Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / వజిరబుద్ధి-టీకా • Vajirabuddhi-ṭīkā

    పకిణ్ణకకథావణ్ణనా

    Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā

    సాహత్థికాణత్తికన్తి ఏకభణ్డం ఏవ. ‘‘భారియఞ్హిదం త్వమ్పి ఏకపస్సం గణ్హ, అహమ్పి ఏకపస్సం గణ్హామీతి సంవిదహిత్వా ఉభయేసం పయోగేన ఠానాచావనే కతే కాయవాచాచిత్తేహి హోతి . అఞ్ఞథా ‘సాహత్థికం వా ఆణత్తికస్స అఙ్గం న హోతి, ఆణత్తికం వా సాహత్థికస్సా’తి ఇమినా విరుజ్ఝతీ’’తి లిఖితం. ధమ్మసిరిత్థేరో పన ‘‘న కేవలం భారియే ఏవ వత్థుమ్హి అయం నయో లబ్భతి, పఞ్చమాసకమత్తమ్పి ద్వే చే జనా సంవిదహిత్వా గణ్హన్తి, ద్విన్నమ్పి పాటేక్కం, సాహత్థికం నామ తం కమ్మం, సాహత్థికపయోగత్తా ఏకస్మింయేవ భణ్డే, తస్మా ‘సాహత్థికం ఆణత్తికస్స అఙ్గం న హోతీ’తి వచనమిమం నయం న పటిబాహతి. ‘సాహత్థికవత్థుఅఙ్గన్తి సాహత్థికస్స వత్థుస్స అఙ్గం న హోతీ’తి తత్థ వుత్తం. ఇధ పన పయోగం సన్ధాయ వుత్తత్తా యుజ్జతీ’’తి ఆహ కిర, తం అయుత్తం కాయవచీకమ్మన్తి వచనాభావా, తస్మా సాహత్థికాణత్తికేసు పయోగేసు అఞ్ఞతరేన వాయమాపత్తి సముట్ఠాతి , తథాపి తురితతురితా హుత్వా విలోపనాదీసు గహణగాహాపనవసేనేతం వుత్తం. యథా కాలేన అత్తనో కాలేన పరస్స ధమ్మం ఆరబ్భ సీఘం సీఘం ఉప్పత్తిం సన్ధాయ ‘‘అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణా ధమ్మా’’తి (ధ॰ స॰ తికమాతికా ౨౧) వుత్తా, ఏవంసమ్పదమిదన్తి దట్ఠబ్బం.

    Sāhatthikāṇattikanti ekabhaṇḍaṃ eva. ‘‘Bhāriyañhidaṃ tvampi ekapassaṃ gaṇha, ahampi ekapassaṃ gaṇhāmīti saṃvidahitvā ubhayesaṃ payogena ṭhānācāvane kate kāyavācācittehi hoti . Aññathā ‘sāhatthikaṃ vā āṇattikassa aṅgaṃ na hoti, āṇattikaṃ vā sāhatthikassā’ti iminā virujjhatī’’ti likhitaṃ. Dhammasiritthero pana ‘‘na kevalaṃ bhāriye eva vatthumhi ayaṃ nayo labbhati, pañcamāsakamattampi dve ce janā saṃvidahitvā gaṇhanti, dvinnampi pāṭekkaṃ, sāhatthikaṃ nāma taṃ kammaṃ, sāhatthikapayogattā ekasmiṃyeva bhaṇḍe, tasmā ‘sāhatthikaṃ āṇattikassa aṅgaṃ na hotī’ti vacanamimaṃ nayaṃ na paṭibāhati. ‘Sāhatthikavatthuaṅganti sāhatthikassa vatthussa aṅgaṃ na hotī’ti tattha vuttaṃ. Idha pana payogaṃ sandhāya vuttattā yujjatī’’ti āha kira, taṃ ayuttaṃ kāyavacīkammanti vacanābhāvā, tasmā sāhatthikāṇattikesu payogesu aññatarena vāyamāpatti samuṭṭhāti , tathāpi turitaturitā hutvā vilopanādīsu gahaṇagāhāpanavasenetaṃ vuttaṃ. Yathā kālena attano kālena parassa dhammaṃ ārabbha sīghaṃ sīghaṃ uppattiṃ sandhāya ‘‘ajjhattabahiddhārammaṇā dhammā’’ti (dha. sa. tikamātikā 21) vuttā, evaṃsampadamidanti daṭṭhabbaṃ.

    తత్థపి యే అనుత్తరాదయో ఏకన్తబహిద్ధారమ్మణా విఞ్ఞాణఞ్చాయతనాదయో ఏకన్తఅజ్ఝత్తారమ్మణా, ఇతరే అనియతారమ్మణత్తా ‘‘అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణా’’తి వుచ్చన్తి, న ఏకక్ఖణే ఉభయారమ్మణత్తా. అయం పన ఆపత్తి యథావుత్తనయేన సాహత్థికా ఆణత్తికాపి హోతియేవ, తస్మా అనిదస్సనమేతన్తి అయుత్తం. ‘‘యథా అనియతారమ్మణత్తా ‘అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణా’తి వుత్తా, తథా అనియతపయోగత్తా అయమ్పి ఆపత్తి ‘సాహత్థికాణత్తికా’తి వుత్తాతి నిదస్సనమేవేత’’న్తి ఏకచ్చే ఆచరియా ఆహు. ‘‘ఇమే పనాచరియా ఉభిన్నం ఏకతో ఆరమ్మణకరణం నత్థి. అత్థి చే, ‘అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణం ధమ్మం పటిచ్చ అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణో ధమ్మో ఉప్పజ్జతి హేతుపచ్చయా’తిఆదినా (పట్ఠా॰ ౨.౨౧.౧ అజ్ఝత్తారమ్మణతిక) పట్ఠానపాఠేన భవితబ్బన్తి సఞ్ఞాయ ఆహంసు, తేసం మతేన ‘సియా అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణా’తి వచనం నిరత్థకం సియా, న చ నిరత్థకం, తస్మా అత్థేవ ఏకతో అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణో ధమ్మో. పున ‘అయం సో’తి నియమేన అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణా ధమ్మా వియ నిద్దిసితబ్బాభావతో న ఉద్ధటో సియా. తత్థ అనుద్ధటత్తా ఏవ ధమ్మసఙ్గహట్ఠకథాయం ఉభిన్నమ్పి అజ్ఝత్తబహిద్ధాధమ్మానం ఏకతో ఆరమ్మణకరణధమ్మవసేన ‘అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణా’తి అవత్వా ‘కాలేన అజ్ఝత్తబహిద్ధా పవత్తియం అజ్ఝత్తబహిద్ధారమ్మణ’న్తి వుత్తం, తస్మా గణ్ఠిపదే వుత్తనయోవ సారోతి నో తక్కో’’తి ఆచరియో. తత్థ ‘‘కాయవచీకమ్మ’’న్తి అవచనం పనస్స సాహత్థికపయోగత్తా ఏకపయోగస్స అనేకకమ్మత్తావ, యది భవేయ్య, మనోకమ్మమ్పి వత్తబ్బం భవేయ్య, యథా తత్థ మనోకమ్మం విజ్జమానమ్పి అబ్బోహారికం జాతం, ఏవం తస్మిం సాహత్థికాణత్తికే వచీకమ్మం అబ్బోహారికన్తి వేదితబ్బం, తం పన కేవలం కాయకమ్మస్స ఉపనిస్సయం జాతం, చిత్తం వియ తత్థ అఙ్గమేవ జాతం, తస్మా వుత్తం ‘‘సాహత్థికపయోగత్తా’’తి, ‘‘అఙ్గభావమత్తమేవ హి సన్ధాయ ‘సాహత్థికాణత్తిక’న్తి వుత్తన్తి నో తక్కో’’తి చ, విచారేత్వా గహేతబ్బం.

    Tatthapi ye anuttarādayo ekantabahiddhārammaṇā viññāṇañcāyatanādayo ekantaajjhattārammaṇā, itare aniyatārammaṇattā ‘‘ajjhattabahiddhārammaṇā’’ti vuccanti, na ekakkhaṇe ubhayārammaṇattā. Ayaṃ pana āpatti yathāvuttanayena sāhatthikā āṇattikāpi hotiyeva, tasmā anidassanametanti ayuttaṃ. ‘‘Yathā aniyatārammaṇattā ‘ajjhattabahiddhārammaṇā’ti vuttā, tathā aniyatapayogattā ayampi āpatti ‘sāhatthikāṇattikā’ti vuttāti nidassanameveta’’nti ekacce ācariyā āhu. ‘‘Ime panācariyā ubhinnaṃ ekato ārammaṇakaraṇaṃ natthi. Atthi ce, ‘ajjhattabahiddhārammaṇaṃ dhammaṃ paṭicca ajjhattabahiddhārammaṇo dhammo uppajjati hetupaccayā’tiādinā (paṭṭhā. 2.21.1 ajjhattārammaṇatika) paṭṭhānapāṭhena bhavitabbanti saññāya āhaṃsu, tesaṃ matena ‘siyā ajjhattabahiddhārammaṇā’ti vacanaṃ niratthakaṃ siyā, na ca niratthakaṃ, tasmā attheva ekato ajjhattabahiddhārammaṇo dhammo. Puna ‘ayaṃ so’ti niyamena ajjhattabahiddhārammaṇā dhammā viya niddisitabbābhāvato na uddhaṭo siyā. Tattha anuddhaṭattā eva dhammasaṅgahaṭṭhakathāyaṃ ubhinnampi ajjhattabahiddhādhammānaṃ ekato ārammaṇakaraṇadhammavasena ‘ajjhattabahiddhārammaṇā’ti avatvā ‘kālena ajjhattabahiddhā pavattiyaṃ ajjhattabahiddhārammaṇa’nti vuttaṃ, tasmā gaṇṭhipade vuttanayova sāroti no takko’’ti ācariyo. Tattha ‘‘kāyavacīkamma’’nti avacanaṃ panassa sāhatthikapayogattā ekapayogassa anekakammattāva, yadi bhaveyya, manokammampi vattabbaṃ bhaveyya, yathā tattha manokammaṃ vijjamānampi abbohārikaṃ jātaṃ, evaṃ tasmiṃ sāhatthikāṇattike vacīkammaṃ abbohārikanti veditabbaṃ, taṃ pana kevalaṃ kāyakammassa upanissayaṃ jātaṃ, cittaṃ viya tattha aṅgameva jātaṃ, tasmā vuttaṃ ‘‘sāhatthikapayogattā’’ti, ‘‘aṅgabhāvamattameva hi sandhāya ‘sāhatthikāṇattika’nti vuttanti no takko’’ti ca, vicāretvā gahetabbaṃ.

    కాయవాచా సముట్ఠానా, యస్సా ఆపత్తియా సియుం;

    Kāyavācā samuṭṭhānā, yassā āpattiyā siyuṃ;

    తత్థ కమ్మం న తం చిత్తం, కమ్మం నస్సతి ఖీయతి.

    Tattha kammaṃ na taṃ cittaṃ, kammaṃ nassati khīyati.

    కిరియాకిరియాదికం యఞ్చ, కమ్మాకమ్మాదికం భవే;

    Kiriyākiriyādikaṃ yañca, kammākammādikaṃ bhave;

    న యుత్తం తం విరుద్ధత్తా, కమ్మమేకంవ యుజ్జతి.

    Na yuttaṃ taṃ viruddhattā, kammamekaṃva yujjati.





    © 1991-2023 The Titi Tudorancea Bulletin | Titi Tudorancea® is a Registered Trademark | Terms of use and privacy policy
    Contact