Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā |
ਪਦਭਾਜਨੀਯવਣ੍ਣਨਾ
Padabhājanīyavaṇṇanā
ਸਿਕ੍ਖਾਪਦવਿਭਙ੍ਗੇ ਪਨ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਯੋ ਪਨਾਤਿ ਅਨવਸੇਸਪਰਿਯਾਦਾਨਪਦਂ, ਤਥਾਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਇਮਿਨਾ ਪਰਪਦੇਨ ਸਮਾਨਾਧਿਕਰਣਤ੍ਤਾ ਤਦਨੁਰੂਪਾਨੇવਸ੍ਸ વਿਭਙ੍ਗਪਦਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਬ੍ਬਚਨਪਦਾਨਿ ਤੀਣਿ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਸਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਸ੍ਸ, ਅਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਸ੍ਸ ਚਾਤਿ ਯਸ੍ਸ ਕਸ੍ਸਚਿ ਪਬ੍ਬਜਿਤਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣਾਨਿ, ਤਥਾਪਿ ‘‘ਅਸੁਦ੍ਧੋ ਹੋਤਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨੋ, ਤਞ੍ਚੇ ਸੁਦ੍ਧਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮਾਨੋ ਅਨੋਕਾਸਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਚਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વਦੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ ਏવਮਾਦਿਸੁਤ੍ਤਂ ਨਿਬ੍ਬਚਨਤ੍ਥਯੁਤ੍ਤੋવ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਆਪਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾ’’ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੩੮੯) ਏਤ੍ਥ વਤ੍ਥੁ, ਨ ਇਤਰੋ ਗਿਹਿਭੂਤੋਤਿ ਦਸ੍ਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਸ੍ਸਪਿ વਿਨਯਪਿਟਕਸ੍ਸ ਸਾਧਾਰਣਂ ਭਿਕ੍ਖੁਲਕ੍ਖਣਂ વਤ੍ਥੁਞ੍ਹਿ ਭਗવਾ ਆਰਭਿ। ਯੋ ਪਨ ਸੁਦ੍ਧੋ ਏવ ਸਮਾਨੋ ਕੇਨਚਿ ਕਾਰਣੇਨ ਗਿਹਿਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤੋ, ਸੋ ਅਤ੍ਤਨੋ ਸਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਤ੍ਤਾ ਏવ વਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਅਸੁਦ੍ਧੋਪਿ ਭਿਕ੍ਖੁਲਿਙ੍ਗੇ ਠਿਤਤ੍ਤਾਤਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ। ਅਸੁਦ੍ਧੋਪਿ ਞਾਤਕੇਹਿ, ਪਚ੍ਚਤ੍ਥਿਕੇਹਿ વਾ ਰਾਜਭਯਾਦਿਕਾਰਣੇਨ વਾ ਕਾਸਾવੇਸੁ ਸਉਸ੍ਸਾਹੋવ ਅਪਨੀਤਕਾਸਾવੋ વਤ੍ਥੁ ਏવ ਪੁਨ ਕਾਸਾવਗ੍ਗਹਣੇਨ ਥੇਯ੍ਯਸਂવਾਸਕਭਾવਾਨੁਪਗਮਨਤੋ, ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਬ੍ਬਚਨਤ੍ਥੇ ਅਨਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਧੁਰਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਯੋ ਪਨ ਲਿਙ੍ਗਤ੍ਥੇਨਕੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਬ੍ਬਚਨਤ੍ਥਂ ਸਯਞ੍ਚ ਅਜ੍ਝੁਪਗਤੋ, ਸਂવਾਸਂ ਥੇਨੇਨ੍ਤੋ, ਤਞ੍ਚੇ ਸੁਦ੍ਧਦਿਟ੍ਠਿ ਸਮਾਨੋ ਅਨੋਕਾਸਂ ਕਾਰਾਪੇਤ੍વਾ ਚਾવਨਾਧਿਪ੍ਪਾਯੋ વਦੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਸਙ੍ਘਾਦਿਸੇਸੇਨ ਦੁਕ੍ਕਟਸ੍ਸਾਤਿ ਅਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਦਸ੍ਸਿਤੋ ਹੋਤਿ।
Sikkhāpadavibhaṅge pana kiñcāpi yo panāti anavasesapariyādānapadaṃ, tathāpi bhikkhūti iminā parapadena samānādhikaraṇattā tadanurūpānevassa vibhaṅgapadāni vuttāni. Bhikkhunibbacanapadāni tīṇi kiñcāpi sabhikkhubhāvassa, abhikkhubhāvassa cāti yassa kassaci pabbajitassa sādhāraṇāni, tathāpi ‘‘asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno anokāsaṃ kārāpetvā cāvanādhippāyo vadeti, āpatti saṅghādisesena dukkaṭassā’’ti evamādisuttaṃ nibbacanatthayuttova puggalo ‘‘āpatti saṅghādisesena dukkaṭassā’’ti (pārā. 389) ettha vatthu, na itaro gihibhūtoti dassanatthaṃ vuttaṃ. Sabbassapi vinayapiṭakassa sādhāraṇaṃ bhikkhulakkhaṇaṃ vatthuñhi bhagavā ārabhi. Yo pana suddho eva samāno kenaci kāraṇena gihiliṅge ṭhito, so attano sabhikkhubhāvattā eva vatthu hoti, asuddhopi bhikkhuliṅge ṭhitattāti ayamattho dassito hoti. Asuddhopi ñātakehi, paccatthikehi vā rājabhayādikāraṇena vā kāsāvesu saussāhova apanītakāsāvo vatthu eva puna kāsāvaggahaṇena theyyasaṃvāsakabhāvānupagamanato, bhikkhunibbacanatthe anikkhittadhurattāti vuttaṃ hoti. Yo pana liṅgatthenako bhikkhunibbacanatthaṃ sayañca ajjhupagato, saṃvāsaṃ thenento, tañce suddhadiṭṭhi samāno anokāsaṃ kārāpetvā cāvanādhippāyo vadeti, āpatti saṅghādisesena dukkaṭassāti ayampi attho dassito hoti.
