| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / เนตฺติปฺปกรณปาฬิ • Nettippakaraṇapāḷi |
๔. ปทฎฺฐานหารวิภโงฺค
4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgo
๒๒. ตตฺถ กตโม ปทฎฺฐาโน หาโร? ‘‘ธมฺมํ เทเสติ ชิโน’’ติ, อยํ ปทฎฺฐาโน หาโรฯ กิํ เทเสติ? สพฺพธมฺมยาถาวอสมฺปฎิเวธลกฺขณา อวิชฺชา, ตสฺสา วิปลฺลาสา ปทฎฺฐานํฯ อโชฺฌสานลกฺขณา ตณฺหา, ตสฺสา ปิยรูปํ สาตรูปํ ปทฎฺฐานํฯ ปตฺถนลกฺขโณ โลโภ, ตสฺส อทินฺนาทานํ ปทฎฺฐานํฯ วณฺณสณฺฐานพฺยญฺชนคฺคหณลกฺขณา สุภสญฺญา, ตสฺสา อินฺทฺริยา สํวโร ปทฎฺฐานํฯ สาสวผสฺสอุปคมนลกฺขณา สุขสญฺญา, ตสฺสา อสฺสาโท ปทฎฺฐานํฯ สงฺขตลกฺขณานํ ธมฺมานํ อสมนุปสฺสนลกฺขณา นิจฺจสญฺญา, ตสฺสา วิญฺญาณํ ปทฎฺฐานํฯ อนิจฺจสญฺญาทุกฺขสญฺญาอสมนุปสฺสนลกฺขณา อตฺตสญฺญา, ตสฺสา นามกาโย ปทฎฺฐานํฯ สพฺพธมฺมสมฺปฎิเวธลกฺขณา วิชฺชา, ตสฺสา สพฺพํ เนยฺยํ ปทฎฺฐานํฯ จิตฺตวิเกฺขปปฎิสํหรณลกฺขโณ สมโถ, ตสฺส อสุภา ปทฎฺฐานํฯ อิจฺฉาวจรปฎิสํหรณลกฺขโณ อโลโภ, ตสฺส อทินฺนาทานา เวรมณี 1 ปทฎฺฐานํฯ อพฺยาปชฺชลกฺขโณ อโทโส, ตสฺส ปาณาติปาตา เวรมณี ปทฎฺฐานํฯ วตฺถุอวิปฺปฎิปตฺติลกฺขโณ 2 อโมโห, ตสฺส สมฺมาปฎิปตฺติ ปทฎฺฐานํฯ วินีลกวิปุพฺพกคหณลกฺขณา อสุภสญฺญา, ตสฺสา นิพฺพิทา ปทฎฺฐานํฯ สาสวผสฺสปริชานนลกฺขณา ทุกฺขสญฺญา, ตสฺสา เวทนา ปทฎฺฐานํฯ สงฺขตลกฺขณานํ ธมฺมานํ สมนุปสฺสนลกฺขณา อนิจฺจสญฺญา , ตสฺสา อุปฺปาทวยา ปทฎฺฐานํฯ สพฺพธมฺมอภินิเวสลกฺขณา อนตฺตสญฺญา, ตสฺสา ธมฺมสญฺญา ปทฎฺฐานํฯ
22. Tattha katamo padaṭṭhāno hāro? ‘‘Dhammaṃ deseti jino’’ti, ayaṃ padaṭṭhāno hāro. Kiṃ deseti? Sabbadhammayāthāvaasampaṭivedhalakkhaṇā avijjā, tassā vipallāsā padaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, tassā piyarūpaṃ sātarūpaṃ padaṭṭhānaṃ. Patthanalakkhaṇo lobho, tassa adinnādānaṃ padaṭṭhānaṃ. Vaṇṇasaṇṭhānabyañjanaggahaṇalakkhaṇā subhasaññā, tassā indriyā saṃvaro padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassaupagamanalakkhaṇā sukhasaññā, tassā assādo padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ asamanupassanalakkhaṇā niccasaññā, tassā viññāṇaṃ padaṭṭhānaṃ. Aniccasaññādukkhasaññāasamanupassanalakkhaṇā attasaññā, tassā nāmakāyo padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammasampaṭivedhalakkhaṇā vijjā, tassā sabbaṃ neyyaṃ padaṭṭhānaṃ. Cittavikkhepapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo samatho, tassa asubhā padaṭṭhānaṃ. Icchāvacarapaṭisaṃharaṇalakkhaṇo alobho, tassa adinnādānā veramaṇī 3 padaṭṭhānaṃ. Abyāpajjalakkhaṇo adoso, tassa pāṇātipātā veramaṇī padaṭṭhānaṃ. Vatthuavippaṭipattilakkhaṇo 4 amoho, tassa sammāpaṭipatti padaṭṭhānaṃ. Vinīlakavipubbakagahaṇalakkhaṇā asubhasaññā, tassā nibbidā padaṭṭhānaṃ. Sāsavaphassaparijānanalakkhaṇā dukkhasaññā, tassā vedanā padaṭṭhānaṃ. Saṅkhatalakkhaṇānaṃ dhammānaṃ samanupassanalakkhaṇā aniccasaññā , tassā uppādavayā padaṭṭhānaṃ. Sabbadhammaabhinivesalakkhaṇā anattasaññā, tassā dhammasaññā padaṭṭhānaṃ.
ปญฺจ กามคุณา กามราคสฺส ปทฎฺฐานํ, ปญฺจินฺทฺริยานิ รูปีนิ รูปราคสฺส ปทฎฺฐานํ, ฉฎฺฐายตนํ ภวราคสฺส ปทฎฺฐานํ, นิพฺพตฺตภวานุปสฺสิตา ปญฺจนฺนํ อุปาทานกฺขนฺธานํ ปทฎฺฐานํ, ปุเพฺพนิวาสานุสฺสติญาณทสฺสนสฺส ปทฎฺฐานํฯ โอกปฺปนลกฺขณา สทฺธา อธิมุตฺติปจฺจุปฎฺฐานา จ, อนาวิลลกฺขโณ ปสาโท สมฺปสีทนปจฺจุปฎฺฐาโน จฯ อภิปตฺถิยนลกฺขณา สทฺธา, ตสฺสา อเวจฺจปสาโท ปทฎฺฐานํฯ อนาวิลลกฺขโณ ปสาโท, ตสฺส สทฺธา ปทฎฺฐานํฯ อารมฺภลกฺขณํ วีริยํ, ตสฺส สมฺมปฺปธานํ ปทฎฺฐานํฯ อปิลาปนลกฺขณา สติ, ตสฺสา สติปฎฺฐานํ ปทฎฺฐานํฯ เอกคฺคลกฺขโณ สมาธิ, ตสฺส ฌานานิ ปทฎฺฐานํฯ ปชานนลกฺขณา ปญฺญา, ตสฺสา สจฺจานิ ปทฎฺฐานํฯ
Pañca kāmaguṇā kāmarāgassa padaṭṭhānaṃ, pañcindriyāni rūpīni rūparāgassa padaṭṭhānaṃ, chaṭṭhāyatanaṃ bhavarāgassa padaṭṭhānaṃ, nibbattabhavānupassitā pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ padaṭṭhānaṃ, pubbenivāsānussatiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Okappanalakkhaṇā saddhā adhimuttipaccupaṭṭhānā ca, anāvilalakkhaṇo pasādo sampasīdanapaccupaṭṭhāno ca. Abhipatthiyanalakkhaṇā saddhā, tassā aveccapasādo padaṭṭhānaṃ. Anāvilalakkhaṇo pasādo, tassa saddhā padaṭṭhānaṃ. Ārambhalakkhaṇaṃ vīriyaṃ, tassa sammappadhānaṃ padaṭṭhānaṃ. Apilāpanalakkhaṇā sati, tassā satipaṭṭhānaṃ padaṭṭhānaṃ. Ekaggalakkhaṇo samādhi, tassa jhānāni padaṭṭhānaṃ. Pajānanalakkhaṇā paññā, tassā saccāni padaṭṭhānaṃ.
