| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / पाचित्यादियोजनापाळि • Pācityādiyojanāpāḷi |
(३) पाचित्तियादिपञ्हावण्णना
(3) Pācittiyādipañhāvaṇṇanā
४८१. सलाकं देन्तस्स अस्स भिक्खुस्स छेज्जं होतीति योजना। ‘‘पाराजिकं होती’’ति इमिना होतिछेज्जन्ति पदस्स अत्थं दस्सेति।
481. Salākaṃ dentassa assa bhikkhussa chejjaṃ hotīti yojanā. ‘‘Pārājikaṃ hotī’’ti iminā hotichejjanti padassa atthaṃ dasseti.
सुप्पतिट्ठितनिग्रोधसदिसं रुक्खमूलं, तमेव वा गहेतब्बं।
Suppatiṭṭhitanigrodhasadisaṃ rukkhamūlaṃ, tameva vā gahetabbaṃ.
तिस्सित्थियोति एत्थ भुम्मत्थे उपयोगवचनं, पच्चत्तवचनं वाति आह ‘‘तासुपी’’ति। ‘‘यं तं मेथुनं नाम त’’न्ति इमिना ‘‘मेथुनं यं त’’न्ति पदानं समानाधिकरणभावं दस्सेति। ‘‘न सेवती’’ति इमिना न सेवेति एत्थ तिकारस्स एकारादेसभावं (जा॰ अट्ठ॰ ४.११.७६ पुत्तो वा पितरं याचे विय) दस्सेति। तयो पुरिसेति एत्थ ‘‘उपगन्त्वा’’ति पदं अज्झाहरित्वा सम्बन्धितब्बन्ति दस्सेन्तो आह‘‘तयो पुरिसेपि उपगन्त्वा’’ति। इमिना तयो पुरिसेति एत्थ उपयोगत्थे उपयोगवचनन्ति दस्सेति। पुरिमनयं गहेत्वा एत्थापि ‘‘तीसु पुरिसेसू’’ति भुम्मत्थे उपयोगवचनन्ति अत्थोपि युज्जतेव। इमं नयं गहेत्वा पुरिमपदेपि तिस्सित्थियो उपगन्त्वाति उपयोगत्थे उपयोगवचनन्ति अत्थोपि युज्जतेव। तस्मा ते द्वे नया अञ्ञमञ्ञोपदेसदायकनया नामाति दट्ठब्बं। ‘‘उभतोब्यञ्जनसङ्खाते’’ति इमिना अनरियसद्देन उभतोब्यञ्जनोव इध गहेतब्बोति दस्सेति। ‘‘नाचरती’’ति इमिना न चाचरेति एत्थापि तिसद्दस्स एकारादेसभावमेव दस्सेति। मेथुनधम्मस्स पुब्बभागं कायसंसग्गं आपज्जितुं वायमन्तिया तस्सा भिक्खुनियाति योजना।
Tissitthiyoti ettha bhummatthe upayogavacanaṃ, paccattavacanaṃ vāti āha ‘‘tāsupī’’ti. ‘‘Yaṃ taṃ methunaṃ nāma ta’’nti iminā ‘‘methunaṃ yaṃ ta’’nti padānaṃ samānādhikaraṇabhāvaṃ dasseti. ‘‘Na sevatī’’ti iminā na seveti ettha tikārassa ekārādesabhāvaṃ (jā. aṭṭha. 4.11.76 putto vā pitaraṃ yāce viya) dasseti. Tayo puriseti ettha ‘‘upagantvā’’ti padaṃ ajjhāharitvā sambandhitabbanti dassento āha‘‘tayo purisepi upagantvā’’ti. Iminā tayo puriseti ettha upayogatthe upayogavacananti dasseti. Purimanayaṃ gahetvā etthāpi ‘‘tīsu purisesū’’ti bhummatthe upayogavacananti atthopi yujjateva. Imaṃ nayaṃ gahetvā purimapadepi tissitthiyo upagantvāti upayogatthe upayogavacananti atthopi yujjateva. Tasmā te dve nayā aññamaññopadesadāyakanayā nāmāti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Ubhatobyañjanasaṅkhāte’’ti iminā anariyasaddena ubhatobyañjanova idha gahetabboti dasseti. ‘‘Nācaratī’’ti iminā na cācareti etthāpi tisaddassa ekārādesabhāvameva dasseti. Methunadhammassa pubbabhāgaṃ kāyasaṃsaggaṃ āpajjituṃ vāyamantiyā tassā bhikkhuniyāti yojanā.
अस्साति गाथाय, तित्थियो आराधको होतीति योजना। तत्थेवाति तित्थियवत्ते एव। अस्साति तित्थियस्स। तमेवाति तित्थियवत्तमेव।
Assāti gāthāya, titthiyo ārādhako hotīti yojanā. Tatthevāti titthiyavatte eva. Assāti titthiyassa. Tamevāti titthiyavattameva.
सङ्घादिसेसन्तिआदिगाथा वुत्ताति सम्बन्धो। तन्ति अज्झोहरणं।
Saṅghādisesantiādigāthā vuttāti sambandho. Tanti ajjhoharaṇaṃ.
आकासगतं सामणेरन्ति सम्बन्धो। सङ्घेनपीति पिसद्दो न कम्मारहेनेवाति दस्सेति। ‘‘न कातब्ब’’न्ति इमिना सङ्घोपि कम्मारहोपि भूमिगतोव वट्टतीति दस्सेति।
Ākāsagataṃ sāmaṇeranti sambandho. Saṅghenapīti pisaddo na kammārahenevāti dasseti. ‘‘Na kātabba’’nti iminā saṅghopi kammārahopi bhūmigatova vaṭṭatīti dasseti.
अस्साति गाथाय विनिच्छयोति सम्बन्धो।
Assāti gāthāya vinicchayoti sambandho.
‘‘न देति, न पटिग्गण्हाती’’ति किरियापदानं कत्तारं दस्सेन्तो आह ‘‘नापि उय्योजिका’’तिआदि। तस्साति अवस्सुतपुरिसस्स। ‘‘कारणेना’’ति इमिना तेनाति पदस्स कारणत्थं दस्सेति। एवसद्दो पन सम्भववसेन योजितो, न अञ्ञेन कारणेनाति अत्थो, अवस्सुतस्स पुरिसस्साति सम्बन्धो। गहणेति उय्योजिताय गहणे। तञ्च परिभोगपच्चयाति एत्थ तसद्दस्स विसयं, परिभोगस्स च सम्बन्धं दस्सेन्तो आह ‘‘तञ्च पना’’तिआदि। तत्थ ‘‘आपत्ति’’न्ति इमिना तसद्दस्स विसयं दस्सेति। ‘‘तस्सा उय्योजिताया’’ति इमिना परिभोगस्स सम्बन्धं दस्सेति। तस्साति उय्योजिताय।
‘‘Na deti, na paṭiggaṇhātī’’ti kiriyāpadānaṃ kattāraṃ dassento āha ‘‘nāpi uyyojikā’’tiādi. Tassāti avassutapurisassa. ‘‘Kāraṇenā’’ti iminā tenāti padassa kāraṇatthaṃ dasseti. Evasaddo pana sambhavavasena yojito, na aññena kāraṇenāti attho, avassutassa purisassāti sambandho. Gahaṇeti uyyojitāya gahaṇe. Tañca paribhogapaccayāti ettha tasaddassa visayaṃ, paribhogassa ca sambandhaṃ dassento āha ‘‘tañca panā’’tiādi. Tattha ‘‘āpatti’’nti iminā tasaddassa visayaṃ dasseti. ‘‘Tassā uyyojitāyā’’ti iminā paribhogassa sambandhaṃ dasseti. Tassāti uyyojitāya.
सत्तरसकेसु सङ्घादिसेसेसूति सम्बन्धो। वज्जं न फुसतीति पदस्स अत्थं दस्सेन्तो आह ‘‘अञ्ञं नवं आपत्ति’’न्ति।
Sattarasakesu saṅghādisesesūti sambandho. Vajjaṃ na phusatīti padassa atthaṃ dassento āha ‘‘aññaṃ navaṃ āpatti’’nti.
इति सेदमोचिकगाथावण्णनाय योजना समत्ता।
Iti sedamocikagāthāvaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / परिवारपाळि • Parivārapāḷi / ३. पाचित्तियादिपञ्हा • 3. Pācittiyādipañhā
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / परिवार-अट्ठकथा • Parivāra-aṭṭhakathā / (३) पाचित्तियादिपञ्हावण्णना • (3) Pācittiyādipañhāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / पाराजिकादिपञ्हवण्णना • Pārājikādipañhavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā / पाचित्तियादिपञ्हावण्णना • Pācittiyādipañhāvaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / पाराजिकादिपञ्हावण्णना • Pārājikādipañhāvaṇṇanā
