| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / जातक-अट्ठकथा • Jātaka-aṭṭhakathā |
[२४७] ७. पादञ्जलिजातकवण्णना
[247] 7. Pādañjalijātakavaṇṇanā
अद्धा पादञ्जली सब्बेति इदं सत्था जेतवने विहरन्तो लाळुदायीथेरं आरब्भ कथेसि। एकस्मिञ्हि दिवसे द्वे अग्गसावका पञ्हं विनिच्छिनन्ति, भिक्खू पञ्हं सुणन्ता थेरे पसंसन्ति। लाळुदायीथेरो पन परिसन्तरे निसिन्नो ‘‘एते अम्हेहि समं किं जानन्ती’’ति ओट्ठं भञ्जि। तं दिस्वा थेरा उट्ठाय पक्कमिंसु, परिसा भिज्जि। धम्मसभायं भिक्खू कथं समुट्ठापेसुं – ‘‘आवुसो लाळुदायी, द्वे अग्गसावके गरहित्वा ओट्ठं भञ्जी’’ति। तं सुत्वा सत्था ‘‘न, भिक्खवे, इदानेव, पुब्बेपि लाळुदायी ठपेत्वा ओट्ठभञ्जनं ततो उत्तरि अञ्ञं न जानाती’’ति वत्वा अतीतं आहरि।
Addhā pādañjalī sabbeti idaṃ satthā jetavane viharanto lāḷudāyītheraṃ ārabbha kathesi. Ekasmiñhi divase dve aggasāvakā pañhaṃ vinicchinanti, bhikkhū pañhaṃ suṇantā there pasaṃsanti. Lāḷudāyīthero pana parisantare nisinno ‘‘ete amhehi samaṃ kiṃ jānantī’’ti oṭṭhaṃ bhañji. Taṃ disvā therā uṭṭhāya pakkamiṃsu, parisā bhijji. Dhammasabhāyaṃ bhikkhū kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso lāḷudāyī, dve aggasāvake garahitvā oṭṭhaṃ bhañjī’’ti. Taṃ sutvā satthā ‘‘na, bhikkhave, idāneva, pubbepi lāḷudāyī ṭhapetvā oṭṭhabhañjanaṃ tato uttari aññaṃ na jānātī’’ti vatvā atītaṃ āhari.
अतीते बाराणसियं ब्रह्मदत्ते रज्जं कारेन्ते बोधिसत्तो तस्स अत्थधम्मानुसासको अमच्चो अहोसि। रञ्ञो पादञ्जली नाम पुत्तो लालो दन्धपरिसक्कनो अहोसि। अपरभागे राजा कालमकासि। अमच्चा रञ्ञो मतकिच्चानि कत्वा ‘‘तं रज्जे अभिसिञ्चिस्सामा’’ति मन्तयमाना राजपुत्तं पादञ्जलिं आहंसु। बोधिसत्तो पन ‘‘अयं कुमारो लालो दन्धपरिसक्कनो, परिग्गहेत्वा नं अभिसिञ्चिस्सामा’’ति आह। अमच्चा विनिच्छयं सज्जेत्वा कुमारं समीपे निसीदापेत्वा अड्डं विनिच्छिनन्ता न सम्मा विनिच्छिनिंसु। ते अस्सामिकं सामिकं कत्वा कुमारं पुच्छिंसु – ‘‘कीदिसं, कुमार, सुट्ठु अड्डं विनिच्छिनिम्हा’’ति। सो ओट्ठं भञ्जि। बोधिसत्तो ‘‘पण्डितो वत मञ्ञे कुमारो, असम्माविनिच्छितभावो तेन ञातो भविस्सती’’ति मञ्ञमानो पठमं गाथमाह –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto tassa atthadhammānusāsako amacco ahosi. Rañño pādañjalī nāma putto lālo dandhaparisakkano ahosi. Aparabhāge rājā kālamakāsi. Amaccā rañño matakiccāni katvā ‘‘taṃ rajje abhisiñcissāmā’’ti mantayamānā rājaputtaṃ pādañjaliṃ āhaṃsu. Bodhisatto pana ‘‘ayaṃ kumāro lālo dandhaparisakkano, pariggahetvā naṃ abhisiñcissāmā’’ti āha. Amaccā vinicchayaṃ sajjetvā kumāraṃ samīpe nisīdāpetvā aḍḍaṃ vinicchinantā na sammā vinicchiniṃsu. Te assāmikaṃ sāmikaṃ katvā kumāraṃ pucchiṃsu – ‘‘kīdisaṃ, kumāra, suṭṭhu aḍḍaṃ vinicchinimhā’’ti. So oṭṭhaṃ bhañji. Bodhisatto ‘‘paṇḍito vata maññe kumāro, asammāvinicchitabhāvo tena ñāto bhavissatī’’ti maññamāno paṭhamaṃ gāthamāha –
१९४.
194.
‘‘अद्धा पादञ्जली सब्बे, पञ्ञाय अतिरोचति।
‘‘Addhā pādañjalī sabbe, paññāya atirocati;
तथा हि ओट्ठं भञ्जति, उत्तरिं नून पस्सती’’ति॥
Tathā hi oṭṭhaṃ bhañjati, uttariṃ nūna passatī’’ti.
तस्सत्थो – एकंसेन पादञ्जलिकुमारो सब्बे अम्हे पञ्ञाय अतिरोचति। तथा हि ओट्ठं भञ्जति, नून उत्तरिं अञ्ञं कारणं पस्सतीति।
Tassattho – ekaṃsena pādañjalikumāro sabbe amhe paññāya atirocati. Tathā hi oṭṭhaṃ bhañjati, nūna uttariṃ aññaṃ kāraṇaṃ passatīti.
ते अपरस्मिम्पि दिवसे विनिच्छयं सज्जेत्वा अञ्ञं अड्डं सुट्ठु विनिच्छिनित्वा ‘‘कीदिसं, देव, सुट्ठु विनिच्छिनित’’न्ति पुच्छिंसु। सो पुनपि ओट्ठमेव भञ्जि। अथस्स अन्धबालभावं ञत्वा बोधिसत्तो दुतियं गाथमाह –
Te aparasmimpi divase vinicchayaṃ sajjetvā aññaṃ aḍḍaṃ suṭṭhu vinicchinitvā ‘‘kīdisaṃ, deva, suṭṭhu vinicchinita’’nti pucchiṃsu. So punapi oṭṭhameva bhañji. Athassa andhabālabhāvaṃ ñatvā bodhisatto dutiyaṃ gāthamāha –
१९५.
195.
‘‘नायं धम्मं अधम्मं वा, अत्थानत्थञ्च बुज्झति।
‘‘Nāyaṃ dhammaṃ adhammaṃ vā, atthānatthañca bujjhati;
अञ्ञत्र ओट्ठनिब्भोगा, नायं जानाति किञ्चन’’न्ति॥
Aññatra oṭṭhanibbhogā, nāyaṃ jānāti kiñcana’’nti.
अमच्चा पादञ्जलिकुमारस्स लालभावं ञत्वा बोधिसत्तं रज्जे अभिसिञ्चिंसु।
Amaccā pādañjalikumārassa lālabhāvaṃ ñatvā bodhisattaṃ rajje abhisiñciṃsu.
सत्था इमं धम्मदेसनं आहरित्वा जातकं समोधानेसि – ‘‘तदा पादञ्जली लाळुदायी अहोसि, पण्डितामच्चो पन अहमेव अहोसि’’न्ति।
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā jātakaṃ samodhānesi – ‘‘tadā pādañjalī lāḷudāyī ahosi, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosi’’nti.
पादञ्जलिजातकवण्णना सत्तमा।
Pādañjalijātakavaṇṇanā sattamā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / खुद्दकनिकाय • Khuddakanikāya / जातकपाळि • Jātakapāḷi / २४७. पादञ्जलीजातकं • 247. Pādañjalījātakaṃ
