| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
೪. ಪದಟ್ಠಾನಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ
4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
೨೨. ತತ್ಥ ಕತಮೋ ಪದಟ್ಠಾನೋ ಹಾರೋತಿಆದಿ ಪದಟ್ಠಾನಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ। ತತ್ಥ ಯಸ್ಮಾ ‘‘ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಇದಂ ಇಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ತೇಸಂ ತೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಭೂತಧಮ್ಮವಿಭಾವನಲಕ್ಖಣೋ ಪದಟ್ಠಾನೋ ಹಾರೋ, ತಸ್ಮಾ ಪವತ್ತಿಯಾ ಮೂಲಭೂತಂ ಅವಿಜ್ಜಂ ಆದಿಂ ಕತ್ವಾ ಸಭಾವಧಮ್ಮಾನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಆಸನ್ನಕಾರಣಂ ನಿದ್ಧಾರೇನ್ತೋ ಅವಿಜ್ಜಾಯ ಸಭಾವಂ ನಿದ್ದಿಸತಿ ‘‘ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಯಾಥಾವಅಸಮ್ಪಟಿವೇಧಲಕ್ಖಣಾ ಅವಿಜ್ಜಾ’’ತಿ। ತಸ್ಸತ್ಥೋ – ಸಬ್ಬೇಸಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಅವಿಪರೀತಸಭಾವೋ ನ ಸಮ್ಪಟಿವಿಜ್ಝೀಯತಿ ಏತೇನಾತಿ ಸಬ್ಬಧಮ್ಮಯಾಥಾವಅಸಮ್ಪಟಿವೇಧೋ। ಸೋ ಲಕ್ಖಣಂ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ಸಾ ತಥಾ ವುತ್ತಾ। ಏತೇನ ಧಮ್ಮಸಭಾವಪ್ಪಟಿಚ್ಛಾದನಲಕ್ಖಣಾ ಅವಿಜ್ಜಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಅಥ ವಾ ಸಮ್ಮಾ ಪಟಿವೇಧೋ ಸಮ್ಪಟಿವೇಧೋ। ತಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋ ಅಸಮ್ಪಟಿವೇಧೋ। ಕತ್ಥ ಪನ ಸೋ ಸಮ್ಪಟಿವೇಧಸ್ಸ ಪಟಿಪಕ್ಖೋತಿ ಆಹ – ‘‘ಸಬ್ಬ…ಪೇ॰… ಲಕ್ಖಣಾ’’ತಿ। ಯಸ್ಮಾ ಪನ ಅಸುಭೇ ಸುಭನ್ತಿಆದಿವಿಪಲ್ಲಾಸೇ ಸತಿ ತತ್ಥ ಸಮ್ಮೋಹೋ ಉಪರೂಪರಿ ಜಾಯತಿಯೇವ ನ ಹಾಯತಿ, ತಸ್ಮಾ ‘‘ತಸ್ಸಾ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
22.Tattha katamo padaṭṭhāno hārotiādi padaṭṭhānahāravibhaṅgo. Tattha yasmā ‘‘idaṃ imassa padaṭṭhānaṃ, idaṃ imassa padaṭṭhāna’’nti tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānabhūtadhammavibhāvanalakkhaṇo padaṭṭhāno hāro, tasmā pavattiyā mūlabhūtaṃ avijjaṃ ādiṃ katvā sabhāvadhammānaṃ padaṭṭhānaṃ āsannakāraṇaṃ niddhārento avijjāya sabhāvaṃ niddisati ‘‘sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā avijjā’’ti. Tassattho – sabbesaṃ dhammānaṃ aviparītasabhāvo na sampaṭivijjhīyati etenāti sabbadhammayāthāvaasampaṭivedho. So lakkhaṇaṃ etissāti sā tathā