| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
(๓) ปาจิตฺติยาทิปญฺหาวณฺณนา
(3) Pācittiyādipañhāvaṇṇanā
๔๘๑. สลากํ เทนฺตสฺส อสฺส ภิกฺขุสฺส เฉชฺชํ โหตีติ โยชนาฯ ‘‘ปาราชิกํ โหตี’’ติ อิมินา โหติเฉชฺชนฺติ ปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสติฯ
481. Salākaṃ dentassa assa bhikkhussa chejjaṃ hotīti yojanā. ‘‘Pārājikaṃ hotī’’ti iminā hotichejjanti padassa atthaṃ dasseti.
สุปฺปติฎฺฐิตนิโคฺรธสทิสํ รุกฺขมูลํ, ตเมว วา คเหตพฺพํฯ
Suppatiṭṭhitanigrodhasadisaṃ rukkhamūlaṃ, tameva vā gahetabbaṃ.
ติสฺสิตฺถิโยติ เอตฺถ ภุมฺมเตฺถ อุปโยควจนํ, ปจฺจตฺตวจนํ วาติ อาห ‘‘ตาสุปี’’ติฯ ‘‘ยํ ตํ เมถุนํ นาม ต’’นฺติ อิมินา ‘‘เมถุนํ ยํ ต’’นฺติ ปทานํ สมานาธิกรณภาวํ ทเสฺสติฯ ‘‘น เสวตี’’ติ อิมินา น เสเวติ เอตฺถ ติการสฺส เอการาเทสภาวํ (ชา. อฎฺฐ. ๔.๑๑.๗๖ ปุโตฺต วา ปิตรํ ยาเจ วิย) ทเสฺสติฯ ตโย ปุริเสติ เอตฺถ ‘‘อุปคนฺตฺวา’’ติ ปทํ อชฺฌาหริตฺวา สมฺพนฺธิตพฺพนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห‘‘ตโย ปุริเสปิ อุปคนฺตฺวา’’ติฯ อิมินา ตโย ปุริเสติ เอตฺถ อุปโยคเตฺถ อุปโยควจนนฺติ ทเสฺสติฯ ปุริมนยํ คเหตฺวา เอตฺถาปิ ‘‘ตีสุ ปุริเสสู’’ติ ภุมฺมเตฺถ อุปโยควจนนฺติ อโตฺถปิ ยุชฺชเตวฯ อิมํ นยํ คเหตฺวา ปุริมปเทปิ ติสฺสิตฺถิโย อุปคนฺตฺวาติ อุปโยคเตฺถ อุปโยควจนนฺติ อโตฺถปิ ยุชฺชเตวฯ ตสฺมา เต เทฺว นยา อญฺญมโญฺญปเทสทายกนยา นามาติ ทฎฺฐพฺพํฯ ‘‘อุภโตพฺยญฺชนสงฺขาเต’’ติ อิมินา อนริยสเทฺทน อุภโตพฺยญฺชโนว อิธ คเหตโพฺพติ ทเสฺสติฯ ‘‘นาจรตี’’ติ อิมินา น จาจเรติ เอตฺถาปิ ติสทฺทสฺส เอการาเทสภาวเมว ทเสฺสติฯ เมถุนธมฺมสฺส ปุพฺพภาคํ กายสํสคฺคํ อาปชฺชิตุํ วายมนฺติยา ตสฺสา ภิกฺขุนิยาติ โยชนาฯ
Tissitthiyoti ettha bhummatthe upayogavacanaṃ, paccattavacanaṃ vāti āha ‘‘tāsupī’’ti. ‘‘Yaṃ taṃ methunaṃ nāma ta’’nti iminā ‘‘methunaṃ yaṃ ta’’nti padānaṃ samānādhikaraṇabhāvaṃ dasseti. ‘‘Na sevatī’’ti iminā na seveti ettha tikārassa ekārādesabhāvaṃ (jā. aṭṭha. 4.11.76 putto vā pitaraṃ yāce viya) dasseti. Tayo puriseti ettha ‘‘upagantvā’’ti padaṃ ajjhāharitvā sambandhitabbanti dassento āha‘‘tayo purisepi upagantvā’’ti. Iminā tayo puriseti ettha upayogatthe upayogavacananti dasseti. Purimanayaṃ gahetvā etthāpi ‘‘tīsu purisesū’’ti bhummatthe upayogavacananti atthopi yujjateva. Imaṃ nayaṃ gahetvā purimapadepi tissitthiyo upagantvāti upayogatthe upayogavacananti atthopi yujjateva. Tasmā te dve nayā aññamaññopadesadāyakanayā nāmāti daṭṭhabbaṃ. ‘‘Ubhatobyañjanasaṅkhāte’’ti iminā anariyasaddena ubhatobyañjanova idha gahetabboti dasseti. ‘‘Nācaratī’’ti iminā na cācareti etthāpi tisaddassa ekārādesabhāvameva dasseti. Methunadhammassa pubbabhāgaṃ kāyasaṃsaggaṃ āpajjituṃ vāyamantiyā tassā bhikkhuniyāti yojanā.
