| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๔. ปทโสธมฺมสิกฺขาปทํ
4. Padasodhammasikkhāpadaṃ
๔๔. จตุเตฺถ ปฎิมุขํ อาทเรน สุณนฺตีติ ปติสฺสา, น ปติสฺสา อปฺปติสฺสาติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘อปฺปติสฺสวา’’ติฯ
44. Catutthe paṭimukhaṃ ādarena suṇantīti patissā, na patissā appatissāti dassento āha ‘‘appatissavā’’ti.
๔๕. ‘‘ปทโส’’ติ เอตฺถ โส-ปจฺจโย วิจฺฉตฺถวาจโกติ อาห ‘‘ปทํ ปท’’นฺติฯ ตตฺถาติ เตสุ จตุพฺพิเธสุฯ ปทํ นาม อิธ อตฺถโชตกํ วา วิภตฺยนฺตํ วา น โหติ, อถ โข โลกิเยหิ ลกฺขิโต คาถาย จตุตฺถํโส ปาโทว อธิเปฺปโตติ อาห ‘‘ปทนฺติ เอโก คาถาปาโท’’ติฯ อนุ ปจฺฉา วุตฺตปทตฺตา ทุติยปาโท อนุปทํ นามฯ อนุ สทิสํ พฺยญฺชนํ อนุพฺยญฺชนนฺติ อตฺถํ ทเสฺสติ ‘‘อนุพฺยญฺชน’’นฺติอาทินาฯ พฺยญฺชนสโทฺท ปท-ปริยาโยฯ ยํกิญฺจิ ปทํ อนุพฺยญฺชนํ นาม น โหติ, ปุริมปเทน ปน สทิสํ ปจฺฉิมปทเมว อนุพฺยญฺชนํ นามฯ
45. ‘‘Padaso’’ti ettha so-paccayo vicchatthavācakoti āha ‘‘padaṃ pada’’nti. Tatthāti tesu catubbidhesu. Padaṃ nāma idha atthajotakaṃ vā vibhatyantaṃ vā na hoti, atha kho lokiyehi lakkhito gāthāya catutthaṃso pādova adhippetoti āha ‘‘padanti eko gāthāpādo’’ti. Anu pacchā vuttapadattā dutiyapādo anupadaṃ nāma. Anu sadisaṃ byañjanaṃ anubyañjananti atthaṃ dasseti ‘‘anubyañjana’’ntiādinā. Byañjanasaddo pada-pariyāyo. Yaṃkiñci padaṃ anubyañjanaṃ nāma na hoti, purimapadena pana sadisaṃ pacchimapadameva anubyañjanaṃ nāma.
วาเจโนฺต หุตฺวา นิฎฺฐาเปตีติ โยชนาฯ ‘‘เอกเมกํ ปท’’นฺติ ปทํ ‘‘นิฎฺฐาเปตี’’ติ ปเท การิตกมฺมํฯ ‘‘เถเรนา’’ติ ปทํ ‘‘วุเตฺต’’ติ ปเท กตฺตา, ‘‘เอกโต’’ติ ปเท สหโตฺถฯ สามเณโร อปาปุณิตฺวา ภณตีติ สมฺพโนฺธฯ มตฺตเมวาติ เอตฺถ เอวสโทฺท มตฺตสทฺทสฺส อวธารณตฺถํ ทเสฺสติ, เตน ปการํ ปฎิกฺขิปติฯ ‘‘อนิจฺจ’’นฺติ จ ‘‘อนิจฺจา’’ติ จ ทฺวินฺนํ ปทานํ สติปิ ลิงฺควิเสสเตฺต อนุพฺยญฺชนตฺตา อาปตฺติโมโกฺข นตฺถีติ อาห ‘‘อนุพฺยญฺชนคณนาย ปาจิตฺติยา’’ติฯ
Vācento hutvā niṭṭhāpetīti yojanā. ‘‘Ekamekaṃ pada’’nti padaṃ ‘‘niṭṭhāpetī’’ti pade kāritakammaṃ. ‘‘Therenā’’ti padaṃ ‘‘vutte’’ti pade kattā, ‘‘ekato’’ti pade sahattho. Sāmaṇero apāpuṇitvā bhaṇatīti sambandho. Mattamevāti ettha evasaddo mattasaddassa avadhāraṇatthaṃ dasseti, tena pakāraṃ paṭikkhipati. ‘‘Anicca’’nti ca ‘‘aniccā’’ti ca dvinnaṃ padānaṃ satipi liṅgavisesatte anubyañjanattā āpattimokkho natthīti āha ‘‘anubyañjanagaṇanāya pācittiyā’’ti.
