| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā |
පදභාජනීයවණ්‌ණනා
Padabhājanīyavaṇṇanā
92. පුනපි ‘‘ආගන්‌තුකාමා’’ති වුත්‌තත්‌තා ච සබ්‌බථා මනුස්‌සෙහි අනිවුත්‌ථපුබ්‌බෙ අභිනවමාපිතෙ, ‘‘පුන න පවිසිස්‌සාමා’’ති නිරාලයෙහි පරිච්‌චත්‌තෙ ච ගාමෙ ගාමවොහාරාභාවා ගාමප්‌පවෙසනාපුච්‌ඡනාදිකිච්‌චං නත්‌ථීති වෙදිතබ්‌බං. අරඤ්‌ඤපරිච්‌ඡෙදදස්‌සනත්‌ථන්‌ති ගාමගාමූපචාරෙසු දස්‌සිතෙසු තදඤ්‌ඤං අරඤ්‌ඤන්‌ති අරඤ්‌ඤපරිච්‌ඡෙදො සක්‌කා ඤාතුන්‌ති වුත්‌තං. මාතිකායං පන ගාමග්‌ගහණෙනෙව ගාමූපචාරොපි ගහිතොති දට්‌ඨබ්‌බො. ඉන්‌දඛීලෙති උම්‌මාරෙ. අරඤ්‌ඤසඞ්‌ඛෙපං ගච්‌ඡති තථා අභිධම්‌මෙ වුත්‌තත්‌තා. අසතිපි ඉන්‌දඛීලෙ ඉන්‌දඛීලට්‌ඨානියත්‌තා ‘‘වෙමජ්‌ඣමෙව ඉන්‌දඛීලොති වුච්‌චතී’’ති වුත්‌තං. යත්‌ථ පන ද්‌වාරබාහාපි නත්‌ථි, තත්‌ථ පාකාරවෙමජ්‌ඣමෙව ඉන්‌දඛීලොති ගහෙතබ්‌බං. ලුඨිත්‌වාති පවට්‌ටිත්‌වා.
92.Punapi ‘‘āgantukāmā’’ti vuttattā ca sabbathā manussehi anivutthapubbe abhinavamāpite, ‘‘puna na pavisissāmā’’ti nirālayehi pariccatte ca gāme gāmavohārābhāvā gāmappavesanāpucchanādikiccaṃ natthīti veditabbaṃ. Araññaparicchedadassanatthanti gāmagāmūpacāresu dassitesu tadaññaṃ araññanti araññaparicchedo sakkā ñātunti vuttaṃ. Mātikāyaṃ pana gāmaggahaṇeneva gāmūpacāropi gahitoti daṭṭhabbo. Indakhīleti ummāre. Araññasaṅkhepaṃ gacchati tathā abhidhamme vuttattā. Asatipi indakhīle indakhīlaṭṭhāniyattā ‘‘vemajjhameva indakhīloti vuccatī’’ti vuttaṃ. Yattha pana dvārabāhāpi natthi, tattha pākāravemajjhameva indakhīloti gahetabbaṃ. Luṭhitvāti pavaṭṭitvā.
මජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස සුප්‌පපාතො වාතිආදි මාතුගාමස්‌ස කාකුට්‌ඨාපනවසෙන ගහෙතබ්‌බං, න බලදස්‌සනවසෙන ‘‘මාතුගාමො භාජනධොවනඋදකං ඡඩ්‌ඩෙතී’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.92) උපරි වුච්‌චමානත්‌තා, තෙනෙව ‘‘ලෙඩ්‌ඩුපාතො’’ති අවත්‌වා සුප්‌පපාතොතිආදි වුත්‌තං. කුරුන්‌දට්‌ඨකථායං මහාපච්‌චරියඤ්‌ච ඝරූපචාරොව ගාමොති අධිප්‌පායෙන ‘‘ඝරූපචාරෙ ඨිතස්‌ස ලෙඩ්‌ඩුපාතො ගාමූපචාරො’’ති වුත්‌තං. කතපරික්‌ඛෙපොති ඉමිනා පරික්‌ඛෙපතො බහි උපචාරො න ගහෙතබ්‌බොති දස්‌සෙති. සුප්‌පමුසලපාතොපි අපරික්‌ඛිත්‌තගෙහස්‌සෙව, සො ච යතො පහොති, තත්‌ථෙව ගහෙතබ්‌බො, අප්‌පහොනට්‌ඨානෙ පන විජ්‌ජමානට්‌ඨානමෙව ගහෙතබ්‌බං. යස්‌ස පන ඝරස්‌ස සමන්‌තතො පාකාරාදීහි පරික්‌ඛෙපො කතො හොති, තත්‌ථ සොව පරික්‌ඛෙපො ඝරූපචාරොති ගහෙතබ්‌බං.
Majjhimassa purisassa suppapāto vātiādi mātugāmassa kākuṭṭhāpanavasena gahetabbaṃ, na baladassanavasena ‘‘mātugāmo bhājanadhovanaudakaṃ chaḍḍetī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.92) upari vuccamānattā, teneva ‘‘leḍḍupāto’’ti avatvā suppapātotiādi vuttaṃ. Kurundaṭṭhakathāyaṃ mahāpaccariyañca gharūpacārova gāmoti adhippāyena ‘‘gharūpacāre ṭhitassa leḍḍupāto gāmūpacāro’’ti vuttaṃ. Kataparikkhepoti iminā parikkhepato bahi upacāro na gahetabboti dasseti. Suppamusalapātopi aparikkhittagehasseva, so ca yato pahoti, tattheva gahetabbo, appahonaṭṭhāne pana vijjamānaṭṭhānameva gahetabbaṃ. Yassa pana gharassa samantato pākārādīhi parikkhepo kato hoti, tattha sova parikkhepo gharūpacāroti gahetabbaṃ.
පුබ්‌බෙ වුත්‌තනයෙනාති පරික්‌ඛිත්‌තගාමෙ වුත්‌තනයෙන. සඞ්‌කරීයතීති මිස්‌සීයති. විකාලෙ ගාමප්‌පවෙසනෙ ‘‘පරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපං අතික්‌කමන්‌තස්‌ස ආපත්‌ති පාචිත්‌තියස්‌ස. අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස උපචාරං ඔක්‌කමන්‌තස්‌ස ආපත්‌ති පාචිත්‌තියස්‌සා’’ති (පාචි. 513) වුත්‌තත්‌තා ගාමගාමූපචාරානං අසඞ්‌කරතා ඉච්‌ඡිතබ්‌බාති ආහ අසඞ්‌කරතො චාතිආදි. කෙචි පනෙත්‌ථ පාළියං ‘‘අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස උපචාරං ඔක්‌කමන්‌තස්‌සාති ඉදං පරික්‌ඛෙපාරහට්‌ඨානං සන්‌ධාය වුත්‌තං, න තතො පරං එකලෙඩ්‌ඩුපාතපරිච්‌ඡින්‌නං උපචාරං . තස්‌මා පරික්‌ඛෙපාරහට්‌ඨානසඞ්‌ඛාතං ගාමං ඔක්‌කමන්‌තස්‌සෙව ආපත්‌ති, න උපචාර’’න්‌ති වදන්‌ති, තං න ගහෙතබ්‌බං ‘‘ඝරූපචාරෙ ඨිතස්‌ස මජ්‌ඣිමස්‌ස පුරිසස්‌ස ලෙඩ්‌ඩුපාතබ්‌භන්‌තරං ගාමො නාම. තතො අඤ්‌ඤස්‌ස ලෙඩ්‌ඩුපාතස්‌ස අබ්‌භන්‌තරං ගාමූපචාරො නාමා’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.92) ඉධෙව අට්‌ඨකථායං වුත්‌තත්‌තා. විකාලෙ ගාමප්‌පවෙසනසික්‌ඛාපදට්‌ඨකථායඤ්‌හි අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස උපචාරො අදින්‌නාදානෙ වුත්‌තනයෙනෙව වෙදිතබ්‌බොති (පාචි. අට්‌ඨ. 512) අයමෙව නයො අතිදිසිතො. තෙනෙව මාතිකාට්‌ඨකථායම්‌පි ‘‘ය්‌වායං අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස උපචාරො දස්‌සිතො, තස්‌ස වසෙන විකාලෙ ගාමප්‌පවෙසනාදීසු ආපත්‌ති පරිච්‌ඡින්‌දිතබ්‌බා’’ති (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. දුතියපාරාජිකවණ්‌ණනා) වුත්‌තං, තස්‌මා පරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස පරික්‌ඛෙපං අතික්‌කමන්‌තස්‌ස, අපරික්‌ඛිත්‌තස්‌ස ගාමස්‌ස ඝරූපචාරතො පට්‌ඨාය දුතියලෙඩ්‌ඩුපාතසඞ්‌ඛාතං ගාමූපචාරං ඔක්‌කමන්‌තස්‌ස විකාලෙ ගාමප්‌පවෙසනාපත්‌ති හොති, මාතිකායඤ්‌ච විකාලෙ ගාමං පවිසෙය්‍යාති ගාමග්‌ගහණෙනෙව ගාමූපචාරොපි ගහිතොති වෙදිතබ්‌බං. විකාලෙ ගාමප්‌පවෙසනාදීසූති ආදි-සද්‌දෙන ඝරඝරූපචාරාදීසු ඨිතානං උප්‌පන්‌නලාභභාජනාදිං සඞ්‌ගණ්‌හාති.