‘‘ਸਮਞ੍ਞਾਯ ਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ વਚਨਦ੍વਯਂ ਯਥਾવੁਤ੍ਤਞ੍ਚ ਅਤ੍ਥਂ ਉਪਬ੍ਰੂਹੇਤਿ, ਅਨ੍ਤਰਾ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਨਿਯਤਾਯ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਉਪਚ੍ਛਿਨ੍ਨਕੁਸਲਮੂਲੋ ਕੇવਲਾਯ ਸਮਞ੍ਞਾਯ, ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋਤਿ ਇਮਂ ਅਤਿਰੇਕਤ੍ਥਂ ਦੀਪੇਤਿ। ਕਿਂ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ? ‘‘ਨਾਹਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਞ੍ਞਂ ਏਕਧਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਸਮਨੁਪਸ੍ਸਾਮਿ, ਯਂ ਏવਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਂ ਯਥਯਿਦਂ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ। ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਮਹਾવਜ੍ਜਾਨੀ’’ਤਿ ਆਹਚ੍ਚਭਾਸਿਤਂ ਸਙ੍ਗੀਤਿਤ੍ਤਯਾਰੁਲ਼੍ਹਂ ਸੁਤ੍ਤਂ, ਅਟ੍ਠਕਥਾਯਮ੍ਪਿਸ੍ਸ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਮਾ ਏਤੇਸਨ੍ਤਿ ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਪਰਮਾਨੀ’’ਤਿ (ਅ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੧੦) વੁਤ੍ਤਂ। ਪਞ੍ਚ ਆਨਨ੍ਤਰਿਯਕਮ੍ਮਾਨਿ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾਨਿ, ਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿ ਪਨ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਤਰਾਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯੋਤਿ। ਕਸ੍ਮਾ? ਤੇਸਞ੍ਹਿ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸਬ੍ਬਬਲવਮ੍ਪਿ ਕਪ੍ਪਟ੍ਠਿਤਿਕਮੇવ ਹੋਤਿ, ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਨ ਪਰਿਚ੍ਛੇਦੋ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਾਯ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਭવਤੋ વੁਟ੍ਠਾਨਂ ਨਤ੍ਥਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਇਮਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਕਰਣਾ ਕੁਸਲਾ ਧਮ੍ਮਾ ਸਂવਿਜ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਸੁਦ੍ਧੋવਾਯ’’ਨ੍ਤਿ વਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ વਤ੍ਤੁਂ। ‘‘ਦਿਟ੍ਠਿવਿਪਤ੍ਤਿਪਚ੍ਚਯਾ ਦ੍વੇ ਆਪਤ੍ਤਿਯੋ ਆਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਨ ਸਕ੍ਕਾ ‘‘ਅਸੁਦ੍ਧੋ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਅਜ੍ਝਾਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વਾ વਤ੍ਤੁਂ। ਏਸ ਹਿ ਉਭੋਪਿ ਪਕ੍ਖੇ ਨ ਭਜਤਿ, ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਸਮਞ੍ਞਾਯ, ਪਟਿਞ੍ਞਾਯ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁ, ਨ ਪਰਮਤ੍ਥਤੋ’’ਤਿ।
‘‘Samaññāya bhikkhu paṭiññāya bhikkhū’’ti vacanadvayaṃ yathāvuttañca atthaṃ upabrūheti, antarā uppannāya niyatāya micchādiṭṭhiyā upacchinnakusalamūlo kevalāya samaññāya, paṭiññāya ca ‘‘bhikkhū’’ti vuccati, na paramatthatoti imaṃ atirekatthaṃ dīpeti. Kiṃ vuttaṃ hoti? ‘‘Nāhaṃ, bhikkhave, aññaṃ ekadhammampi samanupassāmi, yaṃ evaṃ mahāsāvajjaṃ yathayidaṃ, bhikkhave, micchādiṭṭhi. Micchādiṭṭhiparamāni, bhikkhave, mahāvajjānī’’ti āhaccabhāsitaṃ saṅgītittayāruḷhaṃ suttaṃ, aṭṭhakathāyampissa ‘‘micchādiṭṭhiparamā etesanti micchādiṭṭhiparamānī’’ti (a. ni. 1.310) vuttaṃ. Pañca ānantariyakammāni mahāsāvajjāni, micchādiṭṭhi pana mahāsāvajjatarāti adhippāyoti. Kasmā? Tesañhi paricchedo atthi, sabbabalavampi kappaṭṭhitikameva hoti, niyatamicchādiṭṭhiyā pana paricchedo natthi, tāya samannāgatassa bhavato vuṭṭhānaṃ natthi, tasmā ‘‘imassa bhikkhukaraṇā kusalā dhammā saṃvijjantī’’ti vā ‘‘suddhovāya’’nti vā na sakkā vattuṃ. ‘‘Diṭṭhivipattipaccayā dve āpattiyo āpajjatī’’ti vuttattā na sakkā ‘‘asuddho’’ti vā ‘‘aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno’’ti vā vattuṃ. Esa hi ubhopi pakkhe na bhajati, tena vuttaṃ ‘‘samaññāya, paṭiññāya ca bhikkhu, na paramatthato’’ti.
ਕਿਮਤ੍ਥਂ ਪਨੇવਂ ਮਹਾਸਾવਜ੍ਜਾਯ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਯਾ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਭਗવਾ ਨ ਪਞ੍ਞਪੇਸੀਤਿ? ਦੁਬ੍ਬਿਜਾਨਤ੍ਤਾ। ਪਕਤਿਯਾਪੇਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਨਾਮ ‘‘ਸਮ੍ਮਾ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਮਿਚ੍ਛਾ’’ਤਿ વਾ ਦੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਾ, ਪਗੇવ ‘‘ਨਿਯਤਾ’’ਤਿ વਾ ‘‘ਅਨਿਯਤਾ’’ਤਿ વਾਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਪਾਰਾਜਿਕਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਯ ਭਿਕ੍ਖੂ ਅਞ੍ਞਮਞ੍ਞਂ ਅਸਮਦਿਟ੍ਠਿਕਂ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਮਞ੍ਞਮਾਨਾ ਉਪੋਸਥਾਦੀਨਿ ਅਕਤ੍વਾ ਅਚਿਰੇਨੇવ ਸਾਸਨਂ વਿਨਾਸੇਯ੍ਯੁਂ, ਸਯਞ੍ਚ ਅਪੁਞ੍ਞਂ ਪਸવੇਯ੍ਯੁਂ ਸੁਦ੍ਧੇਸੁਪਿ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ વਿਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿਯਾ ਪਟਿਪਜ੍ਜਨੇਨ। ਤਸ੍ਮਾ ਉਪਾਯਕੁਸਲਤਾਯ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਅਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਤਸ੍ਸ ਉਕ੍ਖੇਪਨੀਯਕਮ੍ਮਂ, ਸਮ੍ਮਾવਤ੍ਤਞ੍ਚ ਪਞ੍ਞਾਪੇਤ੍વਾ ਤਂ ਸਙ੍ਘੇਨ ਅਸਮ੍ਭੋਗਂ, ਅਸਂવਾਸਞ੍ਚ ਅਕਾਸਿ। ਭਗવਾ ਹਿ ਤਸ੍ਸ ਚੇ ਏਸਾ ਦਿਟ੍ਠਿ ਅਨਿਯਤਾ, ਸਮ੍ਮਾવਤ੍ਤਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਓਸਾਰਣਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਕਤਤ੍ਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਨਿਯਤਾ ਚੇ, ਅਟ੍ਠਾਨਮੇਤਂ ਅਨવਕਾਸੋ, ਯਂ ਸੋ ਨਿਯਤਮਿਚ੍ਛਾਦਿਟ੍ਠਿਕੋ ਸਮ੍ਮਾવਤ੍ਤਂ ਪੂਰੇਤ੍વਾ ਓਸਾਰਣਂ ਲਭਿਤ੍વਾ ਪਕਤਤ੍ਤੋ ਭવੇਯ੍ਯ। ਕੇવਲਂ ‘‘ਸਮਞ੍ਞਾਯਭਿਕ੍ਖੁ ਪਟਿਞ੍ਞਾਯਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਨਾਮਮਤ੍ਤਧਾਰਕੋ ਹੁਤ੍વਾ ਪਰਂ ਮਰਣਾ ਅਰਿਟ੍ਠੋ વਿਯ ਸਂਸਾਰਖਾਣੁਕੋવ ਭવਿਸ੍ਸਤੀਤਿ ਇਮਂ ਨਯਂ ਅਦ੍ਦਸ।
Kimatthaṃ panevaṃ mahāsāvajjāya niyatamicchādiṭṭhiyā pārājikaṃ bhagavā na paññapesīti? Dubbijānattā. Pakatiyāpesā diṭṭhi nāma ‘‘sammā’’ti vā ‘‘micchā’’ti vā duviññeyyā, pageva ‘‘niyatā’’ti vā ‘‘aniyatā’’ti vāti. Tattha pārājikāpattiyā paññattāya bhikkhū aññamaññaṃ asamadiṭṭhikaṃ pārājikaṃ maññamānā uposathādīni akatvā acireneva sāsanaṃ vināseyyuṃ, sayañca apuññaṃ pasaveyyuṃ suddhesupi bhikkhūsu vippaṭipattiyā paṭipajjanena. Tasmā upāyakusalatāya pārājikaṃ apaññāpetvā tassa ukkhepanīyakammaṃ, sammāvattañca paññāpetvā taṃ saṅghena asambhogaṃ, asaṃvāsañca akāsi. Bhagavā hi tassa ce esā diṭṭhi aniyatā, sammāvattaṃ pūretvā osāraṇaṃ labhitvā pakatatto bhaveyya. Niyatā ce, aṭṭhānametaṃ anavakāso, yaṃ so niyatamicchādiṭṭhiko sammāvattaṃ pūretvā osāraṇaṃ labhitvā pakatatto bhaveyya. Kevalaṃ ‘‘samaññāyabhikkhu paṭiññāyabhikkhū’’ti nāmamattadhārako hutvā paraṃ maraṇā ariṭṭho viya saṃsārakhāṇukova bhavissatīti imaṃ nayaṃ addasa.
ਅਟ੍ਠਸੁ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਸੁ ਤਿਸ੍ਸੋવੇਤ੍ਥ વੁਤ੍ਤਾ, ਨ ਇਤਰਾ ਪਾਟਿਪੁਗ੍ਗਲਤ੍ਤਾ, ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਅਸਨ੍ਤਕਤ੍ਤਾ ਚ। ਤਤ੍ਥ ਹਿ ਓવਾਦਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪਞ੍ਹਬ੍ਯਾਕਰਣੂਪਸਮ੍ਪਦਾ ਦ੍વਿਨ੍ਨਂ ਥੇਰਾਨਂ ਏવ, ਸੇਸਾ ਤਿਸ੍ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁਨੀਨਂ ਸਨ੍ਤਕਾਤਿ ਇਧ ਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤਾ, ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਮ੍ਪਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਨਂ ਮਜ੍ਝੇ ‘‘ਭਦ੍ਰੋ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿਆਦੀਨਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਪਦਾਨਿ વੁਤ੍ਤਾਨਿ ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਸਾਧਾਰਣਤ੍ਤਾ। ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਭਾવੇਨ વਾ ਸਰਣਗਮਨਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥੇਨ વਾ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਹਿ ਭਦ੍ਰੋ ਚ ਸਾਰੋ ਚ ਸੇਕ੍ਖੋ ਚ ਅਸੇਕ੍ਖੋ ਚ ਹੋਤਿ, ਉਪਸਮ੍ਪਦવਚਨਂ ਪਨ ਨੇਸਂ ਸਾવਕਭਾવਦੀਪਨਤ੍ਥਂ। ਇਮੇ ਏવ ਹਿ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਨ੍ਤਿ, ਨ ਸਮ੍ਮਾਸਮ੍ਬੁਦ੍ਧਾ, ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਚ।
Aṭṭhasu upasampadāsu tissovettha vuttā, na itarā pāṭipuggalattā, bhikkhūnaṃ asantakattā ca. Tattha hi ovādapaṭiggahaṇapañhabyākaraṇūpasampadā dvinnaṃ therānaṃ eva, sesā tisso bhikkhunīnaṃ santakāti idha nādhippetā, tissannampi upasampadānaṃ majjhe ‘‘bhadro bhikkhū’’tiādīni cattāri padāni vuttāni tissannaṃ sādhāraṇattā. Ehibhikkhubhāvena vā saraṇagamanañatticatutthena vā upasampanno hi bhadro ca sāro ca sekkho ca asekkho ca hoti, upasampadavacanaṃ pana nesaṃ sāvakabhāvadīpanatthaṃ. Ime eva hi āpattiṃ āpajjanti, na sammāsambuddhā, paccekabuddhā ca.
ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ ਏਤ੍ਥ ਚ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਭਬ੍ਬਾ ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥੇਨੇવ ਕਮ੍ਮੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ। ਨ ਹਿ ਅਞ੍ਞੇ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਸਰਣਗਮਨਓવਾਦਪਟਿਗ੍ਗਹਣਪਞ੍ਹਬ੍ਯਾਕਰਣਾਹਿ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਭਬ੍ਬਾ, ਤੇਨੇਤੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤ੍વਾ ‘‘ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਅਨ੍ਤਿਮੋવ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਕਿਰ ਧਮ੍ਮਸਿਰਿਤ੍ਥੇਰੋ, ਤਂ ਅਯੁਤ੍ਤਂ। ‘‘ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਅਭਬ੍ਬਾ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਬੁਦ੍ਧਾ ਚ ਪਚ੍ਚੇਕਬੁਦ੍ਧਾ ਚਾ’’ਤਿ (ਪਰਿ॰ ੩੨੨) ਏਤ੍ਤਕਮੇવ વੁਤ੍ਤਨ੍ਤਿ। ਅਞ੍ਞਥਾ ਏਹਿਭਿਕ੍ਖੁਆਦਯੋਪਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਾ ਸਿਯੁਂ। ਕਿਞ੍ਚ ਭਿਯ੍ਯੋ ‘‘ਦ੍વੇ ਪੁਗ੍ਗਲਾ ਭਬ੍ਬਾ ਆਪਤ੍ਤਿਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤੁਂ ਭਿਕ੍ਖੂ ਚ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯੋ ਚਾ’’ਤਿ ਸਾਮਞ੍ਞੇਨ વੁਤ੍ਤਤ੍ਤਾ ਚ, ਅਪਿਚ ਆਪਤ੍ਤਿਭਯਟ੍ਠਾਨਦਸ੍ਸਨਤੋ ਚ। ਕਥਂ? ਆਯਸ੍ਮਾ ਸਾਰਿਪੁਤ੍ਤੋ ਆવਸਥਪਿਣ੍ਡਂ ਕੁਕ੍ਕੁਚ੍ਚਾਯਨ੍ਤੋ ਨ ਪਟਿਗ੍ਗਹੇਸਿ, ਚੀવਰવਿਪ੍ਪવਾਸਭਯਾ ਚ ਸਬ੍ਬਂ ਤਿਚੀવਰਂ ਗਹੇਤ੍વਾ ਨਦਿਂ ਤਰਨ੍ਤੋ ਮਨਂ વੁਲ਼੍ਹੋ ਅਹੋਸਿ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪੋ। ਕਿਞ੍ਚ ਸਰਣਗਮਨੂਪਸਮ੍ਪਦਾਯ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਆਰਬ੍ਭ ਸਦ੍ਧਿવਿਹਾਰਿਕવਤ੍ਤਾਦੀਨਿ ਅਸਮ੍ਮਾવਤ੍ਤਨ੍ਤਾਨਂ ਨੇਸਂ ਦੁਕ੍ਕਟਾਨਿ ਚ ਪਞ੍ਞਤ੍ਤਾਨਿ ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਦੁਬ੍ਬਿਚਾਰਿਤਮੇਤਂ। ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਯ ਸਰਣਗਮਨੂਪਸਮ੍ਪਦਾਯ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਪ੍ਪਸਙ੍ਗਭਯਾਤਿ ਉਪਤਿਸ੍ਸਤ੍ਥੇਰੋ, ਆਪਤ੍ਤਿਯਾ ਭਬ੍ਬਤਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ਤਸ੍ਮਿਮ੍ਪਿ વੁਤ੍ਤੇ ਪੁਬ੍ਬੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਤ੍ਤਾਪਿ ਸਾ ਪੁਨ ਏવਂ વਦਨ੍ਤੇਨ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਾਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਮਿਚ੍ਛਾਗਾਹੋ વਾ વਿਮਤਿ વਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤਿ , ਤਸ੍ਮਾ ਨ વੁਤ੍ਤਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ, ਤਂ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਨਾਮ ਉਭਤੋਸਙ੍ਘੇ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੧੬੧) ਇਮਿਨਾ ਸਮੇਤਿ। ਇਦਞ੍ਹਿ ਸਾਕਿਯਾਦੀਨਂ ਅਨੁਞ੍ਞਾਤਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ ਅਨੁਪ੍ਪਬਨ੍ਧਭਯਾ વੁਤ੍ਤਂ।
Ayaṃ imasmiṃ atthe adhippetoti ettha ca āpattiṃ āpajjituṃ bhabbā ñatticatuttheneva kammena upasampannā. Na hi aññe ehibhikkhusaraṇagamanaovādapaṭiggahaṇapañhabyākaraṇāhi upasampannā āpattiṃ āpajjituṃ bhabbā, tenete paṭikkhipitvā ‘‘ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhū’’ti antimova vuttoti kira dhammasiritthero, taṃ ayuttaṃ. ‘‘Dve puggalā abhabbā āpattiṃ āpajjituṃ buddhā ca paccekabuddhā cā’’ti (pari. 322) ettakameva vuttanti. Aññathā ehibhikkhuādayopi vattabbā siyuṃ. Kiñca bhiyyo ‘‘dve puggalā bhabbā āpattiṃ āpajjituṃ bhikkhū ca bhikkhuniyo cā’’ti sāmaññena vuttattā ca, apica āpattibhayaṭṭhānadassanato ca. Kathaṃ? Āyasmā sāriputto āvasathapiṇḍaṃ kukkuccāyanto na paṭiggahesi, cīvaravippavāsabhayā ca sabbaṃ ticīvaraṃ gahetvā nadiṃ taranto manaṃ vuḷho ahosi mahākassapo. Kiñca saraṇagamanūpasampadāya upasampanne ārabbha saddhivihārikavattādīni asammāvattantānaṃ nesaṃ dukkaṭāni ca paññattāni dissanti, tasmā dubbicāritametaṃ. Ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti paṭikkhittāya saraṇagamanūpasampadāya anuññātappasaṅgabhayāti upatissatthero, āpattiyā bhabbataṃ sandhāya tasmimpi vutte pubbe paṭikkhittāpi sā puna evaṃ vadantena anuññātāti bhikkhūnaṃ micchāgāho vā vimati vā uppajjati , tasmā na vuttāti vuttaṃ hoti, taṃ ‘‘bhikkhunī nāma ubhatosaṅghe upasampannā’’ti (pāci. 161) iminā sameti. Idañhi sākiyādīnaṃ anuññātaupasampadāya anuppabandhabhayā vuttaṃ.
ਅਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਖਨ੍ਤਿ – ਭਿਕ੍ਖੁ-ਪਦਨਿਦ੍ਦੇਸਤ੍ਤਾ ਯਤ੍ਤਕਾਨਿ ਤੇਨ ਪਦੇਨ ਸਙ੍ਗਹਂ ਗਚ੍ਛਨ੍ਤਿ, ਯੇ ਚ વਿਨਯਪਿਟਕੇ ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਸਨ੍ਦਿਸ੍ਸਨ੍ਤਿ ਸਯਂ ਆਪਤ੍ਤਾਪਜ੍ਜਨਟ੍ਠੇਨ વਾ ਦੁਟ੍ਠੁਲ੍ਲਾਰੋਚਨਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਾਦੀਸੁ ਪਰੇਸਂ ਆਪਤ੍ਤਿਕਰਣਟ੍ਠੇਨ વਾ, ਤੇ ਸਬ੍ਬੇਪਿ ਦਸ੍ਸੇਤ੍વਾ ਇਦਾਨਿ ਯਦਿਦਂ ਤਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁ-ਪਦਸ੍ਸ વਿਸੇਸਨਤ੍ਥਂ વੁਤ੍ਤਂ ਪਰਪਦਂ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ, ਤਸ੍ਸ વਸੇਨ ਇਦਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ। ਸੋ ਏવ ਹਿ ਕਮ੍ਮવਾਚਾਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਸਿਕ੍ਖਾਸਾਜੀવਸਮਾਪਨ੍ਨੋ ਹੋਤਿ ਤਤੋ ਪਟ੍ਠਾਯ ਸਉਦ੍ਦੇਸਸਿਕ੍ਖਾਪਦਾਨਂ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਦਸ੍ਸਨਤੋ, ਤਸ੍ਸੇવ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਨੇਤਰਸ੍ਸ। ਤਸ੍ਸੇવ ਚ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ ਸਮ੍ਭવਤਿ ‘‘ਉਲ੍ਲੁਮ੍ਪਤੁ ਮਂ, ਭਨ੍ਤੇ, ਸਙ੍ਘੋ ਅਨੁਕਮ੍ਪਂ ਉਪਾਦਾਯਾ’’ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੭੧, ੧੨੬) વਤ੍વਾ ਸਮਾਦਿਨ੍ਨਤ੍ਤਾ, ਤਸ੍ਸੇવ ਚ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਮਨਨ੍ਤਰਮੇવ ਅਕਰਣੀਯਨਿਸ੍ਸਯਾਚਿਕ੍ਖਨਦਸ੍ਸਨਤੋ, વਿਨਯਂ ਪਾਤਿਮੋਕ੍ਖਂ ਉਦ੍ਦੇਸਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਮੀਤਿਆਦਿਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਲਕ੍ਖਣਪਾਰਿਪੂਰਿਤੋ ਚਾਤਿ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ ਉਪਾਦਾਯ ਸੋ ਏવ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ।
Ayaṃ panettha amhākaṃ khanti – bhikkhu-padaniddesattā yattakāni tena padena saṅgahaṃ gacchanti, ye ca vinayapiṭake tattha tattha sandissanti sayaṃ āpattāpajjanaṭṭhena vā duṭṭhullārocanapaṭicchādanādīsu paresaṃ āpattikaraṇaṭṭhena vā, te sabbepi dassetvā idāni yadidaṃ tassa bhikkhu-padassa visesanatthaṃ vuttaṃ parapadaṃ ‘‘sikkhāsājīvasamāpanno’’ti, tassa vasena idaṃ vuttaṃ ‘‘ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhū’’ti. So eva hi kammavācānantarameva sikkhāsājīvasamāpanno hoti tato paṭṭhāya sauddesasikkhāpadānaṃ uppattidassanato, tasseva ca sikkhāpaccakkhānaṃ dissati, netarassa. Tasseva ca sikkhāpaccakkhānaṃ sambhavati ‘‘ullumpatu maṃ, bhante, saṅgho anukampaṃ upādāyā’’ti (mahāva. 71, 126) vatvā samādinnattā, tasseva ca upasampannasamanantarameva akaraṇīyanissayācikkhanadassanato, vinayaṃ pātimokkhaṃ uddesaṃ paccakkhāmītiādisikkhāpaccakkhānalakkhaṇapāripūrito cāti sikkhāpaccakkhānaṃ upādāya so eva idhādhippetoti vuttaṃ hoti.
ਯਸ੍ਮਾ ਪਨਸ੍ਸ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਨਂ ਸਬ੍ਬਥਾ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਤਂ ਤਂ વਤ੍ਥੁਂ વੀਤਿਕ੍ਕਮਨ੍ਤਸ੍ਸ ਤਤੋ ਤਤੋ ਆਪਤ੍ਤਿਤੋ ਅਨਾਪਤ੍ਤਿ, ਇਤਰਸ੍ਸ ਆਪਤ੍ਤੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਜ੍ਜਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ਸਾવਜ੍ਜਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ, ਅਨવਜ੍ਜਪਞ੍ਞਤ੍ਤਿ વਾ, ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ਤਦਜ੍ਝਾਚਾਰਤ੍ਥੇਨਾਯਮੇવ ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ਨਾਮਾ’’ਤਿ વਤ੍ਤੁਂ ਯੁਜ੍ਜਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਏવਂ ਸਨ੍ਤੇ ਯਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ ਅਯਂ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ‘ਮੇਥੁਨਂ ਧਮ੍ਮਂ ਪਟਿਸੇવਿਤ੍વਾ ਪਾਰਾਜਿਕੋ ਹੋਤੀ’ਤਿ ਅਤ੍ਥੇ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ’’ਤਿ, ਤਮ੍ਪਿ ਨ વਤ੍ਤਬ੍ਬਮੇવ। ਕਥਂ ਹੋਤਿ? વਿਰੋਧਦੋਸੋਪਿ ਪਰਿਹਤੋ ਹੋਤਿ। ਕਥਂ? ਸਚੇ ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਏવ ਇਧਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੂ’’ਤਿ ਚ ‘‘ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ ਚ, ਤੇਨ ਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਮਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥਕਮ੍ਮਤੋ ਅਞ੍ਞਥਾ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾ ਨਾਮ ਮਹਾਕਸ੍ਸਪਤ੍ਥੇਰਾਦਯੋ ਇਤਰੇਸਂ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਸਹਸੇਯ੍ਯਪਦਸੋਧਮ੍ਮਾਪਤ੍ਤਿਂ ਜਨੇਯ੍ਯੁਂ, ਓਮਸਨਾਦਿਕਾਲੇ ਚ ਦੁਕ੍ਕਟਮੇવ ਜਨੇਯ੍ਯੁਨ੍ਤਿ ਏવਮਾਦਿਕੋ વਿਰੋਧਦੋਸੋ ਪਰਿਹਤੋ ਹੋਤੀਤਿ ਸਬ੍ਬਂ ਆਚਰਿਯੋ વਦਤਿ। ਮਙ੍ਗੁਰਚ੍ਛવਿ ਨਾਮ ਸਾਮੋ।
Yasmā panassa sikkhāpaccakkhānaṃ sabbathā yujjati, tasmā ‘‘sikkhaṃ paccakkhāya taṃ taṃ vatthuṃ vītikkamantassa tato tato āpattito anāpatti, itarassa āpattī’’ti vattuṃ yujjati, tasmā ‘‘yattha yattha sāvajjapaññatti, anavajjapaññatti vā, ayaṃ imasmiṃ atthe adhippeto bhikkhūti vuccati, tattha tattha tadajjhācāratthenāyameva ñatticatutthena upasampanno adhippeto nāmā’’ti vattuṃ yujjatīti veditabbaṃ. Evaṃ sante yaṃ vuttaṃ ‘‘yāya kāyaci upasampadāya ayaṃ imasmiṃ ‘methunaṃ dhammaṃ paṭisevitvā pārājiko hotī’ti atthe bhikkhūti adhippeto’’ti, tampi na vattabbameva. Kathaṃ hoti? Virodhadosopi parihato hoti. Kathaṃ? Sace ñatticatutthena upasampanno eva idhādhippeto ‘‘bhikkhū’’ti ca ‘‘upasampanno’’ti ca, tena na upasampanno anupasampanno nāmāti katvā ñatticatutthakammato aññathā upasampannā nāma mahākassapattherādayo itaresaṃ anupasampannaṭṭhāne ṭhatvā sahaseyyapadasodhammāpattiṃ janeyyuṃ, omasanādikāle ca dukkaṭameva janeyyunti evamādiko virodhadoso parihato hotīti sabbaṃ ācariyo vadati. Maṅguracchavi nāma sāmo.
