| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
೪. ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ
4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
೪೫. ಚತುತ್ಥೇ ಏಕತೋತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ। ಪುರಿಮಬ್ಯಞ್ಜನೇನ ಸದಿಸಂ ಪಚ್ಛಾಬ್ಯಞ್ಜನನ್ತಿ ‘‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚ’’ನ್ತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚ-ಸದ್ದೇನ ಸದಿಸಂ ‘‘ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥ ಅನಿಚ್ಚ-ಸದ್ದಂ ವದತಿ। ಅಕ್ಖರಸಮೂಹೋತಿ ಅವಿಭತ್ತಿಕೋ ಅಕ್ಖರಸಮೂಹೋ। ಅಕ್ಖರಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಸಮೂಹೋ ಪದನ್ತಿ ವಿಭತ್ತಿಅನ್ತಂ ಪದಮಾಹ। ವಿಭತ್ತಿಅನ್ತಮೇವ ಪದಂ ಗಹೇತ್ವಾ ‘‘ಪಠಮಪದಂ ಪದಮೇವ, ದುತಿಯಂ ಅನುಪದ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
45. Catutthe ekatoti anupasampannena saddhiṃ. Purimabyañjanena sadisaṃ pacchābyañjananti ‘‘rūpaṃ anicca’’nti ettha anicca-saddena sadisaṃ ‘‘vedanā aniccā’’ti ettha anicca-saddaṃ vadati. Akkharasamūhoti avibhattiko akkharasamūho. Akkharānubyañjanasamūho padanti vibhattiantaṃ padamāha. Vibhattiantameva padaṃ gahetvā ‘‘paṭhamapadaṃ padameva, dutiyaṃ anupada’’nti vuttaṃ.
ಏಕಂ ಪದನ್ತಿ ಗಾಥಾಪದಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಪದಗಣನಾಯಾತಿ ಗಾಥಾಪದಗಣನಾಯ। ಅಪಾಪುಣಿತ್ವಾತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಕಥೇತ್ವಾ। ರುನ್ತಿ ಓಪಾತೇತೀತಿ ಏತ್ಥ ಅನುನಾಸಿಕೋ ಆಗಮವಸೇನ ವುತ್ತೋ, ಸಂಯೋಗಪುಬ್ಬಸ್ಸ ರಸ್ಸತ್ತಂ ಕತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ತೇನಾಹ ‘‘ರೂ-ಕಾರಮತ್ತಮೇವಾ’’ತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ‘‘ರೂಪಂ ಅನಿಚ್ಚನ್ತಿ ಭಣ ಸಾಮಣೇರಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಸಚೇ ರೂ-ಕಾರಂ ಅವತ್ವಾ ರು-ಇತಿ ರಸ್ಸಂ ಕತ್ವಾ ವದತಿ, ಅಞ್ಞಂ ಭಣಿತಂ ನಾಮ ಹೋತಿ, ತಸ್ಮಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಏವಞ್ಚ ಕತ್ವಾ ‘‘ವೇದನಾ ಅನಿಚ್ಚಾ’’ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಅನಿಚ್ಚ-ಸದ್ದಮತ್ತೇನೇವ ಆಪತ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ಏಸ ನಯೋತಿ ಏಕಮೇವಕ್ಖರಂ ವತ್ವಾ ಠಾನಂ। ‘‘ಮನೋಪುಬ್ಬಙ್ಗಮಾ ಧಮ್ಮಾ’’ತಿ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಹಿ ಮ-ಕಾರಮತ್ತಮೇವ ವತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ‘‘ಏವಂ ಮೇ ಸುತ’’ನ್ತಿಆದಿಸುತ್ತಂ ಭಣಾಪಿಯಮಾನೋ ಏ-ಕಾರಂ ವತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ ಚೇ, ಅನ್ವಕ್ಖರೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ, ಅಪರಿಪುಣ್ಣಪದಂ ವತ್ವಾ ಠಿತೇ ಅನುಬ್ಯಞ್ಜನೇನ। ಪದೇಸು ಏಕಂ ಪಠಮಪದಂ ವಿರಜ್ಝತಿ, ದುತಿಯೇನ ಅನುಪದೇನ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಂ।
Ekaṃ padanti gāthāpadaṃ sandhāya vadati. Padagaṇanāyāti gāthāpadagaṇanāya. Apāpuṇitvāti saddhiṃ akathetvā. Runti opātetīti ettha anunāsiko āgamavasena vutto, saṃyogapubbassa rassattaṃ katanti veditabbaṃ. Tenāha ‘‘rū-kāramattamevā’’ti. Ettha ca ‘‘rūpaṃ aniccanti bhaṇa sāmaṇerā’’ti vuccamāno sace rū-kāraṃ avatvā ru-iti rassaṃ katvā vadati, aññaṃ bhaṇitaṃ nāma hoti, tasmā anāpatti. Evañca katvā ‘‘vedanā aniccā’’ti etthāpi anicca-saddamatteneva āpatti hotīti veditabbaṃ. Esa nayoti ekamevakkharaṃ vatvā ṭhānaṃ. ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā’’ti vuccamāno hi ma-kāramattameva vatvā tiṭṭhati. ‘‘Evaṃ me suta’’ntiādisuttaṃ bhaṇāpiyamāno e-kāraṃ vatvā tiṭṭhati ce, anvakkharena pācittiyaṃ, aparipuṇṇapadaṃ vatvā ṭhite anubyañjanena. Padesu ekaṃ paṭhamapadaṃ virajjhati, dutiyena anupadena pācittiyaṃ.
ಅನಙ್ಗಣಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೫೭ ಆದಯೋ) ಸಮ್ಮಾದಿಟ್ಠಿಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೮೯ ಆದಯೋ) ಮಹಾವೇದಲ್ಲಞ್ಚ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೪೯ ಆದಯೋ) ಧಮ್ಮಸೇನಾಪತಿನಾ ಭಾಸಿತಂ, ಅನುಮಾನಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೮೧ ಆದಯೋ) ಮಹಾಮೋಗ್ಗಲ್ಲಾನತ್ಥೇರೇನ, ಚೂಳವೇದಲ್ಲಸುತ್ತಂ (ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೪೬೦ ಆದಯೋ) ಧಮ್ಮದಿನ್ನಾಯ ಥೇರಿಯಾ ಭಾಸಿತಂ। ಪಚ್ಚೇಕಬುದ್ಧಭಾಸಿತಮ್ಪಿ ಬುದ್ಧಭಾಸಿತೇಯೇವ ಸಙ್ಗಹಂ ಗಚ್ಛತಿ। ಅಟ್ಠಕಥಾನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಮಗಧಭಾಸಾಯ ವುತ್ತಂ ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಹಾರುಳ್ಹಂ ಅಟ್ಠಕಥಂ ಸನ್ಧಾಯ ವದತಿ। ಇದಾನಿಪಿ ‘‘ಯಥಾಪಿ ದೀಪಿಕೋ ನಾಮ, ನಿಲೀಯಿತ್ವಾ ಗಣ್ಹತೇ ಮಿಗೇ’’ತಿ (ಮಿ॰ ಪ॰ ೬.೧.೫) ಏವಮಾದಿಕಂ ಸಙ್ಗಹಾರುಳ್ಹಂ ಅಟ್ಠಕಥಾವಚನಂ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಪಾಳಿನಿಸ್ಸಿತೋತಿ ‘‘ಮಕ್ಕಟೀ ವಜ್ಜಿಪುತ್ತಾ ಚಾ’’ತಿಏವಮಾದಿನಾ (ಪಾರಾ॰ ೬೬) ಪಾಳಿಯಂಯೇವ ಆಗತೋ। ವಿವಟ್ಟೂಪನಿಸ್ಸಿತನ್ತಿ ನಿಬ್ಬಾನುಪನಿಸ್ಸಿತಂ। ವಿವಟ್ಟನಿಸ್ಸಿತಂ ಪನ ಸಾಮಞ್ಞತೋ ಗಹೇತಬ್ಬನ್ತಿ ಆಹ ‘‘ಕಿಞ್ಚಾಪೀ’’ತಿಆದಿ। ಥೇರಸ್ಸಾತಿ ನಾಗಸೇನತ್ಥೇರಸ್ಸ। ಮಗ್ಗಕಥಾದೀನಿ ಪಕರಣಾನಿ। ‘‘ಅಕ್ಖರೇನ ವಾಚೇತಿ, ಅಕ್ಖರಕ್ಖರೇ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ವತ್ತಬ್ಬೇ ‘‘ಅಕ್ಖರಾಯ ವಾಚೇತಿ, ಅಕ್ಖರಕ್ಖರಾಯ ಆಪತ್ತಿ ಪಾಚಿತ್ತಿಯಸ್ಸಾ’’ತಿ ಪಾಳಿಯಂ ವುತ್ತಂ।
Anaṅgaṇasuttaṃ (ma. ni. 1.57 ādayo) sammādiṭṭhisuttaṃ (ma. ni. 1.89 ādayo) mahāvedallañca (ma. ni. 1.449 ādayo) dhammasenāpatinā bhāsitaṃ, anumānasuttaṃ (ma. ni. 1.181 ādayo) mahāmoggallānattherena, cūḷavedallasuttaṃ (ma. ni. 1.460 ādayo) dhammadinnāya theriyā bhāsitaṃ. Paccekabuddhabhāsitampi buddhabhāsiteyeva saṅgahaṃ gacchati. Aṭṭhakathānissitoti pubbe magadhabhāsāya vuttaṃ dhammasaṅgahāruḷhaṃ aṭṭhakathaṃ sandhāya vadati. Idānipi ‘‘yathāpi dīpiko nāma, nilīyitvā gaṇhate mige’’ti (mi. pa. 6.1.5) evamādikaṃ saṅgahāruḷhaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ gahetabbanti vadanti. Pāḷinissitoti ‘‘makkaṭī vajjiputtā cā’’tievamādinā (pārā. 66) pāḷiyaṃyeva āgato. Vivaṭṭūpanissitanti nibbānupanissitaṃ. Vivaṭṭanissitaṃ pana sāmaññato gahetabbanti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Therassāti nāgasenattherassa. Maggakathādīni pakaraṇāni. ‘‘Akkharena vāceti, akkharakkhare āpatti pācittiyassā’’ti vattabbe ‘‘akkharāya vāceti, akkharakkharāya āpatti pācittiyassā’’ti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
೪೮. ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸದ್ಧಿಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನೇನ ಸಹ ನಿಸೀದಿತ್ವಾ ಉದ್ದೇಸಂ ಗಣ್ಹನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ದಹರಭಿಕ್ಖು ನಿಸಿನ್ನೋ…ಪೇ॰… ಭಣತೋ ಅನಾಪತ್ತೀತಿ ಏತ್ಥ ದ್ವೀಸುಪಿ ಠಿತೇಸು ನಿಸಿನ್ನೇಸು ವಾ ಉಪಸಮ್ಪನ್ನಸ್ಸ ಭಣಾಮೀತಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿಯೇವ। ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾತಿ ಪರಿಸಪರಿಯನ್ತತೋ ದ್ವಾದಸಹತ್ಥಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ। ‘‘ನಿಸಿನ್ನೇ ವಾಚೇಮೀ’’ತಿ ಭಣನ್ತಸ್ಸಪಿ ಉಪಚಾರಂ ಮುಞ್ಚಿತ್ವಾ ನಿಸಿನ್ನತ್ತಾ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಸಚೇ ಪನ ದೂರೇ ನಿಸಿನ್ನಮ್ಪಿ ವಾಚೇಮೀತಿ ವಿಸುಂ ಸಲ್ಲಕ್ಖೇತ್ವಾ ಭಣತಿ, ಆಪತ್ತಿಯೇವ। ಏಕೋ ಪಾದೋ ನ ಆಗಚ್ಛತೀತಿ ಪುಬ್ಬೇ ಪಗುಣೋಯೇವ ಪಚ್ಛಾ ಅಸರನ್ತಸ್ಸ ನ ಆಗಚ್ಛತಿ, ತಂ ‘‘ಏವಂ ಭಣಾಹೀ’’ತಿ ಏಕತೋ ಭಣನ್ತಸ್ಸ ಅನಾಪತ್ತಿ। ಓಪಾತೇತೀತಿ ಸದ್ಧಿಂ ಕಥೇತಿ। ಸೇಸಮೇತ್ಥ ಉತ್ತಾನಮೇವ। ಅನುಪಸಮ್ಪನ್ನತಾ, ವುತ್ತಲಕ್ಖಣಧಮ್ಮಂ ಪದಸೋ ವಾಚನತಾ, ಏಕತೋ ಭಣನಞ್ಚಾತಿ ಇಮಾನೇತ್ಥ ತೀಣಿ ಅಙ್ಗಾನಿ।
48.Anupasampannena saddhiṃ gaṇhantassa anāpattīti anupasampannena saha nisīditvā uddesaṃ gaṇhantassa anāpatti vuttā. Daharabhikkhu nisinno…pe… bhaṇato anāpattīti ettha dvīsupi ṭhitesu nisinnesu vā upasampannassa bhaṇāmīti bhaṇantassa anāpattiyeva. Upacāraṃ muñcitvāti parisapariyantato dvādasahatthaṃ muñcitvā. ‘‘Nisinne vācemī’’ti bhaṇantassapi upacāraṃ muñcitvā nisinnattā anāpatti. Sace pana dūre nisinnampi vācemīti visuṃ sallakkhetvā bhaṇati, āpattiyeva. Eko pādo na āgacchatīti pubbe paguṇoyeva pacchā asarantassa na āgacchati, taṃ ‘‘evaṃ bhaṇāhī’’ti ekato bhaṇantassa anāpatti. Opātetīti saddhiṃ katheti. Sesamettha uttānameva. Anupasampannatā, vuttalakkhaṇadhammaṃ padaso vācanatā, ekato bhaṇanañcāti imānettha tīṇi aṅgāni.
ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ • Mahāvibhaṅga / ೧. ಮುಸಾವಾದವಗ್ಗೋ • 1. Musāvādavaggo
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಿಭಙ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ೪. ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ೪. ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ೪. ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದವಣ್ಣನಾ • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೪. ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಿಕ್ಖಾಪದಂ • 4. Padasodhammasikkhāpadaṃ
