| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā |
ಪದಭಾಜನೀಯವಣ್ಣನಾ
Padabhājanīyavaṇṇanā
ಯೋ ವಿಯ ದಿಸ್ಸತೀತಿ ಯಾದಿಸೋ, ಯಂ-ಸದ್ದತ್ಥೇ ಯಥಾ-ಸದ್ದೋ ವತ್ತತೀತಿ ಆಹ ‘‘ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಯುತ್ತೋ’’ತಿ। ಯೇನ ತೇನಾತಿ ಹಿ ಪದದ್ವಯೇನ ಅನಿಯಮತೋ ಯಂ-ಸದ್ದತ್ಥೋವ ದಸ್ಸಿತೋ। ವಾಸಧುರಯುತ್ತೋತಿ ವಿಪಸ್ಸನಾಧುರಯುತ್ತೋ। ಯಾ ಜಾತಿ ಅಸ್ಸಾತಿ ಯಂಜಾತಿ, ಪುಗ್ಗಲೋ, ಸೋವ ಯಂಜಚ್ಚೋ ಸಕತ್ಥೇ ಯಪಚ್ಚಯಂ ಕತ್ವಾ। ಗೋತ್ತವಸೇನ ಯೇನ ವಾ ತೇನ ವಾ ಗೋತ್ತೇನ ಯಥಾಗೋತ್ತೋ ವಾ ತಥಾಗೋತ್ತೋ ವಾ ಹೋತೂತಿ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ। ಸೀಲೇಸೂತಿ ಪಕತೀಸು। ಅಥ ಖೋತಿ ಇದಂ ಕಿನ್ತೂತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇ। ಕಿಂ ವುತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಪಾರಾಜಿಕವಿಸಯೇ। ಏಸೋತಿ ಯಥಾವುತ್ತೇಹಿ ಪಕಾರೇಹಿ ಯುತ್ತೋ। ಅರಿಯಾಯಾತಿ ‘‘ಉದ್ದಿಸ್ಸ ಅರಿಯಾ ತಿಟ್ಠನ್ತಿ, ಏಸಾ ಅರಿಯಾನಂ ಯಾಚನಾ’’ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾಯ, ನ, ‘‘ದೇಹಿ ಮೇ’’ತಿ ಕಪಣಾಯ। ಲಿಙ್ಗಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇನಾತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖಂ ಚರಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಚಿತ್ತಾಭಾವೇಪಿ ಭಿಕ್ಖಾಹಾರನಿಸ್ಸಿತಪಬ್ಬಜ್ಜಾಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಸಮ್ಪಟಿಚ್ಛನೇನ। ಕಾಜಭತ್ತನ್ತಿ ಕಾಜೇಹಿ ಆನೀತಭತ್ತಂ। ಅಧಮ್ಮಿಕಾಯಾತಿ ಅಧಿಸೀಲಸಿಕ್ಖಾದಿಭಿಕ್ಖುಗುಣಾಭಾವತೋ ವುತ್ತಂ, ತೇನಾಹ ‘‘ಅಭೂತಾಯಾ’’ತಿ। ‘‘ಮಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ವದನ್ತಾ ಪಟಿಞ್ಞಾಮತ್ತೇನೇವ ಭಿಕ್ಖೂ, ನ ಅತ್ಥತೋತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಞ್ಚ ‘‘ಮಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಪಟಿಜಾನನಸ್ಸಾಪಿ ಸಮ್ಭವತೋ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಮಯಂ ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿ ಅಪ್ಪಟಿಜಾನನ್ತಾಪಿ ಹಿ ಭಿಕ್ಖುವೋಹಾರನಿಮಿತ್ತಸ್ಸ ಲಿಙ್ಗಸ್ಸ ಗಹಣೇನ ಚೇವ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ದಿನ್ನಪಚ್ಚಯಭಾಗಗ್ಗಹಣಾದಿನಾ ಚ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾ ಏವ ನಾಮ ಹೋನ್ತಿ। ತಥಾ ಹಿ ವುತ್ತಂ ಪುಗ್ಗಲಪಞ್ಞತ್ತಿಅಟ್ಠಕಥಾಯಂ –
Yo viya dissatīti yādiso, yaṃ-saddatthe yathā-saddo vattatīti āha ‘‘yena vā tena vā yutto’’ti. Yena tenāti hi padadvayena aniyamato yaṃ-saddatthova dassito. Vāsadhurayuttoti vipassanādhurayutto. Yā jāti assāti yaṃjāti, puggalo, sova yaṃjacco sakatthe yapaccayaṃ katvā. Gottavasena yena vā tena vā gottena yathāgotto vā tathāgotto vā hotūti sambandho. Sīlesūti pakatīsu. Atha khoti idaṃ kintūti imasmiṃ atthe. Kiṃ vuttaṃ hotīti attho. Imasmiṃ attheti imasmiṃ pārājikavisaye. Esoti yathāvuttehi pakārehi yutto. Ariyāyāti ‘‘uddissa ariyā tiṭṭhanti, esā ariyānaṃ yācanā’’ti evaṃ vuttāya, na, ‘‘dehi me’’ti kapaṇāya. Liṅgasampaṭicchanenāti ‘‘bhikkhaṃ carissāmī’’ti cittābhāvepi bhikkhāhāranissitapabbajjāliṅgassa sampaṭicchanena. Kājabhattanti kājehi ānītabhattaṃ. Adhammikāyāti adhisīlasikkhādibhikkhuguṇābhāvato vuttaṃ, tenāha ‘‘abhūtāyā’’ti. ‘‘Mayaṃ bhikkhū’’ti vadantā paṭiññāmatteneva bhikkhū, na atthatoti attho. Idañca ‘‘mayaṃ bhikkhū’’ti paṭijānanassāpi sambhavato vuttaṃ. ‘‘Mayaṃ bhikkhū’’ti appaṭijānantāpi hi bhikkhuvohāranimittassa liṅgassa gahaṇena ceva bhikkhūnaṃ dinnapaccayabhāgaggahaṇādinā ca bhikkhupaṭiññā eva nāma honti. Tathā hi vuttaṃ puggalapaññattiaṭṭhakathāyaṃ –
‘‘‘ಅಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಪಟಿಞ್ಞೋ’ತಿ ಅಞ್ಞೇ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿನೋ ಸುನಿವತ್ಥೇ ಸುಪಾರುತೇ ಸುಮ್ಭಕಪತ್ತಧರೇ ಗಾಮನಿಗಮಜನಪದರಾಜಧಾನೀಸು ಪಿಣ್ಡಾಯ ಚರಿತ್ವಾ ಜೀವಿಕಂ ಕಪ್ಪೇನ್ತೇ ದಿಸ್ವಾ ಸಯಮ್ಪಿ ತಾದಿಸೇನ ಆಕಾರೇನ ತಥಾ ಪಟಿಪಜ್ಜನತೋ ‘ಅಹಂ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರೀ’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಂ ದೇನ್ತೋ ವಿಯ ಹೋತಿ। ‘ಅಹಂ ಭಿಕ್ಖೂ’ತಿ ವತ್ವಾ ಉಪೋಸಥಗ್ಗಾದೀನಿ ಪವಿಸನ್ತೋ ಪನ ಬ್ರಹ್ಮಚಾರಿಪಟಿಞ್ಞೋ ಹೋತಿಯೇವ, ತಥಾ ಸಙ್ಘಿಕಂ ಲಾಭಂ ಗಣ್ಹನ್ತೋ’’ತಿ (ಪು॰ ಪ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೯೧)।
‘‘‘Abrahmacārī brahmacāripaṭiñño’ti aññe brahmacārino sunivatthe supārute sumbhakapattadhare gāmanigamajanapadarājadhānīsu piṇḍāya caritvā jīvikaṃ kappente disvā sayampi tādisena ākārena tathā paṭipajjanato ‘ahaṃ brahmacārī’ti paṭiññaṃ dento viya hoti. ‘Ahaṃ bhikkhū’ti vatvā uposathaggādīni pavisanto pana brahmacāripaṭiñño hotiyeva, tathā saṅghikaṃ lābhaṃ gaṇhanto’’ti (pu. pa. aṭṭha. 91).