ਯਸ੍ਮਾ ਤੇ ਅਤਿਮਹਨ੍ਤੋ ਜਾਤਿਮਦੋ ਚਿਤ੍ਤਂ ਪਰਿਯੁਟ੍ਠਾਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੁਮ੍ਹੇਹਿ ਮਮ ਸਾਸਨੇ ਏવਂ ਸਿਕ੍ਖਿਤਬ੍ਬਂ । ‘‘ਸਾਤਸਹਗਤਾ ਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸੁਖਸਹਗਤਾ ਅਸੁਭੇ ਚ ਆਨਾਪਾਨੇ ਚਾ’’ਤਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਸਞ੍ਞਾਤਿ ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਨਿਮਿਤ੍ਤੇ ਪਟਿਲਦ੍ਧਪਠਮਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਾ। ਰੂਪਸਞ੍ਞਾਤਿ ਪਥવੀਕਸਿਣਾਦਿਰੂਪਾવਚਰਜ੍ਝਾਨਸਞ੍ਞਾ। ਸੋ ਤਂ ਬ੍ਯਾਕਾਸਿ ‘‘ਅવਿਭੂਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਉਦ੍ਧੁਮਾਤਕਸਞ੍ਞਾ ਅવਡ੍ਢਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਅਸੁਭਾਨਂ, વਿਭੂਤਾ, ਭਨ੍ਤੇ, ਰੂਪਸਞ੍ਞਾ વਡ੍ਢਿਤਬ੍ਬਤ੍ਤਾ ਕਸਿਣਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਪਞ੍ਚਉਪਸਮ੍ਪਦਕ੍ਕਮੋ ਮਹਾવਗ੍ਗਾ ਗਹਿਤੋ। ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥੇਨਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਞਤ੍ਤਿ ਸਬ੍ਬਪਠਮਂ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਿਸ੍ਸਨ੍ਨਂ ਪਨ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨਾਨਂ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਭੇਦਾਭਾવਤੋ ਅਤ੍ਥਬ੍ਯਞ੍ਜਨਭਿਨ੍ਨਾ ਞਤ੍ਤਿਤਾਸਂ ਚਤੁਤ੍ਥਾਤਿ ਕਤ੍વਾ ‘‘ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਬ੍ਯਞ੍ਜਨਾਨੁਰੂਪਮੇવ ਅਟ੍ਠਕਥਾਯ ‘‘ਤੀਹਿ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨਾਹਿ ਏਕਾਯ ਚ ਞਤ੍ਤਿਯਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਅਤ੍ਥਪવਤ੍ਤਿਕ੍ਕਮੇਨ ਪਦੇਨ ਪਨ ‘‘ਏਕਾਯ ਞਤ੍ਤਿਯਾ ਤੀਹਿ ਅਨੁਸ੍ਸਾવਨਾਹੀ’’ਤਿ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨੇਤ੍ਥ ‘‘ਚਤ੍ਤਾਰਿਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਿ (ਮਹਾવ॰ ੩੮੪), ਛ ਇਮਾਨਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਕਮ੍ਮਾਨਿ ਅਧਮ੍ਮਕਮ੍ਮਂ વਗ੍ਗਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ (ਮਹਾવ॰ ੩੮੭) વਚਨਤੋ ਕੁਪ੍ਪਕਮ੍ਮਮ੍ਪਿ ਕਤ੍ਥਚਿ ‘‘ਕਮ੍ਮ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਅਕੁਪ੍ਪੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Yasmā te atimahanto jātimado cittaṃ pariyuṭṭhāti, tasmā tumhehi mama sāsane evaṃ sikkhitabbaṃ . ‘‘Sātasahagatā paṭhamajjhānasukhasahagatā asubhe ca ānāpāne cā’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ. Uddhumātakasaññāti uddhumātakanimitte paṭiladdhapaṭhamajjhānasaññā. Rūpasaññāti pathavīkasiṇādirūpāvacarajjhānasaññā. So taṃ byākāsi ‘‘avibhūtā, bhante, uddhumātakasaññā avaḍḍhitabbattā asubhānaṃ, vibhūtā, bhante, rūpasaññā vaḍḍhitabbattā kasiṇāna’’nti. Pañcaupasampadakkamo mahāvaggā gahito. Ñatticatutthenāti ettha kiñcāpi ñatti sabbapaṭhamaṃ vuccati, tissannaṃ pana anussāvanānaṃ atthabyañjanabhedābhāvato atthabyañjanabhinnā ñattitāsaṃ catutthāti katvā ‘‘ñatticatuttha’’nti vuccati. Byañjanānurūpameva aṭṭhakathāya ‘‘tīhi anussāvanāhi ekāya ca ñattiyā’’ti vuttaṃ, atthapavattikkamena padena pana ‘‘ekāya ñattiyā tīhi anussāvanāhī’’ti vattabbaṃ. Yasmā panettha ‘‘cattārimāni, bhikkhave, kammāni (mahāva. 384), cha imāni, bhikkhave, kammāni adhammakammaṃ vaggakamma’’nti (mahāva. 387) vacanato kuppakammampi katthaci ‘‘kamma’’nti vuccati tasmā ‘‘akuppenā’’ti vuttaṃ.
ਯਸ੍ਮਾ ਅਕੁਪ੍ਪਮ੍ਪਿ ਏਕਚ੍ਚਂ ਨ ਠਾਨਾਰਹਂ, ਯੇਨ ਅਪ੍ਪਤ੍ਤੋ ਓਸਾਰਣਂ ‘‘ਸੋਸਾਰਿਤੋ’’ਤਿ ਚਮ੍ਪੇਯ੍ਯਕ੍ਖਨ੍ਧਕੇ (ਮਹਾવ॰ ੩੯੫ ਆਦਯੋ) વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਠਾਨਾਰਹੇਨਾ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਦਿ ਏવਂ ‘‘ਠਾਨਾਰਹੇਨਾ’’ਤਿ ਇਦਮੇવ ਪਦਂ વਤ੍ਤਬ੍ਬਂ, ਨ ਪੁਬ੍ਬਪਦਂ ਇਮਿਨਾ ਅਕੁਪ੍ਪਸਿਦ੍ਧਿਤੋਤਿ ਚੇ? ਤਂ ਨ, ਅਟ੍ਠਾਨਾਰਹੇਨ ਅਕੁਪ੍ਪੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਨਧਿਪ੍ਪੇਤੋਤਿ ਅਨਿਟ੍ਠਪ੍ਪਸਙ੍ਗਤੋ। ਦ੍વੀਹਿ ਪਨੇਤੇਹਿ ਏਕਤੋ વੁਤ੍ਤੇਹਿ ਅਯਮਤ੍ਥੋ ਪਞ੍ਞਾਯਤਿ ‘‘ਕੇવਲਂ ਤੇਨ ਅਕੁਪ੍ਪੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਯਮ੍ਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ‘ਭਿਕ੍ਖੂ’ਤਿ, ਠਾਨਾਰਹੇਨ ਚ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਅਯਮ੍ਪਿ ਇਮਸ੍ਮਿਂ ਅਤ੍ਥੇ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ ‘ਭਿਕ੍ਖੂ’ਤਿ, ਕੁਪ੍ਪੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਧਿਪ੍ਪੇਤੋ’’ਤਿ। ਤੇਨਾਯਮ੍ਪਿ ਅਤ੍ਥੋ ਸਾਧਿਤੋ ਹੋਤਿ ‘‘ਯੋ ਪਨ, ਭਿਕ੍ਖੁ, ਜਾਨਂ ਊਨવੀਸਤਿવਸ੍ਸਂ ਪੁਗ੍ਗਲਂ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਯ੍ਯ, ਸੋ ਚ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੦੩) વਚਨਤੋ ਯਾવ ਨ ਞਾਯਤਿ, ਤਾવ ਸਮਞ੍ਞਾਯਭਿਕ੍ਖੁਪਟਿਞ੍ਞਾਯਭਿਕ੍ਖੁਭਾવਂ ਉਪਗਤੋਪਿ ਨ ਪੁਬ੍ਬੇ ਦਸ੍ਸਿਤਸਮਞ੍ਞਾਯਭਿਕ੍ਖੁਪਟਿਞ੍ਞਾਯਭਿਕ੍ਖੁ વਿਯ ਅਞ੍ਞੇਸਂ ਭਿਕ੍ਖੂਨਂ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ਓਮਸਨਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਾਦਿવਤ੍ਥੁ ਹੋਤਿ, ਕੇવਲਂ ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਠਤ੍વਾ ‘‘ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੇ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਸਞ੍ਞੀ ਪਦਸੋ ਧਮ੍ਮਂ વਾਚੇਤਿ, ਆਪਤ੍ਤਿ ਪਾਚਿਤ੍ਤਿਯਸ੍ਸਾ’’ਤਿਆਦਿ (ਪਾਚਿ॰ ੪੭) ਆਪਤ੍ਤਿવਤ੍ਥੁਮੇવ ਹੁਤ੍વਾ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਅਕੁਪ੍ਪੇਨ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਪਨ ਪਚ੍ਛਾ ਪਾਰਾਜਿਕੋਪਿ ਜਾਤਿਤੋ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ ‘‘ਪਣ੍ਡਕੋ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਅਨੁਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨ ਉਪਸਮ੍ਪਾਦੇਤਬ੍ਬੋ, ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਨਾਸੇਤਬ੍ਬੋ’’ਤਿਆਦਿਨਾ (ਮਹਾવ॰ ੧੦੯) ਨਯੇਨ વੁਤ੍ਤੇਸੁ ਪਨ વਜ੍ਜਨੀਯਪੁਗ੍ਗਲੇਸੁ ਕੋਚਿ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ‘‘ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਨੋਪਿ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਟ੍ਠਾਨੇ ਤਿਟ੍ਠਤਿ, ਕੋਚਿ ਤਿਟ੍ਠਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ।
Yasmā akuppampi ekaccaṃ na ṭhānārahaṃ, yena appatto osāraṇaṃ ‘‘sosārito’’ti campeyyakkhandhake (mahāva. 395 ādayo) vuccati, tasmā ‘‘ṭhānārahenā’’ti vuttaṃ. Yadi evaṃ ‘‘ṭhānārahenā’’ti idameva padaṃ vattabbaṃ, na pubbapadaṃ iminā akuppasiddhitoti ce? Taṃ na, aṭṭhānārahena akuppena upasampanno imasmiṃ atthe anadhippetoti aniṭṭhappasaṅgato. Dvīhi panetehi ekato vuttehi ayamattho paññāyati ‘‘kevalaṃ tena akuppena upasampanno ayampi imasmiṃ atthe adhippeto ‘bhikkhū’ti, ṭhānārahena ca upasampanno ayampi imasmiṃ atthe adhippeto ‘bhikkhū’ti, kuppena upasampanno nādhippeto’’ti. Tenāyampi attho sādhito hoti ‘‘yo pana, bhikkhu, jānaṃ ūnavīsativassaṃ puggalaṃ upasampādeyya, so ca puggalo anupasampanno’’ti (pāci. 403) vacanato yāva na ñāyati, tāva samaññāyabhikkhupaṭiññāyabhikkhubhāvaṃ upagatopi na pubbe dassitasamaññāyabhikkhupaṭiññāyabhikkhu viya aññesaṃ bhikkhūnaṃ upasampannaṭṭhāne ṭhatvā omasanapācittiyādivatthu hoti, kevalaṃ anupasampannaṭṭhāne ṭhatvā ‘‘anupasampanne upasampannasaññī padaso dhammaṃ vāceti, āpatti pācittiyassā’’tiādi (pāci. 47) āpattivatthumeva hutvā tiṭṭhati. Akuppena upasampanno pana pacchā pārājikopi jātito upasampannaṭṭhāne tiṭṭhatīti ‘‘paṇḍako, bhikkhave, anupasampanno na upasampādetabbo, upasampanno nāsetabbo’’tiādinā (mahāva. 109) nayena vuttesu pana vajjanīyapuggalesu koci puggalo ‘‘upasampanno’’ti vuccati, nopi upasampannaṭṭhāne tiṭṭhati, koci tiṭṭhatīti veditabbaṃ.
ਏਤ੍ਥ ਪਨ ਅਤ੍ਥਿ ਕਮ੍ਮਂ ਅਕੁਪ੍ਪਂ ਠਾਨਾਰਹਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਠਾਨਾਰਹਂ ਨਾਕੁਪ੍ਪਂ, ਅਤ੍ਥਿ ਅਕੁਪ੍ਪਞ੍ਚੇવ ਨ ਠਾਨਾਰਹਞ੍ਚ, ਅਤ੍ਥਿ ਨਾਕੁਪ੍ਪਂ ਨ ਚ ਠਾਨਾਰਹਨ੍ਤਿ ਇਦਂ ਚਤੁਕ੍ਕਂ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ਤਤ੍ਥ ਪਠਮਂ ਤਾવ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਤਿਯਚਤੁਤ੍ਥਾਨਿ ਪਾਕਟਾਨਿ। ਦੁਤਿਯਂ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਸਙ੍ਘਤੋ ਏਕਤੋਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨਾਯ ਲਿਙ੍ਗਪਰਿવਤ੍ਤੇ ਸਤਿ ਲਬ੍ਭਤਿ। ਤਸ੍ਸ ਹਿ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਪੁਬ੍ਬੇ ਸਿਕ੍ਖਮਾਨਕਾਲੇ ਲਦ੍ਧਂ ਞਤ੍ਤਿਚਤੁਤ੍ਥਉਪਸਮ੍ਪਦਾਕਮ੍ਮਂ ਕਿਞ੍ਚਾਪਿ ਅਕੁਪ੍ਪਞ੍ਚੇવ ਠਾਨਾਰਹਞ੍ਚ, ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗੇ ਪਨ ਪਾਤੁਭੂਤੇ ‘‘ਅਨੁਜਾਨਾਮਿ, ਭਿਕ੍ਖવੇ, ਤਂਯੇવ ਉਪਜ੍ਝਂ ਤਮੇવ ਉਪਸਮ੍ਪਦ’’ਨ੍ਤਿ (ਪਾਰਾ॰ ੬੯) ਏਤ੍ਥ ਅਪਰਿਯਾਪਨ੍ਨਤ੍ਤਾ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਕੇવਲਂ ਸਾਮਣੇਰਭਾવਾਪਤ੍ਤਿਤੋ ਕਮ੍ਮਂ ਦਾਨਿ ਕੁਪ੍ਪਂ ਜਾਤਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ। ਲਿਙ੍ਗਪਰਿવਤ੍ਤੇਨ ਚੀવਰਸ੍ਸ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨવਿਜਹਨਂ વਿਯ ਤਸ੍ਸ ਪੁਗ੍ਗਲਸ੍ਸ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਸਙ੍ਘੇਨ ਕਤਾਯ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾਯ વਿਜਹਨਂ ਹੋਤੀਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ, ਅਞ੍ਞਥਾ ਸੋ ਪੁਗ੍ਗਲੋ ਉਪਸਮ੍ਪਨ੍ਨੋ ਭਿਕ੍ਖੂਤਿ ਆਪਜ੍ਜਤਿ। ਅਥ વਾ ਲਿਙ੍ਗਪਰਿવਤ੍ਤੇ ਅਸਤਿਪਿਤਂ ਏਕਤੋਉਪਸਮ੍ਪਦਾਕਮ੍ਮਂ ਕੁਪ੍ਪਤਿ, ਯਥਾਠਾਨੇ ਨ ਤਿਟ੍ਠਤਿ। ਤਸ੍ਮਾ ਨ ਤਾવ ਸਾ ‘‘ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ’’ਤਿ ਸਙ੍ਖ੍ਯਂ ਗਚ੍ਛਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਅਞ੍ਞਤਰਂ ਪਾਰਾਜਿਕਂ ਧਮ੍ਮਂ ਆਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਪਿ ਅਨਾਪਜ੍ਜਿਤ੍વਾਪਿ ਉਪ੍ਪਬ੍ਬਜਿਤੁਕਾਮਤਾਯ ਗਿਹਿਲਿਙ੍ਗਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਿਯਾ ਪੁਨਪਿ ਉਪਸਮ੍ਪਦਾ ਉਭਤੋਸਙ੍ਘੇ ਲਬ੍ਭਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ਤੇਨ ਪਰਿਯਾਯੇਨ ‘‘ਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਕੁਪ੍ਪ’’ਨ੍ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਯਥਾવੁਤ੍ਤਕਮ੍ਮਦੋਸਾਭਾવਤੋ ਪਨ ‘‘ਠਾਨਾਰਹ’’ਨ੍ਤਿ। ਭਿਕ੍ਖੁਨੀ ਪਨ ਗਿਹਿਲਿਙ੍ਗਂ ਸਾਦਿਯਨ੍ਤਿਕਾਲੇ ਨ ਪੁਰਿਸਲਿਙ੍ਗਪਾਤੁਭਾવੇ ਸਤਿ ਭਿਕ੍ਖੂਸੁ ਉਪਸਮ੍ਪਦਂ ਲਬ੍ਭਤੀਤਿ ਸਾਧਕਂ ਕਾਰਣਂ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਸਿਕ੍ਖਂ ਪਚ੍ਚਕ੍ਖਾਯ ਉਪ੍ਪਬ੍ਬਜਿਤਾ ਚੇ, ਲਭਤੀਤਿ ਏਕੇ, ਤਂ ਪਨਾਯੁਤ੍ਤਂ ਭਿਕ੍ਖੁਨਿਯਾ ਸਿਕ੍ਖਾਪਚ੍ਚਕ੍ਖਨਾਭਾવਤੋਤਿ ਅਮ੍ਹਾਕਂ ਖਨ੍ਤੀਤਿ ਆਚਰਿਯੋ। ‘‘ਯਥਾ ‘ਕਤ੍ਤਬ੍ਬ’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ, ਤਥਾ ਅਕਤੇ ਕੁਪ੍ਪਤੀਤਿ ਕਤ੍વਾ ਕਰਣਂ ਸਤ੍ਥੁਸਾਸਨ’’ਨ੍ਤਿ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਤ੍ਥ ਯਤ੍ਥ ‘‘ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ’’ਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਤਤ੍ਥ ਤਤ੍ਥ ‘‘ਧਮ੍ਮਸਿਰਿਤ੍ਥੇਰਸ੍ਸ ਗਣ੍ਠਿਪਦੇ’’ਤਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬਂ।
Ettha pana atthi kammaṃ akuppaṃ ṭhānārahaṃ, atthi ṭhānārahaṃ nākuppaṃ, atthi akuppañceva na ṭhānārahañca, atthi nākuppaṃ na ca ṭhānārahanti idaṃ catukkaṃ veditabbaṃ. Tattha paṭhamaṃ tāva vuttaṃ, tatiyacatutthāni pākaṭāni. Dutiyaṃ pariyāyena bhikkhunisaṅghato ekatoupasampannāya liṅgaparivatte sati labbhati. Tassa hi puggalassa pubbe sikkhamānakāle laddhaṃ ñatticatutthaupasampadākammaṃ kiñcāpi akuppañceva ṭhānārahañca, purisaliṅge pana pātubhūte ‘‘anujānāmi, bhikkhave, taṃyeva upajjhaṃ tameva upasampada’’nti (pārā. 69) ettha apariyāpannattā tassa puggalassa kevalaṃ sāmaṇerabhāvāpattito kammaṃ dāni kuppaṃ jātanti vuccati. Liṅgaparivattena cīvarassa adhiṭṭhānavijahanaṃ viya tassa puggalassa bhikkhunisaṅghena katāya upasampadāya vijahanaṃ hotīti veditabbaṃ, aññathā so puggalo upasampanno bhikkhūti āpajjati. Atha vā liṅgaparivatte asatipitaṃ ekatoupasampadākammaṃ kuppati, yathāṭhāne na tiṭṭhati. Tasmā na tāva sā ‘‘bhikkhunī’’ti saṅkhyaṃ gacchati. Yasmā aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ āpajjitvāpi anāpajjitvāpi uppabbajitukāmatāya gihiliṅgaṃ sādiyantiyā punapi upasampadā ubhatosaṅghe labbhati, tasmā tena pariyāyena ‘‘kuppatīti kuppa’’nti vuccati, yathāvuttakammadosābhāvato pana ‘‘ṭhānāraha’’nti. Bhikkhunī pana gihiliṅgaṃ sādiyantikāle na purisaliṅgapātubhāve sati bhikkhūsu upasampadaṃ labbhatīti sādhakaṃ kāraṇaṃ na dissati, sikkhaṃ paccakkhāya uppabbajitā ce, labhatīti eke, taṃ panāyuttaṃ bhikkhuniyā sikkhāpaccakkhanābhāvatoti amhākaṃ khantīti ācariyo. ‘‘Yathā ‘kattabba’nti vuttaṃ, tathā akate kuppatīti katvā karaṇaṃ satthusāsana’’nti gaṇṭhipade vuttaṃ. Yattha yattha ‘‘gaṇṭhipade’’ti vuccati, tattha tattha ‘‘dhammasirittherassa gaṇṭhipade’’ti gahetabbaṃ.