| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಮೂಲಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-mūlaṭīkā |
ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
೯೭೫. ನತ್ಥಿ ನೀವರಣಾತಿ ವಚನೇನ ಮಿದ್ಧಸ್ಸಪಿ ನೀವರಣಸ್ಸ ಪಹಾನಂ ವುತ್ತಂ, ನ ಚ ರೂಪಂ ಪಹಾತಬ್ಬಂ, ನ ಚ ರೂಪಕಾಯಗೇಲಞ್ಞಂ ಮುನಿನೋ ನತ್ಥೀತಿ ಸಕ್ಕಾ ವತ್ತುಂ ‘‘ಪಿಟ್ಠಿ ಮೇ ಆಗಿಲಾಯತಿ, ತಮಹಂ ಆಯಮಿಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ (ಮ॰ ನಿ॰ ೨.೨೨) ವಚನತೋ। ಸವಿಞ್ಞಾಣಕಸದ್ದೋತಿ ವಿಞ್ಞಾಣೇನ ಪವತ್ತಿತೋ ವಚೀಘೋಸಾದಿಸದ್ದೋ। ನ ಹಿ ಏತಾನಿ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಪರಿಪಚ್ಚಮಾನಸ್ಸ ರೂಪಸ್ಸ ಪರಿಪಚ್ಚನಂ ಜರಾ , ಖೀಯಮಾನಸ್ಸ ಖಯೋ ಅನಿಚ್ಚತಾತಿ ರೂಪಭಾವಮತ್ತಾನಿ ಏತಾನಿ, ನ ಸಯಂ ಸಭಾವವನ್ತಾನೀತಿ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ। ತಥಾ ಜಾಯಮಾನಸ್ಸ ಜನನಂ ಜಾತಿ, ಸಾ ಚ ರೂಪಭಾವೋವ, ನ ಸಯಂ ಸಭಾವವತೀತಿ ‘‘ನ ಪನ ಪರಮತ್ಥತೋ ಜಾತಿ ಜಾಯತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ।
975. Natthi nīvaraṇāti vacanena middhassapi nīvaraṇassa pahānaṃ vuttaṃ, na ca rūpaṃ pahātabbaṃ, na ca rūpakāyagelaññaṃ munino natthīti sakkā vattuṃ ‘‘piṭṭhi me āgilāyati, tamahaṃ āyamissāmī’’ti (ma. ni. 2.22) vacanato. Saviññāṇakasaddoti viññāṇena pavattito vacīghosādisaddo. Na hi etāni jāyantīti paripaccamānassa rūpassa paripaccanaṃ jarā , khīyamānassa khayo aniccatāti rūpabhāvamattāni etāni, na sayaṃ sabhāvavantānīti sandhāya vuttaṃ. Tathā jāyamānassa jananaṃ jāti, sā ca rūpabhāvova, na sayaṃ sabhāvavatīti ‘‘na pana paramatthato jāti jāyatī’’ti vuttaṃ.
ತೇಸಂ ಪಚ್ಚಯೋ ಏತಿಸ್ಸಾತಿ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಾಯ ಭಾವೋ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವೋ, ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವೇನ ಪವತ್ತೋ ವೋಹಾರೋ ತಪ್ಪಚ್ಚಯಭಾವವೋಹಾರೋ, ತಂ ಲಭತಿ। ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿತಧಮ್ಮಕ್ಖಣಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಭಿನಿಬ್ಬತ್ತಿಯಮಾನಧಮ್ಮಕ್ಖಣಸ್ಮಿನ್ತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ನ ಹಿ ತದಾ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ನ ಜಾಯನ್ತೀತಿ ಜಾಯಮಾನಭಾವೋವ ಜಾತೀತಿ ಯುತ್ತಾ ತಸ್ಸಾ ಕಮ್ಮಾದಿಸಮುಟ್ಠಾನತಾ ತಂನಿಬ್ಬತ್ತತಾ ಚ, ನ ಪನ ತದಾ ತೇ ಧಮ್ಮಾ ಜೀಯನ್ತಿ ಖೀಯನ್ತಿ ಚ, ತಸ್ಮಾ ನ ತೇಸಂ ತೇ ಜೀರಣಭಿಜ್ಜನಭಾವಾ ಚಿತ್ತಾದಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ ತಂನಿಬ್ಬತ್ತಾ ಚಾತಿ ವಚನಂ ಅರಹನ್ತಿ। ಏವಮಪಿ ಉಪಾದಿನ್ನ-ಸದ್ದೋ ಉಪೇತೇನ ಕಮ್ಮುನಾ ಆದಿನ್ನತಂ ವದತಿ, ನ ನಿಬ್ಬತ್ತಿನ್ತಿ ಉಪಾದಿನ್ನಪಾಕಭೇದಾನಂ ಉಪಾದಿನ್ನತಾ ತೇಸಂ ವತ್ತಬ್ಬಾತಿ ಚೇ? ನ, ಆದಿನ್ನ-ಸದ್ದಸ್ಸ ನಿಬ್ಬತ್ತಿವಾಚಕತ್ತಾ। ಉಪೇತೇನ ನಿಬ್ಬತ್ತಞ್ಹಿ ಉಪಾದಿನ್ನನ್ತಿ ಪಚ್ಚಯಾನುಭಾವಕ್ಖಣಞ್ಚ ನಿಬ್ಬತ್ತಿಞ್ಚ ಗಹೇತ್ವಾವ ಪವತ್ತೋ ಅಯಂ ವೋಹಾರೋ ತದಾ ಅಭಾವಾ ಜರಾಮರಣೇ ನ ಪವತ್ತತೀತಿ। ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನಾನಂ ಧಮ್ಮಾನಂ ಜರಾಮರಣತ್ತಾ ತೇಸಂ ಉಪ್ಪಾದೇ ಸತಿ ಜರಾಮರಣಂ ಹೋತಿ, ಅಸತಿ ನ ಹೋತಿ। ನ ಹಿ ಅಜಾತಂ ಪರಿಪಚ್ಚತಿ ಭಿಜ್ಜತಿ ವಾ, ತಸ್ಮಾ ಜಾತಿಪಚ್ಚಯತಂ ಸನ್ಧಾಯ ‘‘ಜರಾಮರಣಂ ಪಟಿಚ್ಚಸಮುಪ್ಪನ್ನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ।
Tesaṃ paccayo etissāti tappaccayā, tappaccayāya bhāvo tappaccayabhāvo, tappaccayabhāvena pavatto vohāro tappaccayabhāvavohāro, taṃ labhati. Abhinibbattitadhammakkhaṇasminti abhinibbattiyamānadhammakkhaṇasminti adhippāyo. Na hi tadā te dhammā na jāyantīti jāyamānabhāvova jātīti yuttā tassā kammādisamuṭṭhānatā taṃnibbattatā ca, na pana tadā te dhammā jīyanti khīyanti ca, tasmā na tesaṃ te jīraṇabhijjanabhāvā cittādisamuṭṭhānā taṃnibbattā cāti vacanaṃ arahanti. Evamapi upādinna-saddo upetena kammunā ādinnataṃ vadati, na nibbattinti upādinnapākabhedānaṃ upādinnatā tesaṃ vattabbāti ce? Na, ādinna-saddassa nibbattivācakattā. Upetena nibbattañhi upādinnanti paccayānubhāvakkhaṇañca nibbattiñca gahetvāva pavatto ayaṃ vohāro tadā abhāvā jarāmaraṇe na pavattatīti. Paṭiccasamuppannānaṃ dhammānaṃ jarāmaraṇattā tesaṃ uppāde sati jarāmaraṇaṃ hoti, asati na hoti. Na hi ajātaṃ paripaccati bhijjati vā, tasmā jātipaccayataṃ sandhāya ‘‘jarāmaraṇaṃ paṭiccasamuppanna’’nti vuttaṃ.
ನಿಸ್ಸಯಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿತೋತಿ ಜಾಯಮಾನಪರಿಪಚ್ಚಮಾನಭಿಜ್ಜಮಾನಾನಂ ಜಾಯಮಾನಾದಿಭಾವಮತ್ತತ್ತಾ ಜಾಯಮಾನಾದಿನಿಸ್ಸಯಪಟಿಬದ್ಧವುತ್ತಿಕಾ ಜಾತಿಆದಯೋತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಯದಿ ಏವಂ ಉಪಾದಾಯರೂಪಾನಞ್ಚ ಚಕ್ಖಾಯತನಾದೀನಂ ಉಪ್ಪಾದಾದಿಸಭಾವಭೂತಾ ಜಾತಿಆದಯೋ ತಂನಿಸ್ಸಿತಾ ಹೋನ್ತೀತಿ ಭೂತನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ತೇಸಂ ಲಕ್ಖಣಾನಂ ಉಪಾದಾಯಭಾವೋ ವಿಯ ಉಪಾದಾಯರೂಪನಿಸ್ಸಿತಾನಂ ಉಪಾದಾಯುಪಾದಾಯಭಾವೋ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಚೇ? ನ, ಭೂತಪಟಿಬದ್ಧಉಪಾದಾಯರೂಪಲಕ್ಖಣಾನಞ್ಚ ಭೂತಪಟಿಬದ್ಧಭಾವಸ್ಸ ಅವಿನಿವತ್ತನತೋ। ಅಪಿಚ ಏಕಕಲಾಪಪರಿಯಾಪನ್ನಾನಂ ರೂಪಾನಂ ಸಹೇವ ಉಪ್ಪಾದಾದಿಪ್ಪವತ್ತಿತೋ ಏಕಸ್ಸ ಕಲಾಪಸ್ಸ ಉಪ್ಪಾದಾದಯೋ ಏಕೇಕಾವ ಹೋನ್ತೀತಿ ಯಥಾ ಏಕೇಕಸ್ಸ ಕಲಾಪಸ್ಸ ಜೀವಿತಿನ್ದ್ರಿಯಂ ಕಲಾಪಾನುಪಾಲಕಂ ‘‘ಉಪಾದಾಯರೂಪ’’ನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಏವಂ ಕಲಾಪುಪ್ಪಾದಾದಿಸಭಾವಾ ಜಾತಿಆದಯೋ ‘‘ಉಪಾದಾಯರೂಪಾನಿ’’ಚ್ಚೇವ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ಏವಂ ವಿಕಾರಪರಿಚ್ಛೇದರೂಪಾನಿ ಚ ಯೋಜೇತಬ್ಬಾನಿ।
