| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / កង្ខាវិតរណី-អភិនវ-ដីកា • Kaṅkhāvitaraṇī-abhinava-ṭīkā |
៤. បទសោធម្មសិក្ខាបទវណ្ណនា
4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
បទសោ ធម្មំ វាចេយ្យាតិ ឯកតោ បទំ បទំ ធម្មំ វាចេយ្យ, កោដ្ឋាសំ កោដ្ឋាសំ វាចេយ្យាតិ អត្ថោ។ យស្មា ន កេវលំ តិស្សោ សង្គីតិយោ អារុឡ្ហធម្មំយេវ បទសោ វាចេន្តស្ស អាបត្តិ, តស្មា ‘‘សង្គីតិត្តយំ អនារុឡ្ហម្បី’’តិអាទិ វុត្តំ។ អាទិ-សទ្ទេន (បាចិ. អដ្ឋ. ៤៥) សីលូបទេស ធុតង្គបញ្ហអារម្មណកថា ពុទ្ធិកទណ្ឌកញ្ញាណវត្ថុអសុភកថាទីនំ គហណំ។ មេណ្ឌកមិលិន្ទបញ្ហេសុ ថេរស្ស សកប្បដិភានេ អនាបត្តិ។ យំ រញ្ញោ សញ្ញាបនត្ថំ អាហរិត្វា វុត្តំ, តត្ថ អាបត្តិ។ វណ្ណបិដកអង្គុលិមាលបិដករដ្ឋបាលគជ្ជិតអាឡវកគជ្ជិតគូឡ្ហមគ្គគូឡ្ហវេស្សន្តរគូឡ្ហវិនយវេទល្លបិដកាទីនិ បន អពុទ្ធវចនានិយេវ។
Padaso dhammaṃ vāceyyāti ekato padaṃ padaṃ dhammaṃ vāceyya, koṭṭhāsaṃ koṭṭhāsaṃ vāceyyāti attho. Yasmā na kevalaṃ tisso saṅgītiyo āruḷhadhammaṃyeva padaso vācentassa āpatti, tasmā ‘‘saṅgītittayaṃ anāruḷhampī’’tiādi vuttaṃ. Ādi-saddena (pāci. aṭṭha. 45) sīlūpadesa dhutaṅgapañhaārammaṇakathā buddhikadaṇḍakaññāṇavatthuasubhakathādīnaṃ gahaṇaṃ. Meṇḍakamilindapañhesu therassa sakappaṭibhāne anāpatti. Yaṃ rañño saññāpanatthaṃ āharitvā vuttaṃ, tattha āpatti. Vaṇṇapiṭakaaṅgulimālapiṭakaraṭṭhapālagajjitaāḷavakagajjitagūḷhamaggagūḷhavessantaragūḷhavinayavedallapiṭakādīni pana abuddhavacanāniyeva.
យស្មា បន តំ បទំ ចតុព្ពិធំ ហោតិ, តស្មា តំ ទស្សេតុំ ‘‘បទានុបទអន្វក្ខរានុព្យញ្ជនេសូ’’តិ វុត្តំ។ តត្ថ បទន្តិ ឯកោ គាថាបាទោ អធិប្បេតោ។ អនុបទន្តិ ទុតិយបាទោ។ អន្វក្ខរន្តិ ឯកេកំ អក្ខរំ។ អនុព្យញ្ជនន្តិ បុរិមព្យញ្ជនេន សទិសំ បច្ឆាព្យញ្ជនំ។ យំ កិញ្ចិ វា ឯកំ អក្ខរំ អន្វក្ខរំ។ អក្ខរសមូហោ អនុព្យញ្ជនំ។ អក្ខរានុព្យញ្ជនសមូហោ បទំ។ បឋមំ បទំ បទមេវ, ទុតិយំ អនុបទន្តិ ឯវមេត្ថ នានាករណំ វេទិតព្ពំ។ ឯតេសុ បទាទីសុ យំ កញ្ចិ កោដ្ឋាសំ ភិក្ខុញ្ច ភិក្ខុនិញ្ច ឋបេត្វា អវសេសបុគ្គលេហិ សទ្ធិំ ឯកតោ ភណន្តស្ស បទាទិគណនាយ បាចិត្តិយន្តិ សម្ពន្ធោ។
Yasmā pana taṃ padaṃ catubbidhaṃ hoti, tasmā taṃ dassetuṃ ‘‘padānupadaanvakkharānubyañjanesū’’ti vuttaṃ. Tattha padanti eko gāthāpādo adhippeto. Anupadanti dutiyapādo. Anvakkharanti ekekaṃ akkharaṃ. Anubyañjananti purimabyañjanena sadisaṃ pacchābyañjanaṃ. Yaṃ kiñci vā ekaṃ akkharaṃ anvakkharaṃ. Akkharasamūho anubyañjanaṃ. Akkharānubyañjanasamūho padaṃ. Paṭhamaṃ padaṃ padameva, dutiyaṃ anupadanti evamettha nānākaraṇaṃ veditabbaṃ. Etesu padādīsu yaṃ kañci koṭṭhāsaṃ bhikkhuñca bhikkhuniñca ṭhapetvā avasesapuggalehi saddhiṃ ekato bhaṇantassa padādigaṇanāya pācittiyanti sambandho.
ឯត្ថ គាថាពន្ធេសុ (បាចិ. អដ្ឋ. ៤៥) តាវ ‘‘មនោបុព្ពង្គមា ធម្មា’’តិ (ធ. ប. ១, ២) ឯកមេកំ បទំ សាមណេរេន សទ្ធិំ ឯកតោ អារភិត្វា ឯកតោយេវ និដ្ឋាបេន្តស្ស បទគណនាយ បាចិត្តិយំ។ ថេរេន ‘‘មនោបុព្ពង្គមា ធម្មា’’តិ វុត្តេ តំ បទំ អបាបុណិត្វា ‘‘មនោសេដ្ឋា មនោមយា’’តិ វចនកាលេ បត្តេន សាមណេរេន ឯកតោ ភណន្តស្ស អនុបទគណនាយ។ ‘‘រូបំ អនិច្ច’’ន្តិអាទិ (ម. និ. ១.៣៥៣, ៣៥៦) វចនកាលេ តេន សទ្ធិំ ‘‘រូ’’ ការមត្តមេវ វាចេន្តស្ស អន្វក្ខរគណនាយ។ ឯស នយោ គាថាពន្ធេបិ។ ‘‘រូបំ, ភិក្ខវេ, អនិច្ចំ, វេទនា អនិច្ចា’’តិ (ម. និ. ១.៣៥៣, ៣៥៦) ឥមំ សុត្តំ វាចយមានោ ថេរេន ‘‘រូបំ អនិច្ច’’ន្តិ វុច្ចមានេ សាមណេរោ សីឃបញ្ញតាយ ‘‘វេទនា អនិច្ចា’’តិ ឥមំ អនិច្ចបទំ ថេរស្ស ‘‘រូបំ អនិច្ច’’ន្តិ ឯតេន អនិច្ចបទេន សទ្ធិំ ឯកតោ ភណន្តោ វាចំ និច្ឆារេតិ, ឯវំ វាចេន្តស្ស អនុព្យញ្ជនគណនាយ បាចិត្តិយន្តិ វេទិតព្ពំ។
Ettha gāthābandhesu (pāci. aṭṭha. 45) tāva ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti (dha. pa. 1, 2) ekamekaṃ padaṃ sāmaṇerena saddhiṃ ekato ārabhitvā ekatoyeva niṭṭhāpentassa padagaṇanāya pācittiyaṃ. Therena ‘‘manopubbaṅgamā dhammā’’ti vutte taṃ padaṃ apāpuṇitvā ‘‘manoseṭṭhā manomayā’’ti vacanakāle pattena sāmaṇerena ekato bhaṇantassa anupadagaṇanāya. ‘‘Rūpaṃ anicca’’ntiādi (ma. ni. 1.353, 356) vacanakāle tena saddhiṃ ‘‘rū’’ kāramattameva vācentassa anvakkharagaṇanāya. Esa nayo gāthābandhepi. ‘‘Rūpaṃ, bhikkhave, aniccaṃ, vedanā aniccā’’ti (ma. ni. 1.353, 356) imaṃ suttaṃ vācayamāno therena ‘‘rūpaṃ anicca’’nti vuccamāne sāmaṇero sīghapaññatāya ‘‘vedanā aniccā’’ti imaṃ aniccapadaṃ therassa ‘‘rūpaṃ anicca’’nti etena aniccapadena saddhiṃ ekato bhaṇanto vācaṃ nicchāreti, evaṃ vācentassa anubyañjanagaṇanāya pācittiyanti veditabbaṃ.