ತಸ್ಮಾ ಏವರೂಪೇಹಿ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಗೋತ್ರಭುಪರಿಯೋಸಾನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಸಮ್ಭೋಗಪರಿಭೋಗೋ ನ ವಟ್ಟತಿ, ಅಲಜ್ಜೀಪರಿಭೋಗೋವ ಹೋತಿ। ಸಞ್ಚಿಚ್ಚ ಆಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಾದಿಅಲಜ್ಜೀಲಕ್ಖಣಂ ಪನ ಉಕ್ಕಟ್ಠಾನಂ ಭಿಕ್ಖೂನಂ ವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಸಾಮಣೇರಾದೀನಮ್ಪಿ ಅಲಜ್ಜೀವೋಹಾರದಸ್ಸನತೋ। ‘‘ಅಲಜ್ಜೀಸಾಮಣೇರೇಹಿ ಹತ್ಥಕಮ್ಮಮ್ಪಿ ನ ಕಾರೇತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾವಿಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿಯಂ ಅತಿಟ್ಠನಞ್ಹಿ ಸಬ್ಬಸಾಧಾರಣಂ ಅಲಜ್ಜೀಲಕ್ಖಣಂ। ದುಸ್ಸೀಲಾ ಲಿಙ್ಗಗ್ಗಹಣತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ಯಥಾವಿಹಿತಪಟಿಪತ್ತಿಯಾ ಅಭಾವತೋ ಏಕನ್ತಾ ಲಜ್ಜಿನೋವ ಮಹಾಸಙ್ಘಿಕಾದಿನಿಕಾಯನ್ತರಿಕಾ ವಿಯ, ಲಿಙ್ಗತ್ಥೇನಕಾದಯೋ ವಿಯ, ಚ। ಯಾವ ೧೧ ಚ ತೇಸಂ ಭಿಕ್ಖುಪಟಿಞ್ಞಾ ಅನುವತ್ತತಿ, ತಾವ ಭಿಕ್ಖು ಏವ, ತೇಹಿ ಚ ಪರಿಭೋಗೋ ಅಲಜ್ಜಿಪಅಭೋಗೋವ, ತೇಸಞ್ಚ ಭಿಕ್ಖುಸಙ್ಘಸಞ್ಞಾಯ ದಿನ್ನಂ ಸಙ್ಘೇ ದಿನ್ನಂ ನಾಮ ಹೋತಿ। ವುತ್ತಞ್ಹಿ ಭಗವತಾ –
Tasmā evarūpehi paṭiññāya bhikkhūhi gotrabhupariyosānehi saddhiṃ sambhogaparibhogo na vaṭṭati, alajjīparibhogova hoti. Sañcicca āpattiāpajjanādialajjīlakkhaṇaṃ pana ukkaṭṭhānaṃ bhikkhūnaṃ vasena vuttaṃ sāmaṇerādīnampi alajjīvohāradassanato. ‘‘Alajjīsāmaṇerehi hatthakammampi na kāretabba’’nti hi vuttaṃ. Yathāvihitapaṭipattiyaṃ atiṭṭhanañhi sabbasādhāraṇaṃ alajjīlakkhaṇaṃ. Dussīlā liṅgaggahaṇato paṭṭhāya yathāvihitapaṭipattiyā abhāvato ekantā lajjinova mahāsaṅghikādinikāyantarikā viya, liṅgatthenakādayo viya, ca. Yāva 11 ca tesaṃ bhikkhupaṭiññā anuvattati, tāva bhikkhu eva, tehi ca paribhogo alajjipaabhogova, tesañca bhikkhusaṅghasaññāya dinnaṃ saṅghe dinnaṃ nāma hoti. Vuttañhi bhagavatā –
‘‘ಭವಿಸ್ಸನ್ತಿ ಖೋ ಪನಾನನ್ದ, ಅನಾಗತಮದ್ಧಾನಂ ಗೋತ್ರಭುನೋ ಕಾಸಾವಕಣ್ಠಾ ದುಸ್ಸೀಲಾ ಪಾಪಧಮ್ಮಾ, ತೇಸು ದುಸ್ಸೀಲೇಸು ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಾನಂ ದಸ್ಸನ್ತಿ, ತದಾಪಾಹಂ, ಆನನ್ದ, ಸಙ್ಘಗತಂ ದಕ್ಖಿಣಂ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಂ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಂ ವದಾಮೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೩.೩೮೦)।
‘‘Bhavissanti kho panānanda, anāgatamaddhānaṃ gotrabhuno kāsāvakaṇṭhā dussīlā pāpadhammā, tesu dussīlesu saṅghaṃ uddissa dānaṃ dassanti, tadāpāhaṃ, ānanda, saṅghagataṃ dakkhiṇaṃ asaṅkhyeyyaṃ appameyyaṃ vadāmī’’ti (ma. ni. 3.380).
