| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
२. पधानसुत्तवण्णना
2. Padhānasuttavaṇṇanā
२. दुतिये उभतोब्यूळ्हसङ्गामप्पवेसनसदिसन्ति युद्धत्थाय उभतोरासिकतचतुरङ्गिनिसेनामज्झप्पवेसनसदिसं। दानञ्च युद्धञ्च समानमाहूति एत्थ कथं पनीदमुभयं समानं? जीवितविनासभीरुको हि युज्झितुं न सक्कोति, भोगक्खयभीरुको दानं दातुं न सक्कोति। ‘‘जीवितञ्च रक्खिस्सामि, युज्झिस्सामी’’ति हि वदन्तो न युज्झति, जीविते पन आलयं विस्सज्जेत्वा ‘‘हत्थपादादिच्छेदो वा होतु मरणं वा, गण्हिस्सामेतं इस्सरिय’’न्ति उस्सहन्तोव युज्झति । ‘‘भोगे च रक्खिस्सामि, दानञ्च दस्सामी’’ति वदन्तोपि न ददाति, भोगेसु पन आलयं पिस्सज्जेत्वा ‘‘महादानं दस्सामी’’ति उस्सहन्तोव देति। एवं दानञ्च युद्धञ्च समं होति। किञ्च भिय्यो – अप्पापि सन्ता बहुके जिनन्ति, यथा च युद्धे अप्पकापि वीरपुरिसा बहुके भीरुपुरिसे जिनन्ति, एवं सद्धादिसम्पन्नो अप्पकम्पि दानं ददन्तो बहुविधं लोभदोसइस्सामच्छरियदिट्ठिविचिकिच्छादिभेदं तप्पटिपक्खं अभिभवति, बहुञ्च दानविपाकं अधिगच्छति। एवम्पि दानञ्च युद्धञ्च समानं। तेनाह ‘‘अप्पम्पि चे सद्दहानो ददाति, तेनेव सो होति सुखी परत्था’’ति।
2. Dutiye ubhatobyūḷhasaṅgāmappavesanasadisanti yuddhatthāya ubhatorāsikatacaturaṅginisenāmajjhappavesanasadisaṃ. Dānañca yuddhañca samānamāhūti ettha kathaṃ panīdamubhayaṃ samānaṃ? Jīvitavināsabhīruko hi yujjhituṃ na sakkoti, bhogakkhayabhīruko dānaṃ dātuṃ na sakkoti. ‘‘Jīvitañca rakkhissāmi, yujjhissāmī’’ti hi vadanto na yujjhati, jīvite pana ālayaṃ vissajjetvā ‘‘hatthapādādicchedo vā hotu maraṇaṃ vā, gaṇhissāmetaṃ issariya’’nti ussahantova yujjhati . ‘‘Bhoge ca rakkhissāmi, dānañca dassāmī’’ti vadantopi na dadāti, bhogesu pana ālayaṃ pissajjetvā ‘‘mahādānaṃ dassāmī’’ti ussahantova deti. Evaṃ dānañca yuddhañca samaṃ hoti. Kiñca bhiyyo – appāpi santā bahuke jinanti, yathā ca yuddhe appakāpi vīrapurisā bahuke bhīrupurise jinanti, evaṃ saddhādisampanno appakampi dānaṃ dadanto bahuvidhaṃ lobhadosaissāmacchariyadiṭṭhivicikicchādibhedaṃ tappaṭipakkhaṃ abhibhavati, bahuñca dānavipākaṃ adhigacchati. Evampi dānañca yuddhañca samānaṃ. Tenāha ‘‘appampi ce saddahāno dadāti, teneva so hoti sukhī paratthā’’ti.
अगारस्स हितं कसिगोरक्खादि अगारियं, तं नत्थि एत्थाति अनगारियं, पब्बज्जाति आह ‘‘अगारस्स…पे॰… अनगारियं पब्बज्ज’’न्ति। सब्बूपधिपटिनिस्सग्गत्थायाति एत्थ चत्तारो उपधी – कामुपधि, खन्धुपधि, किलेसुपधि, अभिसङ्खारुपधीति। कामापि हि ‘‘यं पञ्च कामगुणे पटिच्च उप्पज्जति सुखं सोमनस्सं, अयं कामानं अस्सादो’’ति (अ॰ नि॰ ९.३४) एवं वुत्तस्स सुखस्स, तदस्सादनिमित्तस्स वा दुक्खस्स अधिट्ठानभावतो उपधीयति एत्थ सुखन्ति इमिना वचनत्थेन ‘‘उपधी’’ति वुच्चन्ति। खन्धापि खन्धमूलकस्स दुक्खस्स अधिट्ठानभावतो, किलेसापि अपायदुक्खस्स अधिट्ठानभावतो, अभिसङ्खारापि भवदुक्खस्स अधिट्ठानभावतो ‘‘उपधी’’ति वुच्चन्ति। सब्बेसं उपधीनं पटिनिस्सग्गो पहानं एत्थाति सब्बूपधिपटिनिस्सग्गं, निब्बानं। तेनाह ‘‘सब्बेसं खन्धूपधि…पे॰… निब्बानस्स अत्थाया’’ति।
Agārassa hitaṃ kasigorakkhādi agāriyaṃ, taṃ natthi etthāti anagāriyaṃ, pabbajjāti āha ‘‘agārassa…pe… anagāriyaṃ pabbajja’’nti. Sabbūpadhipaṭinissaggatthāyāti ettha cattāro upadhī – kāmupadhi, khandhupadhi, kilesupadhi, abhisaṅkhārupadhīti. Kāmāpi hi ‘‘yaṃ pañca kāmaguṇe paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ, ayaṃ kāmānaṃ assādo’’ti (a. ni. 9.34) evaṃ vuttassa sukhassa, tadassādanimittassa vā dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato upadhīyati ettha sukhanti iminā vacanatthena ‘‘upadhī’’ti vuccanti. Khandhāpi khandhamūlakassa dukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, kilesāpi apāyadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato, abhisaṅkhārāpi bhavadukkhassa adhiṭṭhānabhāvato ‘‘upadhī’’ti vuccanti. Sabbesaṃ upadhīnaṃ paṭinissaggo pahānaṃ etthāti sabbūpadhipaṭinissaggaṃ, nibbānaṃ. Tenāha ‘‘sabbesaṃ khandhūpadhi…pe… nibbānassa atthāyā’’ti.
पधानसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Padhānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya / २. पधानसुत्तं • 2. Padhānasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā) / २. पधानसुत्तवण्णना • 2. Padhānasuttavaṇṇanā
