Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / నేత్తివిభావినీ • Nettivibhāvinī |
౪. పదట్ఠానహారవిభఙ్గవిభావనా
4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā
౨౨. యేన యేన సంవణ్ణనావిసేసభూతేన యుత్తిహారవిభఙ్గభూతేన పఞ్హావిస్సజ్జనాదీనం యుత్తాయుత్తభావో విభత్తో, సో సంవణ్ణనావిసేసభూతో యుత్తిహారవిభఙ్గో పరిపుణ్ణో, ‘‘కతమో పదట్ఠానహారవిభఙ్గో’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా ‘‘తత్థ కతమో పదట్ఠానో హారో’’తిఆది ఆరద్ధం. తత్థ తత్థాతి తేసు నిద్దిట్ఠేసు సోళససు దేసనాహారాదీసు హారేసు కతమో సంవణ్ణనావిసేసో పదట్ఠానో హారో పదట్ఠానహారవిభఙ్గోతి పుచ్ఛతి. ‘‘ధమ్మం దేసేసి జినో’’తిఆదినిద్దేసస్స ఇదాని మయా వుచ్చమానో ‘‘అయం పదట్ఠానో హారో’’తిఆదికో విత్థారసంవణ్ణనావిసేసో పదట్ఠానహారవిభఙ్గోతి విఞ్ఞేయ్యో. తేన వుత్తం – ‘‘తత్థ కతమో పదట్ఠానో హారోతిఆది పదట్ఠానహారవిభఙ్గో’’తి (నేత్తి॰ అట్ఠ॰ ౨౨). ‘‘అయం ఇదాని వుచ్చమానో విత్థారభూతో పదట్ఠానో హారో పిటకత్తయే దేసితేసు ధమ్మేసు కిం నామ ధమ్మం దేసయతి సంవణ్ణేతీ’’తి పుచ్ఛం ఠపేత్వా ‘‘ఇదం ఆసన్నకారణం ఇమస్స ఆసన్నఫలస్స పదట్ఠాన’’న్తి నియమేత్వా విభజితుం ‘‘అయం పదట్ఠానో’’తిఆది వుత్తం. తస్సత్థో – సబ్బేసు విఞ్ఞేయ్యధమ్మేసు యాథావతో అసమ్పటివేధో లక్ఖణం ఏతిస్సా అవిజ్జాయాతి సబ్బధమ్మయాథావఅసమ్పటివేధలక్ఖణా, అవిజ్జా, తస్సా అవిజ్జాయ అసుభే ‘‘సుభ’’న్తిఆదివిపల్లాసా పదట్ఠానం ఆసన్నకారణం. విపల్లాసే సతి అవిజ్జా వత్తతి ఉపరూపరి జాయతి న హాయతి, తస్మా విపల్లాసా అవిజ్జాయ పదట్ఠానం ఆసన్నకారణం భవన్తి. అవిజ్జాయ వట్టమూలకత్తా తం ఆదిం కత్వా పదట్ఠానం విభత్తన్తి దట్ఠబ్బం.
22. Yena yena saṃvaṇṇanāvisesabhūtena yuttihāravibhaṅgabhūtena pañhāvissajjanādīnaṃ yuttāyuttabhāvo vibhatto, so saṃvaṇṇanāvisesabhūto yuttihāravibhaṅgo paripuṇṇo, ‘‘katamo padaṭṭhānahāravibhaṅgo’’ti pucchitabbattā ‘‘tattha katamo padaṭṭhāno hāro’’tiādi āraddhaṃ. Tattha tatthāti tesu niddiṭṭhesu soḷasasu desanāhārādīsu hāresu katamo saṃvaṇṇanāviseso padaṭṭhāno hāro padaṭṭhānahāravibhaṅgoti pucchati. ‘‘Dhammaṃ desesi jino’’tiādiniddesassa idāni mayā vuccamāno ‘‘ayaṃ padaṭṭhāno hāro’’tiādiko vitthārasaṃvaṇṇanāviseso padaṭṭhānahāravibhaṅgoti viññeyyo. Tena vuttaṃ – ‘‘tattha katamo padaṭṭhāno hārotiādi padaṭṭhānahāravibhaṅgo’’ti (netti. aṭṭha. 22). ‘‘Ayaṃ idāni vuccamāno vitthārabhūto padaṭṭhāno hāro piṭakattaye desitesu dhammesu kiṃ nāma dhammaṃ desayati saṃvaṇṇetī’’ti pucchaṃ ṭhapetvā ‘‘idaṃ āsannakāraṇaṃ imassa āsannaphalassa padaṭṭhāna’’nti niyametvā vibhajituṃ ‘‘ayaṃ padaṭṭhāno’’tiādi vuttaṃ. Tassattho – sabbesu viññeyyadhammesu yāthāvato asampaṭivedho lakkhaṇaṃ etissā avijjāyāti sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā, avijjā, tassā avijjāya asubhe ‘‘subha’’ntiādivipallāsā padaṭṭhānaṃ āsannakāraṇaṃ. Vipallāse sati avijjā vattati uparūpari jāyati na hāyati, tasmā vipallāsā avijjāya padaṭṭhānaṃ āsannakāraṇaṃ bhavanti. Avijjāya vaṭṭamūlakattā taṃ ādiṃ katvā padaṭṭhānaṃ vibhattanti daṭṭhabbaṃ.
తణ్హాయపి వట్టమూలకత్తా తదనన్తరం తణ్హాయ పదట్ఠానం విభజితుం ‘‘అజ్ఝోసానలక్ఖణా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ పియరూపం సాతరూపన్తి పియసభావం సాతసభావం చక్ఖాదిధమ్మజాతం. పియనీయసాతనీయే చక్ఖాదికే సతి తణ్హా వత్తతి ఉపరూపరి జాయతి, తస్మా పియరూపం సాతరూపం తణ్హాయ పదట్ఠానం ఆసన్నకారణం భవతి.
Taṇhāyapi vaṭṭamūlakattā tadanantaraṃ taṇhāya padaṭṭhānaṃ vibhajituṃ ‘‘ajjhosānalakkhaṇā’’tiādi vuttaṃ. Tattha piyarūpaṃ sātarūpanti piyasabhāvaṃ sātasabhāvaṃ cakkhādidhammajātaṃ. Piyanīyasātanīye cakkhādike sati taṇhā vattati uparūpari jāyati, tasmā piyarūpaṃ sātarūpaṃ taṇhāya padaṭṭhānaṃ āsannakāraṇaṃ bhavati.
అదిన్నాదానే సతి లోభో వత్తతి, తస్మా అదిన్నాదానం లోభస్స పదట్ఠానం భవతి. అదిన్నాదానఞ్హి ఏకవారం ఉప్పన్నమ్పి అనాదీనవదస్సనతో లోభస్స ఆసన్నకారణం భవత్వేవ.
Adinnādāne sati lobho vattati, tasmā adinnādānaṃ lobhassa padaṭṭhānaṃ bhavati. Adinnādānañhi ekavāraṃ uppannampi anādīnavadassanato lobhassa āsannakāraṇaṃ bhavatveva.
కేసాదీసు అసుభేసు పవత్తాయపి సుభసఞ్ఞాయ నీలాదివణ్ణదీఘాదిసణ్ఠానహసనాదిబ్యఞ్జనగ్గహణలక్ఖణత్తా చక్ఖున్ద్రియాదీనం అసంవరో సుభసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం భవతి.
Kesādīsu asubhesu pavattāyapi subhasaññāya nīlādivaṇṇadīghādisaṇṭhānahasanādibyañjanaggahaṇalakkhaṇattā cakkhundriyādīnaṃ asaṃvaro subhasaññāya padaṭṭhānaṃ bhavati.
దుక్ఖదుక్ఖాదీసు పవత్తాయపి సుఖసఞ్ఞాయ సాసవఫస్సూపగమనలక్ఖణత్తా రూపాదీసు అస్సాదో సుఖసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం.
Dukkhadukkhādīsu pavattāyapi sukhasaññāya sāsavaphassūpagamanalakkhaṇattā rūpādīsu assādo sukhasaññāya padaṭṭhānaṃ.
రూపక్ఖన్ధాదీసు అనిచ్చేసు పవత్తాయపి నిచ్చసఞ్ఞాయ సఙ్ఖతలక్ఖణానం ధమ్మానం అసమనుపస్సనలక్ఖణత్తా రూపక్ఖన్ధాదీసు నిచ్చగ్గహణం విఞ్ఞాణం నిచ్చసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం.
Rūpakkhandhādīsu aniccesu pavattāyapi niccasaññāya saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ asamanupassanalakkhaṇattā rūpakkhandhādīsu niccaggahaṇaṃ viññāṇaṃ niccasaññāya padaṭṭhānaṃ.
అనిచ్చదుక్ఖానత్తసఙ్ఖాతేసు ఖన్ధాదీసు పవత్తాయపి అత్తసఞ్ఞాయ అనిచ్చసఞ్ఞాదుక్ఖసఞ్ఞానం అసమనుపస్సనలక్ఖణత్తా అహంమమాదివసేన పవత్తో నామకాయో అత్తసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం.
Aniccadukkhānattasaṅkhātesu khandhādīsu pavattāyapi attasaññāya aniccasaññādukkhasaññānaṃ asamanupassanalakkhaṇattā ahaṃmamādivasena pavatto nāmakāyo attasaññāya padaṭṭhānaṃ.
ఏవం అవిజ్జాదీనం అకుసలపక్ఖానం ధమ్మానం పదట్ఠానం దస్సేత్వా ఇదాని తప్పటిపక్ఖానం విజ్జాదీనం ధమ్మానం పదట్ఠానం దస్సేతుం ‘‘సబ్బధమ్మసమ్పటివేధలక్ఖణా’’తిఆది వుత్తం. సబ్బేసు ఞేయ్యధమ్మేసు పవత్తాయ విజ్జాయ సబ్బధమ్మసమ్పటివేధలక్ఖణత్తా సబ్బం నేయ్యం విజ్జాయ పదట్ఠానం.
Evaṃ avijjādīnaṃ akusalapakkhānaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānaṃ dassetvā idāni tappaṭipakkhānaṃ vijjādīnaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānaṃ dassetuṃ ‘‘sabbadhammasampaṭivedhalakkhaṇā’’tiādi vuttaṃ. Sabbesu ñeyyadhammesu pavattāya vijjāya sabbadhammasampaṭivedhalakkhaṇattā sabbaṃ neyyaṃ vijjāya padaṭṭhānaṃ.
సమథస్స చిత్తవిక్ఖేపసఙ్ఖాతఉద్ధచ్చపటిసంహరణసఙ్ఖాతవిక్ఖమ్భనలక్ఖణత్తా పటిభాగనిమిత్తభూతా అసుభా సమథస్స పదట్ఠానం. అసుభాయ హి తణ్హాపటిపక్ఖత్తా, తణ్హాయ చ అభావే సమథో తిట్ఠతీతి.
Samathassa cittavikkhepasaṅkhātauddhaccapaṭisaṃharaṇasaṅkhātavikkhambhanalakkhaṇattā paṭibhāganimittabhūtā asubhā samathassa padaṭṭhānaṃ. Asubhāya hi taṇhāpaṭipakkhattā, taṇhāya ca abhāve samatho tiṭṭhatīti.
అదిన్నాదానా వేరమణివసేన పవత్తస్స అలోభస్స ఇచ్ఛావచరపటిసంహరణలక్ఖణత్తా అదిన్నాదానా వేరమణీ అలోభస్స పదట్ఠానం.
Adinnādānā veramaṇivasena pavattassa alobhassa icchāvacarapaṭisaṃharaṇalakkhaṇattā adinnādānā veramaṇī alobhassa padaṭṭhānaṃ.
పాణాతిపాతా వేరమణివసేన పవత్తస్స అదోసస్స అబ్యాపజ్జలక్ఖణత్తా పాణాతిపాతా వేరమణీ అదోసస్స పదట్ఠానం.
Pāṇātipātā veramaṇivasena pavattassa adosassa abyāpajjalakkhaṇattā pāṇātipātā veramaṇī adosassa padaṭṭhānaṃ.
సమ్మాపటిపత్తివసేన పవత్తస్స అమోహస్స వత్థుఅవిప్పటిపత్తిలక్ఖణత్తా సమ్మాపటిపత్తి అమోహస్స పదట్ఠానం.
Sammāpaṭipattivasena pavattassa amohassa vatthuavippaṭipattilakkhaṇattā sammāpaṭipatti amohassa padaṭṭhānaṃ.
నిబ్బిదావసేన పవత్తాయ అసుభసఞ్ఞాయ వినీలకవిపుబ్బకగహణలక్ఖణత్తా నిబ్బిదా అసుభసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం. నిబ్బిదాఞాణేన హి అనభిరతి పవత్తతి, అనభిరతియా చ అసుభసఞ్ఞా ఠితాతి.
Nibbidāvasena pavattāya asubhasaññāya vinīlakavipubbakagahaṇalakkhaṇattā nibbidā asubhasaññāya padaṭṭhānaṃ. Nibbidāñāṇena hi anabhirati pavattati, anabhiratiyā ca asubhasaññā ṭhitāti.
దుక్ఖవేదనావసేన పవత్తాయ దుక్ఖసఞ్ఞాయ సాసవఫస్సపరిజాననలక్ఖణత్తా వేదనా దుక్ఖసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం.
Dukkhavedanāvasena pavattāya dukkhasaññāya sāsavaphassaparijānanalakkhaṇattā vedanā dukkhasaññāya padaṭṭhānaṃ.
ఉప్పాదవయవసేన పవత్తాయ అనిచ్చసఞ్ఞాయ సఙ్ఖతలక్ఖణానం ధమ్మానం సమనుపస్సనలక్ఖణత్తా ఉప్పాదవయా అనిచ్చసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం. ఉప్పాదవయఞ్హి సమనుపస్సిత్వా అనిచ్చసఞ్ఞా పవత్తా.
Uppādavayavasena pavattāya aniccasaññāya saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ samanupassanalakkhaṇattā uppādavayā aniccasaññāya padaṭṭhānaṃ. Uppādavayañhi samanupassitvā aniccasaññā pavattā.
ధమ్మమత్తసఞ్ఞావసేన పవత్తాయ అనత్తసఞ్ఞాయ సబ్బధమ్మఅభినివేసలక్ఖణత్తా ధమ్మసఞ్ఞా అనత్తసఞ్ఞాయ పదట్ఠానం.
Dhammamattasaññāvasena pavattāya anattasaññāya sabbadhammaabhinivesalakkhaṇattā dhammasaññā anattasaññāya padaṭṭhānaṃ.
కామరాగస్స రూపాదిపఞ్చకామగుణారమ్మణత్తా పఞ్చ కామగుణా కామరాగస్స పదట్ఠానం.
Kāmarāgassa rūpādipañcakāmaguṇārammaṇattā pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ.
రూపసఙ్ఖాతే కాయే ఆరబ్భ పవత్తస్స రూపరాగస్స చక్ఖాదిపఞ్చిన్ద్రియానం అనుసారేన పవత్తనతో పఞ్చిన్ద్రియాని రూపాని రూపరాగస్స పదట్ఠానం.
Rūpasaṅkhāte kāye ārabbha pavattassa rūparāgassa cakkhādipañcindriyānaṃ anusārena pavattanato pañcindriyāni rūpāni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ.
భవనికన్తివసేన పవత్తస్స భవరాగస్స ఛళాయతనం పదట్ఠానం. నిబ్బత్తభవానుపస్సితాతి ‘‘ఏదిసం అనిట్ఠం రూపం మా నిబ్బత్తతు, ఏదిసం ఇట్ఠం రూపం నిబ్బత్తతు ఏదిసీ దుక్ఖా వేదనా మా నిబ్బత్తతు, ఏదిసీ సుఖా వేదనా నిబ్బత్తతూ’’తి ఏవమాదినా పకారేన పవత్తా రూపాభినన్దనా, సా పఞ్చన్నం ఉపాదానక్ఖన్ధానం పదట్ఠానం.
Bhavanikantivasena pavattassa bhavarāgassa chaḷāyatanaṃ padaṭṭhānaṃ. Nibbattabhavānupassitāti ‘‘edisaṃ aniṭṭhaṃ rūpaṃ mā nibbattatu, edisaṃ iṭṭhaṃ rūpaṃ nibbattatu edisī dukkhā vedanā mā nibbattatu, edisī sukhā vedanā nibbattatū’’ti evamādinā pakārena pavattā rūpābhinandanā, sā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ padaṭṭhānaṃ.
కమ్మస్సకతఞ్ఞాణస్స పుబ్బేనివాసానుస్సతిఞాణానుగతత్తా పుబ్బేనివాసానుస్సతిఞాణదస్సనం కమ్మస్సకతఞ్ఞాణస్స పదట్ఠానం.
Kammassakataññāṇassa pubbenivāsānussatiñāṇānugatattā pubbenivāsānussatiñāṇadassanaṃ kammassakataññāṇassa padaṭṭhānaṃ.
ఓకప్పనం లక్ఖణం యస్సా సద్ధాయాతి ఓకప్పనలక్ఖణా సద్ధా. అధిముత్తి పచ్చుపట్ఠానం యస్సా సద్ధాయాతి అధిముత్తిపచ్చుపట్ఠానా చ సద్ధా. అనావిలం లక్ఖణం యస్స పసాదస్సాతి అనావిలలక్ఖణోతి పసాదో. సమ్పసీదనం పచ్చుపట్ఠానం యస్స పసాదస్సాతి సమ్పసీదనపచ్చుపట్ఠానో చ పసాదో. సో పన పసాదో సద్ధాయ ఏవ అవత్థావిసేసోతి వేదితబ్బో. అవేచ్చపసాదో అభిపత్థియనలక్ఖణాయ సద్ధాయ పదట్ఠానం, ఓకప్పనలక్ఖణా సద్ధా అనావిలలక్ఖణస్స పసాదస్స పదట్ఠానం, చతుబ్బిధం సమ్మప్పధానం వీరియం ఆరమ్భలక్ఖణస్స వీరియస్స పదట్ఠానం, కాయాదిసతిపట్ఠానం అపిలాపనలక్ఖణాయ సతియా పదట్ఠానం, ఝానసహితస్స సమాధిస్స ఏకగ్గలక్ఖణత్తా వితక్కాదిఝానాని సమాధిస్స పదట్ఠానం, పఞ్ఞాయ కిచ్చపజాననఆరమ్మణపజాననలక్ఖణత్తా సచ్చాని పఞ్ఞాయ పదట్ఠానం.
Okappanaṃ lakkhaṇaṃ yassā saddhāyāti okappanalakkhaṇā saddhā. Adhimutti paccupaṭṭhānaṃ yassā saddhāyāti adhimuttipaccupaṭṭhānā ca saddhā. Anāvilaṃ lakkhaṇaṃ yassa pasādassāti anāvilalakkhaṇoti pasādo. Sampasīdanaṃ paccupaṭṭhānaṃ yassa pasādassāti sampasīdanapaccupaṭṭhāno ca pasādo. So pana pasādo saddhāya eva avatthāvisesoti veditabbo. Aveccapasādo abhipatthiyanalakkhaṇāya saddhāya padaṭṭhānaṃ, okappanalakkhaṇā saddhā anāvilalakkhaṇassa pasādassa padaṭṭhānaṃ, catubbidhaṃ sammappadhānaṃ vīriyaṃ ārambhalakkhaṇassa vīriyassa padaṭṭhānaṃ, kāyādisatipaṭṭhānaṃ apilāpanalakkhaṇāya satiyā padaṭṭhānaṃ, jhānasahitassa samādhissa ekaggalakkhaṇattā vitakkādijhānāni samādhissa padaṭṭhānaṃ, paññāya kiccapajānanaārammaṇapajānanalakkhaṇattā saccāni paññāya padaṭṭhānaṃ.
