| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā |
੪. ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ
4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
੨੨. ਤਤ੍ਥ ਕਤਮੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋਤਿਆਦਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ। ਤਤ੍ਥ ਯਸ੍ਮਾ ‘‘ਇਦਂ ਇਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਇਦਂ ਇਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ ਤੇਸਂ ਤੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭੂਤਧਮ੍ਮવਿਭਾવਨਲਕ੍ਖਣੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨੋ ਹਾਰੋ, ਤਸ੍ਮਾ ਪવਤ੍ਤਿਯਾ ਮੂਲਭੂਤਂ ਅવਿਜ੍ਜਂ ਆਦਿਂ ਕਤ੍વਾ ਸਭਾવਧਮ੍ਮਾਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਆਸਨ੍ਨਕਾਰਣਂ ਨਿਦ੍ਧਾਰੇਨ੍ਤੋ ਅવਿਜ੍ਜਾਯ ਸਭਾવਂ ਨਿਦ੍ਦਿਸਤਿ ‘‘ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਯਾਥਾવਅਸਮ੍ਪਟਿવੇਧਲਕ੍ਖਣਾ ਅવਿਜ੍ਜਾ’’ਤਿ। ਤਸ੍ਸਤ੍ਥੋ – ਸਬ੍ਬੇਸਂ ਧਮ੍ਮਾਨਂ ਅવਿਪਰੀਤਸਭਾવੋ ਨ ਸਮ੍ਪਟਿવਿਜ੍ਝੀਯਤਿ ਏਤੇਨਾਤਿ ਸਬ੍ਬਧਮ੍ਮਯਾਥਾવਅਸਮ੍ਪਟਿવੇਧੋ। ਸੋ ਲਕ੍ਖਣਂ ਏਤਿਸ੍ਸਾਤਿ ਸਾ ਤਥਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਏਤੇਨ ਧਮ੍ਮਸਭਾવਪ੍ਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨਲਕ੍ਖਣਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ਅਥ વਾ ਸਮ੍ਮਾ ਪਟਿવੇਧੋ ਸਮ੍ਪਟਿવੇਧੋ। ਤਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋ ਅਸਮ੍ਪਟਿવੇਧੋ। ਕਤ੍ਥ ਪਨ ਸੋ ਸਮ੍ਪਟਿવੇਧਸ੍ਸ ਪਟਿਪਕ੍ਖੋਤਿ ਆਹ – ‘‘ਸਬ੍ਬ…ਪੇ॰… ਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿ। ਯਸ੍ਮਾ ਪਨ ਅਸੁਭੇ ਸੁਭਨ੍ਤਿਆਦਿવਿਪਲ੍ਲਾਸੇ ਸਤਿ ਤਤ੍ਥ ਸਮ੍ਮੋਹੋ ਉਪਰੂਪਰਿ ਜਾਯਤਿਯੇવ ਨ ਹਾਯਤਿ, ਤਸ੍ਮਾ ‘‘ਤਸ੍ਸਾ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
22.Tattha katamo padaṭṭhāno hārotiādi padaṭṭhānahāravibhaṅgo. Tattha yasmā ‘‘idaṃ imassa padaṭṭhānaṃ, idaṃ imassa padaṭṭhāna’’nti tesaṃ tesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānabhūtadhammavibhāvanalakkhaṇo padaṭṭhāno hāro, tasmā pavattiyā mūlabhūtaṃ avijjaṃ ādiṃ katvā sabhāvadhammānaṃ padaṭṭhānaṃ āsannakāraṇaṃ niddhārento avijjāya sabhāvaṃ niddisati ‘‘sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā avijjā’’ti. Tassattho – sabbesaṃ dhammānaṃ aviparītasabhāvo na sampaṭivijjhīyati etenāti sabbadhammayāthāvaasampaṭivedho. So lakkhaṇaṃ etissāti sā tathā vuttā. Etena dhammasabhāvappaṭicchādanalakkhaṇā avijjāti vuttaṃ hoti. Atha vā sammā paṭivedho sampaṭivedho. Tassa paṭipakkho asampaṭivedho. Kattha pana so sampaṭivedhassa paṭipakkhoti āha – ‘‘sabba…pe… lakkhaṇā’’ti. Yasmā pana asubhe subhantiādivipallāse sati tattha sammoho uparūpari jāyatiyeva na hāyati, tasmā ‘‘tassā vipallāsā padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਨ੍ਤਿ ਪਿਯਾਯਿਤਬ੍ਬਜਾਤਿਯਂ ਇਟ੍ਠਜਾਤਿਯਞ੍ਚ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ। ‘‘ਯਂ ਲੋਕੇ ਪਿਯਰੂਪਂ ਸਾਤਰੂਪਂ ਏਤ੍ਥੇਸਾ ਤਣ੍ਹਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਮਾਨਾ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੨.੪੦੦; ਮ॰ ਨਿ॰ ੧.੧੩੩; વਿਭ॰ ੨੦੩) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਨ੍ਤਿ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਚੇਤਨਾ। ਸਾ ਹਿ ਏਕવਾਰਂ ਉਪ੍ਪਨ੍ਨਾਪਿ ਅਨਾਦੀਨવਦਸ੍ਸਿਤਾਯ ਲੋਭਸ੍ਸ ਉਪ੍ਪਤ੍ਤਿਕਾਰਣਂ ਹੋਤੀਤਿ ਤਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ વੁਤ੍ਤਂ। ਦੋਸਸ੍ਸ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ, ਮੋਹਸ੍ਸ ਮਿਚ੍ਛਾਪਟਿਪਦਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ ਏਤ੍ਥਾਪਿ ਇਮਿਨਾવ ਨਯੇਨ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। વਣ੍ਣਸਣ੍ਠਾਨਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਾਤਿ ਨਿਮਿਤ੍ਤਾਨੁਬ੍ਯਞ੍ਜਨਗ੍ਗਹਣਲਕ੍ਖਣਾ। ਸੁਖਸਞ੍ਞਾਯ ਫਸ੍ਸਸ੍ਸ ਉਪਗਮਨਲਕ੍ਖਣਤਾ ਫਸ੍ਸਪਚ੍ਚਯਤਾવ વੁਤ੍ਤਾ। ‘‘ਫੁਟ੍ਠੋ ਸਞ੍ਜਾਨਾਤੀ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੪.੯੩) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ । ਅਸ੍ਸਾਦੋਤਿ ਤਣ੍ਹਾ। ਸਙ੍ਖਤਲਕ੍ਖਣਾਨਿ ਉਪ੍ਪਾਦવਯਞ੍ਞਥਤ੍ਤਾਨਿ। ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਨਿਚ੍ਚਗ੍ਗਹਣਂ વਿਞ੍ਞਾਣਾਧੀਨਨ੍ਤਿ ਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਯ વਿਞ੍ਞਾਣਪਦਟ੍ਠਾਨਤਾ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਹਿ ਸੋ ਭਿਕ੍ਖੁ ਤਂਯੇવ વਿਞ੍ਞਾਣਂ ਸਨ੍ਧਾવਤਿ ਸਂਸਰਤੀਤਿ વਿਞ੍ਞਾਣવਿਸਯਮੇવ ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਚ੍ਚਗ੍ਗਾਹਂ ਪવੇਦੇਸਿ। ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਖਨ੍ਧਾਨਂ ਯਦਿ ਅਨਿਚ੍ਚਤਾ ਦੁਕ੍ਖਤਾ ਚ ਸੁਦਿਟ੍ਠਾ, ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ ਸੁਖਸਞ੍ਞਾ ਅਨવਕਾਸਾਤਿ ਆਹ – ‘‘ਅਨਿਚ੍ਚਸਞ੍ਞਾਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਅਸਮਨੁਪਸ੍ਸਨਲਕ੍ਖਣਾ ਅਤ੍ਤਸਞ੍ਞਾ’’ਤਿ। ‘‘ਯਦਨਿਚ੍ਚਂ ਤਂ ਦੁਕ੍ਖਂ, ਯਂ ਦੁਕ੍ਖਂ ਤਦਨਤ੍ਤਾ’’ਤਿ (ਸਂ॰ ਨਿ॰ ੩.