| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ
Padabhājanīyavaṇṇanā
೧೯೯. ಅಸುಭಜ್ಝಾನಾದೀನೀತಿ ಆದಿ-ಸದ್ದೇನ ಕಾಯಗತಾಸತಿಜ್ಝಾನಞ್ಚ ಕಸಿಣಜ್ಝಾನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ತೇನ ‘‘ಕಾಯಗತಾಸತಿಜ್ಝಾನಂ ಪಥವೀಕಸಿಣಜ್ಝಾನಂ ಸಮಾಪಜ್ಜಿ’’ನ್ತಿಆದಿಂ ವದನ್ತೋಪಿ ಪಾರಾಜಿಕೋವ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಏತ್ಥ ವಿ-ಸದ್ದೋ ವಿಸೇಸತ್ಥೋ ವಿವಿಧತ್ಥೋ ವಾತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸುಟ್ಠು ಮುತ್ತೋ’’ತಿಆದಿ। ವಿಮೋಕ್ಖೋತಿ ಚತ್ತಾರೋ ಅರಿಯಮಗ್ಗಾ। ತಸ್ಸ ಸಗುಣತೋ ಸುಞ್ಞತಾದಿನಾಮಲಾಭಂ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ಆಹ ‘‘ಸೋ ಪನಾಯ’’ ನ್ತಿಆದಿ। ಮಗ್ಗೋ ಹಿ ನಾಮ ಪಞ್ಚಹಿ ಕಾರಣೇಹಿ ನಾಮಂ ಲಭತಿ ಸರಸೇನ ವಾ ಪಚ್ಚನೀಕೇನ ವಾ ಸಗುಣೇನ ವಾ ಆರಮ್ಮಣೇನ ವಾ ಆಗಮನೇನ ವಾ। ಸಚೇ ಹಿ ಸಙ್ಖಾರುಪೇಕ್ಖಾ ಅನಿಚ್ಚತೋ ಸಙ್ಖಾರೇ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಅನಿಮಿತ್ತವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ಸಚೇ ದುಕ್ಖತೋ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ಸಚೇ ಅನತ್ತತೋ ಸಮ್ಮಸಿತ್ವಾ ವುಟ್ಠಾತಿ, ಸುಞ್ಞತವಿಮೋಕ್ಖೇನ ವಿಮುಚ್ಚತಿ, ಇದಂ ಸರಸತೋ ನಾಮಂ ನಾಮ। ಯಸ್ಮಾ ಪನೇಸ ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಘನವಿನಿಬ್ಭೋಗಂ ಕತ್ವಾ ನಿಚ್ಚನಿಮಿತ್ತಧುವನಿಮಿತ್ತಸಸ್ಸತನಿಮಿತ್ತಾನಿ ಪಜಹನ್ತೋ ಆಗತೋ, ತಸ್ಮಾ ಅನಿಮಿತ್ತೋ। ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಪನ ಸುಖಸಞ್ಞಂ ಪಹಾಯ ಪಣಿಧಿಂ ಪತ್ಥನಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಆಗತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ। ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾಯ ಅತ್ತಸತ್ತಪುಗ್ಗಲಸಞ್ಞಂ ಪಹಾಯ ಸಙ್ಖಾರಾನಂ ಸುಞ್ಞತೋ ದಿಟ್ಠತ್ತಾ ಸುಞ್ಞತೋತಿ ಇದಂ ಪಚ್ಚನೀಕತೋ ನಾಮಂ ನಾಮ।
199.Asubhajjhānādīnīti ādi-saddena kāyagatāsatijjhānañca kasiṇajjhānañca saṅgaṇhāti. Tena ‘‘kāyagatāsatijjhānaṃ pathavīkasiṇajjhānaṃ samāpajji’’ntiādiṃ vadantopi pārājikova hotīti veditabbaṃ. Vimokkhoti ettha vi-saddo visesattho vividhattho vāti dassento āha ‘‘suṭṭhu mutto’’tiādi. Vimokkhoti cattāro ariyamaggā. Tassa saguṇato suññatādināmalābhaṃ dassento āha ‘‘so panāya’’ ntiādi. Maggo hi nāma pañcahi kāraṇehi nāmaṃ labhati sarasena vā paccanīkena vā saguṇena vā ārammaṇena vā āgamanena vā. Sace hi saṅkhārupekkhā aniccato saṅkhāre sammasitvā vuṭṭhāti, animittavimokkhena vimuccati, sace dukkhato sammasitvā vuṭṭhāti, appaṇihitavimokkhena vimuccati, sace anattato sammasitvā vuṭṭhāti, suññatavimokkhena vimuccati, idaṃ sarasato nāmaṃ nāma. Yasmā panesa aniccānupassanāya saṅkhārānaṃ ghanavinibbhogaṃ katvā niccanimittadhuvanimittasassatanimittāni pajahanto āgato, tasmā animitto. Dukkhānupassanāya pana sukhasaññaṃ pahāya paṇidhiṃ patthanaṃ sukkhāpetvā āgatattā appaṇihito. Anattānupassanāya attasattapuggalasaññaṃ pahāya saṅkhārānaṃ suññato diṭṭhattā suññatoti idaṃ paccanīkato nāmaṃ nāma.
ರಾಗಾದೀಹಿ ಪನೇಸ ಸುಞ್ಞತತ್ತಾ ಸುಞ್ಞತೋ। ರೂಪನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂ ರಾಗನಿಮಿತ್ತಾದೀನಂಯೇವ ವಾ ಅಭಾವೇನ ಅನಿಮಿತ್ತೋ। ರಾಗಾದಿಪಣಿಧಿಆದೀನಂ ಅಭಾವತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋತಿ ಇದಮಸ್ಸ ಸಗುಣತೋ ನಾಮಂ। ಸ್ವಾಯಂ ಸುಞ್ಞತಂ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಞ್ಚ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕರೋತೀತಿ ಸುಞ್ಞತೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಇದಮಸ್ಸ ಆರಮ್ಮಣತೋ ನಾಮಂ। ಆಗಮನಂ ಪನ ದುವಿಧಂ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನಂ ಮಗ್ಗಾಗಮನಞ್ಚ। ತತ್ಥ ಮಗ್ಗೇ ವಿಪಸ್ಸನಾಗಮನಂ ಲಬ್ಭತಿ, ಫಲೇ ಮಗ್ಗಾಗಮನಂ। ಅನತ್ತಾನುಪಸ್ಸನಾ ಹಿ ಸುಞ್ಞತಾ ನಾಮ, ಸುಞ್ಞತವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೋ ಸುಞ್ಞತೋ। ಅನಿಚ್ಚಾನುಪಸ್ಸನಾ ಅನಿಮಿತ್ತಾ ನಾಮ, ಅನಿಮಿತ್ತವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋ। ಇದಂ ಪನ ನಾಮಂ ನ ಅಭಿಧಮ್ಮಪರಿಯಾಯೇನ ಲಬ್ಭತಿ। ತಥಾ ಹಿ ತಂ ಸಙ್ಖಾರನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಅವಿಜಹನತೋ ನ ನಿಪ್ಪರಿಯಾಯೇನ ಅನಿಮಿತ್ತಂ, ಸುತ್ತನ್ತಪರಿಯಾಯೇನ ಪನ ಲಬ್ಭತಿ। ತತ್ರ ಹಿ ಗೋತ್ರಭುಞಾಣಂ ಅನಿಮಿತ್ತಂ ನಿಬ್ಬಾನಂ ಆರಮ್ಮಣಂ ಕತ್ವಾ ಅನಿಮಿತ್ತನಾಮಕಂ ಹುತ್ವಾ ಸಯಂ ಆಗಮನಿಯಟ್ಠಾನೇ ಠತ್ವಾ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ನಾಮಂ ದೇತೀತಿ ವದನ್ತಿ, ತೇನ ಮಗ್ಗೋ ಅನಿಮಿತ್ತೋತಿ ವುತ್ತೋ। ಮಗ್ಗಾಗಮನೇನ ಪನ ಫಲಂ ಅನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಯುಜ್ಜತಿಯೇವ। ದುಕ್ಖಾನುಪಸ್ಸನಾ ಸಙ್ಖಾರೇಸು ಪಣಿಧಿಂ ಸುಕ್ಖಾಪೇತ್ವಾ ಆಗತತ್ತಾ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಾ ನಾಮ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತವಿಪಸ್ಸನಾಯ ಮಗ್ಗೋ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತೋ, ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಮಗ್ಗಸ್ಸ ಫಲಂ ಅಪ್ಪಣಿಹಿತಂ। ಏವಂ ವಿಪಸ್ಸನಾ ಅತ್ತನೋ ನಾಮಂ ಮಗ್ಗಸ್ಸ ದೇತಿ, ಮಗ್ಗೋ ಫಲಸ್ಸಾತಿ ಇದಂ ಆಗಮನತೋ ನಾಮಂ। ಸುಞ್ಞತ್ತಾತಿ ವಿವಿತ್ತತ್ತಾ। ನ ಹಿ ಮಗ್ಗೇ ರಾಗಾದಯೋ ಸನ್ತಿ, ಉಪರೂಪರಿ ಉಪ್ಪಜ್ಜನಕರಾಗಾದೀನಂ ಕಾರಣತ್ತಾ ರಾಗಾದಯೋ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ರಾಗದೋಸಮೋಹನಿಮಿತ್ತೇಹೀ’’ತಿ। ಸವಿಗ್ಗಹಾನಂ ವಿಯ ಉಪಟ್ಠಾನಮ್ಪೇತ್ಥ ನಿಮಿತ್ತನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ರಾಗಾದಯೋವ ಪವತ್ತಿಟ್ಠಾನಟ್ಠೇನ ಪಣಿಧೀತಿ ಆಹ ‘‘ರಾಗದೋಸಮೋಹಪಣಿಧೀನ’’ನ್ತಿ।
Rāgādīhi panesa suññatattā suññato. Rūpanimittādīnaṃ rāganimittādīnaṃyeva vā abhāvena animitto. Rāgādipaṇidhiādīnaṃ abhāvato appaṇihitoti idamassa saguṇato nāmaṃ. Svāyaṃ suññataṃ animittaṃ appaṇihitañca nibbānaṃ ārammaṇaṃ karotīti suññato animitto appaṇihitoti vuccati, idamassa ārammaṇato nāmaṃ. Āgamanaṃ pana duvidhaṃ vipassanāgamanaṃ maggāgamanañca. Tattha magge vipassanāgamanaṃ labbhati, phale maggāgamanaṃ. Anattānupassanā hi suññatā nāma, suññatavipassanāya maggo suññato. Aniccānupassanā animittā nāma, animittavipassanāya maggo animitto. Idaṃ pana nāmaṃ na abhidhammapariyāyena labbhati. Tathā hi taṃ saṅkhāranimittassa avijahanato na nippariyāyena animittaṃ, suttantapariyāyena pana labbhati. Tatra hi gotrabhuñāṇaṃ animittaṃ nibbānaṃ ārammaṇaṃ katvā animittanāmakaṃ hutvā sayaṃ āgamaniyaṭṭhāne ṭhatvā maggassa nāmaṃ detīti vadanti, tena maggo animittoti vutto. Maggāgamanena pana phalaṃ animittanti yujjatiyeva. Dukkhānupassanā saṅkhāresu paṇidhiṃ sukkhāpetvā āgatattā appaṇihitā nāma, appaṇihitavipassanāya maggo appaṇihito, appaṇihitamaggassa phalaṃ appaṇihitaṃ. Evaṃ vipassanā attano nāmaṃ maggassa deti, maggo phalassāti idaṃ āgamanato nāmaṃ. Suññattāti vivittattā. Na hi magge rāgādayo santi, uparūpari uppajjanakarāgādīnaṃ kāraṇattā rāgādayo nimittanti āha ‘‘rāgadosamohanimittehī’’ti. Saviggahānaṃ viya upaṭṭhānampettha nimittanti vadanti. Rāgādayova pavattiṭṭhānaṭṭhena paṇidhīti āha ‘‘rāgadosamohapaṇidhīna’’nti.