ಭಗವತೋ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಿನ್ನತ್ತಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾ ಅಪ್ಪಮೇಯ್ಯಾ ಜಾತಾ। ದುಸ್ಸೀಲಾನಂ ದಿನ್ನತ್ತಾ ನಾತಿ ಚೇ? ನ, ತೇಸು ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾತಿ ಗೋತ್ರಭೂನಂ ಪಟಿಗ್ಗಾಹಕತ್ತೇನ ಪರಾಮಟ್ಠತ್ತಾ, ಇತರಥಾ ‘‘ಯೇಸು ಕೇಸುಚಿ ಗಹಟ್ಠೇಸು ವಾ ಪಬ್ಬಜಿತೇಸು ವಾ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬತಾಪಸಙ್ಗತೋ, ತಥಾ ಚ ‘‘ತದಾಪಾಹಂ, ಆನನ್ದಾ’’ತಿ ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿದಸ್ಸನಸ್ಸ ಪಯೋಜನಂ ನ ಸಿಯಾ। ತಸ್ಮಾ ಗೋತ್ರಭೂನಮ್ಪಿ ಅಭಾವೇ ಸಙ್ಘಂ ಉದ್ದಿಸ್ಸ ದಾನಂ ನತ್ಥಿ, ಹೇಟ್ಠಿಮಕೋಟಿಯಾ ತೇಸುಪಿ ದಿನ್ನಾ ಸಙ್ಘಗತಾ ದಕ್ಖಿಣಾ ಅಸಙ್ಖ್ಯೇಯ್ಯಾ, ನ ತತೋ ಪರಂ ಸಿಜ್ಝತೀತಿ ತೇಪಿ ಪಟಿಞ್ಞಾಯ ಭಿಕ್ಖು ಏವಾತಿ ಗಹೇತಬ್ಬಂ।
Bhagavato saṅghaṃ uddissa dinnattā dakkhiṇā asaṅkhyeyyā appameyyā jātā. Dussīlānaṃ dinnattā nāti ce? Na, tesu saṅghaṃ uddissāti gotrabhūnaṃ paṭiggāhakattena parāmaṭṭhattā, itarathā ‘‘yesu kesuci gahaṭṭhesu vā pabbajitesu vā saṅghaṃ uddissā’’ti vattabbatāpasaṅgato, tathā ca ‘‘tadāpāhaṃ, ānandā’’ti heṭṭhimakoṭidassanassa payojanaṃ na siyā. Tasmā gotrabhūnampi abhāve saṅghaṃ uddissa dānaṃ natthi, heṭṭhimakoṭiyā tesupi dinnā saṅghagatā dakkhiṇā asaṅkhyeyyā, na tato paraṃ sijjhatīti tepi paṭiññāya bhikkhu evāti gahetabbaṃ.