พฺรหฺมชาลาทีนีติ เอตฺถ อาทิสเทฺทน สามญฺญผลสุตฺตาทีนิ ทีฆสุตฺตานิ (ที. นิ. ๑.๑๕๐ อาทโย) สงฺคหิตานิฯ จสเทฺทน โอฆตรณสุตฺตาทีนิ สํยุตฺตสุตฺตานิ (สํ. นิ. ๑.๑) จ จิตฺตปริยาทานสุตฺตาทีนิ องฺคุตฺตรสุตฺตานิ (อ. นิ. ๑.๒ อาทโย) จ สงฺคหิตานิฯ โสติ เทวตาภาสิโต เวทิตโพฺพติ โยชนาฯ
Brahmajālādīnīti ettha ādisaddena sāmaññaphalasuttādīni dīghasuttāni (dī. ni. 1.150 ādayo) saṅgahitāni. Casaddena oghataraṇasuttādīni saṃyuttasuttāni (saṃ. ni. 1.1) ca cittapariyādānasuttādīni aṅguttarasuttāni (a. ni. 1.2 ādayo) ca saṅgahitāni. Soti devatābhāsito veditabboti yojanā.
กิญฺจาปิ วทตีติ สมฺพโนฺธฯ เอตฺถ จ กิญฺจาปิสโทฺท ครหตฺถวาจโก, ปนสโทฺท อนุคฺคหตฺถวาจโกฯ เมณฺฑกมิลินฺทปเญฺหสูติ เมณฺฑกปเญฺห จ มิลินฺทปเญฺห จฯ ยนฺติ สุตฺตํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ อารมฺมณกถา พุทฺธิกกถา ทณฺฑกกถา ญาณวตฺถุกถาติ โยเชตพฺพํ เปยฺยาลวเสน วุตฺตตฺตาฯ อิมาโย ปกรณานิ นามาติ วทนฺติฯ มหาปจฺจริยาทีสุ วตฺวา ปริคฺคหิโตติ โยชนาฯ ยนฺติ สุตฺตํฯ
Kiñcāpi vadatīti sambandho. Ettha ca kiñcāpisaddo garahatthavācako, panasaddo anuggahatthavācako. Meṇḍakamilindapañhesūti meṇḍakapañhe ca milindapañhe ca. Yanti suttaṃ vuttanti sambandho. Ārammaṇakathā buddhikakathā daṇḍakakathā ñāṇavatthukathāti yojetabbaṃ peyyālavasena vuttattā. Imāyo pakaraṇāni nāmāti vadanti. Mahāpaccariyādīsu vatvā pariggahitoti yojanā. Yanti suttaṃ.
๔๘. ตตฺราติ ‘‘เอกโต อุทฺทิสาเปโนฺต’’ติ วจเนฯ อุทฺทิสาเปนฺตีติ อาจริยํ เทสาเปนฺติ พหุกตฺตารมเปกฺขิย พหุวจนวเสน วุตฺตํฯ เตหีติ อุปสมฺปนฺนานุปสมฺปเนฺนหิฯ เทฺวปีติ อุปสมฺปโนฺน จ อนุปสมฺปโนฺน จฯ
48.Tatrāti ‘‘ekato uddisāpento’’ti vacane. Uddisāpentīti ācariyaṃ desāpenti bahukattāramapekkhiya bahuvacanavasena vuttaṃ. Tehīti upasampannānupasampannehi. Dvepīti upasampanno ca anupasampanno ca.
อุปจารนฺติ ทฺวาทสหตฺถูปจารํฯ เยสนฺติ ภิกฺขูนํฯ ปลายนกคนฺถนฺติ ปริวเชฺชตฺวา คจฺฉนฺตํ ปกรณํฯ สามเณโร คณฺหาตีติ โยชนาฯ
Upacāranti dvādasahatthūpacāraṃ. Yesanti bhikkhūnaṃ. Palāyanakaganthanti parivajjetvā gacchantaṃ pakaraṇaṃ. Sāmaṇero gaṇhātīti yojanā.
โอปาเตตีติ อวปาเตติ, คฬิตาเปตีติ อโตฺถฯ สุเตฺตปีติ เวยฺยากรณสุเตฺตปิฯ ตนฺติ เยภุเยฺยน ปคุณคนฺถํฯ ปริสงฺกมานนฺติ สารชฺชมานํฯ ยํ ปน วจนํ วุตฺตนฺติ สมฺพโนฺธฯ กิริยสมุฎฺฐานตฺตาติ อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส กิริยสมุฎฺฐานตฺตาติฯ จตุตฺถํฯ
Opātetīti avapāteti, gaḷitāpetīti attho. Suttepīti veyyākaraṇasuttepi. Tanti yebhuyyena paguṇaganthaṃ. Parisaṅkamānanti sārajjamānaṃ. Yaṃ pana vacanaṃ vuttanti sambandho. Kiriyasamuṭṭhānattāti imassa sikkhāpadassa kiriyasamuṭṭhānattāti. Catutthaṃ.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวิภงฺค • Mahāvibhaṅga / ๑. มุสาวาทวโคฺค • 1. Musāvādavaggo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวิภงฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ๔. ปทโสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ๔. ปทโสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ๔. ปทโสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ๔. ปทโสธมฺมสิกฺขาปทวณฺณนา • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
