| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ឥតិវុត្តក-អដ្ឋកថា • Itivuttaka-aṭṭhakathā |
១០. បទុដ្ឋចិត្តសុត្តវណ្ណនា
10. Paduṭṭhacittasuttavaṇṇanā
២០. ទសមស្ស កា ឧប្បត្តិ? អដ្ឋុប្បត្តិយេវ។ ឯកទិវសំ កិរ ភិក្ខូ ធម្មសភាយំ សន្និសិន្នា កថំ សមុដ្ឋាបេសុំ – ‘‘អាវុសោ, ឥធេកច្ចោ ពហុំ បុញ្ញកម្មំ ករោតិ, ឯកច្ចោ ពហុំ បាបកម្មំ, ឯកច្ចោ ឧភយវោមិស្សកំ ករោតិ។ តត្ថ វោមិស្សការិនោ កីទិសោ អភិសម្បរាយោ’’តិ? អថ សត្ថា ធម្មសភំ ឧបគន្វា បញ្ញត្តវរពុទ្ធាសនេ និសិន្នោ តំ កថំ សុត្វា ‘‘ភិក្ខវេ, មរណាសន្នកាលេ សំកិលិដ្ឋចិត្តស្ស ទុគ្គតិ បាដិកង្ខា’’តិ ទស្សេន្តោ ឥមាយ អដ្ឋុប្បត្តិយា ឥទំ សុត្តំ ទេសេសិ។
20. Dasamassa kā uppatti? Aṭṭhuppattiyeva. Ekadivasaṃ kira bhikkhū dhammasabhāyaṃ sannisinnā kathaṃ samuṭṭhāpesuṃ – ‘‘āvuso, idhekacco bahuṃ puññakammaṃ karoti, ekacco bahuṃ pāpakammaṃ, ekacco ubhayavomissakaṃ karoti. Tattha vomissakārino kīdiso abhisamparāyo’’ti? Atha satthā dhammasabhaṃ upaganvā paññattavarabuddhāsane nisinno taṃ kathaṃ sutvā ‘‘bhikkhave, maraṇāsannakāle saṃkiliṭṭhacittassa duggati pāṭikaṅkhā’’ti dassento imāya aṭṭhuppattiyā idaṃ suttaṃ desesi.
តត្ថ ឥធាតិ ទេសាបទេសេ និបាតោ។ ស្វាយំ កត្ថចិ បទេសំ ឧបាទាយ វុច្ចតិ ‘‘ឥធេវ តិដ្ឋមានស្ស, ទេវភូតស្ស មេ សតោ’’តិអាទីសុ (ទី. និ. ២.៣៦៩)។ កត្ថចិ សាសនំ ឧបាទាយ ‘‘ឥធេវ, ភិក្ខវេ, សមណោ ឥធ ទុតិយោ សមណោ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.១៣៩; អ. និ. ៤.២៤១)។ កត្ថចិ បទបូរណមត្តេ ‘‘ឥធាហំ, ភិក្ខវេ, ភុត្តាវី អស្សំ បវារិតោ’’តិអាទីសុ (ម. និ. ១.៣០)។ កត្ថចិ លោកំ ឧបាទាយ វុច្ចតិ ‘‘ឥធ តថាគតោ លោកេ ឧប្បជ្ជតី’’តិអាទីសុ (អ. និ. ៣.៦១)។ ឥធាបិ លោកេ ឯវ ទដ្ឋព្ពោ។ ឯកច្ចន្តិ ឯកំ, អញ្ញតរន្តិ អត្ថោ។ បុគ្គលន្តិ សត្តំ។ សោ ហិ យថាបច្ចយំ កុសលាកុសលានំ តព្ពិបាកានញ្ច បូរណតោ មរណវសេន គលនតោ ច បុគ្គលោតិ វុច្ចតិ។ បទុដ្ឋចិត្តន្តិ បទោសេន អាឃាតេន ទុដ្ឋចិត្តំ។ អថ វា បទុដ្ឋចិត្តន្តិ ទោសេន រាគាទិនា បទូសិតចិត្តំ។ ឯត្ថ ច ឯកច្ចន្តិ ឥទំ បទុដ្ឋចិត្តស្ស បុគ្គលស្ស វិសេសនំ។ យស្ស ហិ បដិសន្ធិទាយកកម្មំ ឱកាសមកាសិ, សោ តថា វុត្តោ។ យស្ស ច អកុសលប្បវត្តិតោ ចិត្តំ និវត្តេត្វា កុសលវសេន ឱតារេតុំ ន សក្កា, ឯវំ អាសន្នមរណោ។ ឯវន្តិ ឥទានិ វត្តព្ពាការំ ទស្សេតិ។ ចេតសាតិ អត្តនោ ចិត្តេន ចេតោបរិយញាណេន។ ចេតោតិ តស្ស បុគ្គលស្ស ចិត្តំ។ បរិច្ចាតិ បរិច្ឆិន្ទិត្វា បជានាមិ ។ ននុ ច យថាកម្មុបគញាណស្សាយំ វិសយោតិ? សច្ចមេតំ, តទា បវត្តមានអកុសលចិត្តវសេន បនេតំ វុត្តំ។
Tattha idhāti desāpadese nipāto. Svāyaṃ katthaci padesaṃ upādāya vuccati ‘‘idheva tiṭṭhamānassa, devabhūtassa me sato’’tiādīsu (dī. ni. 2.369). Katthaci sāsanaṃ upādāya ‘‘idheva, bhikkhave, samaṇo idha dutiyo samaṇo’’tiādīsu (ma. ni. 1.139; a. ni. 4.241). Katthaci padapūraṇamatte ‘‘idhāhaṃ, bhikkhave, bhuttāvī assaṃ pavārito’’tiādīsu (ma. ni. 1.30). Katthaci lokaṃ upādāya vuccati ‘‘idha tathāgato loke uppajjatī’’tiādīsu (a. ni. 3.61). Idhāpi loke eva daṭṭhabbo. Ekaccanti ekaṃ, aññataranti attho. Puggalanti sattaṃ. So hi yathāpaccayaṃ kusalākusalānaṃ tabbipākānañca pūraṇato maraṇavasena galanato ca puggaloti vuccati. Paduṭṭhacittanti padosena āghātena duṭṭhacittaṃ. Atha vā paduṭṭhacittanti dosena rāgādinā padūsitacittaṃ. Ettha ca ekaccanti idaṃ paduṭṭhacittassa puggalassa visesanaṃ. Yassa hi paṭisandhidāyakakammaṃ okāsamakāsi, so tathā vutto. Yassa ca akusalappavattito cittaṃ nivattetvā kusalavasena otāretuṃ na sakkā, evaṃ āsannamaraṇo. Evanti idāni vattabbākāraṃ dasseti. Cetasāti attano cittena cetopariyañāṇena. Cetoti tassa puggalassa cittaṃ. Pariccāti paricchinditvā pajānāmi. Nanu ca yathākammupagañāṇassāyaṃ visayoti? Saccametaṃ, tadā pavattamānaakusalacittavasena panetaṃ vuttaṃ.
ឥមម្ហិ ចាយំ សមយេតិ ឥមស្មិំ កាលេ, ឥមាយំ វា បច្ចយសាមគ្គិយំ, អយំ បុគ្គលោ ជវនវីថិយា អបរភាគេ កាលំ ករេយ្យ ចេតិ អត្ថោ។ ន ហិ ជវនក្ខណេ កាលំកិរិយា អត្ថិ។ យថាភតំ និក្ខិត្តោ ឯវំ និរយេតិ យថា អាភតំ កិញ្ចិ អាហរិត្វា ឋបិតំ, ឯវំ អត្តនោ កម្មុនា និក្ខិត្តោ និរយេ ឋបិតោ ឯវាតិ អត្ថោ។ កាយស្ស ភេទាតិ ឧបាទិន្នក្ខន្ធបរិច្ចាគា។ បរំ មរណាតិ តទនន្តរំ អភិនិព្ពត្តក្ខន្ធគ្គហណេ។ អថ វា កាយស្ស ភេទាតិ ជីវិតិន្ទ្រិយស្ស ឧបច្ឆេទា។ បរំ មរណាតិ ចុតិតោ ឧទ្ធំ។
Imamhicāyaṃ samayeti imasmiṃ kāle, imāyaṃ vā paccayasāmaggiyaṃ, ayaṃ puggalo javanavīthiyā aparabhāge kālaṃ kareyya ceti attho. Na hi javanakkhaṇe kālaṃkiriyā atthi. Yathābhataṃ nikkhitto evaṃ nirayeti yathā ābhataṃ kiñci āharitvā ṭhapitaṃ, evaṃ attano kammunā nikkhitto niraye ṭhapito evāti attho. Kāyassa bhedāti upādinnakkhandhapariccāgā. Paraṃ maraṇāti tadanantaraṃ abhinibbattakkhandhaggahaṇe. Atha vā kāyassa bhedāti jīvitindriyassa upacchedā. Paraṃ maraṇāti cutito uddhaṃ.
អបាយន្តិអាទិ សព្ពំ និរយស្សេវ វេវចនំ។ និរយោ ហិ អយសង្ខាតា សុខា អបេតោតិ អបាយោ; សគ្គមោក្ខហេតុភូតា វា បុញ្ញសម្មតា អយា អបេតោតិបិ អបាយោ។ ទុក្ខស្ស គតិ បដិសរណន្តិ ទុគ្គតិ; ទោសពហុលត្តា វា ទុដ្ឋេន កម្មុនា និព្ពត្តា គតីតិបិ ទុគ្គតិ។ វិវសា និបតន្តិ ឯត្ថ ទុក្កដកម្មការិនោ, វិនស្សន្តា វា ឯត្ថ និបតន្តិ សម្ភិជ្ជមានង្គបច្ចង្គាតិ វិនិបាតោ។ នត្ថិ ឯត្ថ អស្សាទសញ្ញិតោ អយោតិ និរស្សាទដ្ឋេន និរយោ។ អថ វា អបាយគ្គហណេន តិរច្ឆានយោនិ វុច្ចតិ។ តិរច្ឆានយោនិ ហិ អបាយោ សុគតិតោ អបេតត្តា, ន ទុគ្គតិ មហេសក្ខានំ នាគរាជាទីនំ សម្ភវតោ។ ទុគ្គតិគ្គហណេន បេត្តិវិសយោ។ សោ ហិ អបាយោ ចេវ ទុគ្គតិ ច សុគតិតោ អបេតត្តា ទុក្ខស្ស ច គតិភូតត្តា, ន វិនិបាតោ អសុរសទិសំ អវិនិបាតត្តា។ វិនិបាតគ្គហណេន អសុរកាយោ។ សោ ហិ យថាវុត្តេន អត្ថេន អបាយោ ចេវ ទុគ្គតិ ច, សព្ពសម្បត្តិសមុស្សយេហិ វិនិបតិតត្តា វិនិបាតោតិ ច វុច្ចតិ។ និរយគ្គហណេន អវីចិអាទិអនេកប្បការោ និរយោវ វុច្ចតិ។ ឥធ បន សព្ពបទេហិបិ និរយោវ វុត្តោ។ ឧបបជ្ជន្តីតិ បដិសន្ធិំ គណ្ហន្តិ។
Apāyantiādi sabbaṃ nirayasseva vevacanaṃ. Nirayo hi ayasaṅkhātā sukhā apetoti apāyo; saggamokkhahetubhūtā vā puññasammatā ayā apetotipi apāyo. Dukkhassa gati paṭisaraṇanti duggati; dosabahulattā vā duṭṭhena kammunā nibbattā gatītipi duggati. Vivasā nipatanti ettha dukkaṭakammakārino, vinassantā vā ettha nipatanti sambhijjamānaṅgapaccaṅgāti vinipāto. Natthi ettha assādasaññito ayoti nirassādaṭṭhena nirayo. Atha vā apāyaggahaṇena tiracchānayoni vuccati. Tiracchānayoni hi apāyo sugatito apetattā, na duggati mahesakkhānaṃ nāgarājādīnaṃ sambhavato. Duggatiggahaṇena pettivisayo. So hi apāyo ceva duggati ca sugatito apetattā dukkhassa ca gatibhūtattā, na vinipāto asurasadisaṃ avinipātattā. Vinipātaggahaṇena asurakāyo. So hi yathāvuttena atthena apāyo ceva duggati ca, sabbasampattisamussayehi vinipatitattā vinipātoti ca vuccati. Nirayaggahaṇena avīciādianekappakāro nirayova vuccati. Idha pana sabbapadehipi nirayova vutto. Upapajjantīti paṭisandhiṃ gaṇhanti.
គាថាសុ បឋមគាថា សង្គីតិកាលេ ធម្មសង្គាហកត្ថេរេហិ ឋបិតា។ ញត្វានាតិ បុព្ពកាលកិរិយា។ ញាណបុព្ពកញ្ហិ ព្យាករណំ។ ហេតុអត្ថោ វា ត្វា-សទ្ទោ យថា ‘‘សីហំ ទិស្វា ភយំ ហោតី’’តិ, ជាននហេតូតិ អត្ថោ ។ ពុទ្ធោ, ភិក្ខូនំ សន្តិកេតិ ពុទ្ធោ ភគវា អត្តនោ សន្តិកេ ភិក្ខូនំ ឯតំ បរតោ ទ្វីហិ គាថាហិ វុច្ចមានំ អត្ថំ ព្យាកាសិ។ សេសំ វុត្តនយមេវ។
Gāthāsu paṭhamagāthā saṅgītikāle dhammasaṅgāhakattherehi ṭhapitā. Ñatvānāti pubbakālakiriyā. Ñāṇapubbakañhi byākaraṇaṃ. Hetuattho vā tvā-saddo yathā ‘‘sīhaṃ disvā bhayaṃ hotī’’ti, jānanahetūti attho . Buddho, bhikkhūnaṃ santiketi buddho bhagavā attano santike bhikkhūnaṃ etaṃ parato dvīhi gāthāhi vuccamānaṃ atthaṃ byākāsi. Sesaṃ vuttanayameva.
ទសមសុត្តវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dasamasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
ទុតិយវគ្គវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Dutiyavaggavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ឥតិវុត្តកបាឡិ • Itivuttakapāḷi / ១០. បទុដ្ឋចិត្តសុត្តំ • 10. Paduṭṭhacittasuttaṃ