‘‘యేసం అవిజ్జాదీనం పదట్ఠానాని ఆచరియేన విభత్తాని, తే అవిజ్జాదయో కతమేసం ధమ్మానం పదట్ఠానానీ’’తి పుచ్ఛితబ్బత్తా తే అవిజ్జాదయోపి ఇమేసం ధమ్మానం పదట్ఠానాతి దస్సేతుం ‘‘అపరో నయో’’తిఆది వుత్తం. అవిజ్జా అస్సాదమనసికారలక్ఖణస్స అయోనిసోమనసికారస్స పదట్ఠానం. అవిజ్జాయ హి ఆదీనవచ్ఛాదనతో అయోనిసోమనసికారో జాతోతి. సచ్చసమ్మోహనలక్ఖణా అవిజ్జా పుఞ్ఞాపుఞ్ఞానేఞ్జాభిసఙ్ఖారానం పదట్ఠానం, పునబ్భవవిరోహనలక్ఖణా తేభూమకచేతనా సఙ్ఖారా విపాకవిఞ్ఞాణస్స పదట్ఠానం, ఓపపచ్చయికసఙ్ఖాతేన ఉపపత్తిభవభావేన నిబ్బత్తిలక్ఖణం పటిసన్ధివిఞ్ఞాణం నామరూపస్స పదట్ఠానం, నామకాయరూపకాయసఙ్ఘాతలక్ఖణం నామరూపం ఛళాయతనస్స పదట్ఠానం సహజాతాదిపచ్చయభావతో, చక్ఖాదీనం ఛన్నం ఇన్ద్రియానం పవత్తానం లక్ఖణం ఛళాయతనం ఛబ్బిధస్స ఫస్సస్స యథాక్కమం పదట్ఠానం నిస్సయాదిపచ్చయభావతో, చక్ఖుపసాదరూపారమ్మణం చక్ఖువిఞ్ఞాణాదిసన్నిపాతలక్ఖణో ఛబ్బిధో ఫస్సో, తం వేదనాయ తేన ఛబ్బిధేన ఫస్సేన సహజాతాయ ఛబ్బిధాయ వేదనాయ యథాక్కమం పదట్ఠానం సహజాతాదిపచ్చయభావతో, ఇట్ఠానుభవనఅనిట్ఠానుభవనఇట్ఠానిట్ఠానుభవనలక్ఖణా తివిధా వేదనా, తం తణ్హాయ తాయ తివిధాయ వేదనాయ వసేన పవత్తాయ తణ్హాయ పదట్ఠానం ఉపనిస్సయాదిపచ్చయభావతో, సపరసన్తానేసు అజ్ఝోసానలక్ఖణా తణ్హా, తం ఉపాదానస్స తాయ తణ్హాయ వసేన పవత్తస్స చతుబ్బిధస్స ఉపాదానస్స పదట్ఠానం ఉపనిస్సయాదిపచ్చయభావతో. ‘‘సో వేదనాయా’’తి చ ‘‘సా తణ్హాయా’’తి చ ‘‘సా ఉపాదానస్సా’’తి చ పాఠేన భవితబ్బం, లిఙ్గవిపల్లాసనిద్దేసో వా సియా.
‘‘Yesaṃ avijjādīnaṃ padaṭṭhānāni ācariyena vibhattāni, te avijjādayo katamesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānānī’’ti pucchitabbattā te avijjādayopi imesaṃ dhammānaṃ padaṭṭhānāti dassetuṃ ‘‘aparo nayo’’tiādi vuttaṃ. Avijjā assādamanasikāralakkhaṇassa ayonisomanasikārassa padaṭṭhānaṃ. Avijjāya hi ādīnavacchādanato ayonisomanasikāro jātoti. Saccasammohanalakkhaṇā avijjā puññāpuññāneñjābhisaṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ, punabbhavavirohanalakkhaṇā tebhūmakacetanā saṅkhārā vipākaviññāṇassa padaṭṭhānaṃ, opapaccayikasaṅkhātena upapattibhavabhāvena nibbattilakkhaṇaṃ paṭisandhiviññāṇaṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ, nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ chaḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ sahajātādipaccayabhāvato, cakkhādīnaṃ channaṃ indriyānaṃ pavattānaṃ lakkhaṇaṃ chaḷāyatanaṃ chabbidhassa phassassa yathākkamaṃ padaṭṭhānaṃ nissayādipaccayabhāvato, cakkhupasādarūpārammaṇaṃ cakkhuviññāṇādisannipātalakkhaṇo chabbidho phasso, taṃ vedanāya tena chabbidhena phassena sahajātāya chabbidhāya vedanāya yathākkamaṃ padaṭṭhānaṃ sahajātādipaccayabhāvato, iṭṭhānubhavanaaniṭṭhānubhavanaiṭṭhāniṭṭhānubhavanalakkhaṇā tividhā vedanā, taṃ taṇhāya tāya tividhāya vedanāya vasena pavattāya taṇhāya padaṭṭhānaṃ upanissayādipaccayabhāvato, saparasantānesu ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, taṃ upādānassa tāya taṇhāya vasena pavattassa catubbidhassa upādānassa padaṭṭhānaṃ upanissayādipaccayabhāvato. ‘‘So vedanāyā’’ti ca ‘‘sā taṇhāyā’’ti ca ‘‘sā upādānassā’’ti ca pāṭhena bhavitabbaṃ, liṅgavipallāsaniddeso vā siyā.
యం ఉపాదానం ఓపపచ్చయికం ఉపపత్తిక్ఖన్ధనిబ్బత్తకం, తం ఉపాదానం దువిధస్స భవస్స పదట్ఠానం. యో కమ్మభవో నామకాయరూపకాయసమ్భవనలక్ఖణో, సో కమ్మభవో జాతియా పదట్ఠానం. యా ఉపపత్తిభూతా జాతి ఖన్ధపాతుభావలక్ఖణా, తం సా జాతి జరాయ పదట్ఠానం. యా జిణ్ణజరా ఉపధిక్ఖన్ధపరిపాకలక్ఖణా, తం సా జిణ్ణజరా మరణస్స పదట్ఠానం. యమ్పి యస్స సమ్ముతిమరణం జీవితిన్ద్రియుపచ్ఛేదలక్ఖణం, తమ్పి తస్స సమ్ముతిమరణం సోకస్స పదట్ఠానం. పియస్స మరణం చిన్తేన్తస్స యేభుయ్యేన సోకుప్పజ్జనతో యో సోకో ఞాతిఆదిపియేసు ఉస్సుక్కకారకో, తం సో సోకో పరిదేవస్స పదట్ఠానం. యో పరిదేవో లాలప్పకారకో, తం సో పరిదేవో కాయికదుక్ఖస్స పదట్ఠానం. యం కాయికం దుక్ఖం కాయసమ్పీళనలక్ఖణం, తం కాయికం దుక్ఖం దోమనస్సస్స పదట్ఠానం. యం దోమనస్సం చిత్తసమ్పీళనలక్ఖణం, తం దోమనస్సం ఉపాయాసస్స పదట్ఠానం. యో ఉపాయాసో ఓదహనకారకో అవదహనకారకో, తం సో ఉపాయాసో భవస్స ఉపాయాసస్స నిస్సయసన్తానభవస్స పదట్ఠానం.
