| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
7. පාදුකවග්‌ගවණ්‌ණනා
7. Pādukavaggavaṇṇanā
647. සත්‌තමවග්‌ගෙ පටිච්‌ඡන්‌නො හුත්‌වාති සො කිර රත්‌තිභාගෙ උය්‍යානං ගන්‌ත්‌වා අම්‌බං අභිරුහිත්‌වා සාඛාය සාඛං අම්‌බං ඔලොකෙන්‌තො විචරි. තස්‌ස තථා කරොන්‌තස්‌සෙව රත්‌ති විභායි. සො චින්‌තෙසි ‘‘සචෙ ඉදානි ඔතරිත්‌වා ගමිස්‌සාමි, දිස්‌වා මං චොරොති ගහෙස්‌සන්‌ති, රත්‌තිභාගෙ ගමිස්‌සාමී’’ති. අථෙකං විටපං අභිරුහිත්‌වා නිලීනො අච්‌ඡි. තං සන්‌ධායෙතං වුත්‌තං. සො රුක්‌ඛතො ඔතරන්‌තො එකං ඔලම්‌බිනිසාඛං ගහෙත්‌වා තෙසං උභින්‌නම්‌පි අන්‌තරෙ පතිට්‌ඨාසි. තං සන්‌ධාය වුත්‌තං ‘‘තෙසං ද්‌වින්‌නම්‌පි අන්‌තරා රුක්‌ඛතො පතිතො’’ති. පාළියා අත්‌ථං න ජානන්‌තීති අත්‌තනො ගහණස්‌ස අත්‌ථං න ජානන්‌ති.
647. Sattamavagge paṭicchanno hutvāti so kira rattibhāge uyyānaṃ gantvā ambaṃ abhiruhitvā sākhāya sākhaṃ ambaṃ olokento vicari. Tassa tathā karontasseva ratti vibhāyi. So cintesi ‘‘sace idāni otaritvā gamissāmi, disvā maṃ coroti gahessanti, rattibhāge gamissāmī’’ti. Athekaṃ viṭapaṃ abhiruhitvā nilīno acchi. Taṃ sandhāyetaṃ vuttaṃ. So rukkhato otaranto ekaṃ olambinisākhaṃ gahetvā tesaṃ ubhinnampi antare patiṭṭhāsi. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘tesaṃ dvinnampi antarā rukkhato patito’’ti. Pāḷiyā atthaṃ na jānantīti attano gahaṇassa atthaṃ na jānanti.
ජාතකපාළියං (ජා. 1.4.33) පන අයං ගාථා –
Jātakapāḷiyaṃ (jā. 1.4.33) pana ayaṃ gāthā –
‘‘සබ්‌බමිදං චරිමං කතං, උභො ධම්‌මං න පස්‌සරෙ;
‘‘Sabbamidaṃ carimaṃ kataṃ, ubho dhammaṃ na passare;
උභො පකතියා චුතා, යො චායං මන්‌තෙජ්‌ඣාපෙති;
Ubho pakatiyā cutā, yo cāyaṃ mantejjhāpeti;
යො ච මන්‌තං අධීයතී’’ති. –
Yo ca mantaṃ adhīyatī’’ti. –
එවමාගතා. තස්‌සායමත්‌ථො (ජා. අට්‌ඨ. 3.4.33) – සබ්‌බමිදං චරිමං කතන්‌ති යං අම්‌හෙහි තීහි ජනෙහි කතං, සබ්‌බමිදං කිච්‌චං ලාමකං නිම්‌මරියාදං අධම්‌මිකං. එවං අත්‌තනො චොරභාවං තෙසඤ්‌ච මන්‌තෙසු අගාරවං ගරහිත්‌වා පුන ඉතරෙ ද්‌වෙයෙව ගරහන්‌තො ‘‘උභො ධම්‌මං න පස්‌සරෙ’’තිආදිමාහ. තත්‌ථ උභොති ඉමෙ ද්‌වෙපි ජනා ගරුකාරාරහං පොරාණකධම්‌මං න පස්‌සන්‌ති, තතොව ධම්‌මපකතිතො චුතා. ධම්‌මො හි පඨමුප්‌පත්‌තිවසෙන පකති නාම. වුත්‌තම්‌පි චෙතං –
Evamāgatā. Tassāyamattho (jā. aṭṭha. 3.4.33) – sabbamidaṃ carimaṃ katanti yaṃ amhehi tīhi janehi kataṃ, sabbamidaṃ kiccaṃ lāmakaṃ nimmariyādaṃ adhammikaṃ. Evaṃ attano corabhāvaṃ tesañca mantesu agāravaṃ garahitvā puna itare dveyeva garahanto ‘‘ubho dhammaṃ na passare’’tiādimāha. Tattha ubhoti ime dvepi janā garukārārahaṃ porāṇakadhammaṃ na passanti, tatova dhammapakatito cutā. Dhammo hi paṭhamuppattivasena pakati nāma. Vuttampi cetaṃ –
‘‘ධම්‌මො හවෙ පාතුරහොසි පුබ්‌බෙ,
‘‘Dhammo have pāturahosi pubbe,
පච්‌ඡා අධම්‌මො උදපාදි ලොකෙ’’ති. (ජා. 1.11.28);
Pacchā adhammo udapādi loke’’ti. (jā. 1.11.28);
යො චායන්‌ති යො ච අයං නීචෙ නිසීදිත්‌වා මන්‌තෙ අජ්‌ඣාපෙති, යො ච උච්‌චෙ නිසීදිත්‌වා අධීයතීති.
Yo cāyanti yo ca ayaṃ nīce nisīditvā mante ajjhāpeti, yo ca ucce nisīditvā adhīyatīti.
සාලීනන්‌ති අයං ගාථාපි –
Sālīnanti ayaṃ gāthāpi –
‘‘සාලීනං ඔදනං භුඤ්‌ජෙ, සුචිං මංසූපසෙචනං;
‘‘Sālīnaṃ odanaṃ bhuñje, suciṃ maṃsūpasecanaṃ;
තස්‌මා එතං න සෙවාමි, ධම්‌මං ඉසීහි සෙවිත’’න්‌ති. (ජා. 1.4.34) –
Tasmā etaṃ na sevāmi, dhammaṃ isīhi sevita’’nti. (jā. 1.4.34) –
එවං ජාතකෙ ආගතා. තත්‌ථ සුචින්‌ති පණ්‌ඩරං පරිසුද්‌ධං. මංසූපසෙචනන්‌ති නානප්‌පකාරාය මංසවිකතියා සිත්‌තං භුඤ්‌ජෙ, භුඤ්‌ජාමීති අත්‌ථො. සෙසං පාකටමෙව.
Evaṃ jātake āgatā. Tattha sucinti paṇḍaraṃ parisuddhaṃ. Maṃsūpasecananti nānappakārāya maṃsavikatiyā sittaṃ bhuñje, bhuñjāmīti attho. Sesaṃ pākaṭameva.
ධිරත්‌ථූති ධි අත්‌ථු, නින්‌දා භවතූති අත්‌ථො, ගරහාම තං මයන්‌ති වුත්‌තං හොති. ලද්‌ධලාභොති ධනලාභං යසලාභඤ්‌ච සන්‌ධාය වදති. විනිපාතනහෙතුනාති විනිපාතනස්‌ස හෙතුභාවෙන. වුත්‌ති නාම හොතීති යථාවුත්‌තො දුවිධොපි ලාභො අපායසංවත්‌තනිකතාය සම්‌පරායෙ විනිපාතනහෙතුභාවෙන පවත්‌තනතො සම්‌පති අධම්‌මචරණෙන පවත්‌තනතො ච වුත්‌ති නාම හොතීති අත්‌ථො. එවරූපා යා වුත්‌තීති එවරූපා ධනලාභයසලාභසඞ්‌ඛාතා යා වුත්‌ති. අධම්‌මචරණෙන වාති වා-සද්‌දො සම්‌පිණ්‌ඩනත්‌ථො. ත්‌වන්‌ති උපයොගත්‌ථෙ පච්‌චත්‌තවචනං, තං ඉච්‌චෙව වා පාඨො. අස්‌මාති පාසාණාධිවචනමෙතං.
Dhiratthūti dhi atthu, nindā bhavatūti attho, garahāma taṃ mayanti vuttaṃ hoti. Laddhalābhoti dhanalābhaṃ yasalābhañca sandhāya vadati. Vinipātanahetunāti vinipātanassa hetubhāvena. Vutti nāma hotīti yathāvutto duvidhopi lābho apāyasaṃvattanikatāya samparāye vinipātanahetubhāvena pavattanato sampati adhammacaraṇena pavattanato ca vutti nāma hotīti attho. Evarūpā yā vuttīti evarūpā dhanalābhayasalābhasaṅkhātā yā vutti. Adhammacaraṇena vāti vā-saddo sampiṇḍanattho. Tvanti upayogatthe paccattavacanaṃ, taṃ icceva vā pāṭho. Asmāti pāsāṇādhivacanametaṃ.
පාදුකවග්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pādukavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
සෙසං උත්‌තානමෙව.
Sesaṃ uttānameva.
සෙඛියකණ්‌ඩං නිට්‌ඨිතං.
Sekhiyakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.
අධිකරණසමථෙසු යං වත්‌තබ්‌බං, තං අට්‌ඨකථායං ආගතට්‌ඨානෙයෙව දස්‌සයිස්‌සාම.
Adhikaraṇasamathesu yaṃ vattabbaṃ, taṃ aṭṭhakathāyaṃ āgataṭṭhāneyeva dassayissāma.
ඉති සමන්‌තපාසාදිකාය විනයට්‌ඨකථාය සාරත්‌ථදීපනියං
Iti samantapāsādikāya vinayaṭṭhakathāya sāratthadīpaniyaṃ
භික්‌ඛුවිභඞ්‌ගවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Bhikkhuvibhaṅgavaṇṇanā niṭṭhitā.
මහාවිභඞ්‌ගො නිට්‌ඨිතො.
Mahāvibhaṅgo niṭṭhito.
නමො තස්‌ස භගවතො අරහතො සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධස්‌ස
Namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / මහාවිභඞ්‌ග • Mahāvibhaṅga / 7. පාදුකවග්‌ගො • 7. Pādukavaggo
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / මහාවිභඞ්‌ග-අට්‌ඨකථා • Mahāvibhaṅga-aṭṭhakathā / 7. පාදුකවග්‌ගවණ්‌ණනා • 7. Pādukavaggavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā / 7. පාදුකවග්‌ගවණ්‌ණනා • 7. Pādukavaggavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / විමතිවිනොදනී-ටීකා • Vimativinodanī-ṭīkā / 7. පාදුකවග්‌ගවණ්‌ණනා • 7. Pādukavaggavaṇṇanā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi / 7. පාදුකවග්‌ග-අත්‌ථයොජනා • 7. Pādukavagga-atthayojanā