ಬ್ರಹ್ಮಘೋಸನ್ತಿ ಉತ್ತಮಘೋಸಂ, ಬ್ರಹ್ಮುನೋ ಘೋಸಸದಿಸಂ ವಾ ಘೋಸಂ। ಏಹಿ ಭಿಕ್ಖೂತಿ ‘‘ಭಿಕ್ಖೂ’’ತಿಸಮ್ಬೋಧನಂ। ಸಂಸಾರೇ ಭಯಇಕ್ಖಕ ತಸ್ಸ ಭಯಸ್ಸ ಸಬ್ಬಸೋ ವಿನಾಸನತ್ಥಂ ತಿಸರಣಂ, ಸಾಸನಂ ವಾ ಏಹಿ ಮನಸಾ ‘‘ತಾಣಂ ಲೇಣ’’ನ್ತಿ ಪವಿಸ ಉಪಗಚ್ಛ। ಉಪಗನ್ತ್ವಾಪಿ ಚರ ಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯನ್ತಿ ಸಾಸನಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಂ ಮಗ್ಗಬ್ರಹ್ಮಚರಿಯಞ್ಚ ಚರಸ್ಸು। ಭಣ್ಡೂತಿ ಮುಣ್ಡಿತಕೇಸೋ। ವಾಸೀತಿ ದನ್ತಕಟ್ಠಾದಿಚ್ಛೇದನವಾಸಿ। ಬನ್ಧನನ್ತಿ ಕಾಯಬನ್ಧನಂ। ಯುತ್ತೋ ಯೋಗೋ ಸಮಾಧಿಪಞ್ಞಾವಸೇನ ಸೋ ಯುತ್ತಯೋಗೋ, ತಸ್ಸ ಅಟ್ಠೇತೇ ಪರಿಕ್ಖಾರಾತಿ ಸೇಸೋ। ಸರೀರೇ ಪಟಿಮುಕ್ಕೇಹಿಯೇವ ಉಪಲಕ್ಖಿತೋತಿ ಸೇಸೋ। ‘‘ತೀಣಿ ಸತಾನೀ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ಗಾಥಾಬನ್ಧಸುಖತ್ಥಂ ‘‘ತೀಣಿ ಸತ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Brahmaghosanti uttamaghosaṃ, brahmuno ghosasadisaṃ vā ghosaṃ. Ehi bhikkhūti ‘‘bhikkhū’’tisambodhanaṃ. Saṃsāre bhayaikkhaka tassa bhayassa sabbaso vināsanatthaṃ tisaraṇaṃ, sāsanaṃ vā ehi manasā ‘‘tāṇaṃ leṇa’’nti pavisa upagaccha. Upagantvāpi cara brahmacariyanti sāsanabrahmacariyaṃ maggabrahmacariyañca carassu. Bhaṇḍūti muṇḍitakeso. Vāsīti dantakaṭṭhādicchedanavāsi. Bandhananti kāyabandhanaṃ. Yutto yogo samādhipaññāvasena so yuttayogo, tassa aṭṭhete parikkhārāti seso. Sarīre paṭimukkehiyeva upalakkhitoti seso. ‘‘Tīṇi satānī’’ti vattabbe gāthābandhasukhatthaṃ ‘‘tīṇi sata’’nti vuttaṃ.
ತಸ್ಮಾತಿ ಭಗವಾ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಂ ಪರಾಮಸತಿ। ಹೇಟ್ಠಾ ಹಿ ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಪನ, ಕಸ್ಸಪ, ಜಾನಞ್ಞೇವ ವದಾಮಿ ‘ಜಾನಾಮೀ’ತಿ, ಪಸ್ಸಞ್ಞೇವ ವದಾಮಿ ‘ಪಸ್ಸಾಮೀ’’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೨.೧೫೪) ವುತ್ತಂ, ತಂ ಪರಾಮಸತಿ, ಯಸ್ಮಾ ಅಹಂ ಜಾನಂ ವದಾಮಿ, ತಸ್ಮಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇಹಾತಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಾಸನೇ। ತಿಬ್ಬನ್ತಿ ಮಹನ್ತಂ। ಪಚ್ಚುಪಟ್ಠಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಥೇರಾದಿಉಪಸಙ್ಕಮನತೋ ಪುರೇತರಮೇವ ತೇಸು ಯಂನೂನ ಮೇ ಹಿರೋತ್ತಪ್ಪಂ ಉಪಟ್ಠಿತಂ ಭವಿಸ್ಸತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಕುಸಲೂಪಸಂಹಿತನ್ತಿ ಅನವಜ್ಜಧಮ್ಮನಿಸ್ಸಿತಂ। ಅಟ್ಠಿಂ ಕತ್ವಾತಿ ಅತ್ತಾನಂ ತೇನ ಧಮ್ಮೇನ ಅಟ್ಠಿಕಂ ಕತ್ವಾ, ತಂ ವಾ ಧಮ್ಮಂ ‘‘ಏಸ ಮೇ ಅತ್ಥೋ’’ತಿ ಅತ್ಥಂ ಕತ್ವಾ। ಓಹಿತಸೋತೋತಿ ಧಮ್ಮೇ ನಿಹಿತಸೋತೋ। ಏವಞ್ಹಿ ತೇ, ಕಸ್ಸಪ, ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬನ್ತಿ ಞಾಣಸೋತಞ್ಚ ಪಸಾದಸೋತಞ್ಚ ಓದಹಿತ್ವಾ ‘‘ಧಮ್ಮಂ ಸಕ್ಕಚ್ಚಮೇವ ಸುಣಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಏವಮೇವ ತಯಾ ಸಿಕ್ಖಿತಬ್ಬಂ। ಸಾತಸಹಗತಾ ಚ ಮೇ ಕಾಯಗತಾಸತೀತಿ ಅಸುಭೇಸು ಚೇವ ಆನಾಪಾನೇ ಚ ಪಠಮಜ್ಝಾನವಸೇನ ಸುಖಸಮ್ಪಯುತ್ತಕಾಯಗತಾಸತಿ। ಯಂ ಪನೇತಸ್ಸ ಓವಾದಸ್ಸ ಸಕ್ಕಚ್ಚಪಟಿಗ್ಗಹಣಂ, ಅಯಮೇವ ಥೇರಸ್ಸ ಪಬ್ಬಜ್ಜಾ ಚ ಉಪಸಮ್ಪದಾ ಚ ಅಹೋಸಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೨.೨.೧೫೪)।
Tasmāti bhagavā heṭṭhā vuttaṃ parāmasati. Heṭṭhā hi ‘‘ahaṃ kho pana, kassapa, jānaññeva vadāmi ‘jānāmī’ti, passaññeva vadāmi ‘passāmī’’’ti (saṃ. ni. 2.154) vuttaṃ, taṃ parāmasati, yasmā ahaṃ jānaṃ vadāmi, tasmāti attho. Ihāti imasmiṃ sāsane. Tibbanti mahantaṃ. Paccupaṭṭhitaṃ bhavissatīti therādiupasaṅkamanato puretarameva tesu yaṃnūna me hirottappaṃ upaṭṭhitaṃ bhavissatīti attho. Kusalūpasaṃhitanti anavajjadhammanissitaṃ. Aṭṭhiṃ katvāti attānaṃ tena dhammena aṭṭhikaṃ katvā, taṃ vā dhammaṃ ‘‘esa me attho’’ti atthaṃ katvā. Ohitasototi dhamme nihitasoto. Evañhi te, kassapa, sikkhitabbanti ñāṇasotañca pasādasotañca odahitvā ‘‘dhammaṃ sakkaccameva suṇissāmī’’ti evameva tayā sikkhitabbaṃ. Sātasahagatā ca me kāyagatāsatīti asubhesu ceva ānāpāne ca paṭhamajjhānavasena sukhasampayuttakāyagatāsati. Yaṃ panetassa ovādassa sakkaccapaṭiggahaṇaṃ, ayameva therassa pabbajjā ca upasampadā ca ahosi (saṃ. ni. aṭṭha. 2.2.154).
