Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / മഹാവഗ്ഗപാളി • Mahāvaggapāḷi |
൨൦൭. പജ്ജോതരാജവത്ഥു
207. Pajjotarājavatthu
൩൩൪. തേന ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞോ 1 പജ്ജോതസ്സ പണ്ഡുരോഗാബാധോ ഹോതി. ബഹൂ മഹന്താ മഹന്താ ദിസാപാമോക്ഖാ വേജ്ജാ ആഗന്ത്വാ നാസക്ഖിംസു അരോഗം കാതും. ബഹും ഹിരഞ്ഞം ആദായ അഗമംസു. അഥ ഖോ രാജാ പജ്ജോതോ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘മയ്ഹം ഖോ താദിസോ ആബാധോ, സാധു ദേവോ ജീവകം വേജ്ജം ആണാപേതു, സോ മം തികിച്ഛിസ്സതീ’’തി. അഥ ഖോ രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛ, ഭണേ ജീവക; ഉജ്ജേനിം ഗന്ത്വാ രാജാനം പജ്ജോതം തികിച്ഛാഹീ’’തി. ‘‘ഏവം, ദേവാ’’തി ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ പടിസ്സുത്വാ ഉജ്ജേനിം ഗന്ത്വാ യേന രാജാ പജ്ജോതോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ രഞ്ഞോ പജ്ജോതസ്സ വികാരം സല്ലക്ഖേത്വാ രാജാനം പജ്ജോതം ഏതദവോച – ‘‘സപ്പിം ദേഹി 2, സപ്പിം ദേവ, നിപ്പചിസ്സാമി. തം ദേവോ പിവിസ്സതീ’’തി. ‘‘അലം, ഭണേ ജീവക, യം തേ സക്കാ വിനാ സപ്പിനാ അരോഗം കാതും തം കരോഹി. ജേഗുച്ഛം മേ സപ്പി, പടികൂല’’ന്തി. അഥ ഖോ ജീവകസ്സ കോമാരഭച്ചസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമസ്സ ഖോ രഞ്ഞോ താദിസോ ആബാധോ , ന സക്കാ വിനാ സപ്പിനാ അരോഗം കാതും. യംനൂനാഹം സപ്പിം നിപ്പചേയ്യം കസാവവണ്ണം കസാവഗന്ധം കസാവരസ’’ന്തി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ നാനാഭേസജ്ജേഹി സപ്പിം നിപ്പചി കസാവവണ്ണം കസാവഗന്ധം കസാവരസം. അഥ ഖോ ജീവകസ്സ കോമാരഭച്ചസ്സ ഏതദഹോസി – ‘‘ഇമസ്സ ഖോ രഞ്ഞോ സപ്പി പീതം പരിണാമേന്തം ഉദ്ദേകം ദസ്സതി. ചണ്ഡോയം രാജാ ഘാതാപേയ്യാപി മം. യംനൂനാഹം പടികച്ചേവ ആപുച്ഛേയ്യ’’ന്തി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ യേന രാജാ പജ്ജോതോ തേനുപസങ്കമി, ഉപസങ്കമിത്വാ രാജാനം പജ്ജോതം ഏതദവോച – ‘‘മയം ഖോ, ദേവ, വേജ്ജാ നാമ താദിസേന മുഹുത്തേന മൂലാനി ഉദ്ധരാമ ഭേസജ്ജാനി സംഹരാമ. സാധു ദേവോ വാഹനാഗാരേസു ച ദ്വാരേസു ച ആണാപേതു – യേന വാഹനേന ജീവകോ ഇച്ഛതി തേന വാഹനേന ഗച്ഛതു, യേന ദ്വാരേന ഇച്ഛതി തേന ദ്വാരേന ഗച്ഛതു, യം കാലം ഇച്ഛതി തം കാലം ഗച്ഛതു, യം കാലം ഇച്ഛതി തം കാലം പവിസതൂ’’തി. അഥ ഖോ രാജാ പജ്ജോതോ വാഹനാഗാരേസു ച ദ്വാരേസു ച ആണാപേസി – ‘‘യേന വാഹനേന ജീവകോ ഇച്ഛതി തേന വാഹനേന ഗച്ഛതു, യേന ദ്വാരേന ഇച്ഛതി തേന ദ്വാരേന ഗച്ഛതു, യം കാലം ഇച്ഛതി തം കാലം ഗച്ഛതു, യം കാലം ഇച്ഛതി തം കാലം പവിസതൂ’’തി.
334. Tena kho pana samayena rañño 3 pajjotassa paṇḍurogābādho hoti. Bahū mahantā mahantā disāpāmokkhā vejjā āgantvā nāsakkhiṃsu arogaṃ kātuṃ. Bahuṃ hiraññaṃ ādāya agamaṃsu. Atha kho rājā pajjoto rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa santike dūtaṃ pāhesi – ‘‘mayhaṃ kho tādiso ābādho, sādhu devo jīvakaṃ vejjaṃ āṇāpetu, so maṃ tikicchissatī’’ti. Atha kho rājā māgadho seniyo bimbisāro jīvakaṃ komārabhaccaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe jīvaka; ujjeniṃ gantvā rājānaṃ pajjotaṃ tikicchāhī’’ti. ‘‘Evaṃ, devā’’ti kho jīvako komārabhacco rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa paṭissutvā ujjeniṃ gantvā yena rājā pajjoto tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rañño pajjotassa vikāraṃ sallakkhetvā rājānaṃ pajjotaṃ etadavoca – ‘‘sappiṃ dehi 4, sappiṃ deva, nippacissāmi. Taṃ devo pivissatī’’ti. ‘‘Alaṃ, bhaṇe jīvaka, yaṃ te sakkā vinā sappinā arogaṃ kātuṃ taṃ karohi. Jegucchaṃ me sappi, paṭikūla’’nti. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘imassa kho rañño tādiso ābādho , na sakkā vinā sappinā arogaṃ kātuṃ. Yaṃnūnāhaṃ sappiṃ nippaceyyaṃ kasāvavaṇṇaṃ kasāvagandhaṃ kasāvarasa’’nti. Atha kho jīvako komārabhacco nānābhesajjehi sappiṃ nippaci kasāvavaṇṇaṃ kasāvagandhaṃ kasāvarasaṃ. Atha kho jīvakassa komārabhaccassa etadahosi – ‘‘imassa kho rañño sappi pītaṃ pariṇāmentaṃ uddekaṃ dassati. Caṇḍoyaṃ rājā ghātāpeyyāpi maṃ. Yaṃnūnāhaṃ paṭikacceva āpuccheyya’’nti. Atha kho jīvako komārabhacco yena rājā pajjoto tenupasaṅkami, upasaṅkamitvā rājānaṃ pajjotaṃ etadavoca – ‘‘mayaṃ kho, deva, vejjā nāma tādisena muhuttena mūlāni uddharāma bhesajjāni saṃharāma. Sādhu devo vāhanāgāresu ca dvāresu ca āṇāpetu – yena vāhanena jīvako icchati tena vāhanena gacchatu, yena dvārena icchati tena dvārena gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ pavisatū’’ti. Atha kho rājā pajjoto vāhanāgāresu ca dvāresu ca āṇāpesi – ‘‘yena vāhanena jīvako icchati tena vāhanena gacchatu, yena dvārena icchati tena dvārena gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ gacchatu, yaṃ kālaṃ icchati taṃ kālaṃ pavisatū’’ti.
തേന ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞോ പജ്ജോതസ്സ ഭദ്ദവതികാ നാമ ഹത്ഥിനികാ പഞ്ഞാസയോജനികാ ഹോതി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ രഞ്ഞോ പജ്ജോതസ്സ സപ്പിം 5 ഉപനാമേസി – ‘‘കസാവം ദേവോ പിവതൂ’’തി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ രാജാനം പജ്ജോതം സപ്പിം പായേത്വാ ഹത്ഥിസാലം ഗന്ത്വാ ഭദ്ദവതികായ ഹത്ഥിനികായ നഗരമ്ഹാ നിപ്പതി .
Tena kho pana samayena rañño pajjotassa bhaddavatikā nāma hatthinikā paññāsayojanikā hoti. Atha kho jīvako komārabhacco rañño pajjotassa sappiṃ 6 upanāmesi – ‘‘kasāvaṃ devo pivatū’’ti. Atha kho jīvako komārabhacco rājānaṃ pajjotaṃ sappiṃ pāyetvā hatthisālaṃ gantvā bhaddavatikāya hatthinikāya nagaramhā nippati .