อสฺสาติ คาถาย, ติตฺถิโย อาราธโก โหตีติ โยชนาฯ ตเตฺถวาติ ติตฺถิยวเตฺต เอวฯ อสฺสาติ ติตฺถิยสฺสฯ ตเมวาติ ติตฺถิยวตฺตเมวฯ
Assāti gāthāya, titthiyo ārādhako hotīti yojanā. Tatthevāti titthiyavatte eva. Assāti titthiyassa. Tamevāti titthiyavattameva.
สงฺฆาทิเสสนฺติอาทิคาถา วุตฺตาติ สมฺพโนฺธฯ ตนฺติ อโชฺฌหรณํฯ
Saṅghādisesantiādigāthā vuttāti sambandho. Tanti ajjhoharaṇaṃ.
อากาสคตํ สามเณรนฺติ สมฺพโนฺธฯ สเงฺฆนปีติ ปิสโทฺท น กมฺมารเหเนวาติ ทเสฺสติฯ ‘‘น กาตพฺพ’’นฺติ อิมินา สโงฺฆปิ กมฺมารโหปิ ภูมิคโตว วฎฺฎตีติ ทเสฺสติฯ
Ākāsagataṃ sāmaṇeranti sambandho. Saṅghenapīti pisaddo na kammārahenevāti dasseti. ‘‘Na kātabba’’nti iminā saṅghopi kammārahopi bhūmigatova vaṭṭatīti dasseti.
อสฺสาติ คาถาย วินิจฺฉโยติ สมฺพโนฺธฯ
Assāti gāthāya vinicchayoti sambandho.
‘‘น เทติ, น ปฎิคฺคณฺหาตี’’ติ กิริยาปทานํ กตฺตารํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘นาปิ อุโยฺยชิกา’’ติอาทิฯ ตสฺสาติ อวสฺสุตปุริสสฺสฯ ‘‘การเณนา’’ติ อิมินา เตนาติ ปทสฺส การณตฺถํ ทเสฺสติฯ เอวสโทฺท ปน สมฺภววเสน โยชิโต, น อเญฺญน การเณนาติ อโตฺถ, อวสฺสุตสฺส ปุริสสฺสาติ สมฺพโนฺธฯ คหเณติ อุโยฺยชิตาย คหเณฯ ตญฺจ ปริโภคปจฺจยาติ เอตฺถ ตสทฺทสฺส วิสยํ, ปริโภคสฺส จ สมฺพนฺธํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ตญฺจ ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ ‘‘อาปตฺติ’’นฺติ อิมินา ตสทฺทสฺส วิสยํ ทเสฺสติฯ ‘‘ตสฺสา อุโยฺยชิตายา’’ติ อิมินา ปริโภคสฺส สมฺพนฺธํ ทเสฺสติฯ ตสฺสาติ อุโยฺยชิตายฯ
‘‘Na deti, na paṭiggaṇhātī’’ti kiriyāpadānaṃ kattāraṃ dassento āha ‘‘nāpi uyyojikā’’tiādi. Tassāti avassutapurisassa. ‘‘Kāraṇenā’’ti iminā tenāti padassa kāraṇatthaṃ dasseti. Evasaddo pana sambhavavasena yojito, na aññena kāraṇenāti attho, avassutassa purisassāti sambandho. Gahaṇeti uyyojitāya gahaṇe. Tañca paribhogapaccayāti ettha tasaddassa visayaṃ, paribhogassa ca sambandhaṃ dassento āha ‘‘tañca panā’’tiādi. Tattha ‘‘āpatti’’nti iminā tasaddassa visayaṃ dasseti. ‘‘Tassā uyyojitāyā’’ti iminā paribhogassa sambandhaṃ dasseti. Tassāti uyyojitāya.
สตฺตรสเกสุ สงฺฆาทิเสเสสูติ สมฺพโนฺธฯ วชฺชํ น ผุสตีติ ปทสฺส อตฺถํ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อญฺญํ นวํ อาปตฺติ’’นฺติฯ
Sattarasakesu saṅghādisesesūti sambandho. Vajjaṃ na phusatīti padassa atthaṃ dassento āha ‘‘aññaṃ navaṃ āpatti’’nti.
อิติ เสทโมจิกคาถาวณฺณนาย โยชนา สมตฺตาฯ
Iti sedamocikagāthāvaṇṇanāya yojanā samattā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / ปริวารปาฬิ • Parivārapāḷi / ๓. ปาจิตฺติยาทิปญฺหา • 3. Pācittiyādipañhā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ปริวาร-อฎฺฐกถา • Parivāra-aṭṭhakathā / (๓) ปาจิตฺติยาทิปญฺหาวณฺณนา • (3) Pācittiyādipañhāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ปาราชิกาทิปญฺหวณฺณนา • Pārājikādipañhavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ปาจิตฺติยาทิปญฺหาวณฺณนา • Pācittiyādipañhāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ปาราชิกาทิปญฺหาวณฺณนา • Pārājikādipañhāvaṇṇanā
