Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
൪. പദസോധമ്മസിക്ഖാപദവണ്ണനാ
4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
൪൫. ചതുത്ഥേ ഏകതോതി അനുപസമ്പന്നേന സദ്ധിം. പുരിമബ്യഞ്ജനേന സദിസം പച്ഛാബ്യഞ്ജനന്തി ‘‘രൂപം അനിച്ച’’ന്തി ഏത്ഥ അനിച്ച-സദ്ദേന സദിസം ‘‘വേദനാ അനിച്ചാ’’തി ഏത്ഥ അനിച്ച-സദ്ദം വദതി. അക്ഖരസമൂഹോതി അവിഭത്തികോ അക്ഖരസമൂഹോ. അക്ഖരാനുബ്യഞ്ജനസമൂഹോ പദന്തി വിഭത്തിഅന്തം പദമാഹ. വിഭത്തിഅന്തമേവ പദം ഗഹേത്വാ ‘‘പഠമപദം പദമേവ, ദുതിയം അനുപദ’’ന്തി വുത്തം.
45. Catutthe ekatoti anupasampannena saddhiṃ. Purimabyañjanena sadisaṃ pacchābyañjananti ‘‘rūpaṃ anicca’’nti ettha anicca-saddena sadisaṃ ‘‘vedanā aniccā’’ti ettha anicca-saddaṃ vadati. Akkharasamūhoti avibhattiko akkharasamūho. Akkharānubyañjanasamūho padanti vibhattiantaṃ padamāha. Vibhattiantameva padaṃ gahetvā ‘‘paṭhamapadaṃ padameva, dutiyaṃ anupada’’nti vuttaṃ.
ഏകം പദന്തി ഗാഥാപദം സന്ധായ വദതി. പദഗണനായാതി ഗാഥാപദഗണനായ. അപാപുണിത്വാതി സദ്ധിം അകഥേത്വാ. രുന്തി ഓപാതേതീതി ഏത്ഥ അനുനാസികോ ആഗമവസേന വുത്തോ, സംയോഗപുബ്ബസ്സ രസ്സത്തം കതന്തി വേദിതബ്ബം. തേനാഹ ‘‘രൂ-കാരമത്തമേവാ’’തി. ഏത്ഥ ച ‘‘രൂപം അനിച്ചന്തി ഭണ സാമണേരാ’’തി വുച്ചമാനോ സചേ രൂ-കാരം അവത്വാ രു-ഇതി രസ്സം കത്വാ വദതി, അഞ്ഞം ഭണിതം നാമ ഹോതി, തസ്മാ അനാപത്തി. ഏവഞ്ച കത്വാ ‘‘വേദനാ അനിച്ചാ’’തി ഏത്ഥാപി അനിച്ച-സദ്ദമത്തേനേവ ആപത്തി ഹോതീതി വേദിതബ്ബം. ഏസ നയോതി ഏകമേവക്ഖരം വത്വാ ഠാനം. ‘‘മനോപുബ്ബങ്ഗമാ ധമ്മാ’’തി വുച്ചമാനോ ഹി മ-കാരമത്തമേവ വത്വാ തിട്ഠതി. ‘‘ഏവം മേ സുത’’ന്തിആദിസുത്തം ഭണാപിയമാനോ ഏ-കാരം വത്വാ തിട്ഠതി ചേ, അന്വക്ഖരേന പാചിത്തിയം, അപരിപുണ്ണപദം വത്വാ ഠിതേ അനുബ്യഞ്ജനേന. പദേസു ഏകം പഠമപദം വിരജ്ഝതി, ദുതിയേന അനുപദേന പാചിത്തിയം.
Ekaṃ padanti gāthāpadaṃ sandhāya vadati. Padagaṇanāyāti gāthāpadagaṇanāya. Apāpuṇitvāti saddhiṃ akathetvā. Runti opātetīti ettha anunāsiko āgamavasena vutto, saṃyogapubbassa rassattaṃ katanti veditabbaṃ. Tenāha ‘‘rū-kāramattamevā’’ti. Ettha ca ‘‘rūpaṃ aniccanti bhaṇa sāmaṇerā’’ti vuccamāno sace rū-kāraṃ avatvā ru-iti rassaṃ katvā vadati, aññaṃ bhaṇitaṃ nāma hoti, tasmā anāpatti. Evañca katvā ‘‘vedanā aniccā’’ti etthāpi anicca-saddamatteneva āpatti hotīti veditabbaṃ. Esa nayoti ekamevakkharaṃ vatvā ṭhānaṃ. ‘‘Manopubbaṅgamā dhammā’’ti vuccamāno hi ma-kāramattameva vatvā tiṭṭhati. ‘‘Evaṃ me suta’’ntiādisuttaṃ bhaṇāpiyamāno e-kāraṃ vatvā tiṭṭhati ce, anvakkharena pācittiyaṃ, aparipuṇṇapadaṃ vatvā ṭhite anubyañjanena. Padesu ekaṃ paṭhamapadaṃ virajjhati, dutiyena anupadena pācittiyaṃ.
അനങ്ഗണസുത്തം (മ॰ നി॰ ൧.൫൭ ആദയോ) സമ്മാദിട്ഠിസുത്തം (മ॰ നി॰ ൧.൮൯ ആദയോ) മഹാവേദല്ലഞ്ച (മ॰ നി॰ ൧.൪൪൯ ആദയോ) ധമ്മസേനാപതിനാ ഭാസിതം, അനുമാനസുത്തം (മ॰ നി॰ ൧.൧൮൧ ആദയോ) മഹാമോഗ്ഗല്ലാനത്ഥേരേന, ചൂളവേദല്ലസുത്തം (മ॰ നി॰ ൧.൪൬൦ ആദയോ) ധമ്മദിന്നായ ഥേരിയാ ഭാസിതം. പച്ചേകബുദ്ധഭാസിതമ്പി ബുദ്ധഭാസിതേയേവ സങ്ഗഹം ഗച്ഛതി. അട്ഠകഥാനിസ്സിതോതി പുബ്ബേ മഗധഭാസായ വുത്തം ധമ്മസങ്ഗഹാരുള്ഹം അട്ഠകഥം സന്ധായ വദതി. ഇദാനിപി ‘‘യഥാപി ദീപികോ നാമ, നിലീയിത്വാ ഗണ്ഹതേ മിഗേ’’തി (മി॰ പ॰ ൬.൧.൫) ഏവമാദികം സങ്ഗഹാരുള്ഹം അട്ഠകഥാവചനം ഗഹേതബ്ബന്തി വദന്തി. പാളിനിസ്സിതോതി ‘‘മക്കടീ വജ്ജിപുത്താ ചാ’’തിഏവമാദിനാ (പാരാ॰ ൬൬) പാളിയംയേവ ആഗതോ. വിവട്ടൂപനിസ്സിതന്തി നിബ്ബാനുപനിസ്സിതം. വിവട്ടനിസ്സിതം പന സാമഞ്ഞതോ ഗഹേതബ്ബന്തി ആഹ ‘‘കിഞ്ചാപീ’’തിആദി. ഥേരസ്സാതി നാഗസേനത്ഥേരസ്സ. മഗ്ഗകഥാദീനി പകരണാനി. ‘‘അക്ഖരേന വാചേതി, അക്ഖരക്ഖരേ ആപത്തി പാചിത്തിയസ്സാ’’തി വത്തബ്ബേ ‘‘അക്ഖരായ വാചേതി, അക്ഖരക്ഖരായ ആപത്തി പാചിത്തിയസ്സാ’’തി പാളിയം വുത്തം.
Anaṅgaṇasuttaṃ (ma. ni. 1.57 ādayo) sammādiṭṭhisuttaṃ (ma. ni. 1.89 ādayo) mahāvedallañca (ma. ni. 1.449 ādayo) dhammasenāpatinā bhāsitaṃ, anumānasuttaṃ (ma. ni. 1.181 ādayo) mahāmoggallānattherena, cūḷavedallasuttaṃ (ma. ni. 1.460 ādayo) dhammadinnāya theriyā bhāsitaṃ. Paccekabuddhabhāsitampi buddhabhāsiteyeva saṅgahaṃ gacchati. Aṭṭhakathānissitoti pubbe magadhabhāsāya vuttaṃ dhammasaṅgahāruḷhaṃ aṭṭhakathaṃ sandhāya vadati. Idānipi ‘‘yathāpi dīpiko nāma, nilīyitvā gaṇhate mige’’ti (mi. pa. 6.1.5) evamādikaṃ saṅgahāruḷhaṃ aṭṭhakathāvacanaṃ gahetabbanti vadanti. Pāḷinissitoti ‘‘makkaṭī vajjiputtā cā’’tievamādinā (pārā. 66) pāḷiyaṃyeva āgato. Vivaṭṭūpanissitanti nibbānupanissitaṃ. Vivaṭṭanissitaṃ pana sāmaññato gahetabbanti āha ‘‘kiñcāpī’’tiādi. Therassāti nāgasenattherassa. Maggakathādīni pakaraṇāni. ‘‘Akkharena vāceti, akkharakkhare āpatti pācittiyassā’’ti vattabbe ‘‘akkharāya vāceti, akkharakkharāya āpatti pācittiyassā’’ti pāḷiyaṃ vuttaṃ.
൪൮. അനുപസമ്പന്നേന സദ്ധിം ഗണ്ഹന്തസ്സ അനാപത്തീതി അനുപസമ്പന്നേന സഹ നിസീദിത്വാ ഉദ്ദേസം ഗണ്ഹന്തസ്സ അനാപത്തി വുത്താ. ദഹരഭിക്ഖു നിസിന്നോ…പേ॰… ഭണതോ അനാപത്തീതി ഏത്ഥ ദ്വീസുപി ഠിതേസു നിസിന്നേസു വാ ഉപസമ്പന്നസ്സ ഭണാമീതി ഭണന്തസ്സ അനാപത്തിയേവ. ഉപചാരം മുഞ്ചിത്വാതി പരിസപരിയന്തതോ ദ്വാദസഹത്ഥം മുഞ്ചിത്വാ. ‘‘നിസിന്നേ വാചേമീ’’തി ഭണന്തസ്സപി ഉപചാരം മുഞ്ചിത്വാ നിസിന്നത്താ അനാപത്തി. സചേ പന ദൂരേ നിസിന്നമ്പി വാചേമീതി വിസും സല്ലക്ഖേത്വാ ഭണതി, ആപത്തിയേവ. ഏകോ പാദോ ന ആഗച്ഛതീതി പുബ്ബേ പഗുണോയേവ പച്ഛാ അസരന്തസ്സ ന ആഗച്ഛതി, തം ‘‘ഏവം ഭണാഹീ’’തി ഏകതോ ഭണന്തസ്സ അനാപത്തി. ഓപാതേതീതി സദ്ധിം കഥേതി. സേസമേത്ഥ ഉത്താനമേവ. അനുപസമ്പന്നതാ, വുത്തലക്ഖണധമ്മം പദസോ വാചനതാ, ഏകതോ ഭണനഞ്ചാതി ഇമാനേത്ഥ തീണി അങ്ഗാനി.
48.Anupasampannena saddhiṃ gaṇhantassa anāpattīti anupasampannena saha nisīditvā uddesaṃ gaṇhantassa anāpatti vuttā. Daharabhikkhu nisinno…pe… bhaṇato anāpattīti ettha dvīsupi ṭhitesu nisinnesu vā upasampannassa bhaṇāmīti bhaṇantassa anāpattiyeva. Upacāraṃ muñcitvāti parisapariyantato dvādasahatthaṃ muñcitvā. ‘‘Nisinne vācemī’’ti bhaṇantassapi upacāraṃ muñcitvā nisinnattā anāpatti. Sace pana dūre nisinnampi vācemīti visuṃ sallakkhetvā bhaṇati, āpattiyeva. Eko pādo na āgacchatīti pubbe paguṇoyeva pacchā asarantassa na āgacchati, taṃ ‘‘evaṃ bhaṇāhī’’ti ekato bhaṇantassa anāpatti. Opātetīti saddhiṃ katheti. Sesamettha uttānameva. Anupasampannatā, vuttalakkhaṇadhammaṃ padaso vācanatā, ekato bhaṇanañcāti imānettha tīṇi aṅgāni.
പദസോധമ്മസിക്ഖാപദവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
തിപിടക (മൂല) • Tipiṭaka (Mūla) / വിനയപിടക • Vinayapiṭaka / മഹാവിഭങ്ഗ • Mahāvibhaṅga / ൧. മുസാവാദവഗ്ഗോ • 1. Musāvādavaggo
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവിഭങ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ൪. പദസോധമ്മസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ൪. പദസോധമ്മസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വിമതിവിനോദനീ-ടീകാ • Vimativinodanī-ṭīkā / ൪. പദസോധമ്മസിക്ഖാപദവണ്ണനാ • 4. Padasodhammasikkhāpadavaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൪. പദസോധമ്മസിക്ഖാപദം • 4. Padasodhammasikkhāpadaṃ