Pubbe vuttanayenāti parikkhittagāme vuttanayena. Saṅkarīyatīti missīyati. Vikāle gāmappavesane ‘‘parikkhittassa gāmassa parikkhepaṃ atikkamantassa āpatti pācittiyassa. Aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantassa āpatti pācittiyassā’’ti (pāci. 513) vuttattā gāmagāmūpacārānaṃ asaṅkaratā icchitabbāti āha asaṅkarato cātiādi. Keci panettha pāḷiyaṃ ‘‘aparikkhittassa gāmassa upacāraṃ okkamantassāti idaṃ parikkhepārahaṭṭhānaṃ sandhāya vuttaṃ, na tato paraṃ ekaleḍḍupātaparicchinnaṃ upacāraṃ . Tasmā parikkhepārahaṭṭhānasaṅkhātaṃ gāmaṃ okkamantasseva āpatti, na upacāra’’nti vadanti, taṃ na gahetabbaṃ ‘‘gharūpacāre ṭhitassa majjhimassa purisassa leḍḍupātabbhantaraṃ gāmo nāma. Tato aññassa leḍḍupātassa abbhantaraṃ gāmūpacāro nāmā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.92) idheva aṭṭhakathāyaṃ vuttattā. Vikāle gāmappavesanasikkhāpadaṭṭhakathāyañhi aparikkhittassa gāmassa upacāro adinnādāne vuttanayeneva veditabboti (pāci. aṭṭha. 512) ayameva nayo atidisito. Teneva mātikāṭṭhakathāyampi ‘‘yvāyaṃ aparikkhittassa gāmassa upacāro dassito, tassa vasena vikāle gāmappavesanādīsu āpatti paricchinditabbā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. dutiyapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ, tasmā parikkhittassa gāmassa parikkhepaṃ atikkamantassa, aparikkhittassa gāmassa gharūpacārato paṭṭhāya dutiyaleḍḍupātasaṅkhātaṃ gāmūpacāraṃ okkamantassa vikāle gāmappavesanāpatti hoti, mātikāyañca vikāle gāmaṃ paviseyyāti gāmaggahaṇeneva gāmūpacāropi gahitoti veditabbaṃ. Vikāle gāmappavesanādīsūti ādi-saddena gharagharūpacārādīsu ṭhitānaṃ uppannalābhabhājanādiṃ saṅgaṇhāti.
නික්‌ඛමිත්‌වා බහි ඉන්‌දඛීලාති ඉන්‌දඛීලතො බහි නික්‌ඛමිත්‌වා ඨිතං යං ඨානං සබ්‌බමෙතං අරඤ්‌ඤන්‌ති යොජනා. ආචරියධනු නාම පකතිහත්‌ථෙන නවවිදත්‌ථිපමාණං, ජියාය පන ආරොපිතාය සත්‌තට්‌ඨවිදත්‌ථිමත්‌තන්‌ති වදන්‌ති.
Nikkhamitvā bahi indakhīlāti indakhīlato bahi nikkhamitvā ṭhitaṃ yaṃ ṭhānaṃ sabbametaṃ araññanti yojanā. Ācariyadhanu nāma pakatihatthena navavidatthipamāṇaṃ, jiyāya pana āropitāya sattaṭṭhavidatthimattanti vadanti.
