| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
पदभाजनीयवण्णना
Padabhājanīyavaṇṇanā
२८५. वुत्तनयमेवाति ‘‘कायसंसग्गे इत्थिलक्खणेना’’ति लिखितं। ‘‘इत्थिलक्खणेना’’ति किर महाअट्ठकथापाठो। सीसं न एतीति अक्कोसनं न होति, घटिते पन होति। तत्रायं विसेसो – इमेहि तीहि घटिते एव सङ्घादिसेसो वच्चमग्गपस्सावमग्गानं नियतवचनत्ता, अच्चोळारिकत्ता वा, न अञ्ञेहि अनिमित्तासीतिआदीहि अट्ठहि। तत्थ अलोहितासि, धुवलोहितासि, धुवचोळासि, पग्घरणीसि, इत्थिपण्डकासि, वेपुरिसिकासीति एतानि छ मग्गानं अनियतवचनानि, अनिमित्तासि, निमित्तमत्तासीति द्वे पदानि अनच्चोळारिकानि च, यतो अट्ठपदानि ‘‘सङ्घादिसेसं न जनेन्ती’’ति वुत्तानि, तस्मा तानि थुल्लच्चयवत्थूनि। परिब्बाजकवत्थुम्हि विय अक्कोसमत्तत्ता दुक्कटवत्थूनीति एके। इत्थिपण्डकासि, वेपुरिसिकासीति एतानेव पदानि सकलसरीरसण्ठानभेददीपकानि सुद्धानि सङ्घादिसेसं न जनेन्ति सकलसरीरसामञ्ञत्ता, इतरानि जनेन्ति असामञ्ञत्ता। तानि हि पस्सावमग्गमेव दीपेन्ति सिखरणी-पदं विय। उभतोब्यञ्जनासीति वचनं पन पुरिसनिमित्तेन असङ्घादिसेसवत्थुना मिस्सवचनं। पुरिसउभतोब्यञ्जनकस्स च इत्थिनिमित्तं पटिच्छन्नं, पुरिसनिमित्तं पाकटं होति। यदि तम्पि जनेति, कथं अनिमित्तासीतिआदिपदानि न सङ्घादिसेसं जनेन्तीति एके, तं न युत्तं। पुरिसस्सपि निमित्ताधिवचनतो, ‘‘मेथुनुपसंहिताहि सङ्घादिसेसो’’ति मातिकाय लक्खणस्स वुत्तत्ता च मेथुनुपसंहिताहिपि ओभासने पटिविजानन्तिया सङ्घादिसेसो, अप्पटिविजानन्तिया थुल्लच्चयं, इतरेहि ओभासने पटिविजानन्तिया थुल्लच्चयं, अप्पटिविजानन्तिया दुक्कटन्ति एके, सब्बं सुट्ठु विचारेत्वा गहेतब्बं।
285.Vuttanayamevāti ‘‘kāyasaṃsagge itthilakkhaṇenā’’ti likhitaṃ. ‘‘Itthilakkhaṇenā’’ti kira mahāaṭṭhakathāpāṭho. Sīsaṃ na etīti akkosanaṃ na hoti, ghaṭite pana hoti. Tatrāyaṃ viseso – imehi tīhi ghaṭite eva saṅghādiseso vaccamaggapassāvamaggānaṃ niyatavacanattā, accoḷārikattā vā, na aññehi animittāsītiādīhi aṭṭhahi. Tattha alohitāsi, dhuvalohitāsi, dhuvacoḷāsi, paggharaṇīsi, itthipaṇḍakāsi, vepurisikāsīti etāni cha maggānaṃ aniyatavacanāni, animittāsi, nimittamattāsīti dve padāni anaccoḷārikāni ca, yato aṭṭhapadāni ‘‘saṅghādisesaṃ na janentī’’ti vuttāni, tasmā tāni thullaccayavatthūni. Paribbājakavatthumhi viya akkosamattattā dukkaṭavatthūnīti eke. Itthipaṇḍakāsi, vepurisikāsīti etāneva padāni sakalasarīrasaṇṭhānabhedadīpakāni suddhāni saṅghādisesaṃ na janenti sakalasarīrasāmaññattā, itarāni janenti asāmaññattā. Tāni hi passāvamaggameva dīpenti sikharaṇī-padaṃ viya. Ubhatobyañjanāsīti vacanaṃ pana purisanimittena asaṅghādisesavatthunā missavacanaṃ. Purisaubhatobyañjanakassa ca itthinimittaṃ paṭicchannaṃ, purisanimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Yadi tampi janeti, kathaṃ animittāsītiādipadāni na saṅghādisesaṃ janentīti eke, taṃ na yuttaṃ. Purisassapi nimittādhivacanato, ‘‘methunupasaṃhitāhi saṅghādiseso’’ti mātikāya lakkhaṇassa vuttattā ca methunupasaṃhitāhipi obhāsane paṭivijānantiyā saṅghādiseso, appaṭivijānantiyā thullaccayaṃ, itarehi obhāsane paṭivijānantiyā thullaccayaṃ, appaṭivijānantiyā dukkaṭanti eke, sabbaṃ suṭṭhu vicāretvā gahetabbaṃ.
२८७. हसन्तोति यं उद्दिस्स भणति, सा चे पटिविजानाति, सङ्घादिसेसो।
287.Hasantoti yaṃ uddissa bhaṇati, sā ce paṭivijānāti, saṅghādiseso.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / विनयपिटक • Vinayapiṭaka / महाविभङ्ग • Mahāvibhaṅga / ३. दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदं • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / विनयपिटक (अट्ठकथा) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / महाविभङ्ग-अट्ठकथा • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ३. दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदवण्णना • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / सारत्थदीपनी-टीका • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ३. दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदवण्णना • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
टीका • Tīkā / विनयपिटक (टीका) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / विमतिविनोदनी-टीका • Vimativinodanī-ṭīkā / ३. दुट्ठुल्लवाचासिक्खापदवण्णना • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