Nissayapaṭibaddhavuttitoti jāyamānaparipaccamānabhijjamānānaṃ jāyamānādibhāvamattattā jāyamānādinissayapaṭibaddhavuttikā jātiādayoti vuttaṃ hoti. Yadi evaṃ upādāyarūpānañca cakkhāyatanādīnaṃ uppādādisabhāvabhūtā jātiādayo taṃnissitā hontīti bhūtanissitānaṃ tesaṃ lakkhaṇānaṃ upādāyabhāvo viya upādāyarūpanissitānaṃ upādāyupādāyabhāvo āpajjatīti ce? Na, bhūtapaṭibaddhaupādāyarūpalakkhaṇānañca bhūtapaṭibaddhabhāvassa avinivattanato. Apica ekakalāpapariyāpannānaṃ rūpānaṃ saheva uppādādippavattito ekassa kalāpassa uppādādayo ekekāva hontīti yathā ekekassa kalāpassa jīvitindriyaṃ kalāpānupālakaṃ ‘‘upādāyarūpa’’nti vuccati, evaṃ kalāpuppādādisabhāvā jātiādayo ‘‘upādāyarūpāni’’cceva vuccanti. Evaṃ vikāraparicchedarūpāni ca yojetabbāni.
ಕಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಸಮ್ಬನ್ಧಂ ಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಮವಿಸೇಸೇನ ಸುವಣ್ಣದುಬ್ಬಣ್ಣಸುಸಣ್ಠಿತದುಸ್ಸಣ್ಠಿತಾದಿವಿಸೇಸಂ ಹೋತೀತಿ ‘‘ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಕಮ್ಮವಿಪಾಕಾನುಭವನಸ್ಸ ಕಾರಣಭೂತಂ ಬಾಹಿರಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಕಮ್ಮಸಹಾಯೋ ಪಚ್ಚಯೋ, ಕಮ್ಮಸ್ಸ ವಾ ಸಹಾಯಭೂತೋ ಪಚ್ಚಯೋ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯೋ, ಸೋವ ಉತು ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತು, ಸೋ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಕಮ್ಮಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವಚನತ್ಥೋ। ಸೀತೇ ಉಣ್ಹೇ ವಾ ಕಿಸ್ಮಿಞ್ಚಿ ಉತುಮ್ಹಿ ಸಮಾಗತೇ ತತೋ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ಉಪ್ಪಜ್ಜತಿ, ತಸ್ಸ ಸೋ ಉತು ಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ದುತಿಯಸ್ಸ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಸ್ಸ ಉತುಸಮುಟ್ಠಾನಿಕಪಟಿಬನ್ಧಕಸ್ಸ ಸೋ ಏವ ಪುರಿಮೋ ಉತು ಪಚ್ಚಯೋ। ತತಿಯಂ ಪನ ಸುದ್ಧಟ್ಠಕಂ ಪುರಿಮಉತುಸಹಾಯೇನ ಉತುನಾ ನಿಬ್ಬತ್ತತ್ತಾ ಪುಬ್ಬೇ ವುತ್ತನಯೇನೇವ ‘‘ಉತುಪಚ್ಚಯಉತುಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ। ಏವಮಯಂ ಪುರಿಮೋ ಉತು ತಿಸ್ಸೋ ಸನ್ತತಿಯೋ ಘಟ್ಟೇತಿ, ತತೋ ಪರಂ ಅಞ್ಞಉತುಸಮಾಗಮೇ ಅಞ್ಞಸನ್ತತಿತ್ತಯಂ, ತತೋ ಚ ಅಞ್ಞೇನ ಅಞ್ಞನ್ತಿ ಏವಂ ಪವತ್ತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ। ತದೇತಂ ಸೀತುಣ್ಹಾನಂ ಅಪ್ಪಬಹುಭಾವೇ ತಂಸಮ್ಫಸ್ಸಸ್ಸ ಅಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಚಿರಪ್ಪವತ್ತಿಯಾ ಚ ವೇದಿತಬ್ಬಂ, ಅನುಪಾದಿನ್ನೇನ ದೀಪನಾ ನ ಸನ್ತತಿತ್ತಯವಸೇನ, ಅಥ ಖೋ ಮೇಘಸಮುಟ್ಠಾಪಕಮೂಲಉತುವಸೇನ ಪಕಾರನ್ತರೇನ ದಟ್ಠಬ್ಬಾ, ತಂ ದಸ್ಸೇತುಂ ‘‘ಉತುಸಮುಟ್ಠಾನೋ ನಾಮ ವಲಾಹಕೋ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ರೂಪರೂಪಾನಂ ವಿಕಾರಾದಿಮತ್ತಭಾವತೋ ಅಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನತಾ ವುತ್ತಾ। ತೇಸಞ್ಹಿ ರೂಪವಿಕಾರಾದಿಭಾವತೋ ರೂಪತಾತಿ ಅಧಿಪ್ಪಾಯೋ। ರೂಪವಿಕಾರಾದಿಭಾವತೋ ಏವ ಪನ ರೂಪೇ ಸತಿ ಸನ್ತಿ, ಅಸತಿ ನ ಸನ್ತೀತಿ ಅಸಙ್ಖತಭಾವನಿವಾರಣತ್ಥಂ ಪರಿನಿಪ್ಫನ್ನತಾ ವುತ್ತಾತಿ।
Kammasamuṭṭhānasambandhaṃ utusamuṭṭhānaṃ kammavisesena suvaṇṇadubbaṇṇasusaṇṭhitadussaṇṭhitādivisesaṃ hotīti ‘‘kammapaccaya’’nti vuttaṃ. Kammavipākānubhavanassa kāraṇabhūtaṃ bāhirautusamuṭṭhānaṃ kammapaccayautusamuṭṭhānaṃ. Kammasahāyo paccayo, kammassa vā sahāyabhūto paccayo kammapaccayo, sova utu kammapaccayautu, so samuṭṭhānaṃ etassāti kammapaccayautusamuṭṭhānanti vacanattho. Sīte uṇhe vā kismiñci utumhi samāgate tato suddhaṭṭhakaṃ uppajjati, tassa so utu samuṭṭhānaṃ. Dutiyassa suddhaṭṭhakassa utusamuṭṭhānikapaṭibandhakassa so eva purimo utu paccayo. Tatiyaṃ pana suddhaṭṭhakaṃ purimautusahāyena utunā nibbattattā pubbe vuttanayeneva ‘‘utupaccayautusamuṭṭhāna’’nti vuttaṃ. Evamayaṃ purimo utu tisso santatiyo ghaṭṭeti, tato paraṃ aññautusamāgame aññasantatittayaṃ, tato ca aññena aññanti evaṃ pavatti daṭṭhabbā. Tadetaṃ sītuṇhānaṃ appabahubhāve taṃsamphassassa acirappavattiyā cirappavattiyā ca veditabbaṃ, anupādinnena dīpanā na santatittayavasena, atha kho meghasamuṭṭhāpakamūlautuvasena pakārantarena daṭṭhabbā, taṃ dassetuṃ ‘‘utusamuṭṭhāno nāma valāhako’’tiādimāha. Rūparūpānaṃ vikārādimattabhāvato aparinipphannatā vuttā. Tesañhi rūpavikārādibhāvato rūpatāti adhippāyo. Rūpavikārādibhāvato eva pana rūpe sati santi, asati na santīti asaṅkhatabhāvanivāraṇatthaṃ parinipphannatā vuttāti.
ರೂಪಕಣ್ಡವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Rūpakaṇḍavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ • Abhidhammapiṭaka / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀಪಾಳಿ • Dhammasaṅgaṇīpāḷi / ರೂಪವಿಭತ್ತಿ • Rūpavibhatti
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Abhidhammapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣಿ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Dhammasaṅgaṇi-aṭṭhakathā / ನವಕಾದಿನಿದ್ದೇಸವಣ್ಣನಾ • Navakādiniddesavaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ಅಭಿಧಮ್ಮಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Abhidhammapiṭaka (ṭīkā) / ಧಮ್ಮಸಙ್ಗಣೀ-ಅನುಟೀಕಾ • Dhammasaṅgaṇī-anuṭīkā / ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