කප්‌පියන්‌ති අනුරූපවසෙන වුත්‌තං අකප්‌පියස්‌සාපි අප්‌පටිග්‌ගහිතස්‌ස පරිභොගෙ පාචිත්‌තියත්‌තා. පරිච්‌චාගාදිම්‌හි අකතෙ ‘‘ඉදං මය්‌හං සන්‌තක’’න්‌ති වත්‌ථුසාමිනා අවිදිතම්‌පි පරිග්‌ගහිතමෙව බාලුම්‌මත්‌තාදීනං සන්‌තකං විය, තාදිසං අවහරන්‌තොපි ඤාතකාදීහි පච්‌ඡා ඤත්‌වා වත්‌ථුසාමිනා ච අනුබන්‌ධිතබ්‌බතො පාරාජිකොව හොති. යස්‌ස වසෙන පුරිසො ථෙනො හොති, තං ථෙය්‍යන්‌ති ආහ ‘‘අවහරණචිත්‌තස්‌සෙතං අධිවචන’’න්‌ති. පපඤ්‌චසඞ්‌ඛාති තණ්‌හාමානදිට්‌ඨිසඞ්‌ඛාතා පපඤ්‌චකොට්‌ඨාසා. එකො චිත්‌තකොට්‌ඨාසොති ඨානාචාවනපයොගසමුට්‌ඨාපකො එකො චිත්‌තකොට්‌ඨාසොති අත්‌ථො.
Kappiyanti anurūpavasena vuttaṃ akappiyassāpi appaṭiggahitassa paribhoge pācittiyattā. Pariccāgādimhi akate ‘‘idaṃ mayhaṃ santaka’’nti vatthusāminā aviditampi pariggahitameva bālummattādīnaṃ santakaṃ viya, tādisaṃ avaharantopi ñātakādīhi pacchā ñatvā vatthusāminā ca anubandhitabbato pārājikova hoti. Yassa vasena puriso theno hoti, taṃ theyyanti āha ‘‘avaharaṇacittassetaṃ adhivacana’’nti. Papañcasaṅkhāti taṇhāmānadiṭṭhisaṅkhātā papañcakoṭṭhāsā. Eko cittakoṭṭhāsoti ṭhānācāvanapayogasamuṭṭhāpako eko cittakoṭṭhāsoti attho.
අභියොගවසෙනාති අට්‌ටකරණවසෙන. සවිඤ්‌ඤාණකෙනෙවාති ඉදං සවිඤ්‌ඤාණකානඤ්‌ඤෙව ආවෙණිකවිනිච්‌ඡයං සන්‌ධාය වුත්‌තං. පාණො අපදන්‌තිආදීසු හි ‘‘පදසා නෙස්‌සාමී’’ති පඨමං පාදං සඞ්‌කාමෙති, ආපත්‌ති ථුල්‌ලච්‌චයස්‌සාතිආදිනා පාළියං (පාරා. 111), භික්‌ඛු දාසං දිස්‌වා සුඛදුක්‌ඛං පුච්‌ඡිත්‌වා වා අපුච්‌ඡිත්‌වා වා ‘‘ගච්‌ඡ, පලායිත්‌වා සුඛං ජීවා’’ති වදති, සො චෙ පලායති, දුතියපදවාරෙ පාරාජිකන්‌තිආදිනා (පාරා. අට්‌ඨ. 1.114) අට්‌ඨකථායඤ්‌ච යො සවිඤ්‌ඤාණකානඤ්‌ඤෙව ආවෙණිකො විනිච්‌ඡයො වුත්‌තො, සො ආරාමාදිඅවිඤ්‌ඤාණකෙසු න ලබ්‌භතීති තාදිසං සන්‌ධාය ‘‘සවිඤ්‌ඤාණකෙනෙවා’’ති වුත්‌තං. යො පන විනිච්‌ඡයො ආරාමාදිඅවිඤ්‌ඤාණකෙසු ලබ්‌භති, සො යස්‌මා සවිඤ්‌ඤාණකෙසු අලබ්‌භනකො නාම නත්‌ථි, තස්‌මා වුත්‌තං ‘‘නානාභණ්‌ඩවසෙන සවිඤ්‌ඤාණකාවිඤ්‌ඤාණකමිස්‌සකෙනා’’ති. සවිඤ්‌ඤාණකෙන ච අවිඤ්‌ඤාණකෙන චාති අත්‌ථො. යස්‌මා චෙත්‌ථ අවිඤ්‌ඤාණකෙනෙව ආදියනාදීනි ඡපි පදානි න සක්‌කා යොජෙතුං ඉරියාපථවිකොපනස්‌ස සවිඤ්‌ඤාණකවසෙනෙව යොජෙතබ්‌බතො, තස්‌මා ‘‘අවිඤ්‌ඤාණකෙනෙවා’’ති තතියං පකාරං න වුත්‌තන්‌ති දට්‌ඨබ්‌බං.
