| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ปทภาชนียวณฺณนา
Padabhājanīyavaṇṇanā
๒๘๕. วุตฺตนยเมวาติ ‘‘กายสํสเคฺค อิตฺถิลกฺขเณนา’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘อิตฺถิลกฺขเณนา’’ติ กิร มหาอฎฺฐกถาปาโฐฯ สีสํ น เอตีติ อโกฺกสนํ น โหติ, ฆฎิเต ปน โหติฯ ตตฺรายํ วิเสโส – อิเมหิ ตีหิ ฆฎิเต เอว สงฺฆาทิเสโส วจฺจมคฺคปสฺสาวมคฺคานํ นิยตวจนตฺตา, อโจฺจฬาริกตฺตา วา, น อเญฺญหิ อนิมิตฺตาสีติอาทีหิ อฎฺฐหิฯ ตตฺถ อโลหิตาสิ, ธุวโลหิตาสิ, ธุวโจฬาสิ, ปคฺฆรณีสิ, อิตฺถิปณฺฑกาสิ, เวปุริสิกาสีติ เอตานิ ฉ มคฺคานํ อนิยตวจนานิ, อนิมิตฺตาสิ, นิมิตฺตมตฺตาสีติ เทฺว ปทานิ อนโจฺจฬาริกานิ จ, ยโต อฎฺฐปทานิ ‘‘สงฺฆาทิเสสํ น ชเนนฺตี’’ติ วุตฺตานิ, ตสฺมา ตานิ ถุลฺลจฺจยวตฺถูนิฯ ปริพฺพาชกวตฺถุมฺหิ วิย อโกฺกสมตฺตตฺตา ทุกฺกฎวตฺถูนีติ เอเกฯ อิตฺถิปณฺฑกาสิ, เวปุริสิกาสีติ เอตาเนว ปทานิ สกลสรีรสณฺฐานเภททีปกานิ สุทฺธานิ สงฺฆาทิเสสํ น ชเนนฺติ สกลสรีรสามญฺญตฺตา, อิตรานิ ชเนนฺติ อสามญฺญตฺตาฯ ตานิ หิ ปสฺสาวมคฺคเมว ทีเปนฺติ สิขรณี-ปทํ วิยฯ อุภโตพฺยญฺชนาสีติ วจนํ ปน ปุริสนิมิเตฺตน อสงฺฆาทิเสสวตฺถุนา มิสฺสวจนํฯ ปุริสอุภโตพฺยญฺชนกสฺส จ อิตฺถินิมิตฺตํ ปฎิจฺฉนฺนํ, ปุริสนิมิตฺตํ ปากฎํ โหติฯ ยทิ ตมฺปิ ชเนติ, กถํ อนิมิตฺตาสีติอาทิปทานิ น สงฺฆาทิเสสํ ชเนนฺตีติ เอเก, ตํ น ยุตฺตํฯ ปุริสสฺสปิ นิมิตฺตาธิวจนโต, ‘‘เมถุนุปสํหิตาหิ สงฺฆาทิเสโส’’ติ มาติกาย ลกฺขณสฺส วุตฺตตฺตา จ เมถุนุปสํหิตาหิปิ โอภาสเน ปฎิวิชานนฺติยา สงฺฆาทิเสโส, อปฺปฎิวิชานนฺติยา ถุลฺลจฺจยํ, อิตเรหิ โอภาสเน ปฎิวิชานนฺติยา ถุลฺลจฺจยํ, อปฺปฎิวิชานนฺติยา ทุกฺกฎนฺติ เอเก, สพฺพํ สุฎฺฐุ วิจาเรตฺวา คเหตพฺพํฯ
285.Vuttanayamevāti ‘‘kāyasaṃsagge itthilakkhaṇenā’’ti likhitaṃ. ‘‘Itthilakkhaṇenā’’ti kira mahāaṭṭhakathāpāṭho. Sīsaṃ na etīti akkosanaṃ na hoti, ghaṭite pana hoti. Tatrāyaṃ viseso – imehi tīhi ghaṭite eva saṅghādiseso vaccamaggapassāvamaggānaṃ niyatavacanattā, accoḷārikattā vā, na aññehi animittāsītiādīhi aṭṭhahi. Tattha alohitāsi, dhuvalohitāsi, dhuvacoḷāsi, paggharaṇīsi, itthipaṇḍakāsi, vepurisikāsīti etāni cha maggānaṃ aniyatavacanāni, animittāsi, nimittamattāsīti dve padāni anaccoḷārikāni ca, yato aṭṭhapadāni ‘‘saṅghādisesaṃ na janentī’’ti vuttāni, tasmā tāni thullaccayavatthūni. Paribbājakavatthumhi viya akkosamattattā dukkaṭavatthūnīti eke. Itthipaṇḍakāsi, vepurisikāsīti etāneva padāni sakalasarīrasaṇṭhānabhedadīpakāni suddhāni saṅghādisesaṃ na janenti sakalasarīrasāmaññattā, itarāni janenti asāmaññattā. Tāni hi passāvamaggameva dīpenti sikharaṇī-padaṃ viya. Ubhatobyañjanāsīti vacanaṃ pana purisanimittena asaṅghādisesavatthunā missavacanaṃ. Purisaubhatobyañjanakassa ca itthinimittaṃ paṭicchannaṃ, purisanimittaṃ pākaṭaṃ hoti. Yadi tampi janeti, kathaṃ animittāsītiādipadāni na saṅghādisesaṃ janentīti eke, taṃ na yuttaṃ. Purisassapi nimittādhivacanato, ‘‘methunupasaṃhitāhi saṅghādiseso’’ti mātikāya lakkhaṇassa vuttattā ca methunupasaṃhitāhipi obhāsane paṭivijānantiyā saṅghādiseso, appaṭivijānantiyā thullaccayaṃ, itarehi obhāsane paṭivijānantiyā thullaccayaṃ, appaṭivijānantiyā dukkaṭanti eke, sabbaṃ suṭṭhu vicāretvā gahetabbaṃ.
๒๘๗. หสโนฺตติ ยํ อุทฺทิสฺส ภณติ, สา เจ ปฎิวิชานาติ, สงฺฆาทิเสโสฯ
287.Hasantoti yaṃ uddissa bhaṇati, sā ce paṭivijānāti, saṅghādiseso.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๓. ทุฎฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทํ • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๓. ทุฎฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๓. ทุฎฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๓. ทุฎฺฐุลฺลวาจาสิกฺขาปทวณฺณนา • 3. Duṭṭhullavācāsikkhāpadavaṇṇanā