តិកបាចិត្តិយន្តិ អនុបសម្បន្នេ អនុបសម្បន្នសញ្ញិវេមតិកឧបសម្បន្នសញ្ញីនំ វសេន តីណិ បាចិត្តិយានិ។ អនុបសម្បន្នេន សទ្ធិំ ឯកតោ ឧទ្ទេសគ្គហណេ ឯកតោ ភណន្តស្ស អនាបត្តីតិ សម្ពន្ធោ។ ឯស នយោ ‘‘សជ្ឈាយករណេ, តស្ស សន្តិកេ ឧទ្ទេសគ្គហណេ’’តិ ឯត្ថាបិ។ តត្រាយំ វិនិច្ឆយោ – ឧបសម្បន្នោ ច អនុបសម្បន្នោ ច និសីទិត្វា ឧទ្ទិសាបេន្តិ។ អាចរិយោ ‘‘និសិន្នានំ ភណាមី’’តិ តេហិ សទ្ធិំ ឯកតោ វទតិ, អាចរិយស្សេវ អាបត្តិ។ អនុបសម្បន្នេន សទ្ធិំ គណ្ហន្តស្ស អនាបត្តិ។ ទ្វេបិ ឋិតា គណ្ហន្តិ, ឯសេវ នយោ។ ទហរភិក្ខុ និសិន្នោ, សាមណេរោ ឋិតោ, ‘‘និសិន្នស្ស ភណាមី’’តិ ភណតោ អនាបត្តិ។ សចេ ទហរោ តិដ្ឋតិ, ឥតរោ និសីទតិ, ‘‘ឋិតស្ស ភណាមី’’តិ ភណតោបិ អនាបត្តិ។ សចេ ពហូនំ ភិក្ខូនំ អន្តរេ ឯកោ សាមណេរោ និសិន្នោ ហោតិ, តស្មិំ និសិន្នេ បទសោ ធម្មំ វាចេន្តស្ស អចិត្តកា អាបត្តិ។ សចេ សាមណេរោ ឧបចារំ មុញ្ចិត្វា ឋិតោ វា និសិន្នោ វា ហោតិ, យេសំ វាចេតិ, តេសុ អបរិយាបន្នត្តា ឯកេន ទិសាភាគេន បលាយនកគន្ថំ នាម គណ្ហាតីតិ សង្ខំ គច្ឆតិ, តស្មា អនាបត្តិ។
Tikapācittiyanti anupasampanne anupasampannasaññivematikaupasampannasaññīnaṃ vasena tīṇi pācittiyāni. Anupasampannena saddhiṃ ekato uddesaggahaṇe ekato bhaṇantassa anāpattīti sambandho. Esa nayo ‘‘sajjhāyakaraṇe, tassa santike uddesaggahaṇe’’ti etthāpi. Tatrāyaṃ vinicchayo – upasampanno ca anupasampanno ca nisīditvā uddisāpenti. Ācariyo ‘‘nisinnānaṃ bhaṇāmī’’ti tehi saddhiṃ ekato vadati, ācariyasseva āpatti. Anupasampannena saddhiṃ gaṇhantassa anāpatti. Dvepi ṭhitā gaṇhanti, eseva nayo. Daharabhikkhu nisinno, sāmaṇero ṭhito, ‘‘nisinnassa bhaṇāmī’’ti bhaṇato anāpatti. Sace daharo tiṭṭhati, itaro nisīdati, ‘‘ṭhitassa bhaṇāmī’’ti bhaṇatopi anāpatti. Sace bahūnaṃ bhikkhūnaṃ antare eko sāmaṇero nisinno hoti, tasmiṃ nisinne padaso dhammaṃ vācentassa acittakā āpatti. Sace sāmaṇero upacāraṃ muñcitvā ṭhito vā nisinno vā hoti, yesaṃ vāceti, tesu apariyāpannattā ekena disābhāgena palāyanakaganthaṃ nāma gaṇhātīti saṅkhaṃ gacchati, tasmā anāpatti.
សជ្ឈាយករណេតិ អនុបសម្បន្នេន សទ្ធិំ ឯកតោ សជ្ឈាយករណេ។ តស្ស សន្តិកេ ឧទ្ទេសគ្គហណេតិ អនុបសម្បន្នស្ស សន្តិកេ ឧទ្ទេសគ្គហណេ។ យេភុយ្យេន បគុណគន្ថំ ភណន្តស្សាតិ សចេ ឯកគាថាយ ឯកោ បាទោ នាគច្ឆតិ, អវសេសា អាគច្ឆន្តិ, អយំ យេភុយ្យេន បគុណគន្ថោ នាម។ ឯតេន នយេន សុត្តេបិ វេទិតព្ពោ, តំ ភណន្តស្ស។ ឱសារេន្តស្ស ចាតិ បរិសាមជ្ឈេ សុត្តំ ឧច្ចារេន្តស្ស ច។
Sajjhāyakaraṇeti anupasampannena saddhiṃ ekato sajjhāyakaraṇe. Tassa santike uddesaggahaṇeti anupasampannassa santike uddesaggahaṇe. Yebhuyyena paguṇaganthaṃ bhaṇantassāti sace ekagāthāya eko pādo nāgacchati, avasesā āgacchanti, ayaṃ yebhuyyena paguṇagantho nāma. Etena nayena suttepi veditabbo, taṃ bhaṇantassa. Osārentassa cāti parisāmajjhe suttaṃ uccārentassa ca.
បទសោធម្មសិក្ខាបទវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
