| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / පාචිත්‍යාදියොජනාපාළි • Pācityādiyojanāpāḷi |
පකාසනීයකම්‌මාදිකථා
Pakāsanīyakammādikathā
336. ‘‘ඛෙළසදිසා’’ති ඉමිනා මිච්‌ඡාජීවෙන උප්‌පන්‌නපච්‌චයානං සදිසූපචාරෙන ඛෙළභාවං දස්‌සෙති. තස්‌මා ඛෙළා වියාති ඛෙළො, මිච්‌ඡාජීවපච්‌චයා, ඛෙළෙ අසති භක්‌ඛති අජ්‌ඣොහරතීති ඛෙළාසකොති වචනත්‌ථො කාතබ්‌බො. එතරහි පාළියං, අට්‌ඨකථායඤ්‌ච ‘‘ඛෙළාපකස්‌සා’’ති ඔට්‌ඨජෙන පඨමක්‌ඛරෙන පාඨො අත්‌ථි.
336. ‘‘Kheḷasadisā’’ti iminā micchājīvena uppannapaccayānaṃ sadisūpacārena kheḷabhāvaṃ dasseti. Tasmā kheḷā viyāti kheḷo, micchājīvapaccayā, kheḷe asati bhakkhati ajjhoharatīti kheḷāsakoti vacanattho kātabbo. Etarahi pāḷiyaṃ, aṭṭhakathāyañca ‘‘kheḷāpakassā’’ti oṭṭhajena paṭhamakkharena pāṭho atthi.
340. පත්‌ථද්‌ධෙනාති එත්‌ථ භූසො ථද්‌ධො පත්‌ථද්‌ධො, බාළ්‌හථද්‌ධොති අත්‌ථො. තෙන වුත්‌තං ‘‘නිච්‌චලෙනා’’ති. පොත්‌ථකරූපසදිසෙනාති එත්‌ථ පොත්‌ථකරූපං නාම වත්‌ථදන්‌තාදිමයං, තෙන සදිසො පොත්‌ථකරූපසදිසො, තෙන.
340.Patthaddhenāti ettha bhūso thaddho patthaddho, bāḷhathaddhoti attho. Tena vuttaṃ ‘‘niccalenā’’ti. Potthakarūpasadisenāti ettha potthakarūpaṃ nāma vatthadantādimayaṃ, tena sadiso potthakarūpasadiso, tena.
342. රාජඤාතකා නාමාති එත්‌ථ රඤ්‌ඤා ජානියන්‌ති ‘‘අම්‌හාකං ගරූ’’ති රාජඤාතා, තෙයෙව රාජඤාතකාති අත්‌ථො දට්‌ඨබ්‌බො. තදත්‌ථං අධිප්‌පායෙන දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘රාජා අම්‌හෙ ජානාතී’’තිආදි. පහට්‌ඨකණ්‌ණවාලොති පහට්‌ඨො කණ්‌ණො ච වාලො ච එතස්‌සාති පහට්‌ඨකණ්‌ණවාලො. බන්‌ධනිච්‌චලෙති රජ්‌ජුවල්‌ලීහි බන්‌ධො විය නිච්‌චලෙ, පහට්‌ඨකණ්‌ණවාලෙති සම්‌බන්‌ධො. ‘‘කත්‌වා’’ති ඉමිනා ‘‘අභිධාවී’’ති පදෙ කිරියාවිසෙසනභාවං දස්‌සෙති.
342.Rājañātakānāmāti ettha raññā jāniyanti ‘‘amhākaṃ garū’’ti rājañātā, teyeva rājañātakāti attho daṭṭhabbo. Tadatthaṃ adhippāyena dassento āha ‘‘rājā amhe jānātī’’tiādi. Pahaṭṭhakaṇṇavāloti pahaṭṭho kaṇṇo ca vālo ca etassāti pahaṭṭhakaṇṇavālo. Bandhaniccaleti rajjuvallīhi bandho viya niccale, pahaṭṭhakaṇṇavāleti sambandho. ‘‘Katvā’’ti iminā ‘‘abhidhāvī’’ti pade kiriyāvisesanabhāvaṃ dasseti.
දුක්‌ඛඤ්‌හි කුඤ්‌ජර නාගමාසදොති එත්‌ථ කුඤ්‌ජරසද්‌දස්‌ස ආමන්‌තනපදභාවං ආවිකරොන්‌තො ආහ ‘‘භො කුඤ්‌ජරා’’ති. නාගසද්‌දස්‌ස අහිනාගහත්‌ථිනාගෙසු පවත්‌තනතො වුත්‌තං ‘‘බුද්‌ධනාග’’න්‌ති. ආසදොති පදස්‌ස ආකොධෙන සදනං උපගමනං ආසදොති දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘වධකචිත්‌තෙන උපගමනං නාමා’’ති. දුක්‌ඛන්‌ති එතරහි ච ආයතිඤ්‌ච දුක්‌ඛකාරණං. දුක්‌ඛං හීති හිසද්‌දො පදපූරණමත්‌තං, අථ වා දුක්‌ඛමෙවාති අත්‌ථො. ‘‘බුද්‌ධනාගං ඝාතකස්‌සා’’ති ඉමිනා නාගං හනතීති නාගහතොති වචනත්‌ථං දස්‌සෙති.
Dukkhañhi kuñjara nāgamāsadoti ettha kuñjarasaddassa āmantanapadabhāvaṃ āvikaronto āha ‘‘bho kuñjarā’’ti. Nāgasaddassa ahināgahatthināgesu pavattanato vuttaṃ ‘‘buddhanāga’’nti. Āsadoti padassa ākodhena sadanaṃ upagamanaṃ āsadoti dassento āha ‘‘vadhakacittena upagamanaṃ nāmā’’ti. Dukkhanti etarahi ca āyatiñca dukkhakāraṇaṃ. Dukkhaṃ hīti hisaddo padapūraṇamattaṃ, atha vā dukkhamevāti attho. ‘‘Buddhanāgaṃ ghātakassā’’ti iminā nāgaṃ hanatīti nāgahatoti vacanatthaṃ dasseti.
පටිකුටියොව ඔසක්‌කීති එත්‌ථ තථාගතස්‌ස පටිමුඛං කුටෙන ගමනමෙතස්‌සාති පටිකුටියො, පටිකුටියො එව හුත්‌වා ඔසක්‌කීති දස්‌සෙන්‌තො ආහ ‘‘තථාගතාභිමුඛොයෙව පිට්‌ඨිමෙහි පාදෙහි ඔසක්‌කී’’ති. ‘‘න ජානාතී’’ති ඉමිනා ලක්‌ඛ දස්‌සනඞ්‌කෙසූති ධාතුපාඨෙසු (පාණිනී 1539 සද්‌දනීතිධාතුමාලායං 18 දකාරන්‌තධාතු) වුත්‌තෙසු අත්‌ථෙසු ඉධ දස්‌සනත්‌ථොති දස්‌සෙති. න ලක්‌ඛිතබ්‌බොති අඤ්‌ඤෙහි සප්‌පුරිසෙහි න ලක්‌ඛිතබ්‌බොති අත්‌ථො. එත්‌ථ ණ්‍යපච්‌චයො කත්‌තුකම්‌මෙසු හොති, යකාරස්‌ස කකාරං කත්‌වා අලක්‌ඛිකොති වුත්‌තං.
Paṭikuṭiyova osakkīti ettha tathāgatassa paṭimukhaṃ kuṭena gamanametassāti paṭikuṭiyo, paṭikuṭiyo eva hutvā osakkīti dassento āha ‘‘tathāgatābhimukhoyeva piṭṭhimehi pādehi osakkī’’ti. ‘‘Na jānātī’’ti iminā lakkha dassanaṅkesūti dhātupāṭhesu (pāṇinī 1539 saddanītidhātumālāyaṃ 18 dakārantadhātu) vuttesu atthesu idha dassanatthoti dasseti. Na lakkhitabboti aññehi sappurisehi na lakkhitabboti attho. Ettha ṇyapaccayo kattukammesu hoti, yakārassa kakāraṃ katvā alakkhikoti vuttaṃ.
343. ‘‘භුඤ්‌ජිතබ්‌බභොජන’’න්‌ති ඉමිනා තිකභොජනන්‌ති එත්‌ථ යුපච්‌චයස්‌ස කම්‌මත්‌ථභාවං දස්‌සෙති. තන්‌ති තිකභොජනං. යථාධම්‌මොති ‘‘ගණභොජනෙ පාචිත්‌තිය’’න්‌ති (පාචි. 209) වුත්‌තාය මාතිකාවිභඞ්‌ගපාළියා අනුරූපං . පඤ්‌චවත්‌ථුයාචනකථාති පඤ්‌ච වත්‌ථූනි යාචනස්‌ස කථා. ආයුකප්‌පන්‌ති අවීචිමහානිරයෙ ආයුකප්‌පං සන්‌ධාය වුත්‌තං. අවීචිමහානිරයෙ ආයුකප්‌පො නාම එකො අන්‌තරකප්‌පොති ජිනාලඞ්‌කාරටීකාදීසු (මි. ප. 4.1.3; කථා. අට්‌ඨ. 654-657; ඉතිවු. අට්‌ඨ. 18; සාරත්‌ථ. ටී. චූළවග්‌ග 3.343; අ. නි. ටී. 3.662) වුත්‌තො. ‘‘එකො අසඞ්‌ඛ්‍යෙය්‍යකප්‌පො’’ති සම්‌මොහවිනොදනාදීසු (විභ. අට්‌ඨ. 809; ම. නි. අට්‌ඨ. 3.128; වි. වි. ටී. 1.410; වජිර. ටී. පාරාජිකණ්‌ඩ 410) වුත්‌තො. සෙට්‌ඨං පුඤ්‌ඤන්‌ති මහන්‌තං පුඤ්‌ඤං. ඉමිනා බ්‍රහං පුඤ්‌ඤන්‌ති බ්‍රහසද්‌දො මහන්‌තත්‌ථොති දස්‌සෙති. බ්‍රහ වුද්‌ධියන්‌ති ධාතුපාඨෙසු (පාණිනී 735; සද්‌දනීතිධාතුමාලායං 16 හකාරන්‌තධාතු) වුත්‌තත්‌තා බ්‍රහසද්‌දො මහන්‌තවාචකො හොති. බ්‍රහධාතුතො අපච්‌චයං කත්‌වා ‘‘බ්‍රහා’’තිපි, මපච්‌චයං කත්‌වා ‘‘බ්‍රහ්‌මා’’තිපි පාඨො අත්‌ථි. ආයුකප්‌පමෙවාති සග්‌ගෙසු ආයුකප්‌පමෙව.
343. ‘‘Bhuñjitabbabhojana’’nti iminā tikabhojananti ettha yupaccayassa kammatthabhāvaṃ dasseti. Tanti tikabhojanaṃ. Yathādhammoti ‘‘gaṇabhojane pācittiya’’nti (pāci. 209) vuttāya mātikāvibhaṅgapāḷiyā anurūpaṃ . Pañcavatthuyācanakathāti pañca vatthūni yācanassa kathā. Āyukappanti avīcimahāniraye āyukappaṃ sandhāya vuttaṃ. Avīcimahāniraye āyukappo nāma eko antarakappoti jinālaṅkāraṭīkādīsu (mi. pa. 4.1.3; kathā. aṭṭha. 654-657; itivu. aṭṭha. 18; sārattha. ṭī. cūḷavagga 3.343; a. ni. ṭī. 3.662) vutto. ‘‘Eko asaṅkhyeyyakappo’’ti sammohavinodanādīsu (vibha. aṭṭha. 809; ma. ni. aṭṭha. 3.128; vi. vi. ṭī. 1.410; vajira. ṭī. pārājikaṇḍa 410) vutto. Seṭṭhaṃ puññanti mahantaṃ puññaṃ. Iminā brahaṃ puññanti brahasaddo mahantatthoti dasseti. Braha vuddhiyanti dhātupāṭhesu (pāṇinī 735; saddanītidhātumālāyaṃ 16 hakārantadhātu) vuttattā brahasaddo mahantavācako hoti. Brahadhātuto apaccayaṃ katvā ‘‘brahā’’tipi, mapaccayaṃ katvā ‘‘brahmā’’tipi pāṭho atthi. Āyukappamevāti saggesu āyukappameva.
Related texts:
තිපිටක (මූල) • Tipiṭaka (Mūla) / විනයපිටක • Vinayapiṭaka / චූළවග්‌ගපාළි • Cūḷavaggapāḷi
පකාසනීයකම්‌මං • Pakāsanīyakammaṃ
අභිමාරපෙසනං • Abhimārapesanaṃ
නාළාගිරිපෙසනං • Nāḷāgiripesanaṃ
පඤ්‌චවත්‌ථුයාචනකථා • Pañcavatthuyācanakathā
අට්‌ඨකථා • Aṭṭhakathā / විනයපිටක (අට්‌ඨකථා) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / චූළවග්‌ග-අට්‌ඨකථා • Cūḷavagga-aṭṭhakathā / පකාසනීයකම්‌මාදිකථා • Pakāsanīyakammādikathā
ටීකා • Tīkā / විනයපිටක (ටීකා) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / සාරත්‌ථදීපනී-ටීකා • Sāratthadīpanī-ṭīkā
නාළාගිරිපෙසනකථාවණ්‌ණනා • Nāḷāgiripesanakathāvaṇṇanā
පඤ්‌චවත්‌ථුයාචනකථාවණ්‌ණනා • Pañcavatthuyācanakathāvaṇṇanā
