| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / संयुत्तनिकाय (टीका) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
३. पहानसुत्तवण्णना
3. Pahānasuttavaṇṇanā
२५१. सब्बम्पि अट्ठसतपभेदं तण्हं छिन्दि समुच्छेदपहानवसेन पजहि। तेनाह ‘‘समुच्छिन्दी’’ति। यदग्गेन तण्हा सब्बसो समुच्छिन्ना, तदग्गेन सब्बानिपि सञ्ञोजनानीति आह ‘‘दसविधम्पी’’तिआदि। सम्माति सुट्ठु। पहानञ्च नाम उपायेन ञायेन पहानन्ति आह ‘‘हेतुना कारणेना’’ति। दस्सनाभिसमयाति असम्मोहपटिवेधा। अरहत्तमग्गो हि उप्पज्जमानोव सभावपटिच्छादकं मोहं विद्धंसेन्तो एव पवत्तति, तेन मानो याथावतो दिट्ठो नाम होति, अयमस्स दस्सनाभिसमयो। यथा हि सूरिये उट्ठिते अन्धकारो विद्धंसियमानो विहतो, एवं अरहत्तमग्गे उप्पज्जमाने सो सब्बसो पहीनो एव होति, न तस्मिं सन्ताने पतिट्ठं लभति, अयमस्स पहानाभिसमयो। तेन वुत्तं ‘‘अरहत्तमग्गो ही’’तिआदि। किच्चवसेनाति असम्मोहपटिवेधसङ्खातस्स दस्सनकिच्चस्स अनिप्फादनवसेन।
251.Sabbampi aṭṭhasatapabhedaṃ taṇhaṃ chindi samucchedapahānavasena pajahi. Tenāha ‘‘samucchindī’’ti. Yadaggena taṇhā sabbaso samucchinnā, tadaggena sabbānipi saññojanānīti āha ‘‘dasavidhampī’’tiādi. Sammāti suṭṭhu. Pahānañca nāma upāyena ñāyena pahānanti āha ‘‘hetunā kāraṇenā’’ti. Dassanābhisamayāti asammohapaṭivedhā. Arahattamaggo hi uppajjamānova sabhāvapaṭicchādakaṃ mohaṃ viddhaṃsento eva pavattati, tena māno yāthāvato diṭṭho nāma hoti, ayamassa dassanābhisamayo. Yathā hi sūriye uṭṭhite andhakāro viddhaṃsiyamāno vihato, evaṃ arahattamagge uppajjamāne so sabbaso pahīno eva hoti, na tasmiṃ santāne patiṭṭhaṃ labhati, ayamassa pahānābhisamayo. Tena vuttaṃ ‘‘arahattamaggo hī’’tiādi. Kiccavasenāti asammohapaṭivedhasaṅkhātassa dassanakiccassa anipphādanavasena.
ये इमे चत्तारो अन्ताति सम्बन्धो। मरियादन्तोति मरियादसङ्खातो अन्तो। एस नयो सेसत्तयेपि। तेसूति चतूसु अन्तेसु। अदुं चतुत्थकोटिसङ्खातं सब्बस्सेव वट्टदुक्खस्स अन्तं परिच्छेदं अरहत्तमग्गेन मानस्स दिट्ठत्ता पहीनत्ता च अकासीति योजना। समुस्सयो अत्तभावो।
Ye ime cattāro antāti sambandho. Mariyādantoti mariyādasaṅkhāto anto. Esa nayo sesattayepi. Tesūti catūsu antesu. Aduṃ catutthakoṭisaṅkhātaṃ sabbasseva vaṭṭadukkhassa antaṃ paricchedaṃ arahattamaggena mānassa diṭṭhattā pahīnattā ca akāsīti yojanā. Samussayo attabhāvo.
न रिञ्चतीति न विवेचेति न विस्सज्जेति। तेनाह ‘‘सम्पजञ्ञं न जहती’’ति, सम्पजञ्ञं न परिच्चजतीति अत्थो। सङ्ख्यं नोपेतीति इमस्स ‘‘दिट्ठधम्मे अनासवो’’ति इमस्स वसेन अत्थं वदन्तो ‘‘रत्तो दुट्ठो’’ति अवोच सउपादिसेसनिब्बानवसेन। सङ्ख्यं नोपेतीति वा दिट्ठे-धम्मे अनासवो धम्मट्ठो वेदगू कायस्स भेदा मनुस्सो देवोति वा पञ्ञत्तिं न उपेतीति अनुपादिसेसनिब्बानवसेनपि अत्थो वत्तब्बो। एत्थ च सुखादीसु वेदनासु यथाक्कमं रागानुसयादयो कथिताति आह – ‘‘इमस्मिं सुत्ते आरम्मणानुसयो कथितो’’ति। यो हि रागादि पच्चयसमवाये अतिइट्ठादीसु उप्पज्जनारहो मग्गेन अप्पहीनो, सो ‘‘रागानुसयो’’तिआदिना वुत्तो, अप्पहीनत्थो सो मग्गेन पहातब्बो, न परियुट्ठानाभिभवत्थोति।
Na riñcatīti na viveceti na vissajjeti. Tenāha ‘‘sampajaññaṃ na jahatī’’ti, sampajaññaṃ na pariccajatīti attho. Saṅkhyaṃ nopetīti imassa ‘‘diṭṭhadhamme anāsavo’’ti imassa vasena atthaṃ vadanto ‘‘ratto duṭṭho’’ti avoca saupādisesanibbānavasena. Saṅkhyaṃ nopetīti vā diṭṭhe-dhamme anāsavo dhammaṭṭho vedagū kāyassa bhedā manusso devoti vā paññattiṃ na upetīti anupādisesanibbānavasenapi attho vattabbo. Ettha ca sukhādīsu vedanāsu yathākkamaṃ rāgānusayādayo kathitāti āha – ‘‘imasmiṃ sutte ārammaṇānusayo kathito’’ti. Yo hi rāgādi paccayasamavāye atiiṭṭhādīsu uppajjanāraho maggena appahīno, so ‘‘rāgānusayo’’tiādinā vutto, appahīnattho so maggena pahātabbo, na pariyuṭṭhānābhibhavatthoti.
पहानसुत्तवण्णना निट्ठिता।
Pahānasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
तिपिटक (मूल) • Tipiṭaka (Mūla) / सुत्तपिटक • Suttapiṭaka / संयुत्तनिकाय • Saṃyuttanikāya / ३. पहानसुत्तं • 3. Pahānasuttaṃ
अट्ठकथा • Aṭṭhakathā / सुत्तपिटक (अट्ठकथा) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / संयुत्तनिकाय (अट्ठकथा) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ३. पहानसुत्तवण्णना • 3. Pahānasuttavaṇṇanā
