Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā |
పదభాజనీయవణ్ణనా
Padabhājanīyavaṇṇanā
౯౨. గామా వా అరఞ్ఞా వాతి లక్ఖణానుపఞ్ఞత్తికత్తా పఠమపఞ్ఞత్తియా ఆదిమ్హి వుత్తా. యతో వా అపక్కన్తా, సో అమనుస్సో నామ. ‘‘అమనుస్సగామం అపారుపిత్వా, గామప్పవేసనఞ్చ అనాపుచ్ఛా పవిసితుం వట్టతీ’’తి అనుగణ్ఠిపదే వుత్తం. ‘‘యతో గామతో ఆగన్తుకామా ఏవ అపక్కన్తా, తం గామం ఏవం పవిసితుం న వట్టతీ’’తి వదన్తి ఏకే. కేచి పన ‘‘యక్ఖపరిగ్గహభూతోపి ఆపణాదీసు దిస్సమానేసు ఏవ ‘గామో’తి సఙ్ఖ్యం గచ్ఛతి, అదిస్సమానేసు పవేసనే అనాపత్తీ’’తి వదన్తి. ‘‘గామో ఏవ ఉపచారో గామూపచారోతి ఏవం కమ్మధారయవసేన గహితే కురున్దట్ఠకథాదీసు వుత్తమ్పి సువుత్తమేవ హోతీ’’తి వదన్తి. ‘‘తస్స ఘరూపచారో గామోతి ఆపజ్జతీ’’తి వచనం పటిక్ఖిపతి. ‘‘గామస్సుపచారో చ గామో చ గామూపచారో చా’’తి వదన్తి, తం విరుజ్ఝతి, న. ‘‘ఇమేసం లాభాదీసు లక్ఖణం సన్ధాయ మహాఅట్ఠకథాయం ‘ఘరం ఘరూపచారో’తిఆది వుత్తం, తం న మయం పటిక్ఖిపామా’’తి చ వదన్తి. ‘‘కతపరిక్ఖేపో చాతి ఘరస్స సమన్తతో తత్తకో ఉపచారో నామా’’తి గణ్ఠిపదే లిఖితం. అనుగణ్ఠిపదే పన ‘‘యో యో అట్ఠకథావాదో వా థేరవాదో వా పచ్ఛా వుచ్చతీతి ఇతో అనాగతం సన్ధాయ వుత్తం, నాతీతం. యది అతీతమ్పి సన్ధాయ వుత్తం, మహాపదుమథేరవాదోవ పమాణం జాతన్తి ఆపజ్జతి, తస్మా అనాగతమేవ సన్ధాయ వుత్తన్తి ఆచరియా కథయన్తీ’’తి వుత్తం. సేసమ్పీతి గామూపచారలక్ఖణమ్పి.
92.Gāmā vā araññā vāti lakkhaṇānupaññattikattā paṭhamapaññattiyā ādimhi vuttā. Yato vā apakkantā, so amanusso nāma. ‘‘Amanussagāmaṃ apārupitvā, gāmappavesanañca anāpucchā pavisituṃ vaṭṭatī’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ. ‘‘Yato gāmato āgantukāmā eva apakkantā, taṃ gāmaṃ evaṃ pavisituṃ na vaṭṭatī’’ti vadanti eke. Keci pana ‘‘yakkhapariggahabhūtopi āpaṇādīsu dissamānesu eva ‘gāmo’ti saṅkhyaṃ gacchati, adissamānesu pavesane anāpattī’’ti vadanti. ‘‘Gāmo eva upacāro gāmūpacāroti evaṃ kammadhārayavasena gahite kurundaṭṭhakathādīsu vuttampi suvuttameva hotī’’ti vadanti. ‘‘Tassa gharūpacāro gāmoti āpajjatī’’ti vacanaṃ paṭikkhipati. ‘‘Gāmassupacāro ca gāmo ca gāmūpacāro cā’’ti vadanti, taṃ virujjhati, na. ‘‘Imesaṃ lābhādīsu lakkhaṇaṃ sandhāya mahāaṭṭhakathāyaṃ ‘gharaṃ gharūpacāro’tiādi vuttaṃ, taṃ na mayaṃ paṭikkhipāmā’’ti ca vadanti. ‘‘Kataparikkhepocāti gharassa samantato tattako upacāro nāmā’’ti gaṇṭhipade likhitaṃ. Anugaṇṭhipade pana ‘‘yo yo aṭṭhakathāvādo vā theravādo vā pacchā vuccatīti ito anāgataṃ sandhāya vuttaṃ, nātītaṃ. Yadi atītampi sandhāya vuttaṃ, mahāpadumatheravādova pamāṇaṃ jātanti āpajjati, tasmā anāgatameva sandhāya vuttanti ācariyā kathayantī’’ti vuttaṃ. Sesampīti gāmūpacāralakkhaṇampi.
తత్రాయం నయోతి తస్స గామూపచారస్స గహణే అయం నయో. వికాలేగామప్పవేసనాదీసూతి ఏత్థ ‘‘గామప్పవేసనఞ్హి బహి ఏవ ఆపుచ్ఛితబ్బ’’న్తి గణ్ఠిపదే వుత్తం. ‘‘తం అట్ఠకథాయ న సమేతీ’’తి వదన్తి. ‘‘గామసఙ్ఖాతూపచారం సన్ధాయ వుత్త’’న్తి గహితే సమేతీతి మమ తక్కో. ‘‘ఆది-సద్దతో ఘరే ఠితానం దిన్నలాభభాజనాదీనీ’’తి గణ్ఠిపదే వుత్తం. ‘‘గామూపచారే ఠితానం పాపుణితబ్బలాభం సఞ్చిచ్చ అదేన్తానం పారాజిక’’న్తి అనుగణ్ఠిపదే వుత్తం. కిఞ్చాపి కురున్దిఆదీసు పాళియం వుత్తవచనానులోమవసేన వుత్తత్తా ‘‘పమాదలేఖా’’తి న వత్తబ్బం, మహాఅట్ఠకథాయం వుత్తవినిచ్ఛయో సఙ్గీతితో పట్ఠాయ ఆగతో. ‘‘యఞ్చేతం మహాఅట్ఠకథాయ’’న్తిఆది సీహళదీపే అట్ఠకథాచరియేహి వుత్తం ‘‘వినిచ్ఛయనయో’’తి చ. లేడ్డుపాతేనేవ పరిచ్ఛిన్దితబ్బోతి పరిక్ఖేపారహట్ఠానం, న ఉపచారం. సో హి తతో అపరేన లేడ్డుపాతేన పరచ్ఛిన్నో. ఇమస్మిం అదిన్నాదానసిక్ఖాపదేతి నియమేన అఞ్ఞత్థ అఞ్ఞథాతి అత్థతో వుత్తం హోతి. తేన వా నియమేన యథారుతవసేనాపి అత్థో ఇధ యుజ్జతి. అభిధమ్మే పనాతిఆదినా అఞ్ఞథాపి అత్థాపత్తిసిద్ధం దస్సేతి.
Tatrāyaṃ nayoti tassa gāmūpacārassa gahaṇe ayaṃ nayo. Vikālegāmappavesanādīsūti ettha ‘‘gāmappavesanañhi bahi eva āpucchitabba’’nti gaṇṭhipade vuttaṃ. ‘‘Taṃ aṭṭhakathāya na sametī’’ti vadanti. ‘‘Gāmasaṅkhātūpacāraṃ sandhāya vutta’’nti gahite sametīti mama takko. ‘‘Ādi-saddato ghare ṭhitānaṃ dinnalābhabhājanādīnī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. ‘‘Gāmūpacāre ṭhitānaṃ pāpuṇitabbalābhaṃ sañcicca adentānaṃ pārājika’’nti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Kiñcāpi kurundiādīsu pāḷiyaṃ vuttavacanānulomavasena vuttattā ‘‘pamādalekhā’’ti na vattabbaṃ, mahāaṭṭhakathāyaṃ vuttavinicchayo saṅgītito paṭṭhāya āgato. ‘‘Yañcetaṃ mahāaṭṭhakathāya’’ntiādi sīhaḷadīpe aṭṭhakathācariyehi vuttaṃ ‘‘vinicchayanayo’’ti ca. Leḍḍupāteneva paricchinditabboti parikkhepārahaṭṭhānaṃ, na upacāraṃ. So hi tato aparena leḍḍupātena paracchinno. Imasmiṃ adinnādānasikkhāpadeti niyamena aññattha aññathāti atthato vuttaṃ hoti. Tena vā niyamena yathārutavasenāpi attho idha yujjati. Abhidhamme panātiādinā aññathāpi atthāpattisiddhaṃ dasseti.
‘‘పరిచ్చాగాదిమ్హి అకతే ‘ఇదం మమ సన్తక’న్తి అవిదితమ్పి పరపరిగ్గహితమేవ పుత్తకానం పితు అచ్చయేన సన్తకం వియ, తం అత్థతో అపరిచ్చత్తే సఙ్గహం గచ్ఛతీ’’తి గణ్ఠిపదే వుత్తం. ‘‘థేనస్స కమ్మం థేయ్యం, థేనేన గహేతబ్బభూతం భణ్డం. థేయ్యన్తి సఙ్ఖాతన్తి థేయ్యసఙ్ఖాత’’న్తి పోరాణగణ్ఠిపదే వుత్తం. తం థేయ్యం యస్స థేనస్స కమ్మం, సో యస్మా థేయ్యచిత్తో అవహరణచిత్తో హోతి, తస్మా ‘‘థేయ్యసఙ్ఖాత’’న్తి పదం ఉద్ధరిత్వా ‘‘థేయ్యచిత్తో అవహరణచిత్తో’’తి పదభాజనమ్పి తేసం పోరాణానం యుజ్జతేవ, తథాపి అట్ఠకథాయం వుత్తనయేనేవ గహేతబ్బం. ‘‘యఞ్చ పుబ్బభాగే ‘అవహరిస్సామీ’తి పవత్తం చిత్తం, యఞ్చ గమనాదిసాధకం, పరామసనాదిసాధకం వా మజ్ఝే పవత్తం, యఞ్చ ఠానాచావనపయోగసాధకం , తేసు అయమేవేకో పచ్ఛిమో చిత్తకోట్ఠాసో ఇధ అధిప్పేతో ‘థేనో’తి అపరే’’తి అనుగణ్ఠిపదే వుత్తం. ఊనమాసకమాసపాదాదీసు ‘‘అవహరణచిత్తేసు ఏకచిత్తకోట్ఠాసోతి ఆచరియా వదన్తీ’’తి వుత్తం.
‘‘Pariccāgādimhi akate ‘idaṃ mama santaka’nti aviditampi parapariggahitameva puttakānaṃ pitu accayena santakaṃ viya, taṃ atthato apariccatte saṅgahaṃ gacchatī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. ‘‘Thenassa kammaṃ theyyaṃ, thenena gahetabbabhūtaṃ bhaṇḍaṃ. Theyyanti saṅkhātanti theyyasaṅkhāta’’nti porāṇagaṇṭhipade vuttaṃ. Taṃ theyyaṃ yassa thenassa kammaṃ, so yasmā theyyacitto avaharaṇacitto hoti, tasmā ‘‘theyyasaṅkhāta’’nti padaṃ uddharitvā ‘‘theyyacitto avaharaṇacitto’’ti padabhājanampi tesaṃ porāṇānaṃ yujjateva, tathāpi aṭṭhakathāyaṃ vuttanayeneva gahetabbaṃ. ‘‘Yañca pubbabhāge ‘avaharissāmī’ti pavattaṃ cittaṃ, yañca gamanādisādhakaṃ, parāmasanādisādhakaṃ vā majjhe pavattaṃ, yañca ṭhānācāvanapayogasādhakaṃ , tesu ayameveko pacchimo cittakoṭṭhāso idha adhippeto ‘theno’ti apare’’ti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Ūnamāsakamāsapādādīsu ‘‘avaharaṇacittesu ekacittakoṭṭhāsoti ācariyā vadantī’’ti vuttaṃ.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / వినయపిటక • Vinayapiṭaka / మహావిభఙ్గ • Mahāvibhaṅga / ౨. దుతియపారాజికం • 2. Dutiyapārājikaṃ
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / వినయపిటక (అట్ఠకథా) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / మహావిభఙ్గ-అట్ఠకథా • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ౨. దుతియపారాజికం • 2. Dutiyapārājikaṃ
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / సారత్థదీపనీ-టీకా • Sāratthadīpanī-ṭīkā / పదభాజనీయవణ్ణనా • Padabhājanīyavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / వినయపిటక (టీకా) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / విమతివినోదనీ-టీకా • Vimativinodanī-ṭīkā / పదభాజనీయవణ్ణనా • Padabhājanīyavaṇṇanā