Abhiyogavasenāti aṭṭakaraṇavasena. Saviññāṇakenevāti idaṃ saviññāṇakānaññeva āveṇikavinicchayaṃ sandhāya vuttaṃ. Pāṇo apadantiādīsu hi ‘‘padasā nessāmī’’ti paṭhamaṃ pādaṃ saṅkāmeti, āpatti thullaccayassātiādinā pāḷiyaṃ (pārā. 111), bhikkhu dāsaṃ disvā sukhadukkhaṃ pucchitvā vā apucchitvā vā ‘‘gaccha, palāyitvā sukhaṃ jīvā’’ti vadati, so ce palāyati, dutiyapadavāre pārājikantiādinā (pārā. aṭṭha. 1.114) aṭṭhakathāyañca yo saviññāṇakānaññeva āveṇiko vinicchayo vutto, so ārāmādiaviññāṇakesu na labbhatīti tādisaṃ sandhāya ‘‘saviññāṇakenevā’’ti vuttaṃ. Yo pana vinicchayo ārāmādiaviññāṇakesu labbhati, so yasmā saviññāṇakesu alabbhanako nāma natthi, tasmā vuttaṃ ‘‘nānābhaṇḍavasena saviññāṇakāviññāṇakamissakenā’’ti. Saviññāṇakena ca aviññāṇakena cāti attho. Yasmā cettha aviññāṇakeneva ādiyanādīni chapi padāni na sakkā yojetuṃ iriyāpathavikopanassa saviññāṇakavaseneva yojetabbato, tasmā ‘‘aviññāṇakenevā’’ti tatiyaṃ pakāraṃ na vuttanti daṭṭhabbaṃ.
ආරාමන්‌ති ඉදං උපලක්‌ඛණමත්‌තං දාසාදිසවිඤ්‌ඤාණකස්‌සාපි ඉධ සඞ්‌ගහෙතබ්‌බතො, නානාභණ්‌ඩවසෙන හෙත්‌ථ යොජනා දස්‌සියති. පරිකප්‌පිතට්‌ඨානන්‌ති පරිකප්‌පිතොකාසං. සුඞ්‌කඝාතන්‌ති එත්‌ථ මග්‌ගං ගච්‌ඡන්‌තෙහි සත්‌ථිකෙහි අත්‌තනා නීයමානභණ්‌ඩතො රඤ්‌ඤො දාතබ්‌බභාගො සුඞ්‌කො නාම, සො එත්‌ථ හඤ්‌ඤති අදත්‌වා ගච්‌ඡන්‌තෙහි අවහරීයති, තං වා හන්‌ති එත්‌ථ රාජපුරිසා අදදන්‌තානං සන්‌තකං බලක්‌කාරෙනාති සුඞ්‌කඝාතො, ‘‘එත්‌ථ පවිට්‌ඨෙහි සුඞ්‌කො දාතබ්‌බො’’ති රුක්‌ඛපබ්‌බතාදිසඤ්‌ඤාණෙන නියමිතප්‌පදෙසස්‌සෙතං අධිවචනං.
Ārāmanti idaṃ upalakkhaṇamattaṃ dāsādisaviññāṇakassāpi idha saṅgahetabbato, nānābhaṇḍavasena hettha yojanā dassiyati. Parikappitaṭṭhānanti parikappitokāsaṃ. Suṅkaghātanti ettha maggaṃ gacchantehi satthikehi attanā nīyamānabhaṇḍato rañño dātabbabhāgo suṅko nāma, so ettha haññati adatvā gacchantehi avaharīyati, taṃ vā hanti ettha rājapurisā adadantānaṃ santakaṃ balakkārenāti suṅkaghāto, ‘‘ettha paviṭṭhehi suṅko dātabbo’’ti rukkhapabbatādisaññāṇena niyamitappadesassetaṃ adhivacanaṃ.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 2. දුතියපාරාජිකං • 2. Dutiyapārājikaṃ
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā / පදභාජනීයවණ්‌ණනා • Padabhājanīyavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / පදභාජනීයවණ්‌ණනා • Padabhājanīyavaṇṇanā
