| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
ಪಕಿಣ್ಣಕನ್ತಿ ವೋಮಿಸ್ಸಕನಯಂ। ಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಉಪ್ಪತ್ತಿಕಾರಣಂ। ಕಿರಿಯಾತಿಆದಿ ನಿದಸ್ಸನಮತ್ತಂ, ಅಕಿರಿಯಾದೀನಮ್ಪಿ ಸಙ್ಗಹೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ವೇದನಾಯಾತಿ ಸಹಯೋಗೇ ಕರಣವಚನಂ, ವೇದನಾಯ ಸಹ ಕುಸಲಞ್ಚಾತಿ ವುತ್ತಂ ಹೋತಿ। ಸಬ್ಬಸಙ್ಗಾಹಕವಸೇನಾತಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಂ ಸಙ್ಗಾಹಕವಸೇನ। ಛ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸಮುಟ್ಠಾನಾನೀತಿ ಕಾಯೋ ವಾಚಾ ಕಾಯವಾಚಾ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ಏವಂ ವುತ್ತಾನಿ ಛ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ। ಆಪತ್ತಿಯೇವ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸೀಸೇನ ವುತ್ತಾ। ಸಮುಟ್ಠಾನಾದಯೋ ಹಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಹೋನ್ತಿ, ನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ, ಇಮೇಸು ಪನ ಛಸು ಸಮುಟ್ಠಾನೇಸು ಪುರಿಮಾನಿ ತೀಣಿ ಅಚಿತ್ತಕಾನಿ, ಪಚ್ಛಿಮಾನಿ ಸಚಿತ್ತಕಾನಿ। ತೇಸು ಏಕೇನ ವಾ ದ್ವೀಹಿ ವಾ ತೀಹಿ ವಾ ಚತೂಹಿ ವಾ ಛಹಿ ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಆಪತ್ತಿಯೋ ಸಮುಟ್ಠಹನ್ತಿ, ಪಞ್ಚಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥಿ। ತತ್ಥ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಚತುತ್ಥೇನ ಚ ಪಞ್ಚಮೇನ ಚ ಛಟ್ಠೇನ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇನ। ದ್ವಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಪಠಮಚತುತ್ಥೇಹಿ ಚ ದುತಿಯಪಞ್ಚಮೇಹಿ ಚ ತತಿಯಛಟ್ಠೇಹಿ ಚ ಚತುತ್ಥಛಟ್ಠೇಹಿ ಚ ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠೇಹಿ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ। ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಪಠಮೇಹಿ ಚ ತೀಹಿ, ಪಚ್ಛಿಮೇಹಿ ಚ ತೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ। ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಪಠಮತತಿಯಚತುತ್ಥಛಟ್ಠೇಹಿ ಚ ದುತಿಯತತಿಯಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠೇಹಿ ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ನ ಅಞ್ಞೇಹಿ। ಛಸಮುಟ್ಠಾನಾ ಛಹಿಪಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ।
Pakiṇṇakanti vomissakanayaṃ. Samuṭṭhānanti uppattikāraṇaṃ. Kiriyātiādi nidassanamattaṃ, akiriyādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Vedanāyāti sahayoge karaṇavacanaṃ, vedanāya saha kusalañcāti vuttaṃ hoti. Sabbasaṅgāhakavasenāti sabbesaṃ sikkhāpadānaṃ saṅgāhakavasena. Cha sikkhāpadasamuṭṭhānānīti kāyo vācā kāyavācā kāyacittaṃ vācācittaṃ kāyavācācittanti evaṃ vuttāni cha āpattisamuṭṭhānāni. Āpattiyeva hi sikkhāpadasīsena vuttā. Samuṭṭhānādayo hi āpattiyā honti, na sikkhāpadassa, imesu pana chasu samuṭṭhānesu purimāni tīṇi acittakāni, pacchimāni sacittakāni. Tesu ekena vā dvīhi vā tīhi vā catūhi vā chahi vā samuṭṭhānehi āpattiyo samuṭṭhahanti, pañcasamuṭṭhānā āpatti nāma natthi. Tattha ekasamuṭṭhānā catutthena ca pañcamena ca chaṭṭhena ca samuṭṭhānena samuṭṭhāti, na aññena. Dvisamuṭṭhānā paṭhamacatutthehi ca dutiyapañcamehi ca tatiyachaṭṭhehi ca catutthachaṭṭhehi ca pañcamachaṭṭhehi ca samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Tisamuṭṭhānā paṭhamehi ca tīhi, pacchimehi ca tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Catusamuṭṭhānā paṭhamatatiyacatutthachaṭṭhehi ca dutiyatatiyapañcamachaṭṭhehi ca samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Chasamuṭṭhānā chahipi samuṭṭhāti.
ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ಛಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಏತ್ಥಾಪಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸೀಸೇನ ಆಪತ್ತಿ ವುತ್ತಾತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಾ। ತೇನೇವ ವಕ್ಖತಿ ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತಂ ಆಪತ್ತಿಯಂ ಯುಜ್ಜತಿ, ಸಿಕ್ಖಾಪದಸೀಸೇನ ಪನ ಸಬ್ಬಅಟ್ಠಕಥಾಸು ದೇಸನಾ ಆರುಳ್ಹಾ’’ತಿ। ಕಾಯಾದೀಹಿ ಛಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಉಪ್ಪತ್ತಿ, ಛ ವಾ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಛಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಅತ್ಥಿ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯೋ ಕಾಯವಾಚಾ ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ಚತ್ತಾರಿ, ವಾಚಾ ಕಾಯವಾಚಾ ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ವಾ ಚತ್ತಾರಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಅತ್ಥಿ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಕಾಯೋ ವಾಚಾ ಕಾಯವಾಚಾತಿ ಇಮಾನಿ ತೀಣಿ, ಕಾಯಚಿತ್ತಂ ವಾಚಾಚಿತ್ತಂ ಕಾಯವಾಚಾಚಿತ್ತನ್ತಿ ಇಮಾನಿ ವಾ ತೀಣಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಾನಿ ಏತಸ್ಸಾತಿ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ದ್ವಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸವಸೇನ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ತೇರಸ ಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸಾನಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಸಮನುಭಾಸನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಳಕಲೋಮಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಅದ್ಧಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಭೂತಾರೋಚನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಚೋರಿವುಟ್ಠಾಪನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಅನನುಞ್ಞಾತಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ।
Sikkhāpadaṃ nāma atthi chasamuṭṭhānanti etthāpi sikkhāpadasīsena āpatti vuttāti veditabbā. Teneva vakkhati ‘‘sabbañcetaṃ āpattiyaṃ yujjati, sikkhāpadasīsena pana sabbaaṭṭhakathāsu desanā āruḷhā’’ti. Kāyādīhi chahi samuṭṭhānaṃ uppatti, cha vā samuṭṭhānāni etassāti chasamuṭṭhānaṃ. Atthi catusamuṭṭhānanti kāyo kāyavācā kāyacittaṃ kāyavācācittanti imāni cattāri, vācā kāyavācā vācācittaṃ kāyavācācittanti imāni vā cattāri samuṭṭhānāni etassāti catusamuṭṭhānaṃ. Atthi tisamuṭṭhānanti kāyo vācā kāyavācāti imāni tīṇi, kāyacittaṃ vācācittaṃ kāyavācācittanti imāni vā tīṇi samuṭṭhānāni etassāti tisamuṭṭhānaṃ. Dvisamuṭṭhānaṃ ekasamuṭṭhānañca samuṭṭhānasīsavasena dassento ‘‘atthi kathinasamuṭṭhāna’’ntiādimāha. Terasa hi samuṭṭhānasīsāni paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ adinnādānasamuṭṭhānaṃ sañcarittasamuṭṭhānaṃ samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ kathinasamuṭṭhānaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ padasodhammasamuṭṭhānaṃ addhānasamuṭṭhānaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānaṃ ananuññātasamuṭṭhānanti.
ತತ್ಥ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಛಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಸಞ್ಚರಿತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಂ ವುತ್ತಂ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಚತುಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಪನ ಅದ್ಧಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಅನನುಞ್ಞಾತಸಮುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ಯಞ್ಹಿ ಪಠಮತತಿಯಚತುತ್ಥಛಟ್ಠೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಅದ್ಧಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಯಂ ಪನ ದುತಿಯತತಿಯಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಅನನುಞ್ಞಾತಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ತಿಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಭೂತಾರೋಚನಸಮುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಹಿತಂ। ಯಞ್ಹಿ ಸಚಿತ್ತಕೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾನೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಯಂ ಪನ ಅಚಿತ್ತಕೇಹಿ ತೀಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಭೂತಾರೋಚನಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ‘‘ಅತ್ಥಿ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನ’’ನ್ತಿಆದಿನಾ ಪನ ಅವಸೇಸಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ದ್ವಿಸಮುಟ್ಠಾನಂ ಏಕಸಮುಟ್ಠಾನಞ್ಚ ಸಙ್ಗಣ್ಹಾತಿ। ತಥಾ ಹಿ ಯಂ ತತಿಯಛಟ್ಠೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಕಥಿನಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಯಂ ಪಠಮಚತುತ್ಥೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಏಳಕಲೋಮಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಯಂ ಛಟ್ಠೇನೇವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಧುರನಿಕ್ಖೇಪಸಮುಟ್ಠಾನಂ, ಸಮನುಭಾಸನಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿಪಿ ತಸ್ಸೇವ ನಾಮಂ। ಆದಿ-ಸದ್ದಸಙ್ಗಹಿತೇಸು ಪನ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಪದಸೋಧಮ್ಮಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಧಮ್ಮದೇಸನಾಚೋರಿವುಟ್ಠಾಪನಸಮುಟ್ಠಾನೇಸು ಯಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಯಂ ದುತಿಯಪಞ್ಚಮೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಪದಸೋಧಮ್ಮಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಯಂ ಚತುತ್ಥಛಟ್ಠೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಥೇಯ್ಯಸತ್ಥಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಯಂ ಪಞ್ಚಮೇನೇವ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಧಮ್ಮದೇಸನಾಸಮುಟ್ಠಾನಂ। ಯಂ ಪಞ್ಚಮಛಟ್ಠೇಹಿ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ಇದಂ ಚೋರಿವುಟ್ಠಾಪನಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tattha ‘‘atthi chasamuṭṭhāna’’nti iminā sañcarittasamuṭṭhānaṃ vuttaṃ. ‘‘Atthi catusamuṭṭhāna’’nti iminā pana addhānasamuṭṭhānaṃ ananuññātasamuṭṭhānañca saṅgahitaṃ. Yañhi paṭhamatatiyacatutthachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ addhānasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pana dutiyatatiyapañcamachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ ananuññātasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Atthi tisamuṭṭhāna’’nti iminā adinnādānasamuṭṭhānaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānañca saṅgahitaṃ. Yañhi sacittakehi tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, idaṃ adinnādānasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pana acittakehi tīhi samuṭṭhāti, idaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Atthi kathinasamuṭṭhāna’’ntiādinā pana avasesasamuṭṭhānasīsena dvisamuṭṭhānaṃ ekasamuṭṭhānañca saṅgaṇhāti. Tathā hi yaṃ tatiyachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ kathinasamuṭṭhānanti vuccati. Yaṃ paṭhamacatutthehi samuṭṭhāti, idaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ chaṭṭheneva samuṭṭhāti, idaṃ dhuranikkhepasamuṭṭhānaṃ, samanubhāsanasamuṭṭhānantipi tasseva nāmaṃ. Ādi-saddasaṅgahitesu pana paṭhamapārājikasamuṭṭhānapadasodhammatheyyasatthadhammadesanācorivuṭṭhāpanasamuṭṭhānesu yaṃ kāyacittato samuṭṭhāti, idaṃ paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ dutiyapañcamehi samuṭṭhāti, idaṃ padasodhammasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ catutthachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pañcameneva samuṭṭhāti, idaṃ dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pañcamachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānanti veditabbaṃ.
ಏವಂ ಸಮುಟ್ಠಾನಸೀಸೇನ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ತೇರಸಧಾ ದಸ್ಸೇತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಕಿರಿಯಾವಸೇನ ಪಞ್ಚಧಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರಾಪಿ ಕಿಞ್ಚಿ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತೀ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ಕಿಞ್ಚೀತಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸೀಸೇನ ಆಪತ್ತಿಂ ವದತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಾ ಕಾಯೇನ ವಾ ವಾಚಾಯ ವಾ ಪಥವೀಖಣನಾದೀಸು ವಿಯ ವೀತಿಕ್ಕಮಂ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹೋತಿ, ಅಯಂ ಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ನಾಮ। ಯಾ ಕಾಯವಾಚಾಯ ಕತ್ತಬ್ಬಂ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಹೋತಿ ಪಠಮಕಥಿನಾಪತ್ತಿ ವಿಯ, ಅಯಂ ಅಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ನಾಮ। ಯಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಹೋತಿ ಅಞ್ಞಾತಿಕಾಯ ಭಿಕ್ಖುನಿಯಾ ಹತ್ಥತೋ ಚೀವರಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪತ್ತಿ ವಿಯ, ಅಯಂ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ನಾಮ। ಯಾ ಸಿಯಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಸಿಯಾ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಹೋತಿ ರೂಪಿಯಪಟಿಗ್ಗಹಣಾಪತ್ತಿ ವಿಯ, ಅಯಂ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯತೋ ಸಿಯಾ ಅಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ನಾಮ। ಯಾ ಸಿಯಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಸಿಯಾ ಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಅಕರೋನ್ತಸ್ಸ ಚ ಹೋತಿ ಕುಟಿಕಾರಾಪತ್ತಿ ವಿಯ, ಅಯಂ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯತೋ ಸಿಯಾ ಕಿರಿಯಾಕಿರಿಯತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ ನಾಮ।
Evaṃ samuṭṭhānasīsena sabbasikkhāpadāni terasadhā dassetvā idāni kiriyāvasena pañcadhā dassento ‘‘tatrāpi kiñci kiriyato samuṭṭhātī’’tiādimāha. Tattha kiñcīti sikkhāpadasīsena āpattiṃ vadati. Tasmā yā kāyena vā vācāya vā pathavīkhaṇanādīsu viya vītikkamaṃ karontassa hoti, ayaṃ kiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā kāyavācāya kattabbaṃ akarontassa hoti paṭhamakathināpatti viya, ayaṃ akiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā karontassa ca akarontassa ca hoti aññātikāya bhikkhuniyā hatthato cīvarapaṭiggahaṇāpatti viya, ayaṃ kiriyākiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā siyā karontassa ca siyā akarontassa ca hoti rūpiyapaṭiggahaṇāpatti viya, ayaṃ siyā kiriyato siyā akiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā siyā karontassa ca siyā karontassa ca akarontassa ca hoti kuṭikārāpatti viya, ayaṃ siyā kiriyato siyā kiriyākiriyato samuṭṭhāti nāma.
ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಸಞ್ಞಾವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ಕತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ತತ್ರಾಪಿ ಅತ್ಥಿ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಸಞ್ಞಾಯ ಅಭಾವೇನ ವಿಮೋಕ್ಖೋ ಅಸ್ಸಾತಿ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ಮಜ್ಝೇಪದಲೋಪಸಮಾಸೋ ದಟ್ಠಬ್ಬೋ। ಯತೋ ಹಿ ವೀತಿಕ್ಕಮಸಞ್ಞಾಅಭಾವೇನ ಮುಚ್ಚತಿ, ಇದಂ ಸಞ್ಞಾವಿಮೋಕ್ಖನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಚಿತ್ತಙ್ಗಂ ಲಭತಿಯೇವಾತಿ ಕಾಯಚಿತ್ತಾದಿಸಚಿತ್ತಕಸಮುಟ್ಠಾನೇಹೇವ ಸಮುಟ್ಠಹನತೋ । ‘‘ಲಭತಿಯೇವಾ’’ತಿ ಅವಧಾರಣೇನ ನೋ ನ ಲಭತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ತಸ್ಮಾ ಯಂ ಚಿತ್ತಙ್ಗಂ ಲಭತಿ, ನ ಲಭತಿ ಚ, ತಂ ‘‘ಇತರ’’ನ್ತಿ ವುತ್ತಂ ಇತರ-ಸದ್ದಸ್ಸ ವುತ್ತಪಟಿಯೋಗವಿಸಯತ್ತಾ।
Idāni sabbasikkhāpadāni saññāvasena dvidhā katvā dassento ‘‘tatrāpi atthi saññāvimokkha’’ntiādimāha. Saññāya abhāvena vimokkho assāti saññāvimokkhanti majjhepadalopasamāso daṭṭhabbo. Yato hi vītikkamasaññāabhāvena muccati, idaṃ saññāvimokkhanti vuccati. Cittaṅgaṃ labhatiyevāti kāyacittādisacittakasamuṭṭhāneheva samuṭṭhahanato . ‘‘Labhatiyevā’’ti avadhāraṇena no na labhatīti dasseti. Tasmā yaṃ cittaṅgaṃ labhati, na labhati ca, taṃ ‘‘itara’’nti vuttaṃ itara-saddassa vuttapaṭiyogavisayattā.
ಪುನ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಚಿತ್ತವಸೇನ ದ್ವಿಧಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಪುನ ಅತ್ಥಿ ಸಚಿತ್ತಕ’’ನ್ತಿಆದಿಮಾಹ। ಯಂ ಸಹೇವ ಚಿತ್ತೇನ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಯಂ ಸಚಿತ್ತಕೇನೇವ ಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಆಪಜ್ಜತಿ, ನೋ ಅಚಿತ್ತಕೇನ। ವಿನಾಪೀತಿ ಅಪಿ-ಸದ್ದೇನ ಸಹಾಪಿ ಚಿತ್ತೇನ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಯಞ್ಹಿ ಕದಾಚಿ ಅಚಿತ್ತಕೇನ, ಕದಾಚಿ ಸಚಿತ್ತಕೇನ ಸಮುಟ್ಠಾನೇನ ಸಮುಟ್ಠಾತಿ, ತಂ ಅಚಿತ್ತಕನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ। ಏತ್ಥ ಚ ಸಞ್ಞಾದುಕಂ ಅನಾಪತ್ತಿಮುಖೇನ, ಸಚಿತ್ತಕದುಕಂ ಆಪತ್ತಿಮುಖೇನ ವುತ್ತನ್ತಿ ಇದಮೇತೇಸಂ ನಾನಾಕರಣನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Puna sabbasikkhāpadāni cittavasena dvidhā dassento ‘‘puna atthi sacittaka’’ntiādimāha. Yaṃ saheva cittena āpajjatīti yaṃ sacittakeneva samuṭṭhānena āpajjati, no acittakena. Vināpīti api-saddena sahāpi cittena āpajjatīti dasseti. Yañhi kadāci acittakena, kadāci sacittakena samuṭṭhānena samuṭṭhāti, taṃ acittakanti vuccati. Ettha ca saññādukaṃ anāpattimukhena, sacittakadukaṃ āpattimukhena vuttanti idametesaṃ nānākaraṇanti veditabbaṃ.
ಲೋಕವಜ್ಜದುಕಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತಲಕ್ಖಣತ್ತಾ ತಂ ಅವಿಭಜಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದಾನಿ ಕಮ್ಮವಸೇನ ದುವಿಧಾನಿ, ಕುಸಲಾದಿವಸೇನ ವೇದನಾವಸೇನ ಚ ತಿವಿಧಾನಿ ಹೋನ್ತೀತಿ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಕಮ್ಮಕುಸಲವೇದನಾವಸೇನಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ಏತ್ಥ ಪನ ಕಿಞ್ಚಾಪಿ ಅಟ್ಠಕಥಾಸು ಆಗತನಯೇನ ಕಾಯಕಮ್ಮಂ ವಚೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ಕಮ್ಮವಸೇನ ದುಕಂ ವುತ್ತಂ, ತಿಕಮೇವ ಪನ ದಸ್ಸೇತುಂ ವಟ್ಟತಿ। ಸಬ್ಬಮೇವ ಹಿ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ವಚೀದ್ವಾರೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಕಾಯವಚೀದ್ವಾರೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬತೋ ಚ ತಿವಿಧಂ ಹೋತಿ। ತೇನೇವ ಮಾತಿಕಾಟ್ಠಕಥಾಯಂ (ಕಙ್ಖಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕವಣ್ಣನಾ) ವುತ್ತಂ ‘‘ಸಬ್ಬಾವ ಕಾಯಕಮ್ಮವಚೀಕಮ್ಮತದುಭಯವಸೇನ ತಿವಿಧಾ ಹೋನ್ತಿ। ತತ್ಥ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಕಾಯಕಮ್ಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ವಚೀದ್ವಾರೇ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ವಚೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ವುಚ್ಚತಿ, ಉಭಯತ್ಥ ಆಪಜ್ಜಿತಬ್ಬಾ ಕಾಯಕಮ್ಮವಚೀಕಮ್ಮ’’ನ್ತಿ। ತತೋಯೇವ ಚ ಅದಿನ್ನಾದಾನಸಿಕ್ಖಾಪದಾದೀಸು ಕಾಯಕಮ್ಮವಚೀಕಮ್ಮನ್ತಿ ತದುಭಯವಸೇನ ದಸ್ಸಿತಂ।
Lokavajjadukassa heṭṭhā vuttalakkhaṇattā taṃ avibhajitvā idāni sabbasikkhāpadāni kammavasena duvidhāni, kusalādivasena vedanāvasena ca tividhāni hontīti dassento ‘‘kammakusalavedanāvasenā’’tiādimāha. Ettha pana kiñcāpi aṭṭhakathāsu āgatanayena kāyakammaṃ vacīkammanti kammavasena dukaṃ vuttaṃ, tikameva pana dassetuṃ vaṭṭati. Sabbameva hi sikkhāpadaṃ kāyadvāre āpajjitabbato vacīdvāre āpajjitabbato kāyavacīdvāre āpajjitabbato ca tividhaṃ hoti. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘sabbāva kāyakammavacīkammatadubhayavasena tividhā honti. Tattha kāyadvāre āpajjitabbā kāyakammanti vuccati, vacīdvāre āpajjitabbā vacīkammanti vuccati, ubhayattha āpajjitabbā kāyakammavacīkamma’’nti. Tatoyeva ca adinnādānasikkhāpadādīsu kāyakammavacīkammanti tadubhayavasena dassitaṃ.
ಅತ್ಥಿ ಪನ ಸಿಕ್ಖಾಪದಂ ಕುಸಲನ್ತಿಆದಿನಾ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ವಾ ಅಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ವಾತಿ ದಸ್ಸೇತಿ, ನ ಪನ ಕುಸಲಾಪಿ ಆಪತ್ತಿ ಅತ್ಥೀತಿ। ನ ಹಿ ಕುಸಲಾ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ ‘‘ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಸಿಯಾ ಅಕುಸಲಂ ಸಿಯಾ ಅಬ್ಯಾಕತಂ, ನತ್ಥಿ ಆಪತ್ತಾಧಿಕರಣಂ ಕುಸಲ’’ನ್ತಿ (ಪರಿ॰ ೩೦೩) ವಚನತೋ। ದಸ ಕಾಮಾವಚರಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನೀತಿ ಹಸಿತುಪ್ಪಾದವೋಟ್ಠಬ್ಬನೇಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಅಟ್ಠ ಮಹಾಕಿರಿಯಚಿತ್ತಾನಿ। ದ್ವಿನ್ನಂ ಅಭಿಞ್ಞಾಚಿತ್ತಾನಂ ಆಪತ್ತಿಸಮುಟ್ಠಾಪಕತ್ತಂ ಪಞ್ಞತ್ತಿಂ ಅಜಾನನ್ತಸ್ಸ ಇದ್ಧಿವಿಕುಬ್ಬನಾದೀಸು ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ಯಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಆಪಜ್ಜತೀತಿ ಯಂ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸೀಸೇನ ಗಹಿತಂ ಆಪತ್ತಿಂ ಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಇಮಿನಾ ಪನ ವಚನೇನ ತಂ ಕುಸಲನ್ತಿ ಆಪತ್ತಿಯಾ ವುಚ್ಚಮಾನೋ ಕುಸಲಭಾವೋ ಪರಿಯಾಯತೋವ, ನ ಪರಮತ್ಥತೋತಿ ದಸ್ಸೇತಿ। ಕುಸಲಚಿತ್ತೇನ ಹಿ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಸವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಂ ಅವಿಞ್ಞತ್ತಿಕಂ ವಾ ಸಿಕ್ಖಾಪದವೀತಿಕ್ಕಮಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತಂ ರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸಙ್ಖಾತಂ ಅಬ್ಯಾಕತಾಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜತಿ। ಇತರೇಹಿ ಇತರನ್ತಿ ಇತರೇಹಿ ಅಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತೇಹಿ ಯಂ ಆಪಜ್ಜತಿ, ತಂ ಇತರಂ, ಅಕುಸಲಂ ಅಬ್ಯಾಕತಞ್ಚಾತಿ ಅತ್ಥೋ। ಇದಞ್ಚ ಆಪತ್ತಿಂ ಆಪಜ್ಜನ್ತೋ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ವಾ ಆಪಜ್ಜತಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತಚಿತ್ತಸಮಙ್ಗೀ ವಾತಿ ದಸ್ಸನತ್ಥಂ ವುತ್ತಂ। ಏವಂ ಸನ್ತೇಪಿ ಸಬ್ಬಸಿಕ್ಖಾಪದೇಸು ಕಿಞ್ಚಿ ಅಕುಸಲಚಿತ್ತಮೇವ ಕಿಞ್ಚಿ ಕುಸಲಾಬ್ಯಾಕತವಸೇನ ದ್ವಿಚಿತ್ತಂ, ಕಿಞ್ಚಿ ಸಬ್ಬೇಸಂ ವಸೇನ ತಿಚಿತ್ತನ್ತಿ ಅಯಮೇವ ಪಭೇದೋ ಲಬ್ಭತಿ, ನ ಅಞ್ಞೋತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Atthi pana sikkhāpadaṃ kusalantiādinā āpattiṃ āpajjanto kusalacittasamaṅgī vā āpajjati akusalacittasamaṅgī vā abyākatacittasamaṅgī vāti dasseti, na pana kusalāpi āpatti atthīti. Na hi kusalā āpatti nāma atthi ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti (pari. 303) vacanato. Dasa kāmāvacarakiriyacittānīti hasituppādavoṭṭhabbanehi saddhiṃ aṭṭha mahākiriyacittāni. Dvinnaṃ abhiññācittānaṃ āpattisamuṭṭhāpakattaṃ paññattiṃ ajānantassa iddhivikubbanādīsu daṭṭhabbaṃ. Yaṃ kusalacittena āpajjatīti yaṃ sikkhāpadasīsena gahitaṃ āpattiṃ kusalacittasamaṅgī āpajjati. Iminā pana vacanena taṃ kusalanti āpattiyā vuccamāno kusalabhāvo pariyāyatova, na paramatthatoti dasseti. Kusalacittena hi āpattiṃ āpajjanto saviññattikaṃ aviññattikaṃ vā sikkhāpadavītikkamākārappavattaṃ rūpakkhandhasaṅkhātaṃ abyākatāpattiṃ āpajjati. Itarehi itaranti itarehi akusalābyākatacittehi yaṃ āpajjati, taṃ itaraṃ, akusalaṃ abyākatañcāti attho. Idañca āpattiṃ āpajjanto akusalacittasamaṅgī vā āpajjati kusalābyākatacittasamaṅgī vāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ santepi sabbasikkhāpadesu kiñci akusalacittameva kiñci kusalābyākatavasena dvicittaṃ, kiñci sabbesaṃ vasena ticittanti ayameva pabhedo labbhati, na aññoti veditabbaṃ.
ತಿವೇದನಂ ದ್ವಿವೇದನಂ ಏಕವೇದನನ್ತಿ ಇದಞ್ಚ ಯಥಾವುತ್ತವೇದನಾವಸೇನೇವ ಲಬ್ಭತಿ, ನಾಞ್ಞಥಾತಿ ದಟ್ಠಬ್ಬಂ। ನಿಪಜ್ಜಿತ್ವಾ ನಿರೋಧಂ ಸಮಾಪನ್ನಸ್ಸ ಸಹಸೇಯ್ಯವಸೇನ ತದಾಕಾರಪ್ಪವತ್ತರೂಪಕ್ಖನ್ಧಸ್ಸೇವ ಆಪತ್ತಿಭಾವತೋ ‘‘ಅತ್ಥಿ ಅವೇದನ’’ನ್ತಿಪಿ ವತ್ತಬ್ಬಮೇತಂ, ಕದಾಚಿ ಕರಹಚಿ ಯದಿಚ್ಛಕಂ ಸಮ್ಭವತೀತಿ ಅಗ್ಗಹೇತ್ವಾ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ಲಬ್ಭಮಾನಂಯೇವ ಗಹೇತ್ವಾ ವುತ್ತನ್ತಿ ವೇದಿತಬ್ಬಂ।
Tivedanaṃ dvivedanaṃ ekavedananti idañca yathāvuttavedanāvaseneva labbhati, nāññathāti daṭṭhabbaṃ. Nipajjitvā nirodhaṃ samāpannassa sahaseyyavasena tadākārappavattarūpakkhandhasseva āpattibhāvato ‘‘atthi avedana’’ntipi vattabbametaṃ, kadāci karahaci yadicchakaṃ sambhavatīti aggahetvā yebhuyyavasena labbhamānaṃyeva gahetvā vuttanti veditabbaṃ.
ಇದಾನಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾದೀನಿ ಇಮಸ್ಮಿಂ ಸಂವಣ್ಣಿಯಮಾನಸಿಕ್ಖಾಪದೇ ವಿಭಜಿತ್ವಾ ದಸ್ಸೇನ್ತೋ ‘‘ಇಮಂ ಪಕಿಣ್ಣಕಂ ವಿದಿತ್ವಾ’’ತಿಆದಿಮಾಹ। ತತ್ಥ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಇಮಸ್ಸ ‘‘ವೇದಿತಬ್ಬ’’ನ್ತಿ ಇಮಿನಾ ಅಪರಕಾಲಕಿರಿಯಾವಚನೇನ ಸಮ್ಬನ್ಧೋ ವೇದಿತಬ್ಬೋ। ಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನನ್ತಿ ಇದಂ ಯೇಭುಯ್ಯವಸೇನ ವುತ್ತಂ ಪರೂಪಕ್ಕಮೇ ಸತಿ ಸಾದಿಯನ್ತಸ್ಸ ಅಕಿರಿಯಸಮುಟ್ಠಾನಭಾವತೋ। ‘‘ಮನೋದ್ವಾರೇ ಆಪತ್ತಿ ನಾಮ ನತ್ಥೀತಿ ಇದಮ್ಪಿ ಬಾಹುಲ್ಲವಸೇನೇವ ವುತ್ತ’’ನ್ತಿ ವದನ್ತಿ। ಚಿತ್ತಂ ಪನೇತ್ಥ ಅಙ್ಗಮತ್ತಂ ಹೋತೀತಿ ಪಠಮಪಾರಾಜಿಕಂ ಕಾಯಚಿತ್ತತೋ ಸಮುಟ್ಠಾತೀತಿ ಚಿತ್ತಮೇತ್ಥ ಆಪತ್ತಿಯಾ ಅಙ್ಗಮೇವ ಹೋತಿ। ನ ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಕಮ್ಮಭಾವೋ ಲಬ್ಭತೀತಿ ವಿಞ್ಞತ್ತಿಜನಕವಸೇನ ಕಾಯದ್ವಾರೇ ಪವತ್ತತ್ತಾ ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತಸ್ಸ ವಸೇನ ಇಮಸ್ಸ ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಮನೋಕಮ್ಮಭಾವೋ ನ ಲಬ್ಭತೀತಿ ಅತ್ಥೋ। ಸಿಕ್ಖಾಪದಸ್ಸ ಹೇಟ್ಠಾ ವುತ್ತನಯೇನ ಪಞ್ಞತ್ತಿಭಾವತೋ ‘‘ಸಬ್ಬಞ್ಚೇತಂ ಆಪತ್ತಿಯಂ ಯುಜ್ಜತೀ’’ತಿ ವುತ್ತಂ। ನ ಹಿ ಯಥಾವುತ್ತಸಮುಟ್ಠಾನಾದಿ ಪಞ್ಞತ್ತಿಯಂ ಯುಜ್ಜತಿ।
Idāni yathāvuttasamuṭṭhānādīni imasmiṃ saṃvaṇṇiyamānasikkhāpade vibhajitvā dassento ‘‘imaṃ pakiṇṇakaṃ viditvā’’tiādimāha. Tattha viditvāti imassa ‘‘veditabba’’nti iminā aparakālakiriyāvacanena sambandho veditabbo. Kiriyasamuṭṭhānanti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ parūpakkame sati sādiyantassa akiriyasamuṭṭhānabhāvato. ‘‘Manodvāre āpatti nāma natthīti idampi bāhullavaseneva vutta’’nti vadanti. Cittaṃ panettha aṅgamattaṃ hotīti paṭhamapārājikaṃ kāyacittato samuṭṭhātīti cittamettha āpattiyā aṅgameva hoti. Na tassa vasena kammabhāvo labbhatīti viññattijanakavasena kāyadvāre pavattattā tassa cittassa vasena imassa sikkhāpadassa manokammabhāvo na labbhatīti attho. Sikkhāpadassa heṭṭhā vuttanayena paññattibhāvato ‘‘sabbañcetaṃ āpattiyaṃ yujjatī’’ti vuttaṃ. Na hi yathāvuttasamuṭṭhānādi paññattiyaṃ yujjati.
ಪಕಿಣ್ಣಕಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
