| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
පදභාජනීයවණ්‌ණනා
Padabhājanīyavaṇṇanā
199. අනාගතෙ උප්‌පජ්‌ජනකරාගාදීනං කාරණත්‌තා රාගාදයොව නිමිත්‌තං නාම. තිස්‌සන්‌නඤ්‌ච විජ්‌ජානං අඤ්‌ඤතරං සන්‌ධාය ‘‘විජ්‌ජානං ලාභීම්‌හී’’ති භණති, පාරාජිකං, න වත්‌ථුවිජ්‌ජාදීනං කිලෙසනහානමෙව වුත්‌තං, තංඛණත්‌තා උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මප්‌පවත්‌ති න හොතීති චෙ? න, මග්‌ගකිච්‌චදීපනතො. තෙනෙව ‘‘මග්‌ගෙන විනා නත්‌ථී’’තිආදි වුත්‌තං. චිත්‌තන්‌ති චිත්‌තස්‌ස විගතනීවරණතාති අත්‌ථො. ‘‘යාවඤ්‌ච විජ්‌ජා අනාගතා, තාව විපස්‌සනාඤාණස්‌ස ලාභීම්‌හී’ති වදන්‌තො යදි ලොකුත්‌තරං සන්‌ධාය වදති, සොපි ච තථා ජානාති, පාරාජිකමෙව ලොකුත්‌තරස්‌සපි තංනාමත්‌තා’’ති වදන්‌ති. ‘‘අවිසෙසෙනාපි වදතො පාරාජිකං වුත්‌තන්‌ති ලොකුත්‌තරං සන්‌ධාය වදතො ‘පාරාජික’න්‌ති වත්‌තුං යුජ්‌ජති. යථා කිං ‘විජ්‌ජානං ලාභීම්‌හී’ති භණන්‌තොපි පාරාජිකමෙවා’ති වුත්‌තට්‌ඨානෙ වත්‌ථුවිජ්‌ජාදීනං සම්‌භවෙපි තාසං අනධිප්‌පෙතත්‌තා පාරාජිකං හොති, එවමිධාපි. න සක්‌කා අඤ්‌ඤං පමාණං කාතුන්‌ති අත්‌තනො ගුණමාරොචෙතුකාමො ලොකියෙන සම්‌මිස්‌සං අත්‌ථපටිසම්‌භිදං වදතො පාරාජිකන්‌ති පමාණං කාතුං න සක්‌කා, ඉතරථා හොතී’’ති අපරෙහි වුත්‌තං, ‘‘තං පුබ්‌බාපරවිරුද්‌ධං, තස්‌මා විජ්‌ජානිදස්‌සනං ඉධ අනිදස්‌සනං සාසනෙ වත්‌ථුවිජ්‌ජාදීනං විජ්‌ජාවිධානාභාවා. භගවතා විභත්‌තඛෙත්‌තපදෙ වා තෙසං පරියායවචනානං අනාමට්‌ඨත්‌තා න සක්‌කා අඤ්‌ඤං පමාණං කාතු’’න්‌ති ලිඛිතං. ‘‘පටිසම්‌භිදානං ලාභීම්‌හී’ති වුත්‌තෙ පරියායෙන වුත්‌තත්‌තා ථුල්‌ලච්‌චයං යුත්‌ත’’න්‌ති වදන්‌ති, විචාරෙතබ්‌බං. වීමංසිත්‌වා ගහෙතබ්‌බන්‌ති ‘‘යො තෙ විහාරෙ වසතී’’තිආදීහි සංසන්‌දනතො පරියායවචනත්‌තා ථුල්‌ලච්‌චයං වුත්‌තං. ‘‘නිරොධසමාපත්‌තිං සමාපජ්‌ජාමී’ති වා ‘ලාභීම්‌හාහං තස්‌සා’ති වා වදතොපී’’ති වුත්‌තවචනම්‌පි ‘‘සචෙ පනස්‌සෙවං හොතී’’තිආදිවචනම්‌පි අත්‌ථතො එකමෙව, සොපි හි අත්‌තනො විසෙසං ආරොචෙතුමෙව වදති. ‘‘යො තෙ විහාරෙ වසතී’තිආදීසු අහං-වචනාභාවා පරියායො යුජ්‌ජති, ඉධ පන ‘ලාභීම්‌හාහං තස්‌සා’ති අත්‌තානං නිද්‌දිසති, තස්‌මා පාරාජිකං ආපජ්‌ජිතුං යුත්‌තං වියා’’ති වදන්‌ති. ‘‘මහාපච්‌චරියාදිවචනං උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මෙසු එකොපි න හොති, තස්‌මා පරියායෙන වුත්‌තත්‌තා න හොතී’’ති වදන්‌ති, සුට්‌ඨු උපපරික්‌ඛිතබ්‌බං. ඵලසච්‌ඡිකිරියා-පදතො පට්‌ඨාය එව පාඨො ගහෙතබ්‌බො, ඵලසච්‌ඡිකිරියායපි එකෙකම්‌පි එකෙකඵලවසෙන පාරාජිකං වෙදිතබ්‌බං.
199. Anāgate uppajjanakarāgādīnaṃ kāraṇattā rāgādayova nimittaṃ nāma. Tissannañca vijjānaṃ aññataraṃ sandhāya ‘‘vijjānaṃ lābhīmhī’’ti bhaṇati, pārājikaṃ, na vatthuvijjādīnaṃ kilesanahānameva vuttaṃ, taṃkhaṇattā uttarimanussadhammappavatti na hotīti ce? Na, maggakiccadīpanato. Teneva ‘‘maggena vinā natthī’’tiādi vuttaṃ. Cittanti cittassa vigatanīvaraṇatāti attho. ‘‘Yāvañca vijjā anāgatā, tāva vipassanāñāṇassa lābhīmhī’ti vadanto yadi lokuttaraṃ sandhāya vadati, sopi ca tathā jānāti, pārājikameva lokuttarassapi taṃnāmattā’’ti vadanti. ‘‘Avisesenāpi vadato pārājikaṃ vuttanti lokuttaraṃ sandhāya vadato ‘pārājika’nti vattuṃ yujjati. Yathā kiṃ ‘vijjānaṃ lābhīmhī’ti bhaṇantopi pārājikamevā’ti vuttaṭṭhāne vatthuvijjādīnaṃ sambhavepi tāsaṃ anadhippetattā pārājikaṃ hoti, evamidhāpi. Na sakkā aññaṃ pamāṇaṃ kātunti attano guṇamārocetukāmo lokiyena sammissaṃ atthapaṭisambhidaṃ vadato pārājikanti pamāṇaṃ kātuṃ na sakkā, itarathā hotī’’ti aparehi vuttaṃ, ‘‘taṃ pubbāparaviruddhaṃ, tasmā vijjānidassanaṃ idha anidassanaṃ sāsane vatthuvijjādīnaṃ vijjāvidhānābhāvā. Bhagavatā vibhattakhettapade vā tesaṃ pariyāyavacanānaṃ anāmaṭṭhattā na sakkā aññaṃ pamāṇaṃ kātu’’nti likhitaṃ. ‘‘Paṭisambhidānaṃ lābhīmhī’ti vutte pariyāyena vuttattā thullaccayaṃ yutta’’nti vadanti, vicāretabbaṃ. Vīmaṃsitvā gahetabbanti ‘‘yo te vihāre vasatī’’tiādīhi saṃsandanato pariyāyavacanattā thullaccayaṃ vuttaṃ. ‘‘Nirodhasamāpattiṃ samāpajjāmī’ti vā ‘lābhīmhāhaṃ tassā’ti vā vadatopī’’ti vuttavacanampi ‘‘sace panassevaṃ hotī’’tiādivacanampi atthato ekameva, sopi hi attano visesaṃ ārocetumeva vadati. ‘‘Yo te vihāre vasatī’tiādīsu ahaṃ-vacanābhāvā pariyāyo yujjati, idha pana ‘lābhīmhāhaṃ tassā’ti attānaṃ niddisati, tasmā pārājikaṃ āpajjituṃ yuttaṃ viyā’’ti vadanti. ‘‘Mahāpaccariyādivacanaṃ uttarimanussadhammesu ekopi na hoti, tasmā pariyāyena vuttattā na hotī’’ti vadanti, suṭṭhu upaparikkhitabbaṃ. Phalasacchikiriyā-padato paṭṭhāya eva pāṭho gahetabbo, phalasacchikiriyāyapi ekekampi ekekaphalavasena pārājikaṃ veditabbaṃ.
රාගස්‌ස පහානන්‌තිආදිත්‌තිකෙ කිලෙසප්‌පහානමෙව වුත්‌තං, තං පන යස්‌මා මග්‌ගෙන විනා නත්‌ථි. තතියමග්‌ගෙන හි රාගදොසානං පහානං, චතුත්‌ථෙන මොහස්‌ස, තස්‌මා ‘‘රාගො මෙ පහීනො’’තිආදීනි වදතොපි පාරාජිකං. රාගා චිත්‌තං විනීවරණතාතිආදිත්‌තිකෙ ලොකුත්‌තරමෙව වුත්‌තං, තස්‌මා ‘‘රාගා මෙ චිත්‌තං විනීවරණ’’න්‌තිආදීනි වදතො පාරාජිකමෙවාති. අකුප්‌පධම්‌මත්‌තාති කෙචි උත්‌තරවිහාරවාසිනො. කස්‌මා න හොතීති චෙ? ‘‘ඉති ජානාමි, ඉති පස්‌සාමී’’ති වත්‌තමානවචනෙනෙව මාතිකායං වුත්‌තත්‌තා. යදි එවං පදභාජනෙ ‘‘සමාපජ්‌ජිං, සමාපන්‌නො’’තිආදිනා වුත්‌තත්‌තා ‘‘අතීතත්‌තභාවෙ සොතාපන්‌නොම්‌හී’’ති වදතොපි හොතූති චෙ? න, අඤ්‌ඤථා අත්‌ථසම්‌භවතො. කථං? අද්‌ධාපච්‌චුප්‌පන්‌නවසෙන වත්‌තමානතා ගහෙතබ්‌බාති ඤාපනත්‌ථං වුත්‌තං, න අතීතත්‌තභාවං. අතීතත්‌තභාවො හි පරියායෙන වුත්‌තත්‌තා ‘‘ථුල්‌ලච්‌චය’’න්‌ති වුත්‌තන්‌ති ආචරියා.
Rāgassa pahānantiādittike kilesappahānameva vuttaṃ, taṃ pana yasmā maggena vinā natthi. Tatiyamaggena hi rāgadosānaṃ pahānaṃ, catutthena mohassa, tasmā ‘‘rāgo me pahīno’’tiādīni vadatopi pārājikaṃ. Rāgā cittaṃ vinīvaraṇatātiādittike lokuttarameva vuttaṃ, tasmā ‘‘rāgā me cittaṃ vinīvaraṇa’’ntiādīni vadato pārājikamevāti. Akuppadhammattāti keci uttaravihāravāsino. Kasmā na hotīti ce? ‘‘Iti jānāmi, iti passāmī’’ti vattamānavacaneneva mātikāyaṃ vuttattā. Yadi evaṃ padabhājane ‘‘samāpajjiṃ, samāpanno’’tiādinā vuttattā ‘‘atītattabhāve sotāpannomhī’’ti vadatopi hotūti ce? Na, aññathā atthasambhavato. Kathaṃ? Addhāpaccuppannavasena vattamānatā gahetabbāti ñāpanatthaṃ vuttaṃ, na atītattabhāvaṃ. Atītattabhāvo hi pariyāyena vuttattā ‘‘thullaccaya’’nti vuttanti ācariyā.
200. ‘‘සචෙපි න හොති, පාරාජිකමෙවා’’ති අට්‌ඨානපරිකප්‌පවසෙන වුත්‌තං කිර. ‘‘ඉති වාචා තිවඞ්‌ගිකා’’ති වක්‌ඛති. නත්‌ථෙතන්‌ති පුරිමෙ සති පච්‌ඡිමස්‌සාභාවා සමාපජ්‌ජිං, සමාපන්‌නොති ඉමෙසං කිඤ්‌චාපි අත්‌ථතො කාලවිසෙසො නත්‌ථි, වචනවිසෙසො පන අත්‌ථි එව.
200.‘‘Sacepi na hoti, pārājikamevā’’ti aṭṭhānaparikappavasena vuttaṃ kira. ‘‘Iti vācā tivaṅgikā’’ti vakkhati. Natthetanti purime sati pacchimassābhāvā samāpajjiṃ, samāpannoti imesaṃ kiñcāpi atthato kālaviseso natthi, vacanaviseso pana atthi eva.
207. උක්‌ඛෙටිතොති උත්‌තාසිතො. ඛිට උත්‍රාසනෙ.
207.Ukkheṭitoti uttāsito. Khiṭa utrāsane.
සුද්‌ධිකවාරකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Suddhikavārakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 4. චතුත්‌ථපාරාජිකං • 4. Catutthapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 4. චතුත්‌ථපාරාජිකං • 4. Catutthapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā
පදභාජනීයවණ්‌ණනා • Padabhājanīyavaṇṇanā
සුද්‌ධිකවාරකථාවණ්‌ණනා • Suddhikavārakathāvaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / පදභාජනීයවණ්‌ණනා • Padabhājanīyavaṇṇanā
