| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / වජිරබුද්‌ධි-ටීකා • Vajirabuddhi-ṭīkā |
පකිණ්‌ණකකථාවණ්‌ණනා
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
පකිණ්‌ණකෙ යානි සික්‌ඛාපදානි ‘‘කිරියානී’’ති වුච්‌චන්‌ති, තෙසං වසෙන කායො, වාචා ච සහ විඤ්‌ඤත්‌තියා වෙදිතබ්‌බා. අකිරියානං වසෙන විනා විඤ්‌ඤත්‌තියා වෙදිතබ්‌බා, චිත්‌තං පනෙත්‌ථ අප්‌පමාණං භූතාරොචනසමුට්‌ඨානස්‌ස කිරියත්‌තා, අචිත්‌තකත්‌තා ච. තත්‌ථ කිරියා ආපත්‌තියා අනන්‌තරචිත්‌තසමුට්‌ඨානා වෙදිතබ්‌බා. අවිඤ්‌ඤත්‌තිජනකම්‌පි එකච්‌චං බාහුල්‌ලනයෙන ‘‘කිරිය’’න්‌ති වුච්‌චති, යථයිදං පඨමපාරාජිකං විඤ්‌ඤත්‌තියා අභාවෙපි ‘‘සො චෙ සාදියති, ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌සා’’ති හි වුත්‌තං ‘‘න සාදියති අනාපත්‌තී’’ති ච. විඤ්‌ඤත්‌තිසඞ්‌ඛාතාපි කිරියා විනා සෙවනචිත්‌තෙන න හොති චිත්‌තජත්‌තා, විකාරරූපත්‌තා, චිත්‌තානුපරිවත්‌තිකත්‌තා ච. තස්‌මා කිරියාසඞ්‌ඛාතමිදං විඤ්‌ඤත්‌තිරූපං ඉතරං චිත්‌තජරූපං විය ජනකචිත්‌තෙන විනා න තිට්‌ඨති, ඉතරං සද්‌දායතනං තිට්‌ඨති, තස්‌මා කිරියාය සති එකන්‌තතො තජ්‌ජනකං සෙවනචිත්‌තං අත්‌ථියෙවාති කත්‌වා න සාදියති අනාපත්‌තීති න යුජ්‌ජති. යස්‌මා විඤ්‌ඤත්‌තිජනකම්‌පි සමානං සෙවනචිත්‌තං න සබ්‌බකාලං විඤ්‌ඤත්‌තිං ජනෙති, තස්‌මා විනාපි විඤ්‌ඤත්‌තියා සයං උප්‌පජ්‌ජතීති කත්‌වා ‘‘සාදියති, ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌සා’’ති වුත්‌තං. නුප්‌පජ්‌ජති චෙ, න සාදියති නාම, තස්‌ස අනාපත්‌ති, තෙනෙව භගවා ‘‘කිංචිත්‌තො ත්‌වං භික්‌ඛූ’’ති චිත්‌තෙනෙව ආපත්‌තිං පරිච්‌ඡින්‌දති, න කිරියායාති වෙදිතබ්‌බං. එත්‌තාවතා ඡ ආපත්‌තිසමුට්‌ඨානානි, තානි එව ආපත්‌තිකරා ධම්‌මා නාමාති ච, චතූහාකාරෙහි ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති කායෙන වාචාය කායවාචාහි කම්‌මවාචාය ආපජ්‌ජතීති ච එතානි සුත්‌තපදානි අවිරොධිතානි හොන්‌ති, අඤ්‌ඤථා විරොධිතානි. