| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย (ฎีกา) • Aṅguttaranikāya (ṭīkā) |
๓-๔. ปธานิยงฺคสุตฺตาทิวณฺณนา
3-4. Padhāniyaṅgasuttādivaṇṇanā
๕๓-๕๔. ตติเย ปทหตีติ ปทหโน, ภาวนมนุยุโตฺต โยคี, ตสฺส ภาโว ภาวนานุโยโค ปทหนภาโวฯ ปธานมสฺส อตฺถีติ ปธานิโก, ก-การสฺส ย-การํ กตฺวา ‘‘ปธานิโย’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘อภินีหารโต ปฎฺฐาย อาคตตฺตา’’ติ วุตฺตตฺตา ปเจฺจกโพธิสตฺตสาวกโพธิสตฺตานมฺปิ ปณิธานโต ปภุติ อาคตสทฺธา อาคมนสทฺทา เอว, อุกฺกฎฺฐนิเทฺทเสน ปน ‘‘สพฺพญฺญุโพธิสตฺตาน’’นฺติ วุตฺตํฯ อธิคมโต สมุทาคตตฺตา อคฺคมคฺคผลสมฺปยุตฺตา จาปิ อธิคมสทฺธา นาม, ยา โสตาปนฺนสฺส องฺคภาเวน วุตฺตาฯ อจลภาเวนาติ ปฎิปเกฺขน อนธิภวนียตฺตา นิจฺจลภาเวนฯ โอกปฺปนนฺติ โอกฺกนฺทิตฺวา อธิมุจฺจนํ, ปสาทุปฺปตฺติยา ปสาทนียวตฺถุสฺมิํ ปสีทนเมวฯ สุปฺปฎิวิทฺธนฺติ สุฎฺฐุ ปฎิวิทฺธํฯ ยถา เตน ปฎิวิเทฺธน สพฺพญฺญุตญฺญาณํ หตฺถคตํ อโหสิ, ตถา ปฎิวิทฺธํฯ ยสฺส พุทฺธสุพุทฺธตาย สทฺธา อจลา อสมฺปเวธิ, ตสฺส ธมฺมสุธมฺมตาย สงฺฆสุปฺปฎิปนฺนตาย เตน ปฎิเวเธน สทฺธา น ตถาติ อฎฺฐานเมตํ อนวกาโสฯ เตนาห ภควา – ‘‘โย, ภิกฺขเว, พุเทฺธ ปสโนฺน ธเมฺม ปสโนฺน สเงฺฆ ปสโนฺน’’ติอาทิฯ ปธานวีริยํ อิชฺฌติ ‘‘อทฺธา อิมาย ปฎิปทาย ชรามรณโต มุจฺจิสฺสามี’’ติ สกฺกจฺจํ ปทหนโตฯ
53-54. Tatiye padahatīti padahano, bhāvanamanuyutto yogī, tassa bhāvo bhāvanānuyogo padahanabhāvo. Padhānamassa atthīti padhāniko, ka-kārassa ya-kāraṃ katvā ‘‘padhāniyo’’ti vuttaṃ. ‘‘Abhinīhārato paṭṭhāya āgatattā’’ti vuttattā paccekabodhisattasāvakabodhisattānampi paṇidhānato pabhuti āgatasaddhā āgamanasaddā eva, ukkaṭṭhaniddesena pana ‘‘sabbaññubodhisattāna’’nti vuttaṃ. Adhigamato samudāgatattā aggamaggaphalasampayuttā cāpi adhigamasaddhā nāma, yā sotāpannassa aṅgabhāvena vuttā. Acalabhāvenāti paṭipakkhena anadhibhavanīyattā niccalabhāvena. Okappananti okkanditvā adhimuccanaṃ, pasāduppattiyā pasādanīyavatthusmiṃ pasīdanameva. Suppaṭividdhanti suṭṭhu paṭividdhaṃ. Yathā tena paṭividdhena sabbaññutaññāṇaṃ hatthagataṃ ahosi, tathā paṭividdhaṃ. Yassa buddhasubuddhatāya saddhā acalā asampavedhi, tassa dhammasudhammatāya saṅghasuppaṭipannatāya tena paṭivedhena saddhā na tathāti aṭṭhānametaṃ anavakāso. Tenāha bhagavā – ‘‘yo, bhikkhave, buddhe pasanno dhamme pasanno saṅghe pasanno’’tiādi. Padhānavīriyaṃ ijjhati ‘‘addhā imāya paṭipadāya jarāmaraṇato muccissāmī’’ti sakkaccaṃ padahanato.
อปฺป-สโทฺท อภาวโตฺถ ‘‘อปฺปสทฺทสฺส…เป.… โข ปนา’’ติอาทีสุ วิยาติ อาห ‘‘อโรโค’’ติฯ สมเวปากินิยาติ ยถาภุตฺตมาหารํ สมากาเรเนว ปจนสีลายฯ ทฬฺหํ กตฺวา ปจนฺตี หิ คหณี โฆรภาเวน ปิตฺตวิการาทิวเสน โรคํ ชเนติ, สิถิลํ กตฺวา ปจนฺตี มนฺทภาเวน วาตวิการาทิวเสน เตนาห ‘‘นาติสีตาย นาจฺจุณฺหายา’’ติฯ คหณิเตชสฺส มนฺทปฎุตาวเสน สตฺตานํ ยถากฺกมํ สีตุณฺหสหตาติ อาห ‘‘อติสีตลคฺคหณิโก’’ติอาทิฯ ยาถาวโต อจฺจยเทสนา อตฺตโน อาวิกรณํ นามาติ อาห ‘‘ยถาภูตํ อตฺตโน อคุณํ ปกาเสตา’’ติฯ อุทยตฺถคามินิยาติ สงฺขารานํ อุทยญฺจ วยญฺจ ปฎิวิชฺฌนฺติยาติ อยเมตฺถ อโตฺถติ อาห ‘‘อุทยญฺจา’’ติอาทิฯ ปริสุทฺธายาติ นิรุปกฺกิเลสายฯ นิพฺพิชฺฌิตุํ สมตฺถายาติ ตทงฺควเสน สวิเสสํ ปชหิตุํ สมตฺถายฯ ตสฺส ทุกฺขสฺส ขยคามินิยาติ ยํ ทุกฺขํ อิมสฺมิํ ญาเณ อนธิคเต ปวตฺติรหํ, อธิคเต น ปวตฺติ, ตํ สนฺธาย วทติฯ ตถาเหส โยคาวจโร ‘‘จูฬโสตาปโนฺน’’ติ วุจฺจติฯ จตุตฺถํ อุตฺตานเมวฯ
Appa-saddo abhāvattho ‘‘appasaddassa…pe… kho panā’’tiādīsu viyāti āha ‘‘arogo’’ti. Samavepākiniyāti yathābhuttamāhāraṃ samākāreneva pacanasīlāya. Daḷhaṃ katvā pacantī hi gahaṇī ghorabhāvena pittavikārādivasena rogaṃ janeti, sithilaṃ katvā pacantī mandabhāvena vātavikārādivasena tenāha ‘‘nātisītāya nāccuṇhāyā’’ti. Gahaṇitejassa mandapaṭutāvasena sattānaṃ yathākkamaṃ sītuṇhasahatāti āha ‘‘atisītalaggahaṇiko’’tiādi. Yāthāvato accayadesanā attano āvikaraṇaṃ nāmāti āha ‘‘yathābhūtaṃ attano aguṇaṃ pakāsetā’’ti. Udayatthagāminiyāti saṅkhārānaṃ udayañca vayañca paṭivijjhantiyāti ayamettha atthoti āha ‘‘udayañcā’’tiādi. Parisuddhāyāti nirupakkilesāya. Nibbijjhituṃ samatthāyāti tadaṅgavasena savisesaṃ pajahituṃ samatthāya. Tassa dukkhassa khayagāminiyāti yaṃ dukkhaṃ imasmiṃ ñāṇe anadhigate pavattirahaṃ, adhigate na pavatti, taṃ sandhāya vadati. Tathāhesa yogāvacaro ‘‘cūḷasotāpanno’’ti vuccati. Catutthaṃ uttānameva.
ปธานิยงฺคสุตฺตาทิวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Padhāniyaṅgasuttādivaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / องฺคุตฺตรนิกาย • Aṅguttaranikāya
๓. ปธานิยงฺคสุตฺตํ • 3. Padhāniyaṅgasuttaṃ
๔. สมยสุตฺตํ • 4. Samayasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / องฺคุตฺตรนิกาย (อฎฺฐกถา) • Aṅguttaranikāya (aṭṭhakathā)
๓. ปธานิยงฺคสุตฺตวณฺณนา • 3. Padhāniyaṅgasuttavaṇṇanā
๔. สมยสุตฺตวณฺณนา • 4. Samayasuttavaṇṇanā
