| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติปฺปกรณ-ฎีกา • Nettippakaraṇa-ṭīkā |
๔. ปทฎฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา
4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
๒๒. เตสํ เตสนฺติ อนวเสสปริยาทานํ, เตน เย สุเตฺต วุตฺตา จ ธมฺมา, เย จ เตสํ การณภูตํ, เตสํ สเพฺพสมฺปีติ วุตฺตํ โหติฯ สพฺพธมฺมยาถาวอสมฺปฎิเวโธติ อิมมตฺถํ ทเสฺสตุํ ‘‘กตฺถ ปน โส’’ติอาทิ วุตฺตํฯ
22.Tesaṃtesanti anavasesapariyādānaṃ, tena ye sutte vuttā ca dhammā, ye ca tesaṃ kāraṇabhūtaṃ, tesaṃ sabbesampīti vuttaṃ hoti. Sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhoti imamatthaṃ dassetuṃ ‘‘kattha pana so’’tiādi vuttaṃ.
ปิยายิตพฺพชาติยนฺติ เปมนียสภาวํฯ มิจฺฉาปฎิปทาติ ปมาทาปตฺติ, มิจฺฉาภินิเวโส วาฯ เอกวารํ อุปฺปนฺนาปิ ปาณาติปาตเจตนา เวรปฺปสวนโต โทสสฺส, เอกวารํ อุปฺปนฺนาปิ ปมาทาปตฺติ, มิจฺฉาภินิเวโส วา โมหสฺส อุปฺปตฺติการณนฺติ ปาฬิยํ อวุตฺตมฺปิ นยโต นิทฺธาเรตพฺพนฺติ ทเสฺสโนฺต ‘‘โทสสฺส…เป.… อิมินาว นเยน อโตฺถ เวทิตโพฺพ’’ติ อาหฯ นิมิตฺตตฺถคฺคหณลกฺขณํ วณฺณสณฺฐานํ, อนุพฺยญฺชนตฺถคฺคหณลกฺขณํ อนุพฺยญฺชนนฺติ ‘‘นิมิตฺตานุพฺยญฺชนคฺคหณลกฺขณา’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ ตตฺถ นิมิตฺตํ อิตฺถิปุริสนิมิตฺตํฯ อนุพฺยญฺชนํ หตฺถปาทหสิตกถิตาทิฯ ผโสฺส ปจฺจโย เอติสฺสาติ ผสฺสปจฺจยา, ตํภาโว ผสฺสปจฺจยตาฯ อสฺสาเทติ เอตายาติ อสฺสาโท, ตณฺหาฯ
Piyāyitabbajātiyanti pemanīyasabhāvaṃ. Micchāpaṭipadāti pamādāpatti, micchābhiniveso vā. Ekavāraṃ uppannāpi pāṇātipātacetanā verappasavanato dosassa, ekavāraṃ uppannāpi pamādāpatti, micchābhiniveso vā mohassa uppattikāraṇanti pāḷiyaṃ avuttampi nayato niddhāretabbanti dassento ‘‘dosassa…pe… imināva nayena attho veditabbo’’ti āha. Nimittatthaggahaṇalakkhaṇaṃ vaṇṇasaṇṭhānaṃ, anubyañjanatthaggahaṇalakkhaṇaṃ anubyañjananti ‘‘nimittānubyañjanaggahaṇalakkhaṇā’’ti vuttaṃ. Tattha tattha nimittaṃ itthipurisanimittaṃ. Anubyañjanaṃ hatthapādahasitakathitādi. Phasso paccayo etissāti phassapaccayā, taṃbhāvo phassapaccayatā. Assādeti etāyāti assādo, taṇhā.
วตฺถูนิ เญยฺยธโมฺมติ อาห ‘‘วตฺถุอวิปฺปฎิปตฺติ วิสยสภาวปฎิเวโธ’’ติฯ อิธาธิเปฺปตํ สมฺมาปฎิปตฺติํ ทเสฺสตุํ ‘‘สีลสมาธิสมฺปทาน’’นฺติ วุตฺตํฯ เอกเทสุปลกฺขณวเสน, วณฺณคนฺธราคิสปฺปายวเสน วา ปาฬิยํ ‘‘วินีลกวิปุพฺพกคฺคหณลกฺขณา อสุภสญฺญา’’ติ วตฺวา ‘‘ตสฺสา นิพฺพิทาปทฎฺฐาน’’นฺติ วุตฺตํ นิพฺพิทํ ทเสฺสโนฺต ‘‘นิพฺพิทา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ตตฺถ ปริตสฺสนโต วิเสเสตุํ ‘‘ญาเณนา’’ติ วิเสสิตํฯ ตถา ปวตฺตนฺติ นิพฺพิทนากาเรน ปวตฺตนํฯ
Vatthūni ñeyyadhammoti āha ‘‘vatthuavippaṭipatti visayasabhāvapaṭivedho’’ti. Idhādhippetaṃ sammāpaṭipattiṃ dassetuṃ ‘‘sīlasamādhisampadāna’’nti vuttaṃ. Ekadesupalakkhaṇavasena, vaṇṇagandharāgisappāyavasena vā pāḷiyaṃ ‘‘vinīlakavipubbakaggahaṇalakkhaṇā asubhasaññā’’ti vatvā ‘‘tassā nibbidāpadaṭṭhāna’’nti vuttaṃ nibbidaṃ dassento ‘‘nibbidā’’tiādi vuttaṃ. Tattha paritassanato visesetuṃ ‘‘ñāṇenā’’ti visesitaṃ. Tathā pavattanti nibbidanākārena pavattanaṃ.
โยนิโส อุมฺมุชฺชนฺติยา วิเทหรโญฺญ ธีตาย รุจาย ชาติสฺสรญาณํ กมฺมสฺสกตญฺญาณสฺส การณํ อโหสิ, น ปน อสปฺปุริสูปนิสฺสยโต, อโยนิโส อุมฺมุชฺชนฺตสฺส ตเสฺสว รโญฺญ เสนาปติโน อลาตสฺส พีชกสฺส ทาสสฺสาติ อิมมตฺถํ ทเสฺสโนฺต ‘‘อิมสฺส จ…เป.… อุทาหริตโพฺพ’’ติ อาหฯ โสติ ปสาโทฯ อวตฺถาวิเสโสติ สมฺปยุตฺตธมฺมานํ อนาวิลภาวลกฺขิโต อวตฺถาเภโทฯ อายตนคโตติ ฐานคโต, รตนตฺตยวิสโยติ อโตฺถฯ ‘‘กาโย’’ติอาทินา อวตฺถาวิเสเสน วินา สภาวสิทฺธเมว ปทฎฺฐานํ ทเสฺสติฯ
Yoniso ummujjantiyā videharañño dhītāya rucāya jātissarañāṇaṃ kammassakataññāṇassa kāraṇaṃ ahosi, na pana asappurisūpanissayato, ayoniso ummujjantassa tasseva rañño senāpatino alātassa bījakassa dāsassāti imamatthaṃ dassento ‘‘imassa ca…pe… udāharitabbo’’ti āha. Soti pasādo. Avatthāvisesoti sampayuttadhammānaṃ anāvilabhāvalakkhito avatthābhedo. Āyatanagatoti ṭhānagato, ratanattayavisayoti attho. ‘‘Kāyo’’tiādinā avatthāvisesena vinā sabhāvasiddhameva padaṭṭhānaṃ dasseti.
อิมสฺมิํ จ ฐาเน ปาฬิยํ ปุเพฺพ เยสํ ธมฺมานํ ปทฎฺฐานํ นิทฺธาริตํ, เต ธมฺมา เยสํ ธมฺมานํ ปทฎฺฐานานิ โหนฺติ, เต ทเสฺสตุํ ‘‘อปโร นโย’’ติอาทิ อารทฺธนฺติ เวทิตพฺพํฯ อสฺสาทมนสิกาโร อโยนิโสมนสิการลกฺขโณ วุโตฺต นิทสฺสนมตฺตอโตฺถติ เวทิตโพฺพ, เยภุเยฺยน สตฺตานํ โลภวเสน อโยนิโสมนสิการา สํวตฺตนฺตีตฺติ ทสฺสนตฺถํ วา เอวํ วุตฺตํฯ อุปปตฺติ เอว โอปปจฺจยํ, ตสฺส ภาโว โอปปจฺจยิกนฺติ อาห ‘‘อุปปตฺติภวภาเวนา’’ติฯ ววตฺถิตภาโวติ ววตฺถิตภาโว รูปสฺส ทสฺสนาทิปฎินิยตารมฺมณกิจฺจตาฯ ภวสฺส องฺคานีติ ภวสฺส การณานิฯ ทุติเย องฺคานีติ อวยวา, กมฺมวฎฺฎมฺปิ วา การณงฺคภาเวน โยเชตพฺพํฯ
Imasmiṃ ca ṭhāne pāḷiyaṃ pubbe yesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānaṃ niddhāritaṃ, te dhammā yesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānāni honti, te dassetuṃ ‘‘aparo nayo’’tiādi āraddhanti veditabbaṃ. Assādamanasikāro ayonisomanasikāralakkhaṇo vutto nidassanamattaatthoti veditabbo, yebhuyyena sattānaṃ lobhavasena ayonisomanasikārā saṃvattantītti dassanatthaṃ vā evaṃ vuttaṃ. Upapatti eva opapaccayaṃ, tassa bhāvo opapaccayikanti āha ‘‘upapattibhavabhāvenā’’ti. Vavatthitabhāvoti vavatthitabhāvo rūpassa dassanādipaṭiniyatārammaṇakiccatā. Bhavassa aṅgānīti bhavassa kāraṇāni. Dutiye aṅgānīti avayavā, kammavaṭṭampi vā kāraṇaṅgabhāvena yojetabbaṃ.
กมฺมฎฺฐานสฺสาติ ภาวนาย พฺรูหนา วฑฺฒนาฯ เตสูติ ติตฺถญฺญุตาทีสุฯ กลฺยาณมิตฺตสฺส สมฺมเทว ปยิรุปาสนายปีติ ตํ นิสฺสาย ลเทฺธน สพฺพาย ธมฺมสฺสวเนน ธมฺมุปสํหิตํ ปาโมชฺชํ โหตีติ ติตฺถญฺญุตา ปีตญฺญุตาย ปทฎฺฐานํฯ เอวํ ยาย วิมุตฺติยา สติ วิมุตฺติญาณทสฺสนํ โหตีติ สา ตสฺส ปทฎฺฐานนฺติ อยมโตฺถ ปากโฎติ อาห ‘‘ปุริมานํ…เป.… สุวิเญฺญโยฺย เอวา’’ติฯ สห อธิฎฺฐาเนนาติ ญาตปริญฺญาย สทฺธิํฯ ญาตปริญฺญา หิ ตีรณปริญฺญาย อธิฎฺฐานํฯ เสสํ สุวิเญฺญยฺยเมวฯ
Kammaṭṭhānassāti bhāvanāya brūhanā vaḍḍhanā. Tesūti titthaññutādīsu. Kalyāṇamittassa sammadeva payirupāsanāyapīti taṃ nissāya laddhena sabbāya dhammassavanena dhammupasaṃhitaṃ pāmojjaṃ hotīti titthaññutā pītaññutāya padaṭṭhānaṃ. Evaṃ yāya vimuttiyā sati vimuttiñāṇadassanaṃ hotīti sā tassa padaṭṭhānanti ayamattho pākaṭoti āha ‘‘purimānaṃ…pe… suviññeyyo evā’’ti. Saha adhiṭṭhānenāti ñātapariññāya saddhiṃ. Ñātapariññā hi tīraṇapariññāya adhiṭṭhānaṃ. Sesaṃ suviññeyyameva.
ปทฎฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / ขุทฺทกนิกาย • Khuddakanikāya / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi / ๔. ปทฎฺฐานหารวิภโงฺค • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgo
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ๔. ปทฎฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī / ๔. ปทฎฺฐานหารวิภงฺควิภาวนา • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā
