம்பேதங் பகரணங் பட்டா²னந்தி வேதி³தப்³ப³ங்.
Tattha yesaṃ catuvīsatiyā samantapaṭṭhānānaṃ samodhānavasenetaṃ catuvīsatisamantapaṭṭhānasamodhānaṃ paṭṭhānamahāpakaraṇaṃ nāmāti vuttaṃ, tesañceva imassa ca pakaraṇassa nāmattho tāva evaṃ veditabbo. Kenaṭṭhena paṭṭhānanti? Nānappakārapaccayaṭṭhena. ‘Pa-kāro’ hi nānappakāratthaṃ dīpeti, ṭhānasaddo paccayatthaṃ. Ṭhānāṭṭhānakusalatātiādīsu hi paccayo ṭhānanti vutto. Iti nānappakārānaṃ paccayānaṃ vasena desitattā imesu catuvīsatiyā paṭṭhānesu ekekaṃ paṭṭhānaṃ nāma. Imesaṃ pana paṭṭhānānaṃ samūhato sabbampetaṃ pakaraṇaṃ paṭṭhānanti veditabbaṃ.
அபரோ நயோ – கேனட்டே²ன பட்டா²னந்தி? விப⁴ஜனட்டே²ன. ‘‘பஞ்ஞாபனா பட்ட²பனா விவரணா விப⁴ஜனா உத்தானீகம்ம’’ந்தி (ம॰ நி॰ 1.371) ஆக³தட்டா²னஸ்மிஞ்ஹி விப⁴ஜனட்டே²ன பட்டா²னங் பஞ்ஞாயதி. இதி குஸலாதீ³னங் த⁴ம்மானங் ஹேதுபச்சயாதி³வஸேன விப⁴த்தத்தா இமேஸு சதுவீஸதியா பட்டா²னேஸு ஏகேகங் பட்டா²னங் நாம. இமேஸங் பன பட்டா²னானங் ஸமூஹதோ ஸப்³ப³ம்பேதங் பகரணங் பட்டா²னங் நாமாதி வேதி³தப்³ப³ங்.
Aparo nayo – kenaṭṭhena paṭṭhānanti? Vibhajanaṭṭhena. ‘‘Paññāpanā paṭṭhapanā vivaraṇā vibhajanā uttānīkamma’’nti (ma. ni. 1.371) āgataṭṭhānasmiñhi vibhajanaṭṭhena paṭṭhānaṃ paññāyati. Iti kusalādīnaṃ dhammānaṃ hetupaccayādivasena vibhattattā imesu catuvīsatiyā paṭṭhānesu ekekaṃ paṭṭhānaṃ nāma. Imesaṃ pana paṭṭhānānaṃ samūhato sabbampetaṃ pakaraṇaṃ paṭṭhānaṃ nāmāti veditabbaṃ.
அபரோ நயோ – கேனட்டே²ன பட்டா²னந்தி? பட்டி²தத்தே²ன. க³மனட்டே²னாதி அத்தோ². ‘‘கொ³ட்டா² பட்டி²தகா³வோ’’தி (ம॰ நி॰ 1.156) ஆக³தட்டா²னஸ்மிஞ்ஹி யேன பட்டா²னேன பட்டி²தகா³வோதி வுத்தோ, தங் அத்த²தோ க³மனங் ஹோதி. இதி நாதிவித்தா²ரிதனயேஸு த⁴ம்மஸங்க³ணீஆதீ³ஸு அனிஸ்ஸங்க³க³மனஸ்ஸ ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ ஹேதுபச்சயாதி³பே⁴த³பி⁴ன்னேஸு குஸலாதீ³ஸு வித்தா²ரிதனயலாப⁴தோ நிஸ்ஸங்க³வஸேன பவத்தக³மனத்தா இமேஸு சதுவீஸதியா பட்டா²னேஸு ஏகேகங் பட்டா²னங் நாம. இமேஸங் பன பட்டா²னானங் ஸமூஹதோ ஸப்³ப³ம்பேதங் பகரணங் பட்டா²னங் நாமாதி வேதி³தப்³ப³ங்.
Aparo nayo – kenaṭṭhena paṭṭhānanti? Paṭṭhitatthena. Gamanaṭṭhenāti attho. ‘‘Goṭṭhā paṭṭhitagāvo’’ti (ma. ni. 1.156) āgataṭṭhānasmiñhi yena paṭṭhānena paṭṭhitagāvoti vutto, taṃ atthato gamanaṃ hoti. Iti nātivitthāritanayesu dhammasaṅgaṇīādīsu anissaṅgagamanassa sabbaññutaññāṇassa hetupaccayādibhedabhinnesu kusalādīsu vitthāritanayalābhato nissaṅgavasena pavattagamanattā imesu catuvīsatiyā paṭṭhānesu ekekaṃ paṭṭhānaṃ nāma. Imesaṃ pana paṭṭhānānaṃ samūhato sabbampetaṃ pakaraṇaṃ paṭṭhānaṃ nāmāti veditabbaṃ.
தத்த² அனுலோமம்ஹி தாவ பட²மங் திகவஸேன தே³ஸிதத்தா திகபட்டா²னங் நாம. தஸ்ஸ பத³ச்சே²தோ³ – திகானங் பட்டா²னங் எத்த² அத்தீ²தி திகபட்டா²னங். திகானங் நானப்பகாரகா பச்சயா ஏதிஸ்ஸா தே³ஸனாய அத்தீ²தி அத்தோ². து³தியவிகப்பேபி திகானங் பட்டா²னந்த்வேவ திகபட்டா²னங். ஹேதுபச்சயாதி³வஸேன திகானங் விப⁴ஜனாதி அத்தோ². ததியவிகப்பே ஹேதுபச்சயாதி³பே⁴த³பி⁴ன்னதாய லத்³த⁴வித்தா²ரா திகா ஏவ பட்டா²னங் திகபட்டா²னங். ஸப்³ப³ஞ்ஞுதஞ்ஞாணஸ்ஸ நிஸ்ஸங்க³க³மனபூ⁴மீதி அத்தோ². து³கபட்டா²னாதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ. ஏவங் அனுலோமே ச²பட்டா²னானி விதி³த்வா பச்சனீயாதீ³ஸுபி இமினாவுபாயேன வேதி³தப்³பா³னி.
Tattha anulomamhi tāva paṭhamaṃ tikavasena desitattā tikapaṭṭhānaṃ nāma. Tassa padacchedo – tikānaṃ paṭṭhānaṃ ettha atthīti tikapaṭṭhānaṃ. Tikānaṃ nānappakārakā paccayā etissā desanāya atthīti attho. Dutiyavikappepi tikānaṃ paṭṭhānantveva tikapaṭṭhānaṃ. Hetupaccayādivasena tikānaṃ vibhajanāti attho. Tatiyavikappe hetupaccayādibhedabhinnatāya laddhavitthārā tikā eva paṭṭhānaṃ tikapaṭṭhānaṃ. Sabbaññutaññāṇassa nissaṅgagamanabhūmīti attho. Dukapaṭṭhānādīsupi eseva nayo. Evaṃ anulome chapaṭṭhānāni viditvā paccanīyādīsupi imināvupāyena veditabbāni.
யஸ்மா பனேதானி அனுலோமே, பச்சனீயே, அனுலோமபச்சனீயே, பச்சனீயானுலோமேதி ஸமந்தா ச² ச² ஹுத்வா சதுவீஸதி ஹொந்தி; தஸ்மா ‘‘சதுவீஸதி ஸமந்தபட்டா²னானீ’’தி வுச்சந்தி. இதி இமேஸங் சதுவீஸதியா கு²த்³த³கபட்டா²னஸங்கா²தானங் ஸமந்தபட்டா²னானங் ஸமோதா⁴னவஸேனேதங் சதுவீஸதிஸமந்தபட்டா²னஸமோதா⁴னங் பட்டா²னமஹாபகரணங் நாம.
Yasmā panetāni anulome, paccanīye, anulomapaccanīye, paccanīyānulometi samantā cha cha hutvā catuvīsati honti; tasmā ‘‘catuvīsati samantapaṭṭhānānī’’ti vuccanti. Iti imesaṃ catuvīsatiyā khuddakapaṭṭhānasaṅkhātānaṃ samantapaṭṭhānānaṃ samodhānavasenetaṃ catuvīsatisamantapaṭṭhānasamodhānaṃ paṭṭhānamahāpakaraṇaṃ nāma.
தங் பனேதங் யே திகாத³யோ நிஸ்ஸாய நித்³தி³ட்ட²த்தா ‘‘திகபட்டா²னங் து³கபட்டா²னங்…பே॰… து³கது³கபட்டா²ன’’ந்தி வுத்தங், தே அனாமஸித்வா யேஸங் பச்சயானங் வஸேன தே திகாத³யோ விப⁴த்தா தே பச்சயே த³ஸ்ஸேதுங் ஆதி³தோ தாவஸ்ஸ மாதிகானிக்கே²பவாரோ நாம வுத்தோ; பச்சயவிப⁴ங்க³வாரோதிபி தஸ்ஸேவ நாமங். ஸோ உத்³தே³ஸனித்³தே³ஸதோ து³விதோ⁴. தஸ்ஸ ஹேதுபச்சயோ…பே॰… அவிக³தபச்சயோதி அயங் உத்³தே³ஸோ.
Taṃ panetaṃ ye tikādayo nissāya niddiṭṭhattā ‘‘tikapaṭṭhānaṃ dukapaṭṭhānaṃ…pe… dukadukapaṭṭhāna’’nti vuttaṃ, te anāmasitvā yesaṃ paccayānaṃ vasena te tikādayo vibhattā te paccaye dassetuṃ ādito tāvassa mātikānikkhepavāro nāma vutto; paccayavibhaṅgavārotipi tasseva nāmaṃ. So uddesaniddesato duvidho. Tassa hetupaccayo…pe… avigatapaccayoti ayaṃ uddeso.
தத்த² ஹேது ச ஸோ பச்சயோ சாதி ஹேதுபச்சயோ. ஹேது ஹுத்வா பச்சயோ, ஹேதுபா⁴வேன பச்சயோதி வுத்தங் ஹோதி. ஆரம்மணபச்சயாதீ³ஸுபி ஏஸேவ நயோ. தத்த² ஹேதூதி வசனாவயவகாரணமூலானமேதங் அதி⁴வசனங். ‘‘படிஞ்ஞா ஹேதூ’’திஆதீ³ஸு ஹி லோகே வசனாவயவோ ஹேதூதி, வுச்சதி. ஸாஸனே பன ‘‘யே த⁴ம்மா ஹேதுப்பப⁴வா’’திஆதீ³ஸு (மஹாவ॰ 60) காரணங். ‘‘தயோ குஸலா ஹேதூ, தயோ அகுஸலா ஹேதூ’’திஆதீ³ஸு (த⁴॰ ஸ॰ 1059) மூலங் ஹேதூதி வுச்சதி. தங் இத⁴ அதி⁴ப்பேதங். பச்சயோதி எத்த² பன அயங் வசனத்தோ² – படிச்ச ஏதஸ்மா ஏதீதி பச்சயோ, அப்பச்சக்கா²ய நங் வத்ததீதி அத்தோ². யோ ஹி த⁴ம்மோ யங் த⁴ம்மங் அப்பச்சக்கா²ய திட்ட²தி வா உப்பஜ்ஜதி வா, ஸோ தஸ்ஸ பச்சயோதி வுத்தங் ஹோதி.
Tattha hetu ca so paccayo cāti hetupaccayo. Hetu hutvā paccayo, hetubhāvena paccayoti vuttaṃ hoti. Ārammaṇapaccayādīsupi eseva nayo. Tattha hetūti vacanāvayavakāraṇamūlānametaṃ adhivacanaṃ. ‘‘Paṭiññā hetū’’tiādīsu hi loke vacanāvayavo hetūti, vuccati. Sāsane pana ‘‘ye dhammā hetuppabhavā’’tiādīsu (mahāva. 60) kāraṇaṃ. ‘‘Tayo kusalā hetū, tayo akusalā hetū’’tiādīsu (dha. sa. 1059) mūlaṃ hetūti vuccati. Taṃ idha adhippetaṃ. Paccayoti ettha pana ayaṃ vacanattho – paṭicca etasmā etīti paccayo, appaccakkhāya naṃ vattatīti attho. Yo hi dhammo yaṃ dhammaṃ appaccakkhāya tiṭṭhati vā uppajjati vā, so tassa paccayoti vuttaṃ hoti.
லக்க²ணதோ பன உபகாரகலக்க²ணோ பச்சயோ, யோ ஹி த⁴ம்மோ யஸ்ஸ த⁴ம்மஸ்ஸ டி²தியா வா உப்பத்தியா வா உபகாரகோ ஹோதி, ஸோ தஸ்ஸ பச்சயோதி வுச்சதி. பச்சயோ, ஹேது; காரணங் நிதா³னங் ஸம்ப⁴வோ, பப⁴வோதி அத்த²தோ ஏகங், ப்³யஞ்ஜனதோ நானங். இதி மூலட்டே²ன ஹேது, உபகாரகட்டே²ன பச்சயோதி ஸங்கே²பதோ மூலட்டே²ன உபகாரகோ த⁴ம்மோ ஹேதுபச்சயோ. ஸோ ஹி ஸாலிஆதீ³னங் ஸாலிபீ³ஜாதீ³னி விய, மணிப்பபா⁴தீ³னங் விய ச மணிவண்ணாத³யோ குஸலாதீ³னங் குஸலாதி³பா⁴வஸாத⁴கோதி ஆசரியானங் அதி⁴ப்பாயோ. ஏவங் ஸந்தே பன தங்ஸமுட்டா²னரூபேஸு ஹேதுபச்சயதா ந ஸம்பஜ்ஜதி. ந ஹி ஸோ தேஸங் குஸலாதி³பா⁴வங் ஸாதே⁴தி, ந ச பச்சயோ ந ஹோதீதி. வுத்தஞ்ஹேதங் ‘‘ஹேதூ ஹேதுஸம்பயுத்தகானங் த⁴ம்மானங் தங்ஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் ஹேதுபச்சயேன பச்சயோ’’தி. அஹேதுகசித்தானஞ்ச வினா ஏதேன அப்³யாகதபா⁴வோ ஸித்³தோ⁴.
Lakkhaṇato pana upakārakalakkhaṇo paccayo, yo hi dhammo yassa dhammassa ṭhitiyā vā uppattiyā vā upakārako hoti, so tassa paccayoti vuccati. Paccayo, hetu; kāraṇaṃ nidānaṃ sambhavo, pabhavoti atthato ekaṃ, byañjanato nānaṃ. Iti mūlaṭṭhena hetu, upakārakaṭṭhena paccayoti saṅkhepato mūlaṭṭhena upakārako dhammo hetupaccayo. So hi sāliādīnaṃ sālibījādīni viya, maṇippabhādīnaṃ viya ca maṇivaṇṇādayo kusalādīnaṃ kusalādibhāvasādhakoti ācariyānaṃ adhippāyo. Evaṃ sante pana taṃsamuṭṭhānarūpesu hetupaccayatā na sampajjati. Na hi so tesaṃ kusalādibhāvaṃ sādheti, na ca paccayo na hotīti. Vuttañhetaṃ ‘‘hetū hetusampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ hetupaccayena paccayo’’ti. Ahetukacittānañca vinā etena abyākatabhāvo siddho.
ஸஹேதுகானம்பி ச யோனிஸோமனஸிகாராதி³படிப³த்³தோ⁴ குஸலாதி³பா⁴வோ ந ஸம்பயுத்தஹேதுபடிப³த்³தோ⁴. யதி³ ச ஸம்பயுத்தஹேதூஸு ஸபா⁴வதோவ குஸலாதி³பா⁴வோ ஸியா, தங்ஸம்பயுத்தேஸு ஹேதுபடிப³த்³தோ⁴ அலோபோ⁴ குஸலோ வா ஸியா அப்³யாகதோ வா. யஸ்மா பன உப⁴யதா²பி ஹோதி, தஸ்மா யதா² ஸம்பயுத்தேஸு, ஏவங் ஹேதூஸுபி குஸலாதி³தா பரியேஸிதப்³பா³. குஸலாதி³பா⁴வஸாத⁴னவஸேன பன ஹேதூனங் மூலட்ட²ங் அக்³க³ஹெத்வா ஸுப்பதிட்டி²தபா⁴வஸாத⁴னவஸேன க³ய்ஹமானே ந கிஞ்சி விருஜ்ஜ²தி. லத்³த⁴ஹேதுபச்சயா ஹி த⁴ம்மா விருள்ஹமூலா விய பாத³பா தி²ரா ஹொந்தி ஸுப்பதிட்டி²தா, அஹேதுகா பன திலபீ³ஜகாதி³ஸேவாலா விய ந ஸுப்பதிட்டி²தா. இதி மூலட்டே²ன உபகாரகோதி ஸுப்பதிட்டி²தபா⁴வஸாத⁴னேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ ஹேதுபச்சயோதி வேதி³தப்³போ³.
Sahetukānampi ca yonisomanasikārādipaṭibaddho kusalādibhāvo na sampayuttahetupaṭibaddho. Yadi ca sampayuttahetūsu sabhāvatova kusalādibhāvo siyā, taṃsampayuttesu hetupaṭibaddho alobho kusalo vā siyā abyākato vā. Yasmā pana ubhayathāpi hoti, tasmā yathā sampayuttesu, evaṃ hetūsupi kusalāditā pariyesitabbā. Kusalādibhāvasādhanavasena pana hetūnaṃ mūlaṭṭhaṃ aggahetvā suppatiṭṭhitabhāvasādhanavasena gayhamāne na kiñci virujjhati. Laddhahetupaccayā hi dhammā viruḷhamūlā viya pādapā thirā honti suppatiṭṭhitā, ahetukā pana tilabījakādisevālā viya na suppatiṭṭhitā. Iti mūlaṭṭhena upakārakoti suppatiṭṭhitabhāvasādhanena upakārako dhammo hetupaccayoti veditabbo.
ததோ பரேஸு ஆரம்மணவஸேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ ஆரம்மணபச்சயோ. ஸோ ‘‘ரூபாயதனங் சக்கு²விஞ்ஞாணதா⁴துயா’’தி ஆரபி⁴த்வாபி ‘‘யங் யங் த⁴ம்மங் ஆரப்³ப⁴ யே யே த⁴ம்மா உப்பஜ்ஜந்தி சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா, தே தே த⁴ம்மா தேஸங் தேஸங் த⁴ம்மானங் ஆரம்மணபச்சயேன பச்சயோ’’தி ஓஸாபிதத்தா ந கோசி த⁴ம்மோ ந ஹோதி. யதா² ஹி து³ப்³ப³லோ புரிஸோ த³ண்ட³ங் வா ரஜ்ஜுங் வா ஆலம்பி³த்வாவ உட்ட²ஹதி சேவ திட்ட²தி ச, ஏவங் சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா ரூபாதி³ஆரம்மணங் ஆரப்³பே⁴வ உப்பஜ்ஜந்தி சேவ திட்ட²ந்தி ச. தஸ்மா ஸப்³பே³பி சித்தசேதஸிகானங் த⁴ம்மானங் ஆரம்மணபூ⁴தா த⁴ம்மா ஆரம்மணபச்சயோதி வேதி³தப்³பா³.
Tato paresu ārammaṇavasena upakārako dhammo ārammaṇapaccayo. So ‘‘rūpāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā’’ti ārabhitvāpi ‘‘yaṃ yaṃ dhammaṃ ārabbha ye ye dhammā uppajjanti cittacetasikā dhammā, te te dhammā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ ārammaṇapaccayena paccayo’’ti osāpitattā na koci dhammo na hoti. Yathā hi dubbalo puriso daṇḍaṃ vā rajjuṃ vā ālambitvāva uṭṭhahati ceva tiṭṭhati ca, evaṃ cittacetasikā dhammā rūpādiārammaṇaṃ ārabbheva uppajjanti ceva tiṭṭhanti ca. Tasmā sabbepi cittacetasikānaṃ dhammānaṃ ārammaṇabhūtā dhammā ārammaṇapaccayoti veditabbā.
ஜெட்ட²கட்டே²ன உபகாரகோ த⁴ம்மோ அதி⁴பதிபச்சயோ. ஸோ ஸஹஜாதாரம்மணவஸேன து³விதோ⁴. தத்த² ‘‘ச²ந்தா³தி⁴பதி ச²ந்த³ஸம்பயுத்தகானங் த⁴ம்மானங் தங்ஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் அதி⁴பதிபச்சயேன பச்சயோ’’திஆதி³வசனதோ ச²ந்த³வீரியசித்தவீமங்ஸஸங்கா²தா சத்தாரோ த⁴ம்மா ஸஹஜாதாதி⁴பதிபச்சயோதி வேதி³தப்³பா³, நோ ச கோ² ஏகதோ. யதா³ ஹி ச²ந்த³ங் து⁴ரங் ஜெட்ட²கங் கத்வா சித்தங் பவத்ததி, ததா³ ச²ந்தோ³வ அதி⁴பதி, ந இதரே. ஏஸ நயோ ஸேஸேஸுபி. யங் பன த⁴ம்மங் க³ருங் கத்வா அரூபத⁴ம்மா பவத்தந்தி, ஸோ நேஸங் ஆரம்மணாதி⁴பதி. தேன வுத்தங் – ‘‘யங் யங் த⁴ம்மங் க³ருங் கத்வா யே யே த⁴ம்மா உப்பஜ்ஜந்தி சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா, தே தே த⁴ம்மா தேஸங் தேஸங் த⁴ம்மானங் அதி⁴பதிபச்சயேன பச்சயோ’’தி.
Jeṭṭhakaṭṭhena upakārako dhammo adhipatipaccayo. So sahajātārammaṇavasena duvidho. Tattha ‘‘chandādhipati chandasampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ adhipatipaccayena paccayo’’tiādivacanato chandavīriyacittavīmaṃsasaṅkhātā cattāro dhammā sahajātādhipatipaccayoti veditabbā, no ca kho ekato. Yadā hi chandaṃ dhuraṃ jeṭṭhakaṃ katvā cittaṃ pavattati, tadā chandova adhipati, na itare. Esa nayo sesesupi. Yaṃ pana dhammaṃ garuṃ katvā arūpadhammā pavattanti, so nesaṃ ārammaṇādhipati. Tena vuttaṃ – ‘‘yaṃ yaṃ dhammaṃ garuṃ katvā ye ye dhammā uppajjanti cittacetasikā dhammā, te te dhammā tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ adhipatipaccayena paccayo’’ti.
அனந்தரபா⁴வேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ அனந்தரபச்சயோ. ஸமனந்தரபா⁴வேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ ஸமனந்தரபச்சயோ. இத³ஞ்ச பச்சயத்³வயங் ப³ஹுதா⁴ பபஞ்சயந்தி. அயங் பனெத்த² ஸாரோ – யோ ஹி ஏஸ சக்கு²விஞ்ஞாணானந்தரா மனோதா⁴து, மனோதா⁴துஅனந்தரா மனோவிஞ்ஞாணதா⁴தூதிஆதி³ சித்தனியமோ, ஸோ யஸ்மா புரிமசித்தவஸேனேவ இஜ்ஜ²தி, ந அஞ்ஞதா². தஸ்மா அத்தனோ அத்தனோ அனந்தரங் அனுரூபஸ்ஸ சித்துப்பாத³ஸ்ஸ உப்பாத³னஸமத்தோ²வ த⁴ம்மோ அனந்தரபச்சயோ. தேனேவாஹ – ‘‘அனந்தரபச்சயோதி சக்கு²விஞ்ஞாணதா⁴து தங்ஸம்பயுத்தகா ச த⁴ம்மா மனோதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் அனந்தரபச்சயேன பச்சயோ’’திஆதி³.
Anantarabhāvena upakārako dhammo anantarapaccayo. Samanantarabhāvena upakārako dhammo samanantarapaccayo. Idañca paccayadvayaṃ bahudhā papañcayanti. Ayaṃ panettha sāro – yo hi esa cakkhuviññāṇānantarā manodhātu, manodhātuanantarā manoviññāṇadhātūtiādi cittaniyamo, so yasmā purimacittavaseneva ijjhati, na aññathā. Tasmā attano attano anantaraṃ anurūpassa cittuppādassa uppādanasamatthova dhammo anantarapaccayo. Tenevāha – ‘‘anantarapaccayoti cakkhuviññāṇadhātu taṃsampayuttakā ca dhammā manodhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ anantarapaccayena paccayo’’tiādi.
யோ அனந்தரபச்சயோ, ஸ்வேவ ஸமனந்தரபச்சயோ. ப்³யஞ்ஜனமத்தமேவ ஹெத்த² நானங், உபசயஸந்ததிஆதீ³ஸு விய, அதி⁴வசனநிருத்திது³காதீ³ஸு விய ச, அத்த²தோ பன நானங் நத்தி². யம்பி ‘‘அத்³தா⁴னந்தரதாய அனந்தரபச்சயோ, காலானந்தரதாய ஸமனந்தரபச்சயோ’’தி ஆசரியானங் மதங் , தங் ‘‘நிரோதா⁴ வுட்ட²ஹந்தஸ்ஸ நேவஸஞ்ஞானாஸஞ்ஞாயதனகுஸலங் ப²லஸமாபத்தியா ஸமனந்தரபச்சயேன பச்சயோ’’திஆதீ³ஹி விருஜ்ஜ²தி. யம்பி தத்த² வத³ந்தி – ‘‘த⁴ம்மானங் ஸமுட்டா²பனஸமத்த²தா ந பரிஹாயதி, பா⁴வனாப³லேன பன வாரிதத்தா த⁴ம்மா ஸமனந்தரங் நுப்பஜ்ஜந்தீ’’தி, தம்பி காலானந்தரதாய அபா⁴வமேவ ஸாதே⁴தி. பா⁴வனாப³லேன ஹி தத்த² காலானந்தரதா நத்தீ²தி, மயம்பி ஏததே³வ வதா³ம. யஸ்மா ச காலானந்தரதா நத்தி², தஸ்மா ஸமனந்தரபச்சயதா ந யுஜ்ஜதி. காலானந்தரதாய ஹி தேஸங் ஸமனந்தரபச்சயோ ஹோதீதி லத்³தி⁴. தஸ்மா அபி⁴னிவேஸங் அகத்வா ப்³யஞ்ஜனமத்ததோவெத்த² நானாகரணங் பச்சேதப்³ப³ங், ந அத்த²தோ. கத²ங்? நத்தி² ஏதேஸங் அந்தரந்தி ஹி அனந்தரா. ஸண்டா²னாபா⁴வதோ ஸுட்டு² அனந்தராதி ஸமனந்தரா.
Yo anantarapaccayo, sveva samanantarapaccayo. Byañjanamattameva hettha nānaṃ, upacayasantatiādīsu viya, adhivacananiruttidukādīsu viya ca, atthato pana nānaṃ natthi. Yampi ‘‘addhānantaratāya anantarapaccayo, kālānantaratāya samanantarapaccayo’’ti ācariyānaṃ mataṃ , taṃ ‘‘nirodhā vuṭṭhahantassa nevasaññānāsaññāyatanakusalaṃ phalasamāpattiyā samanantarapaccayena paccayo’’tiādīhi virujjhati. Yampi tattha vadanti – ‘‘dhammānaṃ samuṭṭhāpanasamatthatā na parihāyati, bhāvanābalena pana vāritattā dhammā samanantaraṃ nuppajjantī’’ti, tampi kālānantaratāya abhāvameva sādheti. Bhāvanābalena hi tattha kālānantaratā natthīti, mayampi etadeva vadāma. Yasmā ca kālānantaratā natthi, tasmā samanantarapaccayatā na yujjati. Kālānantaratāya hi tesaṃ samanantarapaccayo hotīti laddhi. Tasmā abhinivesaṃ akatvā byañjanamattatovettha nānākaraṇaṃ paccetabbaṃ, na atthato. Kathaṃ? Natthi etesaṃ antaranti hi anantarā. Saṇṭhānābhāvato suṭṭhu anantarāti samanantarā.
உப்பஜ்ஜமானோ ஸஹ உப்பஜ்ஜமானபா⁴வேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ ஸஹஜாதபச்சயோ, பகாஸஸ்ஸ பதீ³போ விய. ஸோ அரூபக்க²ந்தா⁴தி³வஸேன ச²ப்³பி³தோ⁴ ஹோதி. யதா²ஹ – சத்தாரோ க²ந்தா⁴ அரூபினோ அஞ்ஞமஞ்ஞங் ஸஹஜாதபச்சயேன பச்சயோ. சத்தாரோ மஹாபூ⁴தா அஞ்ஞமஞ்ஞங்…பே॰… ஓக்கந்திக்க²ணே நாமரூபங் அஞ்ஞமஞ்ஞங்…பே॰… சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா சித்தஸமுட்டா²னானங் ரூபானங்…பே॰… மஹாபூ⁴தா உபாதா³ரூபானங்…பே॰… ரூபினோ த⁴ம்மா அரூபீனங் த⁴ம்மானங் கிஞ்சிகாலே ஸஹஜாதபச்சயேன பச்சயோ; கிஞ்சி காலே ந ஸஹஜாதபச்சயேன பச்சயோதி. இத³ங் ஹத³யவத்து²மேவ ஸந்தா⁴ய வுத்தங்.
Uppajjamāno saha uppajjamānabhāvena upakārako dhammo sahajātapaccayo, pakāsassa padīpo viya. So arūpakkhandhādivasena chabbidho hoti. Yathāha – cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ sahajātapaccayena paccayo. Cattāro mahābhūtā aññamaññaṃ…pe… okkantikkhaṇe nāmarūpaṃ aññamaññaṃ…pe… cittacetasikā dhammā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ…pe… mahābhūtā upādārūpānaṃ…pe… rūpino dhammā arūpīnaṃ dhammānaṃ kiñcikāle sahajātapaccayena paccayo; kiñci kāle na sahajātapaccayena paccayoti. Idaṃ hadayavatthumeva sandhāya vuttaṃ.
அஞ்ஞமஞ்ஞங் உப்பாத³னுபத்த²ம்ப⁴னபா⁴வேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ அஞ்ஞமஞ்ஞபச்சயோ. அஞ்ஞமஞ்ஞுபத்த²ம்ப⁴கங் தித³ண்ட³ங் விய. ஸோ அரூபக்க²ந்தா⁴தி³வஸேன திவிதோ⁴ ஹோதி. யதா²ஹ – சத்தாரோ க²ந்தா⁴ அரூபினோ அஞ்ஞமஞ்ஞபச்சயேன பச்சயோ. சத்தாரோ மஹாபூ⁴தா…பே॰… ஓக்கந்திக்க²ணே நாமரூபங் அஞ்ஞமஞ்ஞபச்சயேன பச்சயோதி.
Aññamaññaṃ uppādanupatthambhanabhāvena upakārako dhammo aññamaññapaccayo. Aññamaññupatthambhakaṃ tidaṇḍaṃ viya. So arūpakkhandhādivasena tividho hoti. Yathāha – cattāro khandhā arūpino aññamaññapaccayena paccayo. Cattāro mahābhūtā…pe… okkantikkhaṇe nāmarūpaṃ aññamaññapaccayena paccayoti.
அதி⁴ட்டா²னாகாரேன நிஸ்ஸயாகாரேன ச உபகாரகோ த⁴ம்மோ நிஸ்ஸயபச்சயோ, தருசித்தகம்மாதீ³னங் பத²வீபடாத³யோ விய. ஸோ ‘‘சத்தாரோ க²ந்தா⁴ அரூபினோ அஞ்ஞமஞ்ஞங் நிஸ்ஸயபச்சயேன பச்சயோ’’தி ஏவங் ஸஹஜாதே வுத்தனயேனேவ வேதி³தப்³போ³. ச²ட்டோ² பனெத்த² கொட்டா²ஸோ ‘‘சக்கா²யதனங் சக்கு²விஞ்ஞாணதா⁴துயா, ஸோதகா⁴னஜிவ்ஹாகாயாயதனங் காயவிஞ்ஞாணதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் நிஸ்ஸயபச்சயேன பச்சயோ. யங் ரூபங் நிஸ்ஸாய மனோதா⁴து ச மனோவிஞ்ஞாணதா⁴து ச வத்தந்தி , தங் ரூபங் மனோதா⁴துயா ச மனோவிஞ்ஞாணதா⁴துயா ச தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் நிஸ்ஸயபச்சயேன பச்சயோ’’தி ஏவங் விப⁴த்தோ.
Adhiṭṭhānākārena nissayākārena ca upakārako dhammo nissayapaccayo, tarucittakammādīnaṃ pathavīpaṭādayo viya. So ‘‘cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ nissayapaccayena paccayo’’ti evaṃ sahajāte vuttanayeneva veditabbo. Chaṭṭho panettha koṭṭhāso ‘‘cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā, sotaghānajivhākāyāyatanaṃ kāyaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo. Yaṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattanti , taṃ rūpaṃ manodhātuyā ca manoviññāṇadhātuyā ca taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ nissayapaccayena paccayo’’ti evaṃ vibhatto.
உபனிஸ்ஸயபச்சயோதி இத⁴ பன அயங் தாவ வசனத்தோ² – தத³தீ⁴னவுத்திதாய அத்தனோ ப²லேன நிஸ்ஸிதோ, ந படிக்கி²த்தோதி நிஸ்ஸயோ. யதா² பன பு⁴ஸோ ஆயாஸோ உபாயாஸோ, ஏவங் பு⁴ஸோ நிஸ்ஸயோ உபனிஸ்ஸயோ. ப³லவகாரணஸ்ஸேதங் அதி⁴வசனங். தஸ்மா ப³லவகாரணபா⁴வேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ உபனிஸ்ஸயபச்சயோதி வேதி³தப்³போ³. ஸோ ஆரம்மணூபனிஸ்ஸயோ, அனந்தரூபனிஸ்ஸயோ பகதூபனிஸ்ஸயோதி திவிதோ⁴ ஹோதி. தத்த² ‘‘தா³னங் த³த்வா ஸீலங் ஸமாதி³யித்வா உபோஸத²கம்மங் கத்வா தங் க³ருங் கத்வா பச்சவெக்க²தி, புப்³பே³ ஸுசிண்ணானி க³ருங் கத்வா பச்சவெக்க²தி, ஜா²னா வுட்ட²ஹித்வா ஜா²னங் க³ருங் கத்வா பச்சவெக்க²தி, ஸெக்கா² கொ³த்ரபு⁴ங் க³ருங் கத்வா பச்சவெக்க²ந்தி, வோதா³னங் க³ருங் கத்வா பச்சவெக்க²ந்தி, ஸெக்கா² மக்³கா³ வுட்ட²ஹித்வா மக்³க³ங் க³ருங் கத்வா பச்சவெக்க²ந்தீ’’தி ஏவமாதி³னா நயேன ஆரம்மணூபனிஸ்ஸயோ தாவ ஆரம்மணாதி⁴பதினா ஸத்³தி⁴ங் நானத்தங் அகத்வா விப⁴த்தோ. தத்த² யங் ஆரம்மணங் க³ருங் கத்வா சித்தசேதஸிகா உப்பஜ்ஜந்தி, தங் நியமதோ தேஸங் ஆரம்மணேஸு ப³லவாரம்மணங் ஹோதி . இதி க³ருகாதப்³ப³மத்தட்டே²ன ஆரம்மணாதி⁴பதி, ப³லவகாரணட்டே²ன ஆரம்மணூபனிஸ்ஸயோதி ஏவமேதேஸங் நானத்தங் வேதி³தப்³ப³ங்.
Upanissayapaccayoti idha pana ayaṃ tāva vacanattho – tadadhīnavuttitāya attano phalena nissito, na paṭikkhittoti nissayo. Yathā pana bhuso āyāso upāyāso, evaṃ bhuso nissayo upanissayo. Balavakāraṇassetaṃ adhivacanaṃ. Tasmā balavakāraṇabhāvena upakārako dhammo upanissayapaccayoti veditabbo. So ārammaṇūpanissayo, anantarūpanissayo pakatūpanissayoti tividho hoti. Tattha ‘‘dānaṃ datvā sīlaṃ samādiyitvā uposathakammaṃ katvā taṃ garuṃ katvā paccavekkhati, pubbe suciṇṇāni garuṃ katvā paccavekkhati, jhānā vuṭṭhahitvā jhānaṃ garuṃ katvā paccavekkhati, sekkhā gotrabhuṃ garuṃ katvā paccavekkhanti, vodānaṃ garuṃ katvā paccavekkhanti, sekkhā maggā vuṭṭhahitvā maggaṃ garuṃ katvā paccavekkhantī’’ti evamādinā nayena ārammaṇūpanissayo tāva ārammaṇādhipatinā saddhiṃ nānattaṃ akatvā vibhatto. Tattha yaṃ ārammaṇaṃ garuṃ katvā cittacetasikā uppajjanti, taṃ niyamato tesaṃ ārammaṇesu balavārammaṇaṃ hoti . Iti garukātabbamattaṭṭhena ārammaṇādhipati, balavakāraṇaṭṭhena ārammaṇūpanissayoti evametesaṃ nānattaṃ veditabbaṃ.
அனந்தரூபனிஸ்ஸயோபி ‘‘புரிமா புரிமா குஸலா க²ந்தா⁴ பச்சி²மானங் பச்சி²மானங் குஸலானங் க²ந்தா⁴னங் உபனிஸ்ஸயபச்சயேன பச்சயோ’’திஆதி³னா நயேன அனந்தரபச்சயேன ஸத்³தி⁴ங் நானத்தங் அகத்வாவ விப⁴த்தோ. மாதிகானிக்கே²பே பன நேஸங் ‘‘சக்கு²விஞ்ஞாணதா⁴து தங்ஸம்பயுத்தகா ச த⁴ம்மா மனோதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் அனந்தரபச்சயேன பச்சயோ’’திஆதி³னா நயேன அனந்தரஸ்ஸ ச ‘‘புரிமா புரிமா குஸலா த⁴ம்மா பச்சி²மானங் பச்சி²மானங் குஸலானங் த⁴ம்மானங் உபனிஸ்ஸயபச்சயேன பச்சயோ’’திஆதி³னா நயேன உபனிஸ்ஸயஸ்ஸ ச ஆக³தத்தா நிக்கே²பவிஸேஸோ அத்தி², ஸோபி அத்த²தோ ஏகீபா⁴வமேவ க³ச்ச²தி. ஏவங் ஸந்தேபி அத்தனோ அத்தனோ அனந்தரங் அனுரூபஸ்ஸ சித்துப்பாத³ஸ்ஸ பவத்தனஸமத்த²தாய அனந்தரதா புரிமசித்தஸ்ஸ ச பச்சி²மசித்துப்பாத³னே ப³லவதாய அனந்தரூபனிஸ்ஸயதா வேதி³தப்³பா³. யதா² ஹி ஹேதுபச்சயாதீ³ஸு கஞ்சி த⁴ம்மங் வினாபி சித்தங் உப்பஜ்ஜதி, ந ஏவங் அனந்தரசித்தங், வினா சித்தஸ்ஸ உப்பத்தி நாம அத்தி², தஸ்மா ப³லவபச்சயோ ஹோதி. இதி அத்தனோ அத்தனோ அனந்தரங் அனுரூபசித்துப்பாத³வஸேன அனந்தரபச்சயோ, ப³லவகாரணவஸேன அனந்தரூபனிஸ்ஸயோதி ஏவமேதேஸங் நானத்தங் வேதி³தப்³ப³ங்.
Anantarūpanissayopi ‘‘purimā purimā kusalā khandhā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kusalānaṃ khandhānaṃ upanissayapaccayena paccayo’’tiādinā nayena anantarapaccayena saddhiṃ nānattaṃ akatvāva vibhatto. Mātikānikkhepe pana nesaṃ ‘‘cakkhuviññāṇadhātu taṃsampayuttakā ca dhammā manodhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ anantarapaccayena paccayo’’tiādinā nayena anantarassa ca ‘‘purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ upanissayapaccayena paccayo’’tiādinā nayena upanissayassa ca āgatattā nikkhepaviseso atthi, sopi atthato ekībhāvameva gacchati. Evaṃ santepi attano attano anantaraṃ anurūpassa cittuppādassa pavattanasamatthatāya anantaratā purimacittassa ca pacchimacittuppādane balavatāya anantarūpanissayatā veditabbā. Yathā hi hetupaccayādīsu kañci dhammaṃ vināpi cittaṃ uppajjati, na evaṃ anantaracittaṃ, vinā cittassa uppatti nāma atthi, tasmā balavapaccayo hoti. Iti attano attano anantaraṃ anurūpacittuppādavasena anantarapaccayo, balavakāraṇavasena anantarūpanissayoti evametesaṃ nānattaṃ veditabbaṃ.
பகதூபனிஸ்ஸயோ பன பகதோ உபனிஸ்ஸயோ பகதூபனிஸ்ஸயோ. பகதோ நாம அத்தனோ ஸந்தானே நிப்பா²தி³தோ வா ஸத்³தா⁴ஸீலாதி³; உபஸேவிதோ வா உதுபோ⁴ஜனாதி³. பகதியாயேவ வா உபனிஸ்ஸயோ பகதூபனிஸ்ஸயோ, ஆரம்மணானந்தரேஹி அஸம்மிஸ்ஸோதி அத்தோ². தஸ்ஸ ‘‘பகதூபனிஸ்ஸயோ – ஸத்³த⁴ங் உபனிஸ்ஸாய தா³னங் தே³தி, ஸீலங் ஸமாதி³யதி, உபோஸத²கம்மங் கரோதி, ஜா²னங் உப்பாதே³தி, விபஸ்ஸனங் உப்பாதே³தி, மக்³க³ங் உப்பாதே³தி, அபி⁴ஞ்ஞங் உப்பாதே³தி, ஸமாபத்திங் உப்பாதே³தி, ஸீலங்… ஸுதங்… சாக³ங்… பஞ்ஞங் உபனிஸ்ஸாய தா³னங் தே³தி…பே॰… ஸமாபத்திங் உப்பாதே³தி. ஸத்³தா⁴… ஸீலங்… ஸுதங்… சாகோ³… பஞ்ஞா ஸத்³தா⁴ய… ஸீலஸ்ஸ… ஸுதஸ்ஸ… சாக³ஸ்ஸ… பஞ்ஞாய உபனிஸ்ஸயபச்சயேன பச்சயோ’’திஆதி³னா நயேன அனேகப்பகாரகோ பபே⁴தோ³ வேதி³தப்³போ³. இதி இமே ஸத்³தா⁴த³யோ பகதா சேவ ப³லவகாரணட்டே²ன உபனிஸ்ஸயா சாதி பகதூபனிஸ்ஸயோதி.
Pakatūpanissayo pana pakato upanissayo pakatūpanissayo. Pakato nāma attano santāne nipphādito vā saddhāsīlādi; upasevito vā utubhojanādi. Pakatiyāyeva vā upanissayo pakatūpanissayo, ārammaṇānantarehi asammissoti attho. Tassa ‘‘pakatūpanissayo – saddhaṃ upanissāya dānaṃ deti, sīlaṃ samādiyati, uposathakammaṃ karoti, jhānaṃ uppādeti, vipassanaṃ uppādeti, maggaṃ uppādeti, abhiññaṃ uppādeti, samāpattiṃ uppādeti, sīlaṃ… sutaṃ… cāgaṃ… paññaṃ upanissāya dānaṃ deti…pe… samāpattiṃ uppādeti. Saddhā… sīlaṃ… sutaṃ… cāgo… paññā saddhāya… sīlassa… sutassa… cāgassa… paññāya upanissayapaccayena paccayo’’tiādinā nayena anekappakārako pabhedo veditabbo. Iti ime saddhādayo pakatā ceva balavakāraṇaṭṭhena upanissayā cāti pakatūpanissayoti.
பட²மதரங் உப்பஜ்ஜித்வா வத்தமானபா⁴வேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ புரேஜாதபச்சயோ. ஸோ பஞ்சத்³வாரே வத்தா²ரம்மணஹத³யவத்து²வஸேன ஏகாத³ஸவிதோ⁴ ஹோதி . யதா²ஹ – சக்கா²யதனங் சக்கு²விஞ்ஞாணதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் புரேஜாதபச்சயேன பச்சயோ. ஸோத… கா⁴ன… ஜிவ்ஹா… காயாயதனங், ரூபாயதனங், ஸத்³த³… க³ந்த⁴… ரஸ… பொ²ட்ட²ப்³பா³யதனங், காயவிஞ்ஞாணதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் புரேஜாதபச்சயேன பச்சயோ. ரூபஸத்³த³க³ந்த⁴ரஸபொ²ட்ட²ப்³பா³யதனங் மனோதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் புரேஜாதபச்சயேன பச்சயோ. யங் ரூபங் நிஸ்ஸாய மனோதா⁴து ச மனோவிஞ்ஞாணதா⁴து ச வத்தந்தி, தங் ரூபங் மனோதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் புரேஜாதபச்சயேன பச்சயோ, மனோவிஞ்ஞாணதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் கிஞ்சி காலே புரேஜாதபச்சயேன பச்சயோ, கிஞ்சி காலே ந புரேஜாதபச்சயேன பச்சயோதி.
Paṭhamataraṃ uppajjitvā vattamānabhāvena upakārako dhammo purejātapaccayo. So pañcadvāre vatthārammaṇahadayavatthuvasena ekādasavidho hoti . Yathāha – cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ purejātapaccayena paccayo. Sota… ghāna… jivhā… kāyāyatanaṃ, rūpāyatanaṃ, sadda… gandha… rasa… phoṭṭhabbāyatanaṃ, kāyaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ purejātapaccayena paccayo. Rūpasaddagandharasaphoṭṭhabbāyatanaṃ manodhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ purejātapaccayena paccayo. Yaṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattanti, taṃ rūpaṃ manodhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ purejātapaccayena paccayo, manoviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ kiñci kāle purejātapaccayena paccayo, kiñci kāle na purejātapaccayena paccayoti.
புரேஜாதானங் ரூபத⁴ம்மானங் உபத்த²ம்ப⁴கட்டே²ன உபகாரகோ அரூபத⁴ம்மோ பச்சா²ஜாதபச்சயோ, கி³ஜ்ஜ²போதகஸரீரானங் ஆஹாராஸாசேதனா விய. தேன வுத்தங் – ‘‘பச்சா²ஜாதா சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா புரேஜாதஸ்ஸ இமஸ்ஸ காயஸ்ஸ பச்சா²ஜாதபச்சயேன பச்சயோ’’தி.
Purejātānaṃ rūpadhammānaṃ upatthambhakaṭṭhena upakārako arūpadhammo pacchājātapaccayo, gijjhapotakasarīrānaṃ āhārāsācetanā viya. Tena vuttaṃ – ‘‘pacchājātā cittacetasikā dhammā purejātassa imassa kāyassa pacchājātapaccayena paccayo’’ti.
ஆஸேவனட்டே²ன அனந்தரானங் பகு³ணப³லவபா⁴வாய உபகாரகோ த⁴ம்மோ ஆஸேவனபச்சயோ, க³ந்தா²தீ³ஸு புரிமாபுரிமாபி⁴யோகோ³ விய. ஸோ குஸலாகுஸலகிரியஜவனவஸேன திவிதோ⁴ ஹோதி. யதா²ஹ – புரிமா புரிமா குஸலா த⁴ம்மா பச்சி²மானங் பச்சி²மானங் குஸலானங் த⁴ம்மானங் ஆஸேவனபச்சயேன பச்சயோ . புரிமா புரிமா அகுஸலா…பே॰… கிரியாப்³யாகதா த⁴ம்மா பச்சி²மானங் பச்சி²மானங் கிரியாப்³யாகதானங் த⁴ம்மானங் ஆஸேவனபச்சயேன பச்சயோதி.
Āsevanaṭṭhena anantarānaṃ paguṇabalavabhāvāya upakārako dhammo āsevanapaccayo, ganthādīsu purimāpurimābhiyogo viya. So kusalākusalakiriyajavanavasena tividho hoti. Yathāha – purimā purimā kusalā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kusalānaṃ dhammānaṃ āsevanapaccayena paccayo . Purimā purimā akusalā…pe… kiriyābyākatā dhammā pacchimānaṃ pacchimānaṃ kiriyābyākatānaṃ dhammānaṃ āsevanapaccayena paccayoti.
சித்தபயோக³ஸங்கா²தேன கிரியாபா⁴வேன உபகாரகோ த⁴ம்மோ கம்மபச்சயோ. ஸோ நானாக்க²ணிகாய சேவ குஸலாகுஸலசேதனாய ஸஹஜாதாய ச ஸப்³பா³யபி சேதனாய வஸேன து³விதோ⁴ ஹோதி. யதா²ஹ – குஸலாகுஸலங் கம்மங் விபாகானங் க²ந்தா⁴னங் கடத்தா ச ரூபானங் கம்மபச்சயேன பச்சயோ. சேதனா ஸம்பயுத்தகானங் த⁴ம்மானங் தங் ஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் கம்மபச்சயேன பச்சயோதி.
Cittapayogasaṅkhātena kiriyābhāvena upakārako dhammo kammapaccayo. So nānākkhaṇikāya ceva kusalākusalacetanāya sahajātāya ca sabbāyapi cetanāya vasena duvidho hoti. Yathāha – kusalākusalaṃ kammaṃ vipākānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ kammapaccayena paccayo. Cetanā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃ samuṭṭhānānañca rūpānaṃ kammapaccayena paccayoti.
நிருஸ்ஸாஹஸந்தபா⁴வேன நிருஸ்ஸாஹஸந்தபா⁴வாய உபகாரகோ விபாகத⁴ம்மோ விபாகபச்சயோ. ஸோ பவத்தே சித்தஸமுட்டா²னானங், படிஸந்தி⁴யங் கடத்தா ச ரூபானங், ஸப்³ப³த்த² ச ஸம்பயுத்தத⁴ம்மானங் விபாகபச்சயோ ஹோதி. யதா²ஹ – விபாகாப்³யாகதோ ஏகோ க²ந்தோ⁴ திண்ணங் க²ந்தா⁴னங், சித்தஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங், விபாகபச்சயேன பச்சயோ…பே॰… படிஸந்தி⁴க்க²ணே விபாகாப்³யாகதோ ஏகோ க²ந்தோ⁴…பே॰… த்³வே க²ந்தா⁴ த்³வின்னங் க²ந்தா⁴னங் கடத்தா ச ரூபானங் விபாகபச்சயேன பச்சயோ. க²ந்தா⁴ வத்து²ஸ்ஸ விபாகபச்சயேன பச்சயோதி.
Nirussāhasantabhāvena nirussāhasantabhāvāya upakārako vipākadhammo vipākapaccayo. So pavatte cittasamuṭṭhānānaṃ, paṭisandhiyaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ, sabbattha ca sampayuttadhammānaṃ vipākapaccayo hoti. Yathāha – vipākābyākato eko khandho tiṇṇaṃ khandhānaṃ, cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ, vipākapaccayena paccayo…pe… paṭisandhikkhaṇe vipākābyākato eko khandho…pe… dve khandhā dvinnaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ vipākapaccayena paccayo. Khandhā vatthussa vipākapaccayena paccayoti.
ரூபாரூபானங் உபத்த²ம்ப⁴கட்டே²ன உபகாரகா சத்தாரோ ஆஹாரா ஆஹாரபச்சயோ. யதா²ஹ – கப³ளீகாரோ ஆஹாரோ இமஸ்ஸ காயஸ்ஸ ஆஹாரபச்சயேன பச்சயோ. அரூபினோ ஆஹாரா ஸம்பயுத்தகானங் த⁴ம்மானங் தங்ஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் ஆஹாரபச்சயேன பச்சயோதி. பஞ்ஹாவாரே பன ‘‘படிஸந்தி⁴க்க²ணே விபாகாப்³யாகதா ஆஹாரா ஸம்பயுத்தகானங் க²ந்தா⁴னங் கடத்தா ச ரூபானங் ஆஹாரபச்சயேன பச்சயோ’’திபி வுத்தங்.
Rūpārūpānaṃ upatthambhakaṭṭhena upakārakā cattāro āhārā āhārapaccayo. Yathāha – kabaḷīkāro āhāro imassa kāyassa āhārapaccayena paccayo. Arūpino āhārā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ āhārapaccayena paccayoti. Pañhāvāre pana ‘‘paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā āhārā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ āhārapaccayena paccayo’’tipi vuttaṃ.
அதி⁴பதியட்டே²ன உபகாரகா இத்தி²ந்த்³ரியபுரிஸிந்த்³ரியவஜ்ஜா வீஸதிந்த்³ரியா இந்த்³ரியபச்சயோ. தத்த² சக்கு²ந்த்³ரியாத³யோ பஞ்ச அரூபத⁴ம்மானங்யேவ, ஸேஸா ரூபாரூபானங் பச்சயா ஹொந்தி. யதா²ஹ – சக்கு²ந்த்³ரியங் சக்கு²விஞ்ஞாணதா⁴துயா, ஸோத… கா⁴ன… ஜிவ்ஹா… காயிந்த்³ரியங் காயவிஞ்ஞாணதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் இந்த்³ரியபச்சயேன பச்சயோ. ரூபஜீவிதிந்த்³ரியங் கடத்தாரூபானங் இந்த்³ரியபச்சயேன பச்சயோ. அரூபினோ இந்த்³ரியா ஸம்பயுத்தகானங் த⁴ம்மானங் தங்ஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் இந்த்³ரியபச்சயேன பச்சயோதி. பஞ்ஹாவாரே பன ‘‘படிஸந்தி⁴க்க²ணே விபாகாப்³யாகதா இந்த்³ரியா ஸம்பயுத்தகானங் க²ந்தா⁴னங் கடத்தா ச ரூபானங் இந்த்³ரியபச்சயேன பச்சயோ’’திபி வுத்தங்.
Adhipatiyaṭṭhena upakārakā itthindriyapurisindriyavajjā vīsatindriyā indriyapaccayo. Tattha cakkhundriyādayo pañca arūpadhammānaṃyeva, sesā rūpārūpānaṃ paccayā honti. Yathāha – cakkhundriyaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā, sota… ghāna… jivhā… kāyindriyaṃ kāyaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ indriyapaccayena paccayo. Rūpajīvitindriyaṃ kaṭattārūpānaṃ indriyapaccayena paccayo. Arūpino indriyā sampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ indriyapaccayena paccayoti. Pañhāvāre pana ‘‘paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā indriyā sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ indriyapaccayena paccayo’’tipi vuttaṃ.
உபனிஜ்ஜா²யனட்டே²ன உபகாரகானி ட²பெத்வா த்³விபஞ்சவிஞ்ஞாணேஸு காயிகஸுக²து³க்க²வேத³னாத்³வயங் ஸப்³பா³னிபி குஸலாதி³பே⁴தா³னி ஸத்த ஜா²னங்கா³னி ஜா²னபச்சயோ. யதா²ஹ – ஜா²னங்கா³னி ஜா²னஸம்பயுத்தகானங் த⁴ம்மானங் தங்ஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் ஜா²னபச்சயேன பச்சயோதி. பஞ்ஹாவாரே பன படிஸந்தி⁴க்க²ணே விபாகாப்³யாகதானி ஜா²னங்கா³னி ஸம்பயுத்தகானங் க²ந்தா⁴னங் கடத்தா ச ரூபானங் ஜா²னபச்சயேன பச்சயோ’’திபி வுத்தங்.
Upanijjhāyanaṭṭhena upakārakāni ṭhapetvā dvipañcaviññāṇesu kāyikasukhadukkhavedanādvayaṃ sabbānipi kusalādibhedāni satta jhānaṅgāni jhānapaccayo. Yathāha – jhānaṅgāni jhānasampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ jhānapaccayena paccayoti. Pañhāvāre pana paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatāni jhānaṅgāni sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ jhānapaccayena paccayo’’tipi vuttaṃ.
யதோ ததோ வா நிய்யானட்டே²ன உபகாரகானி குஸலாதி³பே⁴தா³னி த்³வாத³ஸ மக்³க³ங்கா³னி மக்³க³பச்சயோ. யதா²ஹ – ‘‘மக்³க³ங்கா³னி மக்³க³ஸம்பயுத்தகானங் த⁴ம்மானங் தங்ஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் மக்³க³பச்சயேன பச்சயோ’’தி. பஞ்ஹாவாரே பன ‘‘படிஸந்தி⁴க்க²ணே விபாகாப்³யாகதானி மக்³க³ங்கா³னி ஸம்பயுத்தகானங் க²ந்தா⁴னங் கடத்தா ச ரூபானங் மக்³க³பச்சயேன பச்சயோ’’தி வுத்தங். ந ஏதே பன த்³வேபி ஜா²னமக்³க³பச்சயா யதா²ஸங்க்²யங் த்³விபஞ்சவிஞ்ஞாணாஹேதுகசித்தேஸு லப்³ப⁴ந்தீதி வேதி³தப்³பா³.
Yato tato vā niyyānaṭṭhena upakārakāni kusalādibhedāni dvādasa maggaṅgāni maggapaccayo. Yathāha – ‘‘maggaṅgāni maggasampayuttakānaṃ dhammānaṃ taṃsamuṭṭhānānañca rūpānaṃ maggapaccayena paccayo’’ti. Pañhāvāre pana ‘‘paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatāni maggaṅgāni sampayuttakānaṃ khandhānaṃ kaṭattā ca rūpānaṃ maggapaccayena paccayo’’ti vuttaṃ. Na ete pana dvepi jhānamaggapaccayā yathāsaṅkhyaṃ dvipañcaviññāṇāhetukacittesu labbhantīti veditabbā.
ஏகவத்து²கஏகாரம்மணஏகுப்பாதே³கனிரோத⁴ஸங்கா²தேன ஸம்பயுத்தபா⁴வேன உபகாரகா அரூபத⁴ம்மா ஸம்பயுத்தபச்சயோ. யதா²ஹ – ‘‘சத்தாரோ க²ந்தா⁴ அரூபினோ அஞ்ஞமஞ்ஞங் ஸம்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோ’’தி.
Ekavatthukaekārammaṇaekuppādekanirodhasaṅkhātena sampayuttabhāvena upakārakā arūpadhammā sampayuttapaccayo. Yathāha – ‘‘cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ sampayuttapaccayena paccayo’’ti.
ஏகவத்து²காதி³பா⁴வானுபக³மேன உபகாரகா ரூபினோ த⁴ம்மா அரூபீனங், அரூபினோ த⁴ம்மா ரூபீனங் விப்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோ. ஸோ ஸஹஜாதபச்சா²ஜாதபுரேஜாதவஸேன திவிதோ⁴ ஹோதி. வுத்தஞ்ஹேதங் – ஸஹஜாதா குஸலா க²ந்தா⁴ சித்தஸமுட்டா²னானங் ரூபானங் விப்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோ. பச்சா²ஜாதா குஸலா க²ந்தா⁴ புரேஜாதஸ்ஸ இமஸ்ஸ காயஸ்ஸ விப்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோதி. அப்³யாகதபத³ஸ்ஸ பன ஸஹஜாதவிப⁴ங்கே³ ‘‘படிஸந்தி⁴க்க²ணே விபாகாப்³யாகதா க²ந்தா⁴ கடத்தாரூபானங் விப்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோ. க²ந்தா⁴ வத்து²ஸ்ஸ, வத்து² க²ந்தா⁴னங் விப்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோ’’தி வுத்தங். புரேஜாதங் பன சக்கு²ந்த்³ரியாதி³வத்து²வஸேனேவ வேதி³தப்³ப³ங். யதா²ஹ – புரேஜாதங் சக்கா²யதனங் சக்கு²விஞ்ஞாணஸ்ஸ…பே॰… காயாயதனங் காயவிஞ்ஞாணஸ்ஸ விப்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோ. வத்து² விபாகாப்³யாகதானங் கிரியாப்³யாகதானங் க²ந்தா⁴னங் வத்து² குஸலானங் க²ந்தா⁴னங், வத்து² அகுஸலானங் க²ந்தா⁴னங் விப்பயுத்தபச்சயேன பச்சயோதி.
Ekavatthukādibhāvānupagamena upakārakā rūpino dhammā arūpīnaṃ, arūpino dhammā rūpīnaṃ vippayuttapaccayena paccayo. So sahajātapacchājātapurejātavasena tividho hoti. Vuttañhetaṃ – sahajātā kusalā khandhā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Pacchājātā kusalā khandhā purejātassa imassa kāyassa vippayuttapaccayena paccayoti. Abyākatapadassa pana sahajātavibhaṅge ‘‘paṭisandhikkhaṇe vipākābyākatā khandhā kaṭattārūpānaṃ vippayuttapaccayena paccayo. Khandhā vatthussa, vatthu khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayo’’ti vuttaṃ. Purejātaṃ pana cakkhundriyādivatthuvaseneva veditabbaṃ. Yathāha – purejātaṃ cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇassa…pe… kāyāyatanaṃ kāyaviññāṇassa vippayuttapaccayena paccayo. Vatthu vipākābyākatānaṃ kiriyābyākatānaṃ khandhānaṃ vatthu kusalānaṃ khandhānaṃ, vatthu akusalānaṃ khandhānaṃ vippayuttapaccayena paccayoti.
பச்சுப்பன்னலக்க²ணேன அத்தி²பா⁴வேன தாதி³ஸஸ்ஸேவ த⁴ம்மஸ்ஸ உபத்த²ம்ப⁴கட்டே²ன உபகாரகோ த⁴ம்மோ அத்தி²பச்சயோ . தஸ்ஸ அரூபக்க²ந்த⁴மஹாபூ⁴தனாமரூபசித்தசேதஸிகமஹாபூ⁴தாயதனவத்து²வஸேன ஸத்ததா⁴ மாதிகா நிக்கி²த்தா. யதா²ஹ – சத்தாரோ க²ந்தா⁴ அரூபினோ அஞ்ஞமஞ்ஞங் அத்தி²பச்சயேன பச்சயோ; சத்தாரோ மஹாபூ⁴தா அஞ்ஞமஞ்ஞங், ஓக்கந்திக்க²ணே நாமரூபங் அஞ்ஞமஞ்ஞங், சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா சித்தஸமுட்டா²னானங் ரூபானங் மஹாபூ⁴தா உபாதா³ரூபானங், சக்கா²யதனங் சக்கு²விஞ்ஞாணதா⁴துயா…பே॰… காயாயதனங்…பே॰… ரூபாயதனங்…பே॰… பொ²ட்ட²ப்³பா³யதனங் காயவிஞ்ஞாணதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் அத்தி²பச்சயேன பச்சயோ. ரூபாயதனங்…பே॰… பொ²ட்ட²ப்³பா³யதனங் மனோதா⁴துயா தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் அத்தி²பச்சயேன பச்சயோ. யங் ரூபங் நிஸ்ஸாய மனோதா⁴து ச மனோவிஞ்ஞாணதா⁴து ச வத்தந்தி, தங் ரூபங் மனோதா⁴துயா ச மனோவிஞ்ஞாணதா⁴துயா ச தங்ஸம்பயுத்தகானஞ்ச த⁴ம்மானங் அத்தி²பச்சயேன பச்சயோதி. பஞ்ஹாவாரே பன ஸஹஜாதங், புரேஜாதங், பச்சா²ஜாதங், ஆஹாரங், இந்த்³ரியந்திபி நிக்கி²பித்வா ஸஹஜாதே தாவ ‘‘ஏகோ க²ந்தோ⁴ திண்ணங் க²ந்தா⁴னங் சித்தஸமுட்டா²னானஞ்ச ரூபானங் அத்தி²பச்சயேன பச்சயோ’’திஆதி³னா நயேன நித்³தே³ஸோ கதோ. புரேஜாதே புரேஜாதானங் சக்கா²தீ³னங் வஸேன நித்³தே³ஸோ கதோ. பச்சா²ஜாதே புரேஜாதஸ்ஸ இமஸ்ஸ காயஸ்ஸ பச்சா²ஜாதானங் சித்தசேதஸிகானங் பச்சயவஸேன நித்³தே³ஸோ கதோ. ஆஹாரிந்த்³ரியேஸு பன ‘‘கப³ளீகாரோ ஆஹாரோ இமஸ்ஸ காயஸ்ஸ அத்தி²பச்சயேன பச்சயோ. ரூபஜீவிதிந்த்³ரியங் கடத்தாரூபானங் அத்தி²பச்சயேன பச்சயோ’’தி ஏவங் நித்³தே³ஸோ கதோதி.
Paccuppannalakkhaṇena atthibhāvena tādisasseva dhammassa upatthambhakaṭṭhena upakārako dhammo atthipaccayo. Tassa arūpakkhandhamahābhūtanāmarūpacittacetasikamahābhūtāyatanavatthuvasena sattadhā mātikā nikkhittā. Yathāha – cattāro khandhā arūpino aññamaññaṃ atthipaccayena paccayo; cattāro mahābhūtā aññamaññaṃ, okkantikkhaṇe nāmarūpaṃ aññamaññaṃ, cittacetasikā dhammā cittasamuṭṭhānānaṃ rūpānaṃ mahābhūtā upādārūpānaṃ, cakkhāyatanaṃ cakkhuviññāṇadhātuyā…pe… kāyāyatanaṃ…pe… rūpāyatanaṃ…pe… phoṭṭhabbāyatanaṃ kāyaviññāṇadhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ atthipaccayena paccayo. Rūpāyatanaṃ…pe… phoṭṭhabbāyatanaṃ manodhātuyā taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ atthipaccayena paccayo. Yaṃ rūpaṃ nissāya manodhātu ca manoviññāṇadhātu ca vattanti, taṃ rūpaṃ manodhātuyā ca manoviññāṇadhātuyā ca taṃsampayuttakānañca dhammānaṃ atthipaccayena paccayoti. Pañhāvāre pana sahajātaṃ, purejātaṃ, pacchājātaṃ, āhāraṃ, indriyantipi nikkhipitvā sahajāte tāva ‘‘eko khandho tiṇṇaṃ khandhānaṃ cittasamuṭṭhānānañca rūpānaṃ atthipaccayena paccayo’’tiādinā nayena niddeso kato. Purejāte purejātānaṃ cakkhādīnaṃ vasena niddeso kato. Pacchājāte purejātassa imassa kāyassa pacchājātānaṃ cittacetasikānaṃ paccayavasena niddeso kato. Āhārindriyesu pana ‘‘kabaḷīkāro āhāro imassa kāyassa atthipaccayena paccayo. Rūpajīvitindriyaṃ kaṭattārūpānaṃ atthipaccayena paccayo’’ti evaṃ niddeso katoti.
அத்தனோ அனந்தரங் உப்பஜ்ஜமானானங் அரூபத⁴ம்மானங் பவத்திஓகாஸஸ்ஸ தா³னேன உபகாரகா ஸமனந்தரனிருத்³தா⁴ அரூபத⁴ம்மா நத்தி²பச்சயோ. யதா²ஹ – ஸமனந்தரனிருத்³தா⁴ சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா படுப்பன்னானங் சித்தசேதஸிகானங் த⁴ம்மானங் நத்தி²பச்சயேன பச்சயோதி.
Attano anantaraṃ uppajjamānānaṃ arūpadhammānaṃ pavattiokāsassa dānena upakārakā samanantaraniruddhā arūpadhammā natthipaccayo. Yathāha – samanantaraniruddhā cittacetasikā dhammā paṭuppannānaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ natthipaccayena paccayoti.
தே ஏவ விக³தபா⁴வேன உபகாரகத்தா விக³தபச்சயோ. யதா²ஹ – ஸமனந்தரவிக³தா சித்தசேதஸிகா த⁴ம்மா படுப்பன்னானங் சித்தசேதஸிகானங் த⁴ம்மானங் விக³தபச்சயேன பச்சயோதி.
Te eva vigatabhāvena upakārakattā vigatapaccayo. Yathāha – samanantaravigatā cittacetasikā dhammā paṭuppannānaṃ cittacetasikānaṃ dhammānaṃ vigatapaccayena paccayoti.
அத்தி²பச்சயத⁴ம்மா ஏவ அவிக³தபா⁴வேன உபகாரகத்தா அவிக³தபச்சயோதி வேதி³தப்³பா³. தே³ஸனாவிலாஸேன பன ததா² வினேதப்³ப³வேனெய்யவஸேன வா அயங் து³கோ வுத்தோ; ஸஹேதுகது³கங் வத்வாபி ஹேதுஸம்பயுத்தது³கோ வியாதி.
Atthipaccayadhammā eva avigatabhāvena upakārakattā avigatapaccayoti veditabbā. Desanāvilāsena pana tathā vinetabbaveneyyavasena vā ayaṃ duko vutto; sahetukadukaṃ vatvāpi hetusampayuttaduko viyāti.
இமேஸு பன சதுவீஸதியா பச்சயேஸு அஸம்மோஹத்த²ங் –
Imesu pana catuvīsatiyā paccayesu asammohatthaṃ –
த⁴ம்மதோ காலதோ சேவ, நானப்பகாரபே⁴த³தோ;
Dhammato kālato ceva, nānappakārabhedato;
பச்சயுப்பன்னதோ சேவ, விஞ்ஞாதப்³போ³ வினிச்ச²யோ.
Paccayuppannato ceva, viññātabbo vinicchayo.
தத்த² த⁴ம்மதோதி – இமேஸு ஹி பச்சயேஸு ஹேதுபச்சயோ தாவ நாமரூபத⁴ம்மேஸு நாமத⁴ம்மேகதே³ஸோ. ஆரம்மணபச்சயோ ஸத்³தி⁴ங் பஞ்ஞத்தியா ச அபா⁴வேன ஸப்³பே³பி நாமரூபத⁴ம்மா. அதி⁴பதிபச்சயே ஸஹஜாதாதி⁴பதி நாமத⁴ம்மேகதே³ஸோ, ததா² கம்மஜா²னமக்³க³பச்சயா. ஆரம்மணாதி⁴பதி ஸப்³பே³பி க³ருகாதப்³பா³ ஆரம்மணத⁴ம்மா. அனந்தரஸமனந்தரபச்சா²ஜாதஆஸேவனவிபாகஸம்பயுத்தனத்தி²விக³தபச்சயா நாமத⁴ம்மாவ. நிப்³பா³னஸ்ஸ அஸங்க³ஹிதத்தா நாமத⁴ம்மேகதே³ஸோதிபி வத்துங் வட்டதி. புரேஜாதபச்சயோ ரூபேகதே³ஸோ. ஸேஸா யதா²லாப⁴வஸேன நாமரூபத⁴ம்மாதி ஏவங் தாவெத்த² த⁴ம்மதோ விஞ்ஞாதப்³போ³ வினிச்ச²யோ.
Tattha dhammatoti – imesu hi paccayesu hetupaccayo tāva nāmarūpadhammesu nāmadhammekadeso. Ārammaṇapaccayo saddhiṃ paññattiyā ca abhāvena sabbepi nāmarūpadhammā. Adhipatipaccaye sahajātādhipati nāmadhammekadeso, tathā kammajhānamaggapaccayā. Ārammaṇādhipati sabbepi garukātabbā ārammaṇadhammā. Anantarasamanantarapacchājātaāsevanavipākasampayuttanatthivigatapaccayā nāmadhammāva. Nibbānassa asaṅgahitattā nāmadhammekadesotipi vattuṃ vaṭṭati. Purejātapaccayo rūpekadeso. Sesā yathālābhavasena nāmarūpadhammāti evaṃ tāvettha dhammato viññātabbo vinicchayo.
காலதோதி –
Kālatoti –
பச்சுப்பன்னாவ ஹொந்தெத்த², பச்சயா த³ஸ பஞ்ச ச;
Paccuppannāva hontettha, paccayā dasa pañca ca;
அதீதா ஏவ பஞ்சேகோ, தே காலே த்³வேபி நிஸ்ஸிதோ;
Atītā eva pañceko, te kāle dvepi nissito;
தயோ திகாலிகா சேவ, விமுத்தா சாபி காலதோதி.
Tayo tikālikā ceva, vimuttā cāpi kālatoti.
ஏதேஸு ஹி ஹேதுபச்சயோ ஸஹஜாதஅஞ்ஞமஞ்ஞனிஸ்ஸயபுரேஜாதபச்சா²ஜாதவிபாகஆஹாரஇந்த்³ரியஜா²னமக்³க³ஸம்பயுத்தவிப்பயுத்தஅத்தி²அவிக³தபச்சயோதி இமே பன்னரஸ பச்சயா பச்சுப்பன்னத⁴ம்மாவ ஹொந்தி. அனந்தரபச்சயோ ஸமனந்தரஆஸேவனநத்தி²விக³தபச்சயோதி இமே பஞ்ச அதீதாயேவ ஹொந்தி. ஏகோ பன கம்மபச்சயோ, ஸோ பச்சுப்பன்னாதீதே த்³வேபி காலே நிஸ்ஸிதோ ஹோதி. ஸேஸா ஆரம்மணபச்சயோ அதி⁴பதிபச்சயோ உபனிஸ்ஸயபச்சயோதி இமே தயோ பச்சயா தேகாலிகாபி ஹொந்தி, பஞ்ஞத்தியா ஸத்³தி⁴ங் நிப்³பா³னஸ்ஸ ஸங்க³ஹிதத்தா காலவிமுத்தாபீதி. ஏவமெத்த² காலதோபி விஞ்ஞாதப்³போ³ வினிச்ச²யோ.
Etesu hi hetupaccayo sahajātaaññamaññanissayapurejātapacchājātavipākaāhāraindriyajhānamaggasampayuttavippayuttaatthiavigatapaccayoti ime pannarasa paccayā paccuppannadhammāva honti. Anantarapaccayo samanantaraāsevananatthivigatapaccayoti ime pañca atītāyeva honti. Eko pana kammapaccayo, so paccuppannātīte dvepi kāle nissito hoti. Sesā ārammaṇapaccayo adhipatipaccayo upanissayapaccayoti ime tayo paccayā tekālikāpi honti, paññattiyā saddhiṃ nibbānassa saṅgahitattā kālavimuttāpīti. Evamettha kālatopi viññātabbo vinicchayo.
நானப்பகாரபே⁴த³தோ பச்சயுப்பன்னதோதி இமேஸங் பன த்³வின்னங் பதா³னங் அத்தோ² நித்³தே³ஸவாரே ஆவிப⁴விஸ்ஸதீதி.
Nānappakārabhedato paccayuppannatoti imesaṃ pana dvinnaṃ padānaṃ attho niddesavāre āvibhavissatīti.
பச்சயுத்³தே³ஸவண்ணனா.
Paccayuddesavaṇṇanā.
Related texts:
திபிடக (மூல) • Tipiṭaka (Mūla) / அபி⁴த⁴ம்மபிடக • Abhidhammapiṭaka / பட்டா²னபாளி • Paṭṭhānapāḷi / (1) பச்சயுத்³தே³ஸோ • (1) Paccayuddeso