ಉದ್ಧುಮಾತಕಪಟಿಭಾಗಾರಮ್ಮಣಂ ಝಾನಂ ಉದ್ಧುಮಾತಕಸಞ್ಞಾ। ಕಸಿಣಾರಮ್ಮಣಂ ರೂಪಾವಚರಜ್ಝಾನಂ ರೂಪಸಞ್ಞಾ। ಇಮೇತಿ ಸಞ್ಞಾಸೀಸೇನ ನಿದ್ದಿಟ್ಠಾ ಇಮೇ ದ್ವೇ ಝಾನಧಮ್ಮಾ। ಸೋಪಾಕೋ ಚ ಭಗವತಾ ಪುಟ್ಠೋ ‘‘ರೂಪಾವಚರಭಾವೇನ ಏಕತ್ಥಾ, ಬ್ಯಞ್ಜನಮೇವ ನಾನ’’ನ್ತಿ ಆಹ। ಆರದ್ಧಚಿತ್ತೋತಿ ಆರಾಧಿತಚಿತ್ತೋ। ಗರುಧಮ್ಮಪಟಿಗ್ಗಹಣಾದಿಉಪಸಮ್ಪದಾ ಉಪರಿ ಸಯಮೇವ ಆವಿ ಭವಿಸ್ಸತಿ।
Uddhumātakapaṭibhāgārammaṇaṃ jhānaṃ uddhumātakasaññā. Kasiṇārammaṇaṃ rūpāvacarajjhānaṃ rūpasaññā. Imeti saññāsīsena niddiṭṭhā ime dve jhānadhammā. Sopāko ca bhagavatā puṭṭho ‘‘rūpāvacarabhāvena ekatthā, byañjanameva nāna’’nti āha. Āraddhacittoti ārādhitacitto. Garudhammapaṭiggahaṇādiupasampadā upari sayameva āvi bhavissati.
ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಯಾಯೇನಾತಿ ಸಬ್ಬನ್ತಿಮೇನ ಪರಿಚ್ಛೇದೇನ। ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಾ ಕಮ್ಮವಾಚಾ ಉಪಸಮ್ಪದಾಕಮ್ಮಸ್ಸ ಕಾರಣತ್ತಾ ಠಾನಂ, ತಸ್ಸ ಠಾನಸ್ಸ ಅರಹಂ ಅನುಚ್ಛವಿಕನ್ತಿ ವತ್ಥುದೋಸಾದಿವಿನಿಮುತ್ತಕಮ್ಮಂ ‘‘ಠಾನಾರಹ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ವತ್ಥಾದಿದೋಸಯುತ್ತಸ್ಸ ಕಮ್ಮಸ್ಸ ಸಭಾವತೋ ಕಮ್ಮವಾಚಾರಹತ್ತಾಭಾವಾ। ಅಥ ವಾ ಠಾನನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನಪ್ಪತ್ತಿಹೇತುತೋ ಸಿಕ್ಖತ್ತಯಸಙ್ಗಹಂ ಸಾಸನಂ ವುಚ್ಚತಿ, ತಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕಂ ಕಮ್ಮಂ ಠಾನಾರಹಂ। ಯಥಾವಿಹಿತಲಕ್ಖಣೇನ ಹಿ ಕಮ್ಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋವ ಸಕಲಂ ಸಾಸನಂ ಸಮಾದಾಯ ಪರಿಪೂರೇತುಮರಹತಿ। ತಸ್ಮಾ ಪರಿಸುದ್ಧಕಮ್ಮವಾಚಾಪರಿಯೋಸಾನಂ ಸಬ್ಬಂ ಸಙ್ಘಕಿಚ್ಚಂ ಠಾನಾರಹಂ ನಾಮ, ತೇನಾಹ ‘‘ಸತ್ಥುಸಾಸನಾರಹೇನಾ’’ತಿ, ಸೀಲಾದಿಸಕಲಸಾಸನಪರಿಪುಣ್ಣಸ್ಸ ಅನುಚ್ಛವಿಕೇನಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಅಯಂ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಅತ್ಥೇತಿ ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥಕಮ್ಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸೇವ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ವುತ್ತತ್ತಾ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಏಹಿಭಿಕ್ಖೂಪಸಮ್ಪದಾದೀಹಿ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಾನಂ ಸುದ್ಧಸತ್ತಾನಂ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮೇಪಿ ಅಭಬ್ಬತಾ ವಾ ದೋಸಾಭಾವೋ ವಾ ಸದ್ದತೋ ಪಞ್ಞಾಯತಿ, ತಥಾಪಿ ಅತ್ಥತೋ ತೇಸಮ್ಪಿ ಪಣ್ಣತ್ತಿವಜ್ಜೇಸು, ಲೋಕವಜ್ಜೇಸುಪಿ ವಾ ಸುರಾಪಾನಾದಿಲಹುಕೇಸು ಮಗ್ಗುಪ್ಪತ್ತಿತೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅಸಞ್ಚಿಚ್ಚಾದಿನಾ ಆಪತ್ತಿಆಪಜ್ಜನಂ ಸಿಜ್ಝತಿಯೇವ। ತಥಾ ಹಿ ‘‘ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಅಭಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ ಬುದ್ಧಾ ಚ ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಾ ಚ। ದ್ವೇ ಪುಗ್ಗಲಾ ಭಬ್ಬಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜಿತುಂ ಭಿಕ್ಖೂ ಚ ಭಿಕ್ಖುನಿಯೋ ಚಾ’’ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೨೨) ವುತ್ತಂ। ಞತ್ತಿಚತುತ್ಥೇನ ಕಮ್ಮೇನ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನೋತಿ ಇದಂ ಪನ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮಾರಹೇ ಸಬ್ಬಕಾಲಿಕೇ ಚ ಭಿಕ್ಖೂ ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ। ನಿರುತ್ತಿವಸೇನಾತಿ ನಿಬ್ಬಚನವಸೇನ। ಅಭಿಲಾಪವಸೇನಾತಿ ವೋಹಾರವಸೇನ। ಗುಣವಸೇನಾತಿ ಭಿಕ್ಖುವೋಹಾರನಿಮಿತ್ತಾನಂ ಗುಣಾನಂ ವಸೇನ।
Sabbantimena pariyāyenāti sabbantimena paricchedena. Ñatticatutthā kammavācā upasampadākammassa kāraṇattā ṭhānaṃ, tassa ṭhānassa arahaṃ anucchavikanti vatthudosādivinimuttakammaṃ ‘‘ṭhānāraha’’nti vuttaṃ vatthādidosayuttassa kammassa sabhāvato kammavācārahattābhāvā. Atha vā ṭhānanti nibbānappattihetuto sikkhattayasaṅgahaṃ sāsanaṃ vuccati, tassa anucchavikaṃ kammaṃ ṭhānārahaṃ. Yathāvihitalakkhaṇena hi kammena upasampannova sakalaṃ sāsanaṃ samādāya paripūretumarahati. Tasmā parisuddhakammavācāpariyosānaṃ sabbaṃ saṅghakiccaṃ ṭhānārahaṃ nāma, tenāha ‘‘satthusāsanārahenā’’ti, sīlādisakalasāsanaparipuṇṇassa anucchavikenāti attho. Ayaṃ imasmiṃ attheti ñatticatutthakammena upasampannasseva sabbasikkhāpadesu vuttattā kiñcāpi ehibhikkhūpasampadādīhi upasampannānaṃ suddhasattānaṃ paṇṇattivajjasikkhāpadavītikkamepi abhabbatā vā dosābhāvo vā saddato paññāyati, tathāpi atthato tesampi paṇṇattivajjesu, lokavajjesupi vā surāpānādilahukesu magguppattito pubbe asañciccādinā āpattiāpajjanaṃ sijjhatiyeva. Tathā hi ‘‘dve puggalā abhabbā āpattiṃ āpajjituṃ buddhā ca paccekabuddhā ca. Dve puggalā bhabbā āpattiṃ āpajjituṃ bhikkhū ca bhikkhuniyo cā’’ti (pari. 322) vuttaṃ. Ñatticatutthena kammena upasampannoti idaṃ pana sabbasikkhāpadavītikkamārahe sabbakālike ca bhikkhū gahetvā yebhuyyavasena vuttaṃ. Niruttivasenāti nibbacanavasena. Abhilāpavasenāti vohāravasena. Guṇavasenāti bhikkhuvohāranimittānaṃ guṇānaṃ vasena.