അഥ ഖോ രഞ്ഞോ പജ്ജോതസ്സ തം സപ്പി പീതം പരിണാമേന്തം ഉദ്ദേകം അദാസി. അഥ ഖോ രാജാ പജ്ജോതോ മനുസ്സേ ഏതദവോച – ‘‘ദുട്ഠേന, ഭണേ, ജീവകേന സപ്പിം പായിതോമ്ഹി. തേന ഹി, ഭണേ, ജീവകം വേജ്ജം വിചിനഥാ’’തി. ‘‘ഭദ്ദവതികായ, ദേവ, ഹത്ഥിനികായ നഗരമ്ഹാ നിപ്പതിതോ’’തി. തേന ഖോ പന സമയേന രഞ്ഞോ പജ്ജോതസ്സ കാകോ നാമ ദാസോ സട്ഠിയോജനികോ ഹോതി, അമനുസ്സേന പടിച്ച ജാതോ. അഥ ഖോ രാജാ പജ്ജോതോ കാകം ദാസം ആണാപേസി – ‘‘ഗച്ഛ, ഭണേ കാക, ജീവകം വേജ്ജം നിവത്തേഹി – രാജാ തം, ആചരിയ, നിവത്താപേതീതി. ഏതേ ഖോ, ഭണേ കാക, വേജ്ജാ നാമ ബഹുമായാ. മാ ചസ്സ കിഞ്ചി പടിഗ്ഗഹേസീ’’തി.
Atha kho rañño pajjotassa taṃ sappi pītaṃ pariṇāmentaṃ uddekaṃ adāsi. Atha kho rājā pajjoto manusse etadavoca – ‘‘duṭṭhena, bhaṇe, jīvakena sappiṃ pāyitomhi. Tena hi, bhaṇe, jīvakaṃ vejjaṃ vicinathā’’ti. ‘‘Bhaddavatikāya, deva, hatthinikāya nagaramhā nippatito’’ti. Tena kho pana samayena rañño pajjotassa kāko nāma dāso saṭṭhiyojaniko hoti, amanussena paṭicca jāto. Atha kho rājā pajjoto kākaṃ dāsaṃ āṇāpesi – ‘‘gaccha, bhaṇe kāka, jīvakaṃ vejjaṃ nivattehi – rājā taṃ, ācariya, nivattāpetīti. Ete kho, bhaṇe kāka, vejjā nāma bahumāyā. Mā cassa kiñci paṭiggahesī’’ti.
അഥ ഖോ കാകോ ദാസോ ജീവകം കോമാരഭച്ചം അന്തരാമഗ്ഗേ കോസമ്ബിയം സമ്ഭാവേസി
Atha kho kāko dāso jīvakaṃ komārabhaccaṃ antarāmagge kosambiyaṃ sambhāvesi
പാതരാസം കരോന്തം. അഥ ഖോ കാകോ ദാസോ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ഏതദവോച – ‘‘രാജാ തം, ആചരിയ, നിവത്താപേതീ’’തി. ‘‘ആഗമേഹി, ഭണേ കാക, യാവ ഭുഞ്ജാമ 7. ഹന്ദ, ഭണേ കാക, ഭുഞ്ജസ്സൂ’’തി. ‘‘അലം, ആചരിയ, രഞ്ഞാമ്ഹി ആണത്തോ – ഏതേ ഖോ, ഭണേ കാക, വേജ്ജാ നാമ ബഹുമായാ, മാ ചസ്സ കിഞ്ചി പടിഗ്ഗഹേസീ’’തി. തേന ഖോ പന സമയേന ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ നഖേന ഭേസജ്ജം ഓലുമ്പേത്വാ ആമലകഞ്ച ഖാദതി പാനീയഞ്ച പിവതി. അഥ ഖോ ജീവകോ കോമാരഭച്ചോ കാകം ദാസം ഏതദവോച – ‘‘ഹന്ദ, ഭണേ കാക, ആമലകഞ്ച ഖാദ പാനീയഞ്ച പിവസ്സൂ’’തി. അഥ ഖോ കാകോ ദാസോ – അയം ഖോ വേജ്ജോ ആമലകഞ്ച ഖാദതി പാനീയഞ്ച പിവതി, ന അരഹതി കിഞ്ചി പാപകം ഹോതുന്തി – ഉപഡ്ഢാമലകഞ്ച ഖാദി പാനീയഞ്ച അപായി. തസ്സ തം ഉപഡ്ഢാമലകം ഖാദിതം തത്ഥേവ നിച്ഛാരേസി. അഥ ഖോ കാകോ ദാസോ ജീവകം കോമാരഭച്ചം ഏതദവോച – ‘‘അത്ഥി മേ, ആചരിയ, ജീവിത’’ന്തി? ‘‘മാ, ഭണേ കാക, ഭായി, ത്വം ചേവ അരോഗോ ഭവിസ്സസി രാജാ ച. ചണ്ഡോ സോ രാജാ ഘാതാപേയ്യാപി മം, തേനാഹം ന നിവത്താമീ’’തി ഭദ്ദവതികം ഹത്ഥിനികം കാകസ്സ നിയ്യാദേത്വാ യേന രാജഗഹം തേന പക്കാമി. അനുപുബ്ബേന യേന രാജാ മാഗധോ സേനിയോ ബിമ്ബിസാരോ തേനുപസങ്കമി; ഉപസങ്കമിത്വാ രഞ്ഞോ മാഗധസ്സ സേനിയസ്സ ബിമ്ബിസാരസ്സ ഏതമത്ഥം ആരോചേസി. ‘‘സുട്ഠു, ഭണേ ജീവക, അകാസി യമ്പി ന നിവത്തോ, ചണ്ഡോ സോ രാജാ ഘാതാപേയ്യാപി ത’’ന്തി. അഥ ഖോ രാജാ പജ്ജോതോ അരോഗോ സമാനോ ജീവകസ്സ കോമാരഭച്ചസ്സ സന്തികേ ദൂതം പാഹേസി – ‘‘ആഗച്ഛതു ജീവകോ, വരം ദസ്സാമീ’’തി. ‘‘അലം, അയ്യോ 8, അധികാരം മേ ദേവോ സരതൂ’’തി.
Pātarāsaṃ karontaṃ. Atha kho kāko dāso jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘rājā taṃ, ācariya, nivattāpetī’’ti. ‘‘Āgamehi, bhaṇe kāka, yāva bhuñjāma 9. Handa, bhaṇe kāka, bhuñjassū’’ti. ‘‘Alaṃ, ācariya, raññāmhi āṇatto – ete kho, bhaṇe kāka, vejjā nāma bahumāyā, mā cassa kiñci paṭiggahesī’’ti. Tena kho pana samayena jīvako komārabhacco nakhena bhesajjaṃ olumpetvā āmalakañca khādati pānīyañca pivati. Atha kho jīvako komārabhacco kākaṃ dāsaṃ etadavoca – ‘‘handa, bhaṇe kāka, āmalakañca khāda pānīyañca pivassū’’ti. Atha kho kāko dāso – ayaṃ kho vejjo āmalakañca khādati pānīyañca pivati, na arahati kiñci pāpakaṃ hotunti – upaḍḍhāmalakañca khādi pānīyañca apāyi. Tassa taṃ upaḍḍhāmalakaṃ khāditaṃ tattheva nicchāresi. Atha kho kāko dāso jīvakaṃ komārabhaccaṃ etadavoca – ‘‘atthi me, ācariya, jīvita’’nti? ‘‘Mā, bhaṇe kāka, bhāyi, tvaṃ ceva arogo bhavissasi rājā ca. Caṇḍo so rājā ghātāpeyyāpi maṃ, tenāhaṃ na nivattāmī’’ti bhaddavatikaṃ hatthinikaṃ kākassa niyyādetvā yena rājagahaṃ tena pakkāmi. Anupubbena yena rājā māgadho seniyo bimbisāro tenupasaṅkami; upasaṅkamitvā rañño māgadhassa seniyassa bimbisārassa etamatthaṃ ārocesi. ‘‘Suṭṭhu, bhaṇe jīvaka, akāsi yampi na nivatto, caṇḍo so rājā ghātāpeyyāpi ta’’nti. Atha kho rājā pajjoto arogo samāno jīvakassa komārabhaccassa santike dūtaṃ pāhesi – ‘‘āgacchatu jīvako, varaṃ dassāmī’’ti. ‘‘Alaṃ, ayyo 10, adhikāraṃ me devo saratū’’ti.
പജ്ജോതരാജവത്ഥു നിട്ഠിതം.
Pajjotarājavatthu niṭṭhitaṃ.
Footnotes:
Related texts:
അട്ഠകഥാ • Aṭṭhakathā / വിനയപിടക (അട്ഠകഥാ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / മഹാവഗ്ഗ-അട്ഠകഥാ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / പജ്ജോതരാജവത്ഥുകഥാ • Pajjotarājavatthukathā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā / പജ്ജോതരാജവത്ഥുകഥാദിവണ്ണനാ • Pajjotarājavatthukathādivaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / വജിരബുദ്ധി-ടീകാ • Vajirabuddhi-ṭīkā / പജ്ജോതരാജവത്ഥുകഥാവണ്ണനാ • Pajjotarājavatthukathāvaṇṇanā
ടീകാ • Tīkā / വിനയപിടക (ടീകാ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / പാചിത്യാദിയോജനാപാളി • Pācityādiyojanāpāḷi / ൨൦൭. പജ്ജോതരാജവത്ഥുകഥാ • 207. Pajjotarājavatthukathā