੧੫) ਹਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Piyarūpaṃ sātarūpanti piyāyitabbajātiyaṃ iṭṭhajātiyañca padaṭṭhānaṃ. ‘‘Yaṃ loke piyarūpaṃ sātarūpaṃ etthesā taṇhā uppajjamānā uppajjatī’’ti (dī. ni. 2.400; ma. ni. 1.133; vibha. 203) hi vuttaṃ. Adinnādānanti adinnādānacetanā. Sā hi ekavāraṃ uppannāpi anādīnavadassitāya lobhassa uppattikāraṇaṃ hotīti tassa padaṭṭhānaṃ vuttaṃ. Dosassa pāṇātipāto padaṭṭhānaṃ, mohassa micchāpaṭipadā padaṭṭhānanti etthāpi imināva nayena attho veditabbo. Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇāti nimittānubyañjanaggahaṇalakkhaṇā. Sukhasaññāya phassassa upagamanalakkhaṇatā phassapaccayatāva vuttā. ‘‘Phuṭṭho sañjānātī’’ti (saṃ. ni. 4.93) hi vuttaṃ . Assādoti taṇhā. Saṅkhatalakkhaṇāni uppādavayaññathattāni. Yebhuyyena niccaggahaṇaṃ viññāṇādhīnanti niccasaññāya viññāṇapadaṭṭhānatā vuttā. Tathā hi so bhikkhu taṃyeva viññāṇaṃ sandhāvati saṃsaratīti viññāṇavisayameva attano niccaggāhaṃ pavedesi. Pañcannaṃ khandhānaṃ yadi aniccatā dukkhatā ca sudiṭṭhā, attasaññā sukhasaññā anavakāsāti āha – ‘‘aniccasaññādukkhasaññāasamanupassanalakkhaṇā attasaññā’’ti. ‘‘Yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ, yaṃ dukkhaṃ tadanattā’’ti (saṃ. ni. 3.15) hi vuttaṃ.
ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਅਤ੍ਤਾਭਿਨਿવੇਸੋ ਅਰੂਪਧਮ੍ਮੇਸੂਤਿ ਆਹ – ‘‘ਤਸ੍ਸਾ ਨਾਮਕਾਯੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਬ੍ਬਂ ਨੇਯ੍ਯਨ੍ਤਿ ਚਤ੍ਤਾਰਿ ਸਚ੍ਚਾਨਿ ਚਤੁਸਚ੍ਚવਿਨਿਮੁਤ੍ਤਸ੍ਸ ਞੇਯ੍ਯਸ੍ਸ ਅਭਾવਤੋ। ਚਿਤ੍ਤવਿਕ੍ਖੇਪਪਟਿਸਂਹਰਣਂ ਉਦ੍ਧਚ੍ਚવਿਕ੍ਖਮ੍ਭਨਂ। ਅਸੁਭਾਤਿ ਅਸੁਭਾਨੁਪਸ੍ਸਨਾ, ਪਟਿਭਾਗਨਿਮਿਤ੍ਤਭੂਤਾ ਅਸੁਭਾ ਏવ વਾ, ਤਣ੍ਹਾਪਟਿਪਕ੍ਖਤ੍ਤਾ ਸਮਥਸ੍ਸ ਅਸੁਭਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਅਭਿਜ੍ਝਾਯ ਤਨੁਕਰਣਤੋ ਅਦਿਨ੍ਨਾਦਾਨਾવੇਰਮਣੀ ਅਲੋਭਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। ਤਥਾ ਬ੍ਯਾਪਾਦਸ੍ਸ ਤਨੁਕਰਣਤੋ ਪਾਣਾਤਿਪਾਤਾવੇਰਮਣੀ ਅਦੋਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਾ। વਤ੍ਥੁਅવਿਪ੍ਪਟਿਪਤ੍ਤਿ વਿਸਯਸਭਾવਪਟਿવੇਧੋ, ਸਮ੍ਮਾਪਟਿਪਤ੍ਤਿ ਸੀਲਸਮਾਧਿਸਮ੍ਪਦਾਨਂ ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਞਾਣੇਨ ਅਨਭਿਰਤਿਞਾਣਮੇવ વਾ ਤਥਾ ਪવਤ੍ਤਂ। ਸਬ੍ਬਾਪਿ વੇਦਨਾ ਦੁਕ੍ਖਦੁਕ੍ਖਤਾਦਿਭਾવਤੋ ਦੁਕ੍ਖਨ੍ਤਿ ਕਤ੍વਾ વੁਤ੍ਤਂ – ‘‘ਦੁਕ੍ਖਸਞ੍ਞਾਯ વੇਦਨਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਧਮ੍ਮਸਞ੍ਞਾਤਿ ਧਮ੍ਮਮਤ੍ਤਨ੍ਤਿ ਸਞ੍ਞਾ।
Yebhuyyena attābhiniveso arūpadhammesūti āha – ‘‘tassā nāmakāyo padaṭṭhāna’’nti. Sabbaṃ neyyanti cattāri saccāni catusaccavinimuttassa ñeyyassa abhāvato. Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇaṃ uddhaccavikkhambhanaṃ. Asubhāti asubhānupassanā, paṭibhāganimittabhūtā asubhā eva vā, taṇhāpaṭipakkhattā samathassa asubhā padaṭṭhānanti vuttaṃ. Abhijjhāya tanukaraṇato adinnādānāveramaṇī alobhassa padaṭṭhānanti vuttā. Tathā byāpādassa tanukaraṇato pāṇātipātāveramaṇī adosassa padaṭṭhānanti vuttā. Vatthuavippaṭipatti visayasabhāvapaṭivedho, sammāpaṭipatti sīlasamādhisampadānaṃ nibbidāñāṇena anabhiratiñāṇameva vā tathā pavattaṃ. Sabbāpi vedanā dukkhadukkhatādibhāvato dukkhanti katvā vuttaṃ – ‘‘dukkhasaññāya vedanā padaṭṭhāna’’nti. Dhammasaññāti dhammamattanti saññā.
ਸਤ੍ਤਾਨਂ ਕਾਯੇ ਅવੀਤਰਾਗਤਾ ਪਞ੍ਚਨ੍ਨਂ ਅਜ੍ਝਤ੍ਤਿਕਾਯਤਨਾਨਂ વਸੇਨ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਪਞ੍ਚਿਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਿ ਰੂਪੀਨਿ ਰੂਪਰਾਗਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਕਾਯੋ ਹਿ ਇਧ ਰੂਪਨ੍ਤਿ ਅਧਿਪ੍ਪੇਤੋ। વਿਸੇਸਤੋ ਝਾਨਨਿਸ੍ਸਯਭੂਤੇ ਮਨਾਯਤਨੇ ਚ ਨਿਕਨ੍ਤਿ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ – ‘‘ਛਟ੍ਠਾਯਤਨਂ ਭવਰਾਗਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਏਦਿਸਂ ਮਾ ਰੂਪਂ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਤੁ, ਮਾ ਏਦਿਸੀ વੇਦਨਾਤਿ ਏવਂ ਪવਤ੍ਤਾ ਰੂਪਾਦਿਅਭਿਨਨ੍ਦਨਾ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਭવਾਨੁਪਸ੍ਸਿਤਾ। ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸਾਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਞ੍ਞਾਣਦਸ੍ਸਨਸ੍ਸ। ਯੋਨਿਸੋਮਨਸਿਕਾਰવਤੋ ਹਿ ਪੁਬ੍ਬੇਨਿવਾਸਾਨੁਸ੍ਸਤਿ ਕਮ੍ਮਸ੍ਸਕਤਞ੍ਞਾਣਸ੍ਸ ਕਾਰਣਂ ਹੋਤਿ, ਨ ਅਯੋਨਿਸੋ ਉਮ੍ਮੁਜ੍ਜਨ੍ਤਸ੍ਸ। ਇਮਸ੍ਸ ਚ ਅਤ੍ਥਸ੍ਸ વਿਭਾવਨਤ੍ਥਂ ਮਹਾਨਾਰਦਕਸ੍ਸਪਜਾਤਕਂ (ਜਾ॰ ੨.੨੨.੧੧੫੩ ਆਦਯੋ), ਬ੍ਰਹ੍ਮਜਾਲੇ (ਦੀ॰ ਨਿ॰ ੧.੩੮ ਆਦਯੋ) ਏਕਚ੍ਚਸਸ੍ਸਤવਾਦੋ ਚ ਉਦਾਹਰਿਤਬ੍ਬੋ। ‘‘ਓਕਪ੍ਪਨਲਕ੍ਖਣਾ’’ਤਿਆਦਿਨਾ ਸਦ੍ਧਾਪਸਾਦਾਨਂ વਿਸੇਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਸੋ ਪਨ ਸਦ੍ਧਾਯਯੇવ ਅવਤ੍ਥਾવਿਸੇਸੋ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬੋ। ਤਤ੍ਥ ਓਕਪ੍ਪਨਂ ਸਦ੍ਦਹਨવਸੇਨ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਓਗਾਹਣਂ ਨਿਚ੍ਛਯੋ। ਅਨਾવਿਲਤਾ ਅਸ੍ਸਦ੍ਧਿਯਾਪਗਮੇਨ ਚਿਤ੍ਤਸ੍ਸ ਅਕਾਲੁਸ੍ਸਿਯਤਾ। ਅਭਿਪਤ੍ਥਿਯਨਾ ਸਦ੍ਦਹਨਮੇવ। ਅવੇਚ੍ਚਪਸਾਦੋ ਪਞ੍ਞਾਸਹਿਤੋ ਆਯਤਨਗਤੋ ਅਭਿਪ੍ਪਸਾਦੋ। ਅਪਿਲਾਪਨਂ ਅਸਮ੍ਮੋਸੋ ਨਿਮੁਜ੍ਜਿਤ੍વਾ વਿਯ ਆਰਮ੍ਮਣਸ੍ਸ ਓਗਾਹਣਂ વਾ, ਏਤ੍ਥ ਚ ਸਦ੍ਧਾਦੀਨਂ ਪਸਾਦਸਦ੍ਧਾਸਮ੍ਮਪ੍ਪਧਾਨਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਝਾਨਙ੍ਗਾਨਿ ਯਥਾਕ੍ਕਮਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વਦਨ੍ਤੇਨ ਅવਤ੍ਥਾવਿਸੇਸવਸੇਨ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ વੁਤ੍ਤੋਤਿ ਦਟ੍ਠਬ੍ਬਂ। ਸਤਿਸਮਾਧੀਨਂ વਾ ਕਾਯਾਦਯੋ ਸਤਿਪਟ੍ਠਾਨਾਤਿ। વਿਤਕ੍ਕਾਦਯੋ ਚ ਝਾਨਾਨੀਤਿ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੇਨ વੁਤ੍ਤਾ।
Sattānaṃ kāye avītarāgatā pañcannaṃ ajjhattikāyatanānaṃ vasena hotīti āha – ‘‘pañcindriyāni rūpīni rūparāgassa padaṭṭhāna’’nti. Kāyo hi idha rūpanti adhippeto. Visesato jhānanissayabhūte manāyatane ca nikanti hotīti āha – ‘‘chaṭṭhāyatanaṃ bhavarāgassa padaṭṭhāna’’nti. Edisaṃ mā rūpaṃ nibbattatu, mā edisī vedanāti evaṃ pavattā rūpādiabhinandanā nibbattabhavānupassitā. Ñāṇadassanassāti kammassakataññāṇadassanassa. Yonisomanasikāravato hi pubbenivāsānussati kammassakataññāṇassa kāraṇaṃ hoti, na ayoniso ummujjantassa. Imassa ca atthassa vibhāvanatthaṃ mahānāradakassapajātakaṃ (jā. 2.22.1153 ādayo), brahmajāle (dī. ni. 1.38 ādayo) ekaccasassatavādo ca udāharitabbo. ‘‘Okappanalakkhaṇā’’tiādinā saddhāpasādānaṃ visesaṃ dasseti. So pana saddhāyayeva avatthāviseso daṭṭhabbo. Tattha okappanaṃ saddahanavasena ārammaṇassa ogāhaṇaṃ nicchayo. Anāvilatā assaddhiyāpagamena cittassa akālussiyatā. Abhipatthiyanā saddahanameva. Aveccapasādo paññāsahito āyatanagato abhippasādo. Apilāpanaṃ asammoso nimujjitvā viya ārammaṇassa ogāhaṇaṃ vā, ettha ca saddhādīnaṃ pasādasaddhāsammappadhānasatipaṭṭhānajhānaṅgāni yathākkamaṃ padaṭṭhānanti vadantena avatthāvisesavasena padaṭṭhānabhāvo vuttoti daṭṭhabbaṃ. Satisamādhīnaṃ vā kāyādayo satipaṭṭhānāti. Vitakkādayo ca jhānānīti padaṭṭhānabhāvena vuttā.