ವತ್ಥುವಿಜ್ಜಾದಿಂ ಸನ್ಧಾಯ ಅವಚನತೋ ‘‘ವಿಜ್ಜಾನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಹೋತಿ। ಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನಾತಿ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಚತುಕ್ಕಾದಿಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಮ್ಪಿ ಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನೇವ ದಸ್ಸಿತಂ, ತತ್ಥ ಪನ ‘‘ಲೋಕುತ್ತರಾನಂ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪಚ್ಚೇಕಂ ಲೋಕುತ್ತರ-ಸದ್ದಂ ಯೋಜೇತ್ವಾ ಏಕೇಕಕೋಟ್ಠಾಸವಸೇನೇವ ವುತ್ತಂ, ಇಧ ಲೋಕುತ್ತರ-ಸದ್ದೇನ ವಿನಾತಿ ಅಯಮೇತ್ಥ ವಿಸೇಸೋ। ತತ್ಥಾತಿ ತೇಸು ಕೋಟ್ಠಾಸೇಸು।
Vatthuvijjādiṃ sandhāya avacanato ‘‘vijjānaṃ lābhīmhī’’ti vuttepi hoti. Ekekakoṭṭhāsavasenāti satipaṭṭhānacatukkādiekekakoṭṭhāsavasena. Kiñcāpi mahāaṭṭhakathāyampi ekekakoṭṭhāsavaseneva dassitaṃ, tattha pana ‘‘lokuttarānaṃ satipaṭṭhānāna’’ntiādinā paccekaṃ lokuttara-saddaṃ yojetvā ekekakoṭṭhāsavaseneva vuttaṃ, idha lokuttara-saddena vināti ayamettha viseso. Tatthāti tesu koṭṭhāsesu.
ನನು ಚ ‘‘ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಮೇವಾ’’ತಿ ಕಸ್ಮಾ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಕಿಲೇಸಾನಂ ಪಹಾನಮತ್ತಂ ಉತ್ತರಿಮನುಸ್ಸಧಮ್ಮೋ ಹೋತೀತಿ ಯೋ ವದೇಯ್ಯ, ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ಕಿಲೇಸಪ್ಪಹಾನಸ್ಸ ಮಗ್ಗಕಿಚ್ಚತ್ತಾ ಕಿಚ್ಚವಸೇನ ಮಗ್ಗೋ ದೀಪಿತೋತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ತಂ ಪನಾ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ಕಾಮರಾಗಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ತತಿಯಮಗ್ಗೇನ ಹಿ ರಾಗದೋಸಾನಂ ಪಹಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ, ನ ಪನ ರೂಪರಾಗಅರೂಪರಾಗೇ ಸನ್ಧಾಯ। ನ ಹಿ ತೇ ತೇನ ಪಹೀಯನ್ತಿ ಚತುತ್ಥಮಗ್ಗೇನ ಪಹಾತಬ್ಬತ್ತಾ।
Nanu ca ‘‘kilesappahānamevā’’ti kasmā vuttaṃ. Na hi kilesānaṃ pahānamattaṃ uttarimanussadhammo hotīti yo vadeyya, taṃ sandhāya kilesappahānassa maggakiccattā kiccavasena maggo dīpitoti dassetuṃ ‘‘taṃ panā’’tiādi vuttaṃ. Kāmarāgaṃ sandhāya ‘‘tatiyamaggena hi rāgadosānaṃ pahāna’’nti vuttaṃ, na pana rūparāgaarūparāge sandhāya. Na hi te tena pahīyanti catutthamaggena pahātabbattā.
ರಾಗಾ ಚಿತ್ತಂ ವಿನೀವರಣತಾತಿ ರಾಗಾ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಿನೀವರಣತಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ರಾಗಾ ವಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ತಸ್ಸೇವ ರಾಗನೀವರಣಸ್ಸ ಅಭಾವೇನ ವಿಗತನೀವರಣತ್ತಾ ವಿನೀವರಣತಾತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಏಸ ನಯೋ ಸೇಸೇಸುಪಿ।
Rāgācittaṃ vinīvaraṇatāti rāgā cittassa vinīvaraṇatāti vuttaṃ hoti. Rāgā vimuttassa cittassa tasseva rāganīvaraṇassa abhāvena vigatanīvaraṇattā vinīvaraṇatāti attho veditabbo. Esa nayo sesesupi.
ಯಾ ಚ ಪಞ್ಚ ವಿಜ್ಜಾತಿ ಯೋಜೇತಬ್ಬಂ। ನಿಬ್ಬಟ್ಟಿತಲೋಕುತ್ತರತ್ತಾತಿ ವಿಸುಂಯೇವ ಲೋಕತೋ ಅಪಗತಲೋಕುತ್ತರತ್ತಾ। ಯಥಾ ವಿನಾ ಲೋಕುತ್ತರ-ಸದ್ದೇನ ‘‘ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾದೀನಂ ಲಾಭೀಮ್ಹೀ’’ತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಪಾರಾಜಿಕಂ ಹೋತಿ, ಏವಮಿಧಾಪಿ ‘‘ಅತ್ಥಪಟಿಸಮ್ಭಿದಾಯ ಲಾಭೀಮ್ಹೀತಿ ವುತ್ತೇಪಿ ಹೋತಿಯೇವಾ’’ತಿ ವತ್ತುಂ ಯುಜ್ಜತಿ। ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಯುಜ್ಜತಿ, ಅಥ ಖೋ ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ವಿಭಾಗೇನ ವುತ್ತತ್ತಾ ನ ಸಕ್ಕಾ ಏವಮಿದಂ ವತ್ತುನ್ತಿ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಮಹಾಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ ಪನ…ಪೇ॰… ನ ಸಕ್ಕಾ ಅಞ್ಞಂ ಪಮಾಣಂ ಕಾತು’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ತಮ್ಪಿ ತತ್ಥೇವ ಪಟಿಕ್ಖಿತ್ತನ್ತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ।
Yā ca pañca vijjāti yojetabbaṃ. Nibbaṭṭitalokuttarattāti visuṃyeva lokato apagatalokuttarattā. Yathā vinā lokuttara-saddena ‘‘satipaṭṭhānādīnaṃ lābhīmhī’’ti vuttepi pārājikaṃ hoti, evamidhāpi ‘‘atthapaṭisambhidāya lābhīmhīti vuttepi hotiyevā’’ti vattuṃ yujjati. Kiñcāpi yujjati, atha kho mahāaṭṭhakathāyaṃ vibhāgena vuttattā na sakkā evamidaṃ vattunti dassetuṃ ‘‘mahāaṭṭhakathāyaṃ pana…pe… na sakkā aññaṃ pamāṇaṃ kātu’’nti vuttaṃ. Tampi tattheva paṭikkhittanti sambandho.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೪. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೪. ಚತುತ್ಥಪಾರಾಜಿಕಂ • 4. Catutthapārājikaṃ
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ • Padabhājanīyavaṇṇanā