อปโร นโย, อสฺสาทมนสิการลกฺขโณ อโยนิโสมนสิกาโร, ตสฺส อวิชฺชา ปทฎฺฐานํฯ สจฺจสโมฺมหนลกฺขณา อวิชฺชา, สา สงฺขารานํ ปทฎฺฐานํฯ ปุนพฺภววิโรหณลกฺขณา สงฺขารา, เต 5 วิญฺญาณสฺส ปทฎฺฐานํฯ โอปปจฺจยิกนิพฺพตฺติลกฺขณํ วิญฺญาณํ, ตํ นามรูปสฺส ปทฎฺฐานํฯ นามกายรูปกายสงฺฆาตลกฺขณํ นามรูปํ, ตํ ฉฬายตนสฺส ปทฎฺฐานํฯ อินฺทฺริยววตฺถานลกฺขณํ ฉฬายตนํ, ตํ ผสฺสสฺส ปทฎฺฐานํฯ จกฺขุรูปวิญฺญาณสนฺนิปาตลกฺขโณ ผโสฺส, โส เวทนาย ปทฎฺฐานํฯ อิฎฺฐานิฎฺฐอนุภวนลกฺขณา เวทนา, สา ตณฺหาย ปทฎฺฐานํฯ อโชฺฌสานลกฺขณา ตณฺหา, สา อุปาทานสฺส ปทฎฺฐานํฯ โอปปจฺจยิกํ อุปาทานํ, ตํ ภวสฺส ปทฎฺฐานํฯ นามกายรูปกายสมฺภวนลกฺขโณ ภโว, โส ชาติยา ปทฎฺฐานํฯ ขนฺธปาตุภวนลกฺขณา ชาติ, สา ชราย ปทฎฺฐานํฯ อุปธิปริปากลกฺขณา ชรา, สา มรณสฺส ปทฎฺฐานํฯ ชีวิตินฺทฺริยุปเจฺฉทลกฺขณํ มรณํ, ตํ โสกสฺส ปทฎฺฐานํฯ อุสฺสุกฺกการโก โสโก, โส ปริเทวสฺส ปทฎฺฐานํ ฯ ลาลปฺปการโก ปริเทโว, โส ทุกฺขสฺส ปทฎฺฐานํฯ กายสํปีฬนํ ทุกฺขํ, ตํ โทมนสฺสสฺส ปทฎฺฐานํฯ จิตฺตสํปีฬนํ โทมนสฺสํ, ตํ อุปายาสสฺส ปทฎฺฐานํฯ โอทหนการโก อุปายาโส, โส ภวสฺส ปทฎฺฐานํฯ อิมานิ ภวงฺคานิ ยทา สมคฺคานิ นิพฺพตฺตานิ ภวนฺติ โส ภโว, ตํ สํสารสฺส ปทฎฺฐานํฯ นิยฺยานิกลกฺขโณ มโคฺค, โส นิโรธสฺส ปทฎฺฐานํฯ
Aparo nayo, assādamanasikāralakkhaṇo ayonisomanasikāro, tassa avijjā padaṭṭhānaṃ. Saccasammohanalakkhaṇā avijjā, sā saṅkhārānaṃ padaṭṭhānaṃ. Punabbhavavirohaṇalakkhaṇā saṅkhārā, te 6 viññāṇassa padaṭṭhānaṃ. Opapaccayikanibbattilakkhaṇaṃ viññāṇaṃ, taṃ nāmarūpassa padaṭṭhānaṃ. Nāmakāyarūpakāyasaṅghātalakkhaṇaṃ nāmarūpaṃ, taṃ chaḷāyatanassa padaṭṭhānaṃ. Indriyavavatthānalakkhaṇaṃ chaḷāyatanaṃ, taṃ phassassa padaṭṭhānaṃ. Cakkhurūpaviññāṇasannipātalakkhaṇo phasso, so vedanāya padaṭṭhānaṃ. Iṭṭhāniṭṭhaanubhavanalakkhaṇā vedanā, sā taṇhāya padaṭṭhānaṃ. Ajjhosānalakkhaṇā taṇhā, sā upādānassa padaṭṭhānaṃ. Opapaccayikaṃ upādānaṃ, taṃ bhavassa padaṭṭhānaṃ. Nāmakāyarūpakāyasambhavanalakkhaṇo bhavo, so jātiyā padaṭṭhānaṃ. Khandhapātubhavanalakkhaṇā jāti, sā jarāya padaṭṭhānaṃ. Upadhiparipākalakkhaṇā jarā, sā maraṇassa padaṭṭhānaṃ. Jīvitindriyupacchedalakkhaṇaṃ maraṇaṃ, taṃ sokassa padaṭṭhānaṃ. Ussukkakārako soko, so paridevassa padaṭṭhānaṃ . Lālappakārako paridevo, so dukkhassa padaṭṭhānaṃ. Kāyasaṃpīḷanaṃ dukkhaṃ, taṃ domanassassa padaṭṭhānaṃ. Cittasaṃpīḷanaṃ domanassaṃ, taṃ upāyāsassa padaṭṭhānaṃ. Odahanakārako upāyāso, so bhavassa padaṭṭhānaṃ. Imāni bhavaṅgāni yadā samaggāni nibbattāni bhavanti so bhavo, taṃ saṃsārassa padaṭṭhānaṃ. Niyyānikalakkhaṇo maggo, so nirodhassa padaṭṭhānaṃ.
ติตฺถญฺญุตา ปีตญฺญุตาย ปทฎฺฐานํ, ปีตญฺญุตา ปตฺตญฺญุตาย 7 ปทฎฺฐานํ, ปตฺตญฺญุตา อตฺตญฺญุตาย ปทฎฺฐานํ, อตฺตญฺญุตา ปุเพฺพกตปุญฺญตาย ปทฎฺฐานํ, ปุเพฺพกตปุญฺญตา ปติรูปเทสวาสสฺส ปทฎฺฐานํ, ปติรูปเทสวาโส สปฺปุริสูปนิสฺสยสฺส ปทฎฺฐานํ, สปฺปุริสูปนิสฺสโย อตฺตสมฺมาปณิธานสฺส ปทฎฺฐานํ, อตฺตสมฺมาปณิธานํ สีลานํ ปทฎฺฐานํ, สีลานิ อวิปฺปฎิสารสฺส ปทฎฺฐานํ, อวิปฺปฎิสาโร ปาโมชฺชสฺส ปทฎฺฐานํ, ปาโมชฺชํ ปีติยา ปทฎฺฐานํ, ปีติ ปสฺสทฺธิยา ปทฎฺฐานํ, ปสฺสทฺธิ สุขสฺส ปทฎฺฐานํ, สุขํ สมาธิสฺส ปทฎฺฐานํ, สมาธิ ยถาภูตญาณทสฺสนสฺส ปทฎฺฐานํ, ยถาภูตญาณทสฺสนํ นิพฺพิทาย ปทฎฺฐานํ, นิพฺพิทา วิราคสฺส ปทฎฺฐานํ, วิราโค วิมุตฺติยา ปทฎฺฐานํฯ วิมุตฺติ วิมุตฺติญาณทสฺสนสฺส ปทฎฺฐานํฯ เอวํ โย โกจิ อุปนิสฺสโย โย โกจิ ปจฺจโย, สโพฺพ โส ปทฎฺฐานํฯ เตนาห อายสฺมา มหากจฺจายโน ‘‘ธมฺมํ เทเสติ ชิโน’’ติฯ
Titthaññutā pītaññutāya padaṭṭhānaṃ, pītaññutā pattaññutāya 8 padaṭṭhānaṃ, pattaññutā attaññutāya padaṭṭhānaṃ, attaññutā pubbekatapuññatāya padaṭṭhānaṃ, pubbekatapuññatā patirūpadesavāsassa padaṭṭhānaṃ, patirūpadesavāso sappurisūpanissayassa padaṭṭhānaṃ, sappurisūpanissayo attasammāpaṇidhānassa padaṭṭhānaṃ, attasammāpaṇidhānaṃ sīlānaṃ padaṭṭhānaṃ, sīlāni avippaṭisārassa padaṭṭhānaṃ, avippaṭisāro pāmojjassa padaṭṭhānaṃ, pāmojjaṃ pītiyā padaṭṭhānaṃ, pīti passaddhiyā padaṭṭhānaṃ, passaddhi sukhassa padaṭṭhānaṃ, sukhaṃ samādhissa padaṭṭhānaṃ, samādhi yathābhūtañāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ, yathābhūtañāṇadassanaṃ nibbidāya padaṭṭhānaṃ, nibbidā virāgassa padaṭṭhānaṃ, virāgo vimuttiyā padaṭṭhānaṃ. Vimutti vimuttiñāṇadassanassa padaṭṭhānaṃ. Evaṃ yo koci upanissayo yo koci paccayo, sabbo so padaṭṭhānaṃ. Tenāha āyasmā mahākaccāyano ‘‘dhammaṃ deseti jino’’ti.
นิยุโตฺต ปทฎฺฐาโน หาโรฯ
Niyutto padaṭṭhāno hāro.
Footnotes:
Related texts:
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / ขุทฺทกนิกาย (อฎฺฐกถา) • Khuddakanikāya (aṭṭhakathā) / เนตฺติปฺปกรณ-อฎฺฐกถา • Nettippakaraṇa-aṭṭhakathā / ๔. ปทฎฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติปฺปกรณ-ฎีกา • Nettippakaraṇa-ṭīkā / ๔. ปทฎฺฐานหารวิภงฺควณฺณนา • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / สุตฺตปิฎก (ฎีกา) • Suttapiṭaka (ṭīkā) / ขุทฺทกนิกาย (ฎีกา) • Khuddakanikāya (ṭīkā) / เนตฺติวิภาวินี • Nettivibhāvinī / ๔. ปทฎฺฐานหารวิภงฺควิภาวนา • 4. Padaṭṭhānahāravibhaṅgavibhāvanā