vuttā. Etena dhammasabhāvappaṭicchādanalakkhaṇā avijjāti vuttaṃ hoti. Atha vā sammā paṭivedho sampaṭivedho. Tassa paṭipakkho asampaṭivedho. Kattha pana so sampaṭivedhassa paṭipakkhoti āha – ‘‘sabba…pe… lakkhaṇā’’ti. Yasmā pana asubhe subhantiādivipallāse sati tattha sammoho uparūpari jāyatiyeva na hāyati, tasmā ‘‘tassā vipallāsā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
ಪಿಯರೂಪಂ ಸಾತರೂಪನ್ತಿ ಪಿಯಾಯಿತಬ್ಬಜಾತಿಯಂ ಇಟ್ಠಜಾತಿಯಞ್ಚ ಪದಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಯಂ ಲೋಕೇ ಪಿಯರೂಪಂ ಸಾತರೂಪಂ ಏತ್ಥೇಸಾ ತಣ್ಹಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜಮಾನಾ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀ’’ತಿ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೨.೪೦೦; ಮ॰ ನಿ॰ ೧.೧೩೩; ವಿಭ॰ ೨೦೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ। ಅದಿನ್ನಾದಾನನ್ತಿ ಅದಿನ್ನಾದಾನಚೇತನಾ। ಸಾ ಹಿ ಏಕವಾರಂ ಉಪ್ಪನ್ನಾಪಿ ಅನಾದೀನವದಸ್ಸಿತಾಯ ಲೋಭಸ್ಸ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ ಹೋತೀತಿ ತಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತಂ। ದೋಸಸ್ಸ ಪಾಣಾತಿಪಾತೋ ಪದಟ್ಠಾನಂ, ಮೋಹಸ್ಸ ಮಿಚ್ಛಾಪಟಿಪದಾ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಇಮಿನಾವ ನಯೇನ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ವಣ್ಣಸಣ್ಠಾನಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣಾತಿ ನಿಮಿತ್ತಾನುಬ್ಯಞ್ಜನಗ್ಗಹಣಲಕ್ಖಣಾ। ಸುಖಸಞ್ಞಾಯ ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಉಪಗಮನಲಕ್ಖಣತಾ ಫಸ್ಸಪಚ್ಚಯತಾವ ವುತ್ತಾ। ‘‘ಫುಟ್ಠೋ ಸಞ್ಜಾನಾತೀ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೪.೯೩) ಹಿ ವುತ್ತಂ । ಅಸ್ಸಾದೋತಿ ತಣ್ಹಾ। ಸಙ್ಖತಲಕ್ಖಣಾನಿ ಉಪ್ಪಾದವಯಞ್ಞಥತ್ತಾನಿ। ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ನಿಚ್ಚಗ್ಗಹಣಂ ವಿಞ್ಞಾಣಾಧೀನನ್ತಿ ನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾಯ ವಿಞ್ಞಾಣಪದಟ್ಠಾನತಾ ವುತ್ತಾ। ತಥಾ ಹಿ ಸೋ ಭಿಕ್ಖು ತಂಯೇವ ವಿಞ್ಞಾಣಂ ಸನ್ಧಾವತಿ ಸಂಸರತೀತಿ ವಿಞ್ಞಾಣವಿಸಯಮೇವ ಅತ್ತನೋ ನಿಚ್ಚಗ್ಗಾಹಂ ಪವೇದೇಸಿ। ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಖನ್ಧಾನಂ ಯದಿ ಅನಿಚ್ಚತಾ ದುಕ್ಖತಾ ಚ ಸುದಿಟ್ಠಾ, ಅತ್ತಸಞ್ಞಾ ಸುಖಸಞ್ಞಾ ಅನವಕಾಸಾತಿ ಆಹ – ‘‘ಅನಿಚ್ಚಸಞ್ಞಾದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾಅಸಮನುಪಸ್ಸನಲಕ್ಖಣಾ ಅತ್ತಸಞ್ಞಾ’’ತಿ। ‘‘ಯದನಿಚ್ಚಂ ತಂ ದುಕ್ಖಂ, ಯಂ ದುಕ್ಖಂ ತದನತ್ತಾ’’ತಿ (ಸಂ॰ ನಿ॰ ೩.೧೫) ಹಿ ವುತ್ತಂ।
Piyarūpaṃ sātarūpanti piyāyitabbajātiyaṃ iṭṭhajātiyañca padaṭṭhānaṃ. ‘‘Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133; vibha. 203) hi vuttaṃ. Adinnādānanti adinnādānacetanā. Sā hi ekavāraṃ uppannāpi anādīnavadassitāya lobhassa uppattikāraṇaṃ hotīti tassa padaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Dosassa pāṇātipāto padaṭṭhānaṃ, mohassa micchāpaṭipadā padaṭṭhānanti etthāpi imināva nayena attho veditabbo. Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇāti nimittānubyañjanaggahaṇalakkhaṇā. Sukhasaññāya phassassa upagamanalakkhaṇatā phassapaccayatāva vuttā. ‘‘Phuṭṭho sañjānātī’’ti (saṃ. ni. 4.93) hi vuttaṃ . Assādoti taṇhā. Saṅkhatalakkhaṇāni uppādavayaññathattāni. Yebhuyyena niccaggahaṇaṃ viññāṇādhīnanti niccasaññāya viññāṇapadaṭṭhānatā vuttā. Tathā hi so bhikkhu taṃyeva viññāṇaṃ sandhāvati saṃsaratīti viññāṇavisayameva attano niccaggāhaṃ pavedesi. Pañcannaṃ khandhānaṃ yadi aniccatā dukkhatā ca sudiṭṭhā, attasaññā sukhasaññā anavakāsāti āha – ‘‘aniccasaññādukkhasaññāasamanupassanalakkhaṇā attasaññā’’ti. ‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) hi vuttaṃ.
ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಅತ್ತಾಭಿನಿವೇಸೋ ಅರೂಪಧಮ್ಮೇಸೂತಿ ಆಹ – ‘‘ತಸ್ಸಾ ನಾಮಕಾಯೋ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಸಬ್ಬಂ ನೇಯ್ಯನ್ತಿ ಚತ್ತಾರಿ ಸಚ್ಚಾನಿ ಚತುಸಚ್ಚವಿನಿಮುತ್ತಸ್ಸ ಞೇಯ್ಯಸ್ಸ ಅಭಾವತೋ। ಚಿತ್ತವಿಕ್ಖೇಪಪಟಿಸಂಹರಣಂ ಉದ್ಧಚ್ಚವಿಕ್ಖಮ್ಭನಂ। ಅಸುಭಾತಿ ಅಸುಭಾನುಪಸ್ಸನಾ, ಪಟಿಭಾಗನಿಮಿತ್ತಭೂತಾ ಅಸುಭಾ ಏವ ವಾ, ತಣ್ಹಾಪಟಿಪಕ್ಖತ್ತಾ ಸಮಥಸ್ಸ ಅಸುಭಾ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಅಭಿಜ್ಝಾಯ ತನುಕರಣತೋ ಅದಿನ್ನಾದಾನಾವೇರಮಣೀ ಅಲೋಭಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ತಥಾ ಬ್ಯಾಪಾದಸ್ಸ ತನುಕರಣತೋ ಪಾಣಾತಿಪಾತಾವೇರಮಣೀ ಅದೋಸಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಾ। ವತ್ಥುಅವಿಪ್ಪಟಿಪತ್ತಿ ವಿಸಯಸಭಾವಪಟಿವೇಧೋ, ಸಮ್ಮಾಪಟಿಪತ್ತಿ ಸೀಲಸಮಾಧಿಸಮ್ಪದಾನಂ ನಿಬ್ಬಿದಾಞಾಣೇನ ಅನಭಿರತಿಞಾಣಮೇವ ವಾ ತಥಾ ಪವತ್ತಂ। ಸಬ್ಬಾಪಿ ವೇದನಾ ದುಕ್ಖದುಕ್ಖತಾದಿಭಾವತೋ ದುಕ್ಖನ್ತಿ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ – ‘‘ದುಕ್ಖಸಞ್ಞಾಯ ವೇದನಾ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಧಮ್ಮಸಞ್ಞಾತಿ ಧಮ್ಮಮತ್ತನ್ತಿ ಸಞ್ಞಾ।
Yebhuyyena attābhiniveso arūpadhammesūti āha – ‘‘tassā nāmakāyo padaṭṭhāna’’nti. Sabbaṃ neyyanti cattāri saccāni catusaccavinimuttassa ñeyyassa abhāvato. Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇaṃ uddhaccavikkhambhanaṃ. Asubhāti asubhānupassanā, paṭibhāganimittabhūtā asubhā eva vā, taṇhāpaṭipakkhattā samathassa asubhā padaṭṭhānanti vuttaṃ. Abhijjhāya tanukaraṇato adinnādānāveramaṇī alobhassa padaṭṭhānanti vuttā. Tathā byāpādassa tanukaraṇato pāṇātipātāveramaṇī adosassa padaṭṭhānanti vuttā. Vatthuavippaṭipatti visayasabhāvapaṭivedho, sammāpaṭipatti sīlasamādhisampadānaṃ nibbidāñāṇena anabhiratiñāṇameva vā tathā pavattaṃ. Sabbāpi vedanā dukkhadukkhatādibhāvato dukkhanti katvā vuttaṃ – ‘‘dukkhasaññāya vedanā padaṭṭhāna’’nti. Dhammasaññāti dhammamattanti saññā.
ಸತ್ತಾನಂ ಕಾಯೇ ಅವೀತರಾಗತಾ ಪಞ್ಚನ್ನಂ ಅಜ್ಝತ್ತಿಕಾಯತನಾನಂ ವಸೇನ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಪಞ್ಚಿನ್ದ್ರಿಯಾನಿ ರೂಪೀನಿ ರೂಪರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಕಾಯೋ ಹಿ ಇಧ ರೂಪನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ। ವಿಸೇಸತೋ ಝಾನನಿಸ್ಸಯಭೂತೇ ಮನಾಯತನೇ ಚ ನಿಕನ್ತಿ ಹೋತೀತಿ ಆಹ – ‘‘ಛಟ್ಠಾಯತನಂ ಭವರಾಗಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಏದಿಸಂ ಮಾ ರೂಪಂ ನಿಬ್ಬತ್ತತು, ಮಾ ಏದಿಸೀ ವೇದನಾತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಾ ರೂಪಾದಿಅಭಿನನ್ದನಾ ನಿಬ್ಬತ್ತಭವಾನುಪಸ್ಸಿತಾ। ಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸಾತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞ್ಞಾಣದಸ್ಸನಸ್ಸ। ಯೋನಿಸೋಮನಸಿಕಾರವತೋ ಹಿ ಪುಬ್ಬೇನಿವಾಸಾನುಸ್ಸತಿ ಕಮ್ಮಸ್ಸಕತಞ್ಞಾಣಸ್ಸ ಕಾರಣಂ ಹೋತಿ, ನ ಅಯೋನಿಸೋ ಉಮ್ಮುಜ್ಜನ್ತಸ್ಸ। ಇಮಸ್ಸ ಚ ಅತ್ಥಸ್ಸ ವಿಭಾವನತ್ಥಂ ಮಹಾನಾರದಕಸ್ಸಪಜಾತಕಂ (ಜಾ॰ ೨.೨೨.೧೧೫೩ ಆದಯೋ), ಬ್ರಹ್ಮಜಾಲೇ (ದೀ॰ ನಿ॰ ೧.೩೮ ಆದಯೋ) ಏಕಚ್ಚಸಸ್ಸತವಾದೋ ಚ ಉದಾಹರಿತಬ್ಬೋ। ‘‘ಓಕಪ್ಪನಲಕ್ಖಣಾ’’ತಿಆದಿನಾ ಸದ್ಧಾಪಸಾದಾನಂ ವಿಸೇಸಂ ದಸ್ಸೇತಿ। ಸೋ ಪನ ಸದ್ಧಾಯಯೇವ ಅವತ್ಥಾವಿಸೇಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ತತ್ಥ ಓಕಪ್ಪನಂ ಸದ್ದಹನವಸೇನ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಓಗಾಹಣಂ ನಿಚ್ಛಯೋ। ಅನಾವಿಲತಾ ಅಸ್ಸದ್ಧಿಯಾಪಗಮೇನ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ಅಕಾಲುಸ್ಸಿಯತಾ। ಅಭಿಪತ್ಥಿಯನಾ ಸದ್ದಹನಮೇವ। ಅವೇಚ್ಚಪಸಾದೋ ಪಞ್ಞಾಸಹಿತೋ ಆಯತನಗತೋ ಅಭಿಪ್ಪಸಾದೋ। ಅಪಿಲಾಪನಂ ಅಸಮ್ಮೋಸೋ ನಿಮುಜ್ಜಿತ್ವಾ ವಿಯ ಆರಮ್ಮಣಸ್ಸ ಓಗಾಹಣಂ ವಾ, ಏತ್ಥ ಚ ಸದ್ಧಾದೀನಂ ಪಸಾದಸದ್ಧಾಸಮ್ಮಪ್ಪಧಾನಸತಿಪಟ್ಠಾನಝಾನಙ್ಗಾನಿ ಯಥಾಕ್ಕಮಂ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವದನ್ತೇನ ಅವತ್ಥಾವಿಸೇಸವಸೇನ ಪದಟ್ಠಾನಭಾವೋ ವುತ್ತೋತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಸತಿಸಮಾಧೀನಂ ವಾ ಕಾಯಾದಯೋ ಸತಿಪಟ್ಠಾನಾತಿ। ವಿತಕ್ಕಾದಯೋ ಚ ಝಾನಾನೀತಿ ಪದಟ್ಠಾನಭಾವೇನ ವುತ್ತಾ।
Sattānaṃ kāye avītarāgatā pañcannaṃ ajjhattikāyatanānaṃ vasena hotīti āha – ‘‘pañcindriyāni rūpīni rūparāgassa padaṭṭhāna’’nti. Kāyo hi idha rūpanti adhippeto. Visesato jhānanissayabhūte manāyatane ca nikanti hotīti āha – ‘‘chaṭṭhāyatanaṃ bhavarāgassa padaṭṭhāna’’nti. Edisaṃ mā rūpaṃ nibbattatu, mā edisī vedanāti evaṃ pavattā rūpādiabhinandanā nibbattabhavānupassitā. Ñāṇadassanassāti kammassakataññāṇadassanassa. Yonisomanasikāravato hi pubbenivāsānussati kammassakataññāṇassa kāraṇaṃ hoti, na ayoniso ummujjantassa. Imassa ca atthassa vibhāvanatthaṃ mahānāradakassapajātakaṃ (jā. 2.22.1153 ādayo), brahmajāle (dī. ni. 1.38 ādayo) ekaccasassatavādo ca udāharitabbo. ‘‘Okappanalakkhaṇā’’tiādinā saddhāpasādānaṃ visesaṃ dasseti. So pana saddhāyayeva avatthāviseso daṭṭhabbo. Tattha okappanaṃ saddahanavasena ārammaṇassa ogāhaṇaṃ nicchayo. Anāvilatā assaddhiyāpagamena cittassa akālussiyatā. Abhipatthiyanā saddahanameva. Aveccapasādo paññāsahito āyatanagato abhippasādo. Apilāpanaṃ asammoso nimujjitvā viya ārammaṇassa ogāhaṇaṃ vā, ettha ca saddhādīnaṃ pasādasaddhāsammappadhānasatipaṭṭhānajhānaṅgāni yathākkamaṃ padaṭṭhānanti vadantena avatthāvisesavasena padaṭṭhānabhāvo vuttoti daṭṭhabbaṃ. Satisamādhīnaṃ vā kāyādayo satipaṭṭhānāti. Vitakkādayo ca jhānānīti padaṭṭhānabhāvena vuttā.
ಅಸ್ಸಾದಮನಸಿಕಾರೋ ಸಂಯೋಜನೀಯೇಸು ಧಮ್ಮೇಸು ಅಸ್ಸಾದಾನುಪಸ್ಸಿತಾ। ಪುನಬ್ಭವವಿರೋಹಣಾತಿ ಪುನಬ್ಭವಾಯ ವಿರೋಹಣಾ, ಪುನಬ್ಭವನಿಬ್ಬತ್ತನಾರಹತಾ ವಿಪಾಕಧಮ್ಮತಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಓಪಪಚ್ಚಯಿಕನಿಬ್ಬತ್ತಿಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಉಪಪತ್ತಿಭವಭಾವೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತನಸಭಾವಂ। ನಾಮಕಾಯರೂಪಕಾಯಸಙ್ಘಾತಲಕ್ಖಣನ್ತಿ ಅರೂಪರೂಪಕಾಯಾನಂ ಸಮೂಹಿಯಭಾವಂ। ಇನ್ದ್ರಿಯವವತ್ಥಾನನ್ತಿ ಚಕ್ಖಾದೀನಂ ಛನ್ನಂ ಇನ್ದ್ರಿಯಾನಂ ವವತ್ಥಿತಭಾವೋ। ಓಪಪಚ್ಚಯಿಕನ್ತಿ ಉಪಪತ್ತಿಕ್ಖನ್ಧನಿಬ್ಬತ್ತಕಂ। ಉಪಧೀತಿ ಅತ್ತಭಾವೋ। ಅತ್ತನೋ ಪಿಯಸ್ಸ ಮರಣಂ ಚಿನ್ತೇನ್ತಸ್ಸ ಬಾಲಸ್ಸ ಯೇಭುಯ್ಯೇನ ಸೋಕೋ ಉಪ್ಪಜ್ಜತೀತಿ ಮರಣಂ ಸೋಕಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಉಸ್ಸುಕ್ಕಂ ಚೇತಸೋ ಸನ್ತಾಪೋ। ಓದಹನನ್ತಿ ಅವದಹನಂ। ಅತ್ತನೋ ನಿಸ್ಸಯಸ್ಸ ಸನ್ತಪನಮೇವ ಭವಸ್ಸಾತಿ ವುತ್ತಂ ಭವಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಇಮಾನೀ’’ತಿಆದಿ ವುತ್ತಂ। ತತ್ಥ ಭವಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾನಿ ಭವಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಚ ಅಙ್ಗಾನಿ ಭವಙ್ಗಾನಿ। ತೇಸು ಕಿಲೇಸಾ ಭವಸ್ಸ ಅಙ್ಗಾನಿ। ಕಮ್ಮವಿಪಾಕವಟ್ಟಂ ಭವಸಙ್ಖಾತಾನಿ ಅಙ್ಗಾನಿ। ಸಮಗ್ಗಾನೀತಿ ಸಬ್ಬಾನಿ। ಖನ್ಧಾಯತನಾದೀನಂ ಅಪರಾಪರುಪ್ಪತ್ತಿಸಂಸರಣಂ ಸಂಸಾರೋ। ತಸ್ಸ ಪುರಿಮಪುರಿಮಜಾತಿನಿಪ್ಫನ್ನಂ ಕಿಲೇಸಾದಿವಟ್ಟಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ಆಹ – ‘‘ಭವೋ ಸಂಸಾರಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ। ಸಮ್ಪಾಪಕಹೇತುಭಾವಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಮಗ್ಗೋ ನಿರೋಧಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Assādamanasikāro saṃyojanīyesu dhammesu assādānupassitā. Punabbhavavirohaṇāti punabbhavāya virohaṇā, punabbhavanibbattanārahatā vipākadhammatāti attho. Opapaccayikanibbattilakkhaṇanti upapattibhavabhāvena nibbattanasabhāvaṃ. Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇanti arūparūpakāyānaṃ samūhiyabhāvaṃ. Indriyavavatthānanti cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ vavatthitabhāvo. Opapaccayikanti upapattikkhandhanibbattakaṃ. Upadhīti attabhāvo. Attano piyassa maraṇaṃ cintentassa bālassa yebhuyyena soko uppajjatīti maraṇaṃ sokassa padaṭṭhānanti vuttaṃ. Ussukkaṃ cetaso santāpo. Odahananti avadahanaṃ. Attano nissayassa santapanameva bhavassāti vuttaṃ bhavaṃ dassetuṃ ‘‘imānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhavassa aṅgāni bhavasaṅkhātāni ca aṅgāni bhavaṅgāni. Tesu kilesā bhavassa aṅgāni. Kammavipākavaṭṭaṃ bhavasaṅkhātāni aṅgāni. Samaggānīti sabbāni. Khandhāyatanādīnaṃ aparāparuppattisaṃsaraṇaṃ saṃsāro. Tassa purimapurimajātinipphannaṃ kilesādivaṭṭaṃ kāraṇanti āha – ‘‘bhavo saṃsārassa padaṭṭhāna’’nti. Sampāpakahetubhāvaṃ sandhāya ‘‘maggo nirodhassa padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನೋಗಾಹಕಸ್ಸ ಓತರಣಟ್ಠಾನತಾಯ ಬಹುಸ್ಸುತೋ ತಿತ್ಥಂ ನಾಮ, ತಸ್ಸ ಸಮ್ಮಾಪಯಿರುಪಾಸನಾ ತಿತ್ಥಞ್ಞುತಾ। ಧಮ್ಮೂಪಸಞ್ಹಿತಂ ಪಾಮೋಜ್ಜಂ ಪೀತಂ ನಾಮ, ಸಪ್ಪಾಯಧಮ್ಮಸ್ಸವನೇನ ತಂ ಉಪ್ಪಾದೇತ್ವಾ ಕಮ್ಮಟ್ಠಾನಸ್ಸ ಬ್ರೂಹನಾ ಪೀತಞ್ಞುತಾ, ಭಾವನಾಯ ಥೋಕಮ್ಪಿ ಲಯಾಪತ್ತಿಯಾ ಉದ್ಧಂಪತ್ತಿಯಾ ಚ ಜಾನನಾ ಪತ್ತಞ್ಞುತಾ। ಅತ್ತನೋ ಪಞ್ಚಹಿ ಪಧಾನಿಯಙ್ಗೇಹಿ ಸಮನ್ನಾಗತಸ್ಸ ಜಾನನಾ ಅತ್ತಞ್ಞುತಾ, ತೇಸು ಪುರಿಮಾನಂ ಪುರಿಮಾನಂ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪಚ್ಛಿಮಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನಭಾವೋ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯೋ ಏವ। ಕತಪುಞ್ಞಸ್ಸೇವ ಪತಿರೂಪದೇಸವಾಸೋ ಸಮ್ಭವತಿ , ನ ಇತರಸ್ಸಾತಿ ‘‘ಪುಬ್ಬೇಕತಪುಞ್ಞತಾ ಪತಿರೂಪದೇಸವಾಸಸ್ಸ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಯಥಾಭೂತಞಾಣದಸ್ಸನಂ ಸಹ ಅಧಿಟ್ಠಾನೇನ ತರುಣವಿಪಸ್ಸನಾ। ನಿಬ್ಬಿದಾತಿ ಬಲವವಿಪಸ್ಸನಾ। ವಿರಾಗೋತಿ ಮಗ್ಗೋ। ವಿಮುತ್ತೀತಿ ಫಲಂ। ಏವನ್ತಿ ಯದಿದಂ ‘‘ತಸ್ಸಾ ವಿಪಲ್ಲಾಸಾ ಪದಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಅವಿಜ್ಜಾದೀನಂ ಪದಟ್ಠಾನಂ ದಸ್ಸಿತಂ, ಇಮಿನಾ ನಯೇನ ಅಥಾಪಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಉಪನಿಸ್ಸಯೋ ಬಲವಪಚ್ಚಯೋತಿ ಯೋ ಕೋಚಿ ಅವಸೇಸಪಚ್ಚಯೋ, ಸಬ್ಬೋ ಸೋ ಪದಟ್ಠಾನಂ ಕಾರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ। ‘‘ಏವಂ ಯಾ ಕಾಚಿ ಉಪನಿಸಾ ಯೋಗತೋ ಚ ಪಚ್ಚಯತೋ ಚಾ’’ತಿಪಿ ಪಠನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಉಪನಿಸಾತಿ ಕಾರಣಂ, ಯೋಗತೋತಿ ಯುತ್ತಿತೋ, ಪಚ್ಚಯತೋತಿ ಪಚ್ಚಯಭಾವಮತ್ತತೋತಿ ಅತ್ಥೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಯಂ ಪನೇತ್ಥ ಅತ್ಥತೋ ನ ವಿಭತ್ತಂ, ತಂ ಸುವಿಞ್ಞೇಯ್ಯಮೇವ।
Kammaṭṭhānogāhakassa otaraṇaṭṭhānatāya bahussuto titthaṃ nāma, tassa sammāpayirupāsanā titthaññutā. Dhammūpasañhitaṃ pāmojjaṃ pītaṃ nāma, sappāyadhammassavanena taṃ uppādetvā kammaṭṭhānassa brūhanā pītaññutā, bhāvanāya thokampi layāpattiyā uddhaṃpattiyā ca jānanā pattaññutā. Attano pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatassa jānanā attaññutā, tesu purimānaṃ purimānaṃ pacchimassa pacchimassa padaṭṭhānabhāvo suviññeyyo eva. Katapuññasseva patirūpadesavāso sambhavati , na itarassāti ‘‘pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yathābhūtañāṇadassanaṃ saha adhiṭṭhānena taruṇavipassanā. Nibbidāti balavavipassanā. Virāgoti maggo. Vimuttīti phalaṃ. Evanti yadidaṃ ‘‘tassā vipallāsā padaṭṭhāna’’ntiādinā avijjādīnaṃ padaṭṭhānaṃ dassitaṃ, iminā nayena athāpi yo koci upanissayo balavapaccayoti yo koci avasesapaccayo, sabbo so padaṭṭhānaṃ kāraṇanti veditabbaṃ. ‘‘Evaṃ yā kāci upanisā yogato ca paccayato cā’’tipi paṭhanti. Tattha upanisāti kāraṇaṃ, yogatoti yuttito, paccayatoti paccayabhāvamattatoti attho veditabbo. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ಪದಟ್ಠಾನಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಸುತ್ತಪಿಟಕ • Suttapiṭaka / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ • Khuddakanikāya / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣಪಾಳಿ • Nettippakaraṇapāḷi / ೪. ಪದಟ್ಠಾನಹಾರವಿಭಙ್ಗೋ • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgo
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿಪ್ಪಕರಣ-ಟೀಕಾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ೪. ಪದಟ್ಠಾನಹಾರವಿಭಙ್ಗವಣ್ಣನಾ • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಸುತ್ತಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ಖುದ್ದಕನಿಕಾಯ (ಟೀಕಾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ನೇತ್ತಿವಿಭಾವಿನೀ • Nettivibhāvinī / ೪. ಪದಟ್ಠಾನಹಾರವಿಭಙ್ಗವಿಭಾವನಾ • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā
