| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ធម្មសង្គណី-មូលដីកា • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
បកិណ្ណកកថាវណ្ណនា
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
៩៧៥. នត្ថិ នីវរណាតិ វចនេន មិទ្ធស្សបិ នីវរណស្ស បហានំ វុត្តំ, ន ច រូបំ បហាតព្ពំ, ន ច រូបកាយគេលញ្ញំ មុនិនោ នត្ថីតិ សក្កា វត្តុំ ‘‘បិដ្ឋិ មេ អាគិលាយតិ, តមហំ អាយមិស្សាមី’’តិ (ម. និ. ២.២២) វចនតោ។ សវិញ្ញាណកសទ្ទោតិ វិញ្ញាណេន បវត្តិតោ វចីឃោសាទិសទ្ទោ។ ន ហិ ឯតានិ ជាយន្តីតិ បរិបច្ចមានស្ស រូបស្ស បរិបច្ចនំ ជរា , ខីយមានស្ស ខយោ អនិច្ចតាតិ រូបភាវមត្តានិ ឯតានិ, ន សយំ សភាវវន្តានីតិ សន្ធាយ វុត្តំ។ តថា ជាយមានស្ស ជននំ ជាតិ, សា ច រូបភាវោវ, ន សយំ សភាវវតីតិ ‘‘ន បន បរមត្ថតោ ជាតិ ជាយតី’’តិ វុត្តំ។
975. Natthi nīvaraṇāti vacanena middhassapi nīvaraṇassa pahānaṃ vuttaṃ, na ca rūpaṃ pahātabbaṃ, na ca rūpakāyagelaññaṃ munino natthīti sakkā vattuṃ ‘‘piṭṭhi me āgilāyati, tamahaṃ āyamissāmī’’ti (ma. ni. 2.22) vacanato. Saviññāṇakasaddoti viññāṇena pavattito vacīghosādisaddo. Na hi etāni jāyantīti paripaccamānassa rūpassa paripaccanaṃ jarā , khīyamānassa khayo aniccatāti rūpabhāvamattāni etāni, na sayaṃ sabhāvavantānīti sandhāya vuttaṃ. Tathā jāyamānassa jananaṃ jāti, sā ca rūpabhāvova, na sayaṃ sabhāvavatīti ‘‘na pana paramatthato jāti jāyatī’’ti vuttaṃ.
តេសំ បច្ចយោ ឯតិស្សាតិ តប្បច្ចយា, តប្បច្ចយាយ ភាវោ តប្បច្ចយភាវោ, តប្បច្ចយភាវេន បវត្តោ វោហារោ តប្បច្ចយភាវវោហារោ, តំ លភតិ។ អភិនិព្ពត្តិតធម្មក្ខណស្មិន្តិ អភិនិព្ពត្តិយមានធម្មក្ខណស្មិន្តិ អធិប្បាយោ។ ន ហិ តទា តេ ធម្មា ន ជាយន្តីតិ ជាយមានភាវោវ ជាតីតិ យុត្តា តស្សា កម្មាទិសមុដ្ឋានតា តំនិព្ពត្តតា ច, ន បន តទា តេ ធម្មា ជីយន្តិ ខីយន្តិ ច, តស្មា ន តេសំ តេ ជីរណភិជ្ជនភាវា ចិត្តាទិសមុដ្ឋានា តំនិព្ពត្តា ចាតិ វចនំ អរហន្តិ។ ឯវមបិ ឧបាទិន្ន-សទ្ទោ ឧបេតេន កម្មុនា អាទិន្នតំ វទតិ, ន និព្ពត្តិន្តិ ឧបាទិន្នបាកភេទានំ ឧបាទិន្នតា តេសំ វត្តព្ពាតិ ចេ? ន, អាទិន្ន-សទ្ទស្ស និព្ពត្តិវាចកត្តា។ ឧបេតេន និព្ពត្តញ្ហិ ឧបាទិន្នន្តិ បច្ចយានុភាវក្ខណញ្ច និព្ពត្តិញ្ច គហេត្វាវ បវត្តោ អយំ វោហារោ តទា អភាវា ជរាមរណេ ន បវត្តតីតិ។ បដិច្ចសមុប្បន្នានំ ធម្មានំ ជរាមរណត្តា តេសំ ឧប្បាទេ សតិ ជរាមរណំ ហោតិ, អសតិ ន ហោតិ។ ន ហិ អជាតំ បរិបច្ចតិ ភិជ្ជតិ វា, តស្មា ជាតិបច្ចយតំ សន្ធាយ ‘‘ជរាមរណំ បដិច្ចសមុប្បន្ន’’ន្តិ វុត្តំ។
Tesaṃ paccayo etissāti tappaccayā, tappaccayāya bhāvo tappaccayabhāvo, tappaccayabhāvena pavatto vohāro tappaccayabhāvavohāro, taṃ labhati. Abhinibbattitadhammakkhaṇasminti abhinibbattiyamānadhammakkhaṇasminti adhippāyo. Na hi tadā te dhammā na jāyantīti jāyamānabhāvova jātīti yuttā tassā kammādisamuṭṭhānatā taṃnibbattatā ca, na pana tadā te dhammā jīyanti khīyanti ca, tasmā na tesaṃ te jīraṇabhijjanabhāvā cittādisamuṭṭhānā taṃnibbattā cāti vacanaṃ arahanti. Evamapi upādinna-saddo upetena kammunā ādinnataṃ vadati, na nibbattinti upādinnapākabhedānaṃ upādinnatā tesaṃ vattabbāti ce? Na, ādinna-saddassa nibbattivācakattā. Upetena nibbattañhi upādinnanti paccayānubhāvakkhaṇañca nibbattiñca gahetvāva pavatto ayaṃ vohāro tadā abhāvā jarāmaraṇe na pavattatīti. Paṭiccasamuppannānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇattā tesaṃ uppāde sati jarāmaraṇaṃ hoti, asati na hoti. Na hi ajātaṃ paripaccati bhijjati vā, tasmā jātipaccayataṃ sandhāya ‘‘jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppanna’’nti vuttaṃ.
និស្សយបដិពទ្ធវុត្តិតោតិ ជាយមានបរិបច្ចមានភិជ្ជមានានំ ជាយមានាទិភាវមត្តត្តា ជាយមានាទិនិស្សយបដិពទ្ធវុត្តិកា ជាតិអាទយោតិ វុត្តំ ហោតិ។ យទិ ឯវំ ឧបាទាយរូបានញ្ច ចក្ខាយតនាទីនំ ឧប្បាទាទិសភាវភូតា ជាតិអាទយោ តំនិស្សិតា ហោន្តីតិ ភូតនិស្សិតានំ តេសំ លក្ខណានំ ឧបាទាយភាវោ វិយ ឧបាទាយរូបនិស្សិតានំ ឧបាទាយុបាទាយភាវោ អាបជ្ជតីតិ ចេ? ន, ភូតបដិពទ្ធឧបាទាយរូបលក្ខណានញ្ច ភូតបដិពទ្ធភាវស្ស អវិនិវត្តនតោ។ អបិច ឯកកលាបបរិយាបន្នានំ រូបានំ សហេវ ឧប្បាទាទិប្បវត្តិតោ ឯកស្ស កលាបស្ស ឧប្បាទាទយោ ឯកេកាវ ហោន្តីតិ យថា ឯកេកស្ស កលាបស្ស ជីវិតិន្ទ្រិយំ កលាបានុបាលកំ ‘‘ឧបាទាយរូប’’ន្តិ វុច្ចតិ, ឯវំ កលាបុប្បាទាទិសភាវា ជាតិអាទយោ ‘‘ឧបាទាយរូបានិ’’ច្ចេវ វុច្ចន្តិ។ ឯវំ វិការបរិច្ឆេទរូបានិ ច យោជេតព្ពានិ។
Nissayapaṭibaddhavuttitoti jāyamānaparipaccamānabhijjamānānaṃ jāyamānādibhāvamattattā jāyamānādinissayapaṭibaddhavuttikā jātiādayoti vuttaṃ hoti. Yadi evaṃ upādāyarūpānañca cakkhāyatanādīnaṃ uppādādisabhāvabhūtā jātiādayo taṃnissitā hontīti bhūtanissitānaṃ tesaṃ lakkhaṇānaṃ upādāyabhāvo viya upādāyarūpanissitānaṃ upādāyupādāyabhāvo āpajjatīti ce? Na, bhūtapaṭibaddhaupādāyarūpalakkhaṇānañca bhūtapaṭibaddhabhāvassa avinivattanato. Apica ekakalāpapariyāpannānaṃ rūpānaṃ saheva uppādādippavattito ekassa kalāpassa uppādādayo ekekāva hontīti yathā ekekassa kalāpassa jīvitindriyaṃ kalāpānupālakaṃ ‘‘upādāyarūpa’’nti vuccati, evaṃ kalāpuppādādisabhāvā jātiādayo ‘‘upādāyarūpāni’’cceva vuccanti. Evaṃ vikāraparicchedarūpāni ca yojetabbāni.
កម្មសមុដ្ឋានសម្ពន្ធំ ឧតុសមុដ្ឋានំ កម្មវិសេសេន សុវណ្ណទុព្ពណ្ណសុសណ្ឋិតទុស្សណ្ឋិតាទិវិសេសំ ហោតីតិ ‘‘កម្មបច្ចយ’’ន្តិ វុត្តំ។ កម្មវិបាកានុភវនស្ស ការណភូតំ ពាហិរឧតុសមុដ្ឋានំ កម្មបច្ចយឧតុសមុដ្ឋានំ។ កម្មសហាយោ បច្ចយោ, កម្មស្ស វា សហាយភូតោ បច្ចយោ កម្មបច្ចយោ, សោវ ឧតុ កម្មបច្ចយឧតុ, សោ សមុដ្ឋានំ ឯតស្សាតិ កម្មបច្ចយឧតុសមុដ្ឋានន្តិ វចនត្ថោ។ សីតេ ឧណ្ហេ វា កិស្មិញ្ចិ ឧតុម្ហិ សមាគតេ តតោ សុទ្ធដ្ឋកំ ឧប្បជ្ជតិ, តស្ស សោ ឧតុ សមុដ្ឋានំ។ ទុតិយស្ស សុទ្ធដ្ឋកស្ស ឧតុសមុដ្ឋានិកបដិពន្ធកស្ស សោ ឯវ បុរិមោ ឧតុ បច្ចយោ។ តតិយំ បន សុទ្ធដ្ឋកំ បុរិមឧតុសហាយេន ឧតុនា និព្ពត្តត្តា បុព្ពេ វុត្តនយេនេវ ‘‘ឧតុបច្ចយឧតុសមុដ្ឋាន’’ន្តិ វុត្តំ។ ឯវមយំ បុរិមោ ឧតុ តិស្សោ សន្តតិយោ ឃដ្ដេតិ, តតោ បរំ អញ្ញឧតុសមាគមេ អញ្ញសន្តតិត្តយំ, តតោ ច អញ្ញេន អញ្ញន្តិ ឯវំ បវត្តិ ទដ្ឋព្ពា។ តទេតំ សីតុណ្ហានំ អប្បពហុភាវេ តំសម្ផស្សស្ស អចិរប្បវត្តិយា ចិរប្បវត្តិយា ច វេទិតព្ពំ, អនុបាទិន្នេន ទីបនា ន សន្តតិត្តយវសេន, អថ ខោ មេឃសមុដ្ឋាបកមូលឧតុវសេន បការន្តរេន ទដ្ឋព្ពា, តំ ទស្សេតុំ ‘‘ឧតុសមុដ្ឋានោ នាម វលាហកោ’’តិអាទិមាហ។ រូបរូបានំ វិការាទិមត្តភាវតោ អបរិនិប្ផន្នតា វុត្តា។ តេសញ្ហិ រូបវិការាទិភាវតោ រូបតាតិ អធិប្បាយោ។ រូបវិការាទិភាវតោ ឯវ បន រូបេ សតិ សន្តិ, អសតិ ន សន្តីតិ អសង្ខតភាវនិវារណត្ថំ បរិនិប្ផន្នតា វុត្តាតិ។
Kammasamuṭṭhānasambandhaṃ utusamuṭṭhānaṃ kammavisesena suvaṇṇadubbaṇṇasusaṇṭhitadussaṇṭhitādivisesaṃ hotīti ‘‘kammapaccaya’’nti vuttaṃ. Kammavipākānubhavanassa kāraṇabhūtaṃ bāhirautusamuṭṭhānaṃ kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ. Kammasahāyo paccayo, kammassa vā sahāyabhūto paccayo kammapaccayo, sova utu kammapaccayautu, so samuṭṭhānaṃ etassāti kammapaccayautusamuṭṭhānanti vacanattho. Sīte uṇhe vā kismiñci utumhi samāgate tato suddhaṭṭhakaṃ uppajjati, tassa so utu samuṭṭhānaṃ. Dutiyassa suddhaṭṭhakassa utusamuṭṭhānikapaṭibandhakassa so eva purimo utu paccayo. Tatiyaṃ pana suddhaṭṭhakaṃ purimautusahāyena utunā nibbattattā pubbe vuttanayeneva ‘‘utupaccayautusamuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Evamayaṃ purimo utu tisso santatiyo ghaṭṭeti, tato paraṃ aññautusamāgame aññasantatittayaṃ, tato ca aññena aññanti evaṃ pavatti daṭṭhabbā. Tadetaṃ sītuṇhānaṃ appabahubhāve taṃsamphassassa acirappavattiyā cirappavattiyā ca veditabbaṃ, anupādinnena dīpanā na santatittayavasena, atha kho meghasamuṭṭhāpakamūlautuvasena pakārantarena daṭṭhabbā, taṃ dassetuṃ ‘‘utusamuṭṭhāno nāma valāhako’’tiādimāha. Rūparūpānaṃ vikārādimattabhāvato aparinipphannatā vuttā. Tesañhi rūpavikārādibhāvato rūpatāti adhippāyo. Rūpavikārādibhāvato eva pana rūpe sati santi, asati na santīti asaṅkhatabhāvanivāraṇatthaṃ parinipphannatā vuttāti.
រូបកណ្ឌវណ្ណនា និដ្ឋិតា។
Rūpakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / អភិធម្មបិដក • Abhidhammapiṭaka / ធម្មសង្គណីបាឡិ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / រូបវិភត្តិ • Rūpavibhatti
អដ្ឋកថា • Aṭṭhakathā / អភិធម្មបិដក (អដ្ឋកថា) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ធម្មសង្គណិ-អដ្ឋកថា • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / នវកាទិនិទ្ទេសវណ្ណនា • Navakādiniddesavaṇṇanā
ដីកា • Tīkā / អភិធម្មបិដក (ដីកា) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ធម្មសង្គណី-អនុដីកា • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / បកិណ្ណកកថាវណ្ណនា • Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
