| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय (टीका) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
३-४. पधानियङ्गसुत्तादिवण्णना
3-4. Padhāniyaṅgasuttādivaṇṇanā
५३-५४. ततिये पदहतीति पदहनो, भावनमनुयुत्तो योगी, तस्स भावो भावनानुयोगो पदहनभावो। पधानमस्स अत्थीति पधानिको, क-कारस्स य-कारं कत्वा ‘‘पधानियो’’ति वुत्तं। ‘‘अभिनीहारतो पट्ठाय आगतत्ता’’ति वुत्तत्ता पच्चेकबोधिसत्तसावकबोधिसत्तानम्पि पणिधानतो पभुति आगतसद्धा आगमनसद्दा एव, उक्कट्ठनिद्देसेन पन ‘‘सब्बञ्ञुबोधिसत्तान’’न्ति वुत्तं। अधिगमतो समुदागतत्ता अग्गमग्गफलसम्पयुत्ता चापि अधिगमसद्धा नाम, या सोतापन्नस्स अङ्गभावेन वुत्ता। अचलभावेनाति पटिपक्खेन अनधिभवनीयत्ता निच्चलभावेन। ओकप्पनन्ति ओक्कन्दित्वा अधिमुच्चनं, पसादुप्पत्तिया पसादनीयवत्थुस्मिं पसीदनमेव। सुप्पटिविद्धन्ति सुट्ठु पटिविद्धं। यथा तेन पटिविद्धेन सब्बञ्ञुतञ्ञाणं हत्थगतं अहोसि, तथा पटिविद्धं। यस्स बुद्धसुबुद्धताय सद्धा अचला असम्पवेधि, तस्स धम्मसुधम्मताय सङ्घसुप्पटिपन्नताय तेन पटिवेधेन सद्धा न तथाति अट्ठानमेतं अनवकासो। तेनाह भगवा – ‘‘यो, भिक्खवे, बुद्धे पसन्नो धम्मे पसन्नो सङ्घे पसन्नो’’तिआदि। पधानवीरियं इज्झति ‘‘अद्धा इमाय पटिपदाय जरामरणतो मुच्चिस्सामी’’ति सक्कच्चं पदहनतो।
53-54. Tatiye padahatīti padahano, bhāvanamanuyutto yogī, tassa bhāvo bhāvanānuyogo padahanabhāvo. Padhānamassa atthīti padhāniko, ka-kārassa ya-kāraṃ katvā ‘‘padhāniyo’’ti vuttaṃ. ‘‘Abhinīhārato paṭṭhāya āgatattā’’ti vuttattā paccekabodhisattasāvakabodhisattānampi paṇidhānato pabhuti āgatasaddhā āgamanasaddā eva, ukkaṭṭhaniddesena pana ‘‘sabbaññubodhisattāna’’nti vuttaṃ. Adhigamato samudāgatattā aggamaggaphalasampayuttā cāpi adhigamasaddhā nāma, yā sotāpannassa aṅgabhāvena vuttā. Acalabhāvenāti paṭipakkhena anadhibhavanīyattā niccalabhāvena. Okappananti okkanditvā adhimuccanaṃ, pasāduppattiyā pasādanīyavatthusmiṃ pasīdanameva. Suppaṭividdhanti suṭṭhu paṭividdhaṃ. Yathā tena paṭividdhena sabbaññutaññāṇaṃ hatthagataṃ ahosi, tathā paṭividdhaṃ. Yassa buddhasubuddhatāya saddhā acalā asampavedhi, tassa dhammasudhammatāya saṅghasuppaṭipannatāya tena paṭivedhena saddhā na tathāti aṭṭhānametaṃ anavakāso. Tenāha bhagavā – ‘‘yo, bhikkhave, buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno’’tiādi. Padhānavīriyaṃ ijjhati ‘‘addhā imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmī’’ti sakkaccaṃ padahanato.
अप्प-सद्दो अभावत्थो ‘‘अप्पसद्दस्स…पे॰… खो पना’’तिआदीसु वियाति आह ‘‘अरोगो’’ति। समवेपाकिनियाति यथाभुत्तमाहारं समाकारेनेव पचनसीलाय। दळ्हं कत्वा पचन्ती हि गहणी घोरभावेन पित्तविकारादिवसेन रोगं जनेति, सिथिलं कत्वा पचन्ती मन्दभावेन वातविकारादिवसेन तेनाह ‘‘नातिसीताय नाच्चुण्हाया’’ति। गहणितेजस्स मन्दपटुतावसेन सत्तानं यथाक्कमं सीतुण्हसहताति आह ‘‘अतिसीतलग्गहणिको’’तिआदि। याथावतो अच्चयदेसना अत्तनो आविकरणं नामाति आह ‘‘यथाभूतं अत्तनो अगुणं पकासेता’’ति। उदयत्थगामिनियाति सङ्खारानं उदयञ्च वयञ्च पटिविज्झन्तियाति अयमेत्थ अत्थोति आह ‘‘उदयञ्चा’’तिआदि। परिसुद्धायाति निरुपक्किलेसाय। निब्बिज्झितुं समत्थायाति तदङ्गवसेन सविसेसं पजहितुं समत्थाय। तस्स दुक्खस्स खयगामिनियाति यं दुक्खं इमस्मिं ञाणे अनधिगते पवत्तिरहं, अधिगते न पवत्ति, तं सन्धाय वदति। तथाहेस योगावचरो ‘‘चूळसोतापन्नो’’ति वुच्चति। चतुत्थं उत्तानमेव।
Appa-saddo abhāvattho ‘‘appasaddassa…pe… kho panā’’tiādīsu viyāti āha ‘‘arogo’’ti. Samavepākiniyāti yathābhuttamāhāraṃ samākāreneva pacanasīlāya. Daḷhaṃ katvā pacantī hi gahaṇī ghorabhāvena pittavikārādivasena rogaṃ janeti, sithilaṃ katvā pacantī mandabhāvena vātavikārādivasena tenāha ‘‘nātisītāya nāccuṇhāyā’’ti. Gahaṇitejassa mandapaṭutāvasena sattānaṃ yathākkamaṃ sītuṇhasahatāti āha ‘‘atisītalaggahaṇiko’’tiādi. Yāthāvato accayadesanā attano āvikaraṇaṃ nāmāti āha ‘‘yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā’’ti. Udayatthagāminiyāti saṅkhārānaṃ udayañca vayañca paṭivijjhantiyāti ayamettha atthoti āha ‘‘udayañcā’’tiādi. Parisuddhāyāti nirupakkilesāya. Nibbijjhituṃ samatthāyāti tadaṅgavasena savisesaṃ pajahituṃ samatthāya. Tassa dukkhassa khayagāminiyāti yaṃ dukkhaṃ imasmiṃ ñāṇe anadhigate pavattirahaṃ, adhigate na pavatti, taṃ sandhāya vadati. Tathāhesa yogāvacaro ‘‘cūḷasotāpanno’’ti vuccati. Catutthaṃ uttānameva.
पधानियङ्गसुत्तादिवण्णना निट्ठिता।
Padhāniyaṅgasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / अङ्गुत्तरनिकाय • Aṅguttaranikāya
३. पधानियङ्गसुत्तं • 3. Padhāniyaṅgasuttaṃ
४. समयसुत्तं • 4. Samayasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / अङ्गुत्तरनिकाय (अट्ठकथा) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
३. पधानियङ्गसुत्तवण्णना • 3. Padhāniyaṅgasuttavaṇṇanā
४. समयसुत्तवण्णना • 4. Samayasuttavaṇṇanā