Yaṃ upādānaṃ opapaccayikaṃ upapattikkhandhanibbattakaṃ, taṃ upādānaṃ duvidhassa bhavassa padaṭṭhānaṃ. Yo kammabhavo nāmakāyarūpakāyasambhavanalakkhaṇo, so kammabhavo jātiyā padaṭṭhānaṃ. Yā upapattibhūtā jāti khandhapātubhāvalakkhaṇā, taṃ sā jāti jarāya padaṭṭhānaṃ. Yā jiṇṇajarā upadhikkhandhaparipākalakkhaṇā, taṃ sā jiṇṇajarā maraṇassa padaṭṭhānaṃ. Yampi yassa sammutimaraṇaṃ jīvitindriyupacchedalakkhaṇaṃ, tampi tassa sammutimaraṇaṃ sokassa padaṭṭhānaṃ. Piyassa maraṇaṃ cintentassa yebhuyyena sokuppajjanato yo soko ñātiādipiyesu ussukkakārako, taṃ so soko paridevassa padaṭṭhānaṃ. Yo paridevo lālappakārako, taṃ so paridevo kāyikadukkhassa padaṭṭhānaṃ. Yaṃ kāyikaṃ dukkhaṃ kāyasampīḷanalakkhaṇaṃ, taṃ kāyikaṃ dukkhaṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ. Yaṃ domanassaṃ cittasampīḷanalakkhaṇaṃ, taṃ domanassaṃ upāyāsassa padaṭṭhānaṃ. Yo upāyāso odahanakārako avadahanakārako, taṃ so upāyāso bhavassa upāyāsassa nissayasantānabhavassa padaṭṭhānaṃ.
భవస్సాతి వుత్తభవం దస్సేతుం ‘‘ఇమానీ’’తిఆది వుత్తం. తత్థ భవఙ్గాని కిలేసో భవస్స అఙ్గం కారణం కమ్మవట్టవిపాకవట్టాని భవసఙ్ఖాతాని అఙ్గాని అవయవాని. యదా పచ్చుప్పన్నాదికాలే సమగ్గాని నిబ్బత్తాని భవన్తి, తదా సో కిలేసవట్టకమ్మవట్టవిపాకవట్టసఙ్ఖాతో ధమ్మసమూహో ‘‘భవస్సా’’తి ఏత్థ భవోతి దట్ఠబ్బో. తం భవసఙ్ఖాతం కిలేసవట్టకమ్మవట్టవిపాకవట్టత్తయం సంసారస్స పదట్ఠానం పురిమం పురిమం జాతినిప్ఫన్నకిలేసాదివట్టేన సంసారస్స అబ్బోచ్ఛిన్నుప్పజ్జనతో, యో అరియమగ్గో నియ్యానికలక్ఖణో, తం సో అరియమగ్గో నిరోధస్స నిబ్బానస్స పదట్ఠానం సమ్పాపకహేతుభావతో.
Bhavassāti vuttabhavaṃ dassetuṃ ‘‘imānī’’tiādi vuttaṃ. Tattha bhavaṅgāni kileso bhavassa aṅgaṃ kāraṇaṃ kammavaṭṭavipākavaṭṭāni bhavasaṅkhātāni aṅgāni avayavāni. Yadā paccuppannādikāle samaggāni nibbattāni bhavanti, tadā so kilesavaṭṭakammavaṭṭavipākavaṭṭasaṅkhāto dhammasamūho ‘‘bhavassā’’ti ettha bhavoti daṭṭhabbo. Taṃ bhavasaṅkhātaṃ kilesavaṭṭakammavaṭṭavipākavaṭṭattayaṃ saṃsārassa padaṭṭhānaṃ purimaṃ purimaṃ jātinipphannakilesādivaṭṭena saṃsārassa abbocchinnuppajjanato, yo ariyamaggo niyyānikalakkhaṇo, taṃ so ariyamaggo nirodhassa nibbānassa padaṭṭhānaṃ sampāpakahetubhāvato.
బహుస్సుతో సబ్బసిస్సాదీనం పతిట్ఠానత్తా తిత్థం వియాతి తిత్థం, జానాతీతి ఞూ, తిత్థం ఞూతి తిత్థఞ్ఞూ, తిత్థఞ్ఞునో భావో తిత్థఞ్ఞుతా, సమ్మాపయిరుపాసనా, సా పీతఞ్ఞుతాయ పదట్ఠానం. బహుస్సుతస్స హి సమ్మాపయిరుపాసనాయ ధమ్మూపసఞ్హితం పామోజ్జం జాయతి, పామోజ్జేన చ కమ్మట్ఠానబ్రూహనా జాయతీతి సప్పాయధమ్మస్సవనేన పీతిం జానాతీతి పీతఞ్ఞూ, పీతఞ్ఞునో భావో పీతఞ్ఞుతా, కమ్మట్ఠానస్స బ్రూహనా, సా పత్తఞ్ఞుతాయ పదట్ఠానం. కమ్మట్ఠానబ్రూహనాయ హి భావనాపత్తజాననతా జాయతీతి పత్తఞ్ఞుతా. భావనాపత్తజాననతా అత్తఞ్ఞుతాయ పదట్ఠానం. భావనాపత్తజాననతాయ హి పఞ్చహి పధానియఙ్గేహి సమన్నాగతస్స అత్తనో జాననతా జాయతీతి అత్తఞ్ఞుతా పుబ్బేకతపుఞ్ఞతాయ పదట్ఠానం.
Bahussuto sabbasissādīnaṃ patiṭṭhānattā titthaṃ viyāti titthaṃ, jānātīti ñū, titthaṃ ñūti titthaññū, titthaññuno bhāvo titthaññutā, sammāpayirupāsanā, sā pītaññutāya padaṭṭhānaṃ. Bahussutassa hi sammāpayirupāsanāya dhammūpasañhitaṃ pāmojjaṃ jāyati, pāmojjena ca kammaṭṭhānabrūhanā jāyatīti sappāyadhammassavanena pītiṃ jānātīti pītaññū, pītaññuno bhāvo pītaññutā, kammaṭṭhānassa brūhanā, sā pattaññutāya padaṭṭhānaṃ. Kammaṭṭhānabrūhanāya hi bhāvanāpattajānanatā jāyatīti pattaññutā. Bhāvanāpattajānanatā attaññutāya padaṭṭhānaṃ. Bhāvanāpattajānanatāya hi pañcahi padhāniyaṅgehi samannāgatassa attano jānanatā jāyatīti attaññutā pubbekatapuññatāya padaṭṭhānaṃ.
పధానియఙ్గేసు సమన్నాగతత్తజాననతాయ హి పుబ్బే పుఞ్ఞకరణం జాతం, పుబ్బేకతపుఞ్ఞతా పతిరూపదేసవాసస్స పదట్ఠానం. పుబ్బే హి కతేన పుఞ్ఞేన పతిరూపదేసవాసో లద్ధో, పతిరూపదేసవాసో సప్పురిసూపనిస్సయస్స పదట్ఠానం. పతిరూపదేసవాసేన హి సప్పురిసూపనిస్సయో లద్ధో, సప్పురిసూపనిస్సయో అత్తసమ్మాపణిధానస్స పదట్ఠానం. సప్పురిసూపనిస్సయేన హి అత్తసమ్మాపణిధానం జాతం, అత్తసమ్మాపణిధానం సీలానం పదట్ఠానం. అత్తసమ్మాపణిధానేన హి సీలాని సమ్పతిట్ఠితాని, సీలాని అవిప్పటిసారస్స పదట్ఠానం. అత్తని హి సమ్పతిట్ఠితం సీలం పచ్చవేక్ఖన్తస్స విప్పటిసారో నత్థేవాతి, అవిప్పటిసారేన పామోజ్జం జాయతి, తస్మా అవిప్పటిసారో పామోజ్జస్స పదట్ఠానం. పామోజ్జేన పీతి జాయతి, తస్మా పామోజ్జం పీతియా పదట్ఠానం. పీతియా పస్సద్ధి జాయతి, తస్మా పీతి పస్సద్ధియా పదట్ఠానం. పస్సద్ధియా సుఖం జాయతి, తస్మా పస్సద్ధి సుఖస్స పదట్ఠానం. సుఖేన సమాధి జాయతి, తస్మా సుఖం సమాధిస్స పదట్ఠానం. సమాధినా యథాభూతఞాణదస్సనం జాయతి, తస్మా సమాధి యథాభూతఞాణస్స పదట్ఠానం. యథాభూతఞాణదస్సనేన నిబ్బిదాఞాణం జాయతి, తస్మా యథాభూతఞాణదస్సనం నిబ్బిదాయ పదట్ఠానం. నిబ్బిదాయ విరాగో జాయతి, తస్మా నిబ్బిదా విరాగస్స పదట్ఠానం. విరాగేన విముత్తి జాయతి, తస్మా విరాగో విముత్తియా పదట్ఠానం. విముత్తియా విముత్తిఞాణదస్సనం జాయతి, తస్మా విముత్తి విముత్తిఞాణదస్సనస్స పదట్ఠానం. ఏవం యథావుత్తనయేన యో కోచి ధమ్మో ఉపనిస్సయో హోతి, యో కోచి ధమ్మో పచ్చయో హోతి, సబ్బో సో ధమ్మో అత్తనో పచ్చయుప్పన్నస్స ధమ్మస్స పదట్ఠానన్తి దట్ఠబ్బో.
Padhāniyaṅgesu samannāgatattajānanatāya hi pubbe puññakaraṇaṃ jātaṃ, pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhānaṃ. Pubbe hi katena puññena patirūpadesavāso laddho, patirūpadesavāso sappurisūpanissayassapadaṭṭhānaṃ. Patirūpadesavāsena hi sappurisūpanissayo laddho, sappurisūpanissayo attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ. Sappurisūpanissayena hi attasammāpaṇidhānaṃ jātaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ sīlānaṃ padaṭṭhānaṃ. Attasammāpaṇidhānena hi sīlāni sampatiṭṭhitāni, sīlāni avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ. Attani hi sampatiṭṭhitaṃ sīlaṃ paccavekkhantassa vippaṭisāro natthevāti, avippaṭisārena pāmojjaṃ jāyati, tasmā avippaṭisāro pāmojjassa padaṭṭhānaṃ. Pāmojjena pīti jāyati, tasmā pāmojjaṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ. Pītiyā passaddhi jāyati, tasmā pīti passaddhiyā padaṭṭhānaṃ. Passaddhiyā sukhaṃ jāyati, tasmā passaddhi sukhassa padaṭṭhānaṃ. Sukhena samādhi jāyati, tasmā sukhaṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ. Samādhinā yathābhūtañāṇadassanaṃ jāyati, tasmā samādhi yathābhūtañāṇassa padaṭṭhānaṃ. Yathābhūtañāṇadassanena nibbidāñāṇaṃ jāyati, tasmā yathābhūtañāṇadassanaṃ nibbidāya padaṭṭhānaṃ. Nibbidāya virāgo jāyati, tasmā nibbidā virāgassa padaṭṭhānaṃ. Virāgena vimutti jāyati, tasmā virāgo vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Vimuttiyā vimuttiñāṇadassanaṃ jāyati, tasmā vimutti vimuttiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Evaṃ yathāvuttanayena yo koci dhammo upanissayo hoti, yo koci dhammo paccayo hoti, sabbo so dhammo attano paccayuppannassa dhammassa padaṭṭhānanti daṭṭhabbo.
‘‘ఉపనిస్సయధమ్మస్స, పచ్చయధమ్మస్స వా పచ్చయుప్పన్నధమ్మస్స పదట్ఠానభావో కేన సద్దహితబ్బో’’తి వత్తబ్బత్తా ‘‘తేనాహా’’తిఆది వుత్తం. తత్థ తేనాతి యస్స కస్సచి ఉపనిస్సయధమ్మస్స, పచ్చయధమ్మస్స చ పచ్చయుప్పన్నధమ్మస్స పదట్ఠానభావేన ఆయస్మా మహాకచ్చానో ‘‘ధమ్మం దేసేతి జినో’’తిఆదికం యం వచనం ఆహ, తేన వచనేన తేసం ఉపనిస్సయధమ్మపచ్చయధమ్మానం పదట్ఠానభావో సద్దహితబ్బోతి. ‘‘యథావుత్తో పదట్ఠానో హారో పరిపుణ్ణో కిం, ఉదాహు అఞ్ఞో నిద్ధారేత్వా యోజేతబ్బో అత్థి కి’’న్తి వత్తబ్బత్తా ‘‘నియుత్తో పదట్ఠానో హారో’’తి వుత్తం. ఇధ పాళియం అవిభత్తమ్పి యథాలాభవసేన పదట్ఠానో హారో నీహరిత్వా యుత్తో యుజ్జితబ్బో, విభజితబ్బన్తి వుత్తం హోతి.
‘‘Upanissayadhammassa, paccayadhammassa vā paccayuppannadhammassa padaṭṭhānabhāvo kena saddahitabbo’’ti vattabbattā ‘‘tenāhā’’tiādi vuttaṃ. Tattha tenāti yassa kassaci upanissayadhammassa, paccayadhammassa ca paccayuppannadhammassa padaṭṭhānabhāvena āyasmā mahākaccāno ‘‘dhammaṃ deseti jino’’tiādikaṃ yaṃ vacanaṃ āha, tena vacanena tesaṃ upanissayadhammapaccayadhammānaṃ padaṭṭhānabhāvo saddahitabboti. ‘‘Yathāvutto padaṭṭhāno hāro paripuṇṇo kiṃ, udāhu añño niddhāretvā yojetabbo atthi ki’’nti vattabbattā ‘‘niyutto padaṭṭhāno hāro’’ti vuttaṃ. Idha pāḷiyaṃ avibhattampi yathālābhavasena padaṭṭhāno hāro nīharitvā yutto yujjitabbo, vibhajitabbanti vuttaṃ hoti.
ఇతి పదట్ఠానహారవిభఙ్గే సత్తిబలానురూపా రచితా
Iti padaṭṭhānahāravibhaṅge sattibalānurūpā racitā
విభావనా నిట్ఠితా.
Vibhāvanā niṭṭhitā.
పణ్డితేహి పన అట్ఠకథాటీకానుసారేన గమ్భీరత్థో విత్థారతో విభజిత్వా గహేతబ్బోతి.
Paṇḍitehi pana aṭṭhakathāṭīkānusārena gambhīrattho vitthārato vibhajitvā gahetabboti.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / నేత్తిప్పకరణపాళి • Nettippakaraṇapāḷi / ౪. పదట్ఠానహారవిభఙ్గో • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgo
అట్ఠకథా • Aṭṭhakathā / సుత్తపిటక (అట్ఠకథా) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ఖుద్దకనికాయ (అట్ఠకథా) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / నేత్తిప్పకరణ-అట్ఠకథా • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ౪. పదట్ఠానహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
టీకా • Tīkā / సుత్తపిటక (టీకా) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ఖుద్దకనికాయ (టీకా) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / నేత్తిప్పకరణ-టీకా • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ౪. పదట్ఠానహారవిభఙ్గవణ్ణనా • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā