| Library / Tipiṭaka / ਤਿਪਿਟਕ • Tipiṭaka / ਪਾਚਿਤ੍ਯਾਦਿਯੋਜਨਾਪਾਲ਼ਿ • Pācityādiyojanāpāḷi |
੭. ਪਾਦੁਕવਗ੍ਗ-ਅਤ੍ਥਯੋਜਨਾ
7. Pādukavagga-atthayojanā
੬੩੮. ਅਙ੍ਗੁਲਨ੍ਤਰਨ੍ਤਿ ਪਾਦਙ੍ਗੁਲવਿવਰਂ। ਪਾਦੁਕਨ੍ਤਿ ਉਪਾਹਨવਿਸੇਸੋ। ਸੋ ਹਿ ਪਜ੍ਜਤੇ ਇਮਾਯਾਤਿ ਪਾਦੁਕਾਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ, ਸਾ ਬਹੁਪਟਲਾ ਚਮ੍ਮਮਯਾ વਾ ਹੋਤਿ ਕਟ੍ਠਮਯਾ વਾ। ਪਟਿਮੁਞ੍ਚਿਤ੍વਾਤਿ ਪਾਦੁਕਂ ਪਟਿਮੁਞ੍ਚੀਤ੍વਾ।
638.Aṅgulantaranti pādaṅgulavivaraṃ. Pādukanti upāhanaviseso. So hi pajjate imāyāti pādukāti vuccati, sā bahupaṭalā cammamayā vā hoti kaṭṭhamayā vā. Paṭimuñcitvāti pādukaṃ paṭimuñcītvā.
੬੪੦. ਦ੍વੀਹਿ ਜਨੇਹਿ ਗਹਿਤੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਂਸੇਨਾਤਿ વੇਣੁਨਾ, ਯਾਨੇ ਨਿਸਿਨ੍ਨੋਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। વਿਸਙ੍ਖਰਿਤ੍વਾਤਿ વਿਪਤ੍ਤਿਂ ਕਰਿਤ੍વਾ। ਦ੍વੇਪੀਤਿ ਧਮ੍ਮਕਥਿਕਧਮ੍ਮਪਟਿਗ੍ਗਾਹਕਸਙ੍ਖਾਤਾ ਉਭੋਪਿ ਜਨਾ। વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦੇਸੇਤੁਂ વਟ੍ਟਤਿ।
640. Dvīhi janehi gahitoti sambandho. Vaṃsenāti veṇunā, yāne nisinnoti sambandho. Visaṅkharitvāti vipattiṃ karitvā. Dvepīti dhammakathikadhammapaṭiggāhakasaṅkhātā ubhopi janā. Vaṭṭatīti desetuṃ vaṭṭati.
੬੪੧. ਸਯਨਗਤਸ੍ਸਾਤਿ ਸਯਨਂ ਗਤਸ੍ਸ, ਸਯਨੇ ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਨਿਪਨ੍ਨਸ੍ਸ ਦੇਸੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ।
641.Sayanagatassāti sayanaṃ gatassa, sayane nipannassāti attho. Nipannassa desetuṃ na vaṭṭatīti sambandho.
੬੪੨. ਤੀਸੁ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਿਕਾਸੁ ਯਾਯ ਕਾਯਚਿ ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਿਕਾਯ ਨਿਸਿਨ੍ਨਸ੍ਸ ਧਮ੍ਮਂ ਦੇਸੇਤੁਂ ਨ વਟ੍ਟਤੀਤਿ ਦਸ੍ਸੇਨ੍ਤੋ ਆਹ ‘‘ਪਲ੍ਲਤ੍ਥਿਕਾਯਾ’’ਤਿਆਦਿ।
642. Tīsu pallatthikāsu yāya kāyaci pallatthikāya nisinnassa dhammaṃ desetuṃ na vaṭṭatīti dassento āha ‘‘pallatthikāyā’’tiādi.
੬੪੩. ਯਥਾ વੇਠਿਯਮਾਨੇ ਕੇਸਨ੍ਤੋ ਨ ਦਿਸ੍ਸਤਿ, ਏવਂ વੇਠਿਤਸੀਸਸ੍ਸਾਤਿ ਯੋਜਨਾ।
643. Yathā veṭhiyamāne kesanto na dissati, evaṃ veṭhitasīsassāti yojanā.
੬੪੭. ਛਪਕਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਚ ਚਣ੍ਡਾਲਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਚ વੇવਚਨਤ੍ਤਾ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਚਣ੍ਡਾਲਸ੍ਸਾ’’ਤਿ। ਚਣ੍ਡਾਲੋ ਹਿ ਸਂ ਸੁਨਖਂ ਪਚਤੀਤਿ ਛਪਕੋਤਿ વੁਚ੍ਚਤਿ ਸਕਾਰਸ੍ਸ ਛਕਾਰਂ ਕਤ੍વਾ। ਛਪਕਸ੍ਸ ਏਸਾ ਛਪਕੀ, ਚਣ੍ਡਾਲਭਰਿਯਾ। ਯਤ੍ਰਾਤਿ ਏਤ੍ਥ ਤ੍ਰਪਚ੍ਚਯੋ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤੇ ਹੋਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਯੋ ਹਿ ਨਾਮਾ’’ਤਿ। ਯੋ ਰਾਜਾ ਉਚ੍ਚੇ ਆਸਨੇ ਨਿਸੀਦਿਤ੍વਾ ਮਨ੍ਤਂ ਪਰਿਯਾਪੁਣਿਸ੍ਸਤਿ ਨਾਮ, ਅਯਂ ਰਾਜਾ ਯਾવ ਅਤਿવਿਯ ਅਧਮ੍ਮਿਕੋਤਿ વੁਤ੍ਤਂ ਹੋਤਿ। ‘‘ਸਬ੍ਬਮਿਦ’’ਨ੍ਤਿ ਅਯਂ ਸਦ੍ਦੋ ਲਿਙ੍ਗવਿਪਲ੍ਲਾਸੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਬ੍ਬੋ ਅਯ’’ਨ੍ਤਿ । ‘‘ਲੋਕੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ਇਧਸਦ੍ਦਸ੍ਸ વਿਸਯਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਚਰਿਮਸਦ੍ਦੋ ਅਨ੍ਤਿਮਪਰਿਯਾਯੋ। ਅਨ੍ਤਿਮੋਤਿ ਚ ਲਾਮਕੋ। ਲਾਮਕੋਤਿ ਚ ਨਾਮ ਇਧ વਿਪਤ੍ਤੀਤਿ ਆਹ ‘‘ਸਙ੍ਕਰ’’ਨ੍ਤਿ। ਸਙ੍ਕਰਨ੍ਤਿ વਿਪਤ੍ਤਿਂ। ‘‘ਨਿਮ੍ਮਰਿਯਾਦੋ’’ਤਿ ਇਮਿਨਾ ‘‘ਸਙ੍ਕਰਂ ਗਤੋ’’ਤਿ ਪਦਾਨਂ ਅਧਿਪ੍ਪਾਯਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਚਰਿਮਂ ਗਤਂ ਚਰਿਮਗਤਂ, ਸਬ੍ਬੋ ਅਯਂ ਲੋਕੋ ਚਰਿਮਗਤੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਇਧ ਚ ਜਾਤਕੇ (ਜਾ॰ ੧.੪.੩੩) ਚ ਕੇਸੁਚਿ ਪੋਤ੍ਥਕੇਸੁ ‘‘ਚਮਰਿਕਤ’’ਨ੍ਤਿ ਪਾਠੋ ਅਤ੍ਥਿ, ਸੋ ਅਯੁਤ੍ਤੋਯੇવ। ਤਤ੍ਥੇવਾਤਿ ਅਮ੍ਬਰੁਕ੍ਖਮੂਲੇਯੇવ। ਤੇਸਨ੍ਤਿ ਰਾਜਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਨਂ।
647. Chapakasaddassa ca caṇḍālasaddassa ca vevacanattā vuttaṃ ‘‘caṇḍālassā’’ti. Caṇḍālo hi saṃ sunakhaṃ pacatīti chapakoti vuccati sakārassa chakāraṃ katvā. Chapakassa esā chapakī, caṇḍālabhariyā. Yatrāti ettha trapaccayo paccatte hotīti āha ‘‘yo hi nāmā’’ti. Yo rājā ucce āsane nisīditvā mantaṃ pariyāpuṇissati nāma, ayaṃ rājā yāva ativiya adhammikoti vuttaṃ hoti. ‘‘Sabbamida’’nti ayaṃ saddo liṅgavipallāsoti āha ‘‘sabbo aya’’nti . ‘‘Loko’’ti iminā idhasaddassa visayaṃ dasseti. Carimasaddo antimapariyāyo. Antimoti ca lāmako. Lāmakoti ca nāma idha vipattīti āha ‘‘saṅkara’’nti. Saṅkaranti vipattiṃ. ‘‘Nimmariyādo’’ti iminā ‘‘saṅkaraṃ gato’’ti padānaṃ adhippāyatthaṃ dasseti. Carimaṃ gataṃ carimagataṃ, sabbo ayaṃ loko carimagatoti attho. Idha ca jātake (jā. 1.4.33) ca kesuci potthakesu ‘‘camarikata’’nti pāṭho atthi, so ayuttoyeva. Tatthevāti ambarukkhamūleyeva. Tesanti rājabrāhmaṇānaṃ.
ਤਤ੍ਥਾਤਿ ਤਿਸ੍ਸਂ ਗਾਥਾਯਂ। ਪਾਲ਼ਿਯਾਤਿ ਅਤ੍ਤਨੋ ਆਚਾਰਪਕਾਸਕਗਨ੍ਥਸਙ੍ਖਾਤਾਯ ਪਾਲ਼ਿਯਾ। ਨ ਪਸ੍ਸਰੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਰੇਸਦ੍ਦੋ ਅਨ੍ਤਿਸ੍ਸ ਕਾਰਿਯੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਨ ਪਸ੍ਸਨ੍ਤੀ’’ਤਿ। ਯੋ ਚਾਯਨ੍ਤਿ ਯੋ ਚ ਅਯਂ। ਅਯਂਸਦ੍ਦੋ ਪਦਾਲਙ੍ਕਾਰਮਤ੍ਤੋ, ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੋਤਿ ਅਤ੍ਥੋ। ਅਧੀਯਤੀਤਿ ਅਜ੍ਝਾਯਤਿ, ਸਿਕ੍ਖਤੀਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
Tatthāti tissaṃ gāthāyaṃ. Pāḷiyāti attano ācārapakāsakaganthasaṅkhātāya pāḷiyā. Na passareti ettha resaddo antissa kāriyoti āha ‘‘na passantī’’ti. Yo cāyanti yo ca ayaṃ. Ayaṃsaddo padālaṅkāramatto, brāhmaṇoti attho. Adhīyatīti ajjhāyati, sikkhatīti attho.
ਤਤੋਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤੇਨ વੁਤ੍ਤਗਾਥਾਤੋ ਪਰਨ੍ਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਗਾਥਾਯ। ਭੋਤਿ ਬੋਧਿਸਤ੍ਤਂ ਆਮਨ੍ਤੇਤਿ। ‘‘ਭੁਤ੍ਤੋ’’ਤਿ ਪਦਸ੍ਸ ਕਮ੍ਮવਾਚਕਭਾવਮਾવਿਕਾਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਮਯਾ’’ਤਿ। ਅਸ੍ਸਾਤਿ ਓਦਨਸ੍ਸ। ਇਮਿਨਾ ਸੁਚਿ ਪਰਿਸੁਦ੍ਧਂ ਮਂਸਂ ਸੁਚਿਮਂਸਂ, ਤੇਨ ਉਪਸੇਚਨਮਸ੍ਸਾਤਿ ਸੁਚਿਮਂਸੂਪਸੇਚਨੋਤਿ ਬਾਹਿਰਤ੍ਥਸਮਾਸਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਧਮ੍ਮੇਤਿ ਆਚਾਰਧਮ੍ਮੇ। ਬਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾਤਿ ਥਦ੍ਧੋ ਹੁਤ੍વਾ, ਅਯਮੇવ વਾ ਪਾਠੋ । વਣ੍ਣਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਣ੍ਠਾਨਾਦਿਕੇ ਅਞ੍ਞੇ ਅਤ੍ਥੇ ਪਟਿਕ੍ਖਿਪਿਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਸਤ੍ਥੋ’’ਤਿ। ਥੋਮਿਤੋਤਿ ਤਸ੍ਸੇવ વੇવਚਨਂ।
Tatoti bodhisattena vuttagāthāto paranti sambandho. Tassāti gāthāya. Bhoti bodhisattaṃ āmanteti. ‘‘Bhutto’’ti padassa kammavācakabhāvamāvikātuṃ vuttaṃ ‘‘mayā’’ti. Assāti odanassa. Iminā suci parisuddhaṃ maṃsaṃ sucimaṃsaṃ, tena upasecanamassāti sucimaṃsūpasecanoti bāhiratthasamāsaṃ dasseti. Dhammeti ācāradhamme. Baddho hutvāti thaddho hutvā, ayameva vā pāṭho . Vaṇṇasaddassa saṇṭhānādike aññe atthe paṭikkhipituṃ vuttaṃ ‘‘pasattho’’ti. Thomitoti tasseva vevacanaṃ.
ਅਥਾਤਿ ਅਨਨ੍ਤਰੇ। ਨਨ੍ਤਿ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਂ। ਤਸ੍ਸਾਤਿ ਗਾਥਾਦ੍વਯਸ੍ਸ। ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾਤਿ ਪੁਰੋਹਿਤਂ ਆਲਪਤਿ। ਸਮ੍ਪਤੀਤਿ ਸਨ੍ਦੀਟ੍ਠਿਕੇ। ‘‘ਯਾ વੁਤ੍ਤਿ વਿਨਿਪਾਤੇਨ, ਅਧਮ੍ਮਚਰਣੇਨ વਾ’’ਤਿ ਪਦਾਨਂ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨਿਪ੍ਪਜ੍ਜਤੀ’’ਤਿ।
Athāti anantare. Nanti brāhmaṇaṃ. Tassāti gāthādvayassa. Brāhmaṇāti purohitaṃ ālapati. Sampatīti sandīṭṭhike. ‘‘Yā vutti vinipātena, adhammacaraṇena vā’’ti padānaṃ sambandhaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘nippajjatī’’ti.
ਮਹਾਬ੍ਰਹ੍ਮੇਤਿ ਏਤ੍ਥ ਬ੍ਰਹ੍ਮਸਦ੍ਦੋ ਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣવਾਚਕੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਮਹਾਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣਾ’’ਤਿ। ਅਞ੍ਞੇਪੀਤਿ ਰਾਜਬ੍ਰਾਹ੍ਮਣੇਹਿ ਅਪਰੇਪਿ। ‘‘ਪਚਨ੍ਤੀ’’ਤਿ વੁਤ੍ਤੇ ਅવਿਨਾਭਾવਤੋ ‘‘ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤੀ’’ਤਿ ਅਤ੍ਥੋਪਿ ਗਹੇਤਬ੍ਬੋਤਿ ਆਹ ‘‘ਪਚਨ੍ਤਿ ਚੇવ ਭੁਞ੍ਜਨ੍ਤਿ ਚਾ’’ਤਿ। ‘‘ਨ ਕੇવਲ’’ਨ੍ਤਿਆਦਿਨਾ ਅਞ੍ਞੇਪੀਤਿ ਏਤ੍ਥ ਪਿਸਦ੍ਦਸ੍ਸ ਸਮ੍ਪਿਣ੍ਡਨਤ੍ਥਂ ਦਸ੍ਸੇਤਿ, ਤ੍વਂ ਆਚਰਿਸ੍ਸਸੀਤਿ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧੋ। ਪੁਨ ਤ੍વਨ੍ਤਿ ਤਂ, ਉਪਯੋਗਤ੍ਥੇ ਚੇਤਂ ਪਚ੍ਚਤ੍ਤવਚਨਂ, ‘‘ਮਾ ਭਿਦਾ’’ਤਿਇਮਿਨਾ ਸਮ੍ਬਨ੍ਧਿਤਬ੍ਬਂ। ‘‘ਪਾਸਾਣੋ’’ਤਿਇਮਿਨਾ ਅਸ੍ਮਸਦ੍ਦੋ ਪਾਸਾਣਪਰਿਯਾਯੋਤਿ ਦਸ੍ਸੇਤਿ। ਤੇਨਾਤਿ ਭਿਨ੍ਦਨਹੇਤੁਨਾ।
Mahābrahmeti ettha brahmasaddo brāhmaṇavācakoti āha ‘‘mahābrāhmaṇā’’ti. Aññepīti rājabrāhmaṇehi aparepi. ‘‘Pacantī’’ti vutte avinābhāvato ‘‘bhuñjantī’’ti atthopi gahetabboti āha ‘‘pacanti ceva bhuñjanti cā’’ti. ‘‘Na kevala’’ntiādinā aññepīti ettha pisaddassa sampiṇḍanatthaṃ dasseti, tvaṃ ācarissasīti sambandho. Puna tvanti taṃ, upayogatthe cetaṃ paccattavacanaṃ, ‘‘mā bhidā’’tiiminā sambandhitabbaṃ. ‘‘Pāsāṇo’’tiiminā asmasaddo pāsāṇapariyāyoti dasseti. Tenāti bhindanahetunā.
੬੪੮. ਅਤ੍ਤਨੋ ਕਙ੍ਖਾਠਾਨਸ੍ਸ ਪੁਚ੍ਛਨਂ ਸਨ੍ਧਾਯ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਨ ਕਥੇਤਬ੍ਬ’’ਨ੍ਤਿ।
648. Attano kaṅkhāṭhānassa pucchanaṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘na kathetabba’’nti.
੬੪੯. ਸਮਧੁਰੇਨਾਤਿ ਸਮਂ ਧੁਰੇਨ, ਸਮਂ ਮੁਖੇਨਾਤਿ ਅਤ੍ਥੋ।
649.Samadhurenāti samaṃ dhurena, samaṃ mukhenāti attho.
੬੫੨. ਯਂ ਮੂਲਂ વਾ ਯਾ ਸਾਖਾ વਾ ਗਚ੍ਛਤੀਤਿ ਯੋਜਨਾ। ਖਨ੍ਧੇਤਿ ਰੁਕ੍ਖਸ੍ਸ ਖਨ੍ਧੇ। ਨਿਕ੍ਖਮਤੀਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવੋ ਨਿਕ੍ਖਮਤਿ। ਤਿਣਣ੍ਡੁਪਕਨ੍ਤਿ ਤਿਣੇਨ ਕਤਂ, ਤਿਣਮਯਂ વਾ ਅਣ੍ਡੁਪਕਂ। ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਉਚ੍ਚਾਰਪਸ੍ਸਾવਖੇਲ਼ੇਸੁ।
652. Yaṃ mūlaṃ vā yā sākhā vā gacchatīti yojanā. Khandheti rukkhassa khandhe. Nikkhamatīti uccārapassāvo nikkhamati. Tiṇaṇḍupakanti tiṇena kataṃ, tiṇamayaṃ vā aṇḍupakaṃ. Etthāti uccārapassāvakheḷesu.
੬੫੩. ਅਧਿਪ੍ਪੇਤਉਦਕਂ ਦਸ੍ਸੇਤੁਂ વੁਤ੍ਤਂ ‘‘ਪਰਿਭੋਗਉਦਕਮੇવਾ’’ਤਿ। ਸਤ੍ਤਮੋ વਗ੍ਗੋ।
653. Adhippetaudakaṃ dassetuṃ vuttaṃ ‘‘paribhogaudakamevā’’ti. Sattamo vaggo.
ਏਤ੍ਥਾਤਿ ਸੇਖਿਯੇਸੁ। ਸੂਪਬ੍ਯਞ੍ਜਨਪਟਿਚ੍ਛਾਦਨੇਤਿ ਸੂਪਬ੍ਯਞ੍ਜਨੇ ਓਦਨੇਨ ਪਟਿਚ੍ਛਾਦੇਤਿ। ਸਮਤ੍ਤਾ ਸੇਖਿਯਾ।
Etthāti sekhiyesu. Sūpabyañjanapaṭicchādaneti sūpabyañjane odanena paṭicchādeti. Samattā sekhiyā.
Related texts:
ਤਿਪਿਟਕ (ਮੂਲ) • Tipiṭaka (Mūla) / વਿਨਯਪਿਟਕ • Vinayapiṭaka / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ • Mahāvibhaṅga / ੭. ਪਾਦੁਕવਗ੍ਗੋ • 7. Pādukavaggo
ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Aṭṭhakathā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਅਟ੍ਠਕਥਾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ਮਹਾવਿਭਙ੍ਗ-ਅਟ੍ਠਕਥਾ • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / ੭. ਪਾਦੁਕવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 7. Pādukavaggavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ਸਾਰਤ੍ਥਦੀਪਨੀ-ਟੀਕਾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ੭. ਪਾਦੁਕવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 7. Pādukavaggavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਜਿਰਬੁਦ੍ਧਿ-ਟੀਕਾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ੭. ਪਾਦੁਕવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 7. Pādukavaggavaṇṇanā
ਟੀਕਾ • Tīkā / વਿਨਯਪਿਟਕ (ਟੀਕਾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / વਿਮਤਿવਿਨੋਦਨੀ-ਟੀਕਾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ੭. ਪਾਦੁਕવਗ੍ਗવਣ੍ਣਨਾ • 7. Pādukavaggavaṇṇanā