ਅਸ੍ਸਾਦਮਨਸਿਕਾਰੋ ਸਂਯੋਜਨੀਯੇਸੁ ਧਮ੍ਮੇਸੁ ਅਸ੍ਸਾਦਾਨੁਪਸ੍ਸਿਤਾ। ਪੁਨਬ੍ਭવવਿਰੋਹਣਾਤਿ ਪੁਨਬ੍ਭવਾਯ વਿਰੋਹਣਾ, ਪੁਨਬ੍ਭવਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਾਰਹਤਾ વਿਪਾਕਧਮ੍ਮਤਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਓਪਪਚ੍ਚਯਿਕਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਿਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਭવਭਾવੇਨ ਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਨਸਭਾવਂ। ਨਾਮਕਾਯਰੂਪਕਾਯਸਙ੍ਘਾਤਲਕ੍ਖਣਨ੍ਤਿ ਅਰੂਪਰੂਪਕਾਯਾਨਂ ਸਮੂਹਿਯਭਾવਂ। ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯવવਤ੍ਥਾਨਨ੍ਤਿ ਚਕ੍ਖਾਦੀਨਂ ਛਨ੍ਨਂ ਇਨ੍ਦ੍ਰਿਯਾਨਂ વવਤ੍ਥਿਤਭਾવੋ। ਓਪਪਚ੍ਚਯਿਕਨ੍ਤਿ ਉਪਪਤ੍ਤਿਕ੍ਖਨ੍ਧਨਿਬ੍ਬਤ੍ਤਕਂ। ਉਪਧੀਤਿ ਅਤ੍ਤਭਾવੋ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਿਯਸ੍ਸ ਮਰਣਂ ਚਿਨ੍ਤੇਨ੍ਤਸ੍ਸ ਬਾਲਸ੍ਸ ਯੇਭੁਯ੍ਯੇਨ ਸੋਕੋ ਉਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀਤਿ ਮਰਣਂ ਸੋਕਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਉਸ੍ਸੁਕ੍ਕਂ ਚੇਤਸੋ ਸਨ੍ਤਾਪੋ। ਓਦਹਨਨ੍ਤਿ ਅવਦਹਨਂ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਨਿਸ੍ਸਯਸ੍ਸ ਸਨ੍ਤਪਨਮੇવ ਭવਸ੍ਸਾਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਭવਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ ‘‘ਇਮਾਨੀ’’ਤਿਆਦਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਤਤ੍ਥ ਭવਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਭવਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਚ ਅਙ੍ਗਾਨਿ ਭવਙ੍ਗਾਨਿ। ਤੇਸੁ ਕਿਲੇਸਾ ਭવਸ੍ਸ ਅਙ੍ਗਾਨਿ। ਕਮ੍ਮવਿਪਾਕવਟ੍ਟਂ ਭવਸਙ੍ਖਾਤਾਨਿ ਅਙ੍ਗਾਨਿ। ਸਮਗ੍ਗਾਨੀਤਿ ਸਬ੍ਬਾਨਿ। ਖਨ੍ਧਾਯਤਨਾਦੀਨਂ ਅਪਰਾਪਰੁਪ੍ਪਤ੍ਤਿਸਂਸਰਣਂ ਸਂਸਾਰੋ। ਤਸ੍ਸ ਪੁਰਿਮਪੁਰਿਮਜਾਤਿਨਿਪ੍ਫਨ੍ਨਂ ਕਿਲੇਸਾਦਿવਟ੍ਟਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ ਆਹ – ‘‘ਭવੋ ਸਂਸਾਰਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਮ੍ਪਾਪਕਹੇਤੁਭਾવਂ ਸਨ੍ਧਾਯ ‘‘ਮਗ੍ਗੋ ਨਿਰੋਧਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ।
Assādamanasikāro saṃyojanīyesu dhammesu assādānupassitā. Punabbhavavirohaṇāti punabbhavāya virohaṇā, punabbhavanibbattanārahatā vipākadhammatāti attho. Opapaccayikanibbattilakkhaṇanti upapattibhavabhāvena nibbattanasabhāvaṃ. Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇanti arūparūpakāyānaṃ samūhiyabhāvaṃ. Indriyavavatthānanti cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ vavatthitabhāvo. Opapaccayikanti upapattikkhandhanibbattakaṃ. Upadhīti attabhāvo. Attano piyassa maraṇaṃ cintentassa bālassa yebhuyyena soko uppajjatīti maraṇaṃ sokassa padaṭṭhānanti vuttaṃ. Ussukkaṃ cetaso santāpo. Odahananti avadahanaṃ. Attano nissayassa santapanameva bhavassāti vuttaṃ bhavaṃ dassetuṃ ‘‘imānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhavassa aṅgāni bhavasaṅkhātāni ca aṅgāni bhavaṅgāni. Tesu kilesā bhavassa aṅgāni. Kammavipākavaṭṭaṃ bhavasaṅkhātāni aṅgāni. Samaggānīti sabbāni. Khandhāyatanādīnaṃ aparāparuppattisaṃsaraṇaṃ saṃsāro. Tassa purimapurimajātinipphannaṃ kilesādivaṭṭaṃ kāraṇanti āha – ‘‘bhavo saṃsārassa padaṭṭhāna’’nti. Sampāpakahetubhāvaṃ sandhāya ‘‘maggo nirodhassa padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ.
ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨੋਗਾਹਕਸ੍ਸ ਓਤਰਣਟ੍ਠਾਨਤਾਯ ਬਹੁਸ੍ਸੁਤੋ ਤਿਤ੍ਥਂ ਨਾਮ, ਤਸ੍ਸ ਸਮ੍ਮਾਪਯਿਰੁਪਾਸਨਾ ਤਿਤ੍ਥਞ੍ਞੁਤਾ। ਧਮ੍ਮੂਪਸਞ੍ਹਿਤਂ ਪਾਮੋਜ੍ਜਂ ਪੀਤਂ ਨਾਮ, ਸਪ੍ਪਾਯਧਮ੍ਮਸ੍ਸવਨੇਨ ਤਂ ਉਪ੍ਪਾਦੇਤ੍વਾ ਕਮ੍ਮਟ੍ਠਾਨਸ੍ਸ ਬ੍ਰੂਹਨਾ ਪੀਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਭਾવਨਾਯ ਥੋਕਮ੍ਪਿ ਲਯਾਪਤ੍ਤਿਯਾ ਉਦ੍ਧਂਪਤ੍ਤਿਯਾ ਚ ਜਾਨਨਾ ਪਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ। ਅਤ੍ਤਨੋ ਪਞ੍ਚਹਿ ਪਧਾਨਿਯਙ੍ਗੇਹਿ ਸਮਨ੍ਨਾਗਤਸ੍ਸ ਜਾਨਨਾ ਅਤ੍ਤਞ੍ਞੁਤਾ, ਤੇਸੁ ਪੁਰਿਮਾਨਂ ਪੁਰਿਮਾਨਂ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਪਚ੍ਛਿਮਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨਭਾવੋ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯੋ ਏવ। ਕਤਪੁਞ੍ਞਸ੍ਸੇવ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸੋ ਸਮ੍ਭવਤਿ , ਨ ਇਤਰਸ੍ਸਾਤਿ ‘‘ਪੁਬ੍ਬੇਕਤਪੁਞ੍ਞਤਾ ਪਤਿਰੂਪਦੇਸવਾਸਸ੍ਸ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿ વੁਤ੍ਤਂ। ਯਥਾਭੂਤਞਾਣਦਸ੍ਸਨਂ ਸਹ ਅਧਿਟ੍ਠਾਨੇਨ ਤਰੁਣવਿਪਸ੍ਸਨਾ। ਨਿਬ੍ਬਿਦਾਤਿ ਬਲવવਿਪਸ੍ਸਨਾ। વਿਰਾਗੋਤਿ ਮਗ੍ਗੋ। વਿਮੁਤ੍ਤੀਤਿ ਫਲਂ। ਏવਨ੍ਤਿ ਯਦਿਦਂ ‘‘ਤਸ੍ਸਾ વਿਪਲ੍ਲਾਸਾ ਪਦਟ੍ਠਾਨ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅવਿਜ੍ਜਾਦੀਨਂ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਦਸ੍ਸਿਤਂ, ਇਮਿਨਾ ਨਯੇਨ ਅਥਾਪਿ ਯੋ ਕੋਚਿ ਉਪਨਿਸ੍ਸਯੋ ਬਲવਪਚ੍ਚਯੋਤਿ ਯੋ ਕੋਚਿ ਅવਸੇਸਪਚ੍ਚਯੋ, ਸਬ੍ਬੋ ਸੋ ਪਦਟ੍ਠਾਨਂ ਕਾਰਣਨ੍ਤਿ વੇਦਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਏવਂ ਯਾ ਕਾਚਿ ਉਪਨਿਸਾ ਯੋਗਤੋ ਚ ਪਚ੍ਚਯਤੋ ਚਾ’’ਤਿਪਿ ਪਠਨ੍ਤਿ। ਤਤ੍ਥ ਉਪਨਿਸਾਤਿ ਕਾਰਣਂ, ਯੋਗਤੋਤਿ ਯੁਤ੍ਤਿਤੋ, ਪਚ੍ਚਯਤੋਤਿ ਪਚ੍ਚਯਭਾવਮਤ੍ਤਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ વੇਦਿਤਬ੍ਬੋ। ਯਂ ਪਨੇਤ੍ਥ ਅਤ੍ਥਤੋ ਨ વਿਭਤ੍ਤਂ, ਤਂ ਸੁવਿਞ੍ਞੇਯ੍ਯਮੇવ।
Kammaṭṭhānogāhakassa otaraṇaṭṭhānatāya bahussuto titthaṃ nāma, tassa sammāpayirupāsanā titthaññutā. Dhammūpasañhitaṃ pāmojjaṃ pītaṃ nāma, sappāyadhammassavanena taṃ uppādetvā kammaṭṭhānassa brūhanā pītaññutā, bhāvanāya thokampi layāpattiyā uddhaṃpattiyā ca jānanā pattaññutā. Attano pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatassa jānanā attaññutā, tesu purimānaṃ purimānaṃ pacchimassa pacchimassa padaṭṭhānabhāvo suviññeyyo eva. Katapuññasseva patirūpadesavāso sambhavati , na itarassāti ‘‘pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Yathābhūtañāṇadassanaṃ saha adhiṭṭhānena taruṇavipassanā. Nibbidāti balavavipassanā. Virāgoti maggo. Vimuttīti phalaṃ. Evanti yadidaṃ ‘‘tassā vipallāsā padaṭṭhāna’’ntiādinā avijjādīnaṃ padaṭṭhānaṃ dassitaṃ, iminā nayena athāpi yo koci upanissayo balavapaccayoti yo koci avasesapaccayo, sabbo so padaṭṭhānaṃ kāraṇanti veditabbaṃ. ‘‘Evaṃ yā kāci upanisā yogato ca paccayato cā’’tipi paṭhanti. Tattha upanisāti kāraṇaṃ, yogatoti yuttito, paccayatoti paccayabhāvamattatoti attho veditabbo. Yaṃ panettha atthato na vibhattaṃ, taṃ suviññeyyameva.
ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ ਨਿਟ੍ਠਿਤਾ।
Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ • Suttapiṭaka / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ • Khuddakanikāya / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣਪਾਲ਼ਿ • Nettippakaraṇapāḷi / ੪. ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰવਿਭਙ੍ਗੋ • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgo
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿਪ੍ਪਕਰਣ-ਟੀਕਾ • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ੪. ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / ਸੁਤ੍ਤਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ਖੁਦ੍ਦਕਨਿਕਾਯ (ਟੀਕਾ) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / ਨੇਤ੍ਤਿવਿਭਾવਿਨੀ • Nettivibhāvinī / ੪. ਪਦਟ੍ਠਾਨਹਾਰવਿਭਙ੍ਗવਿਭਾવਨਾ • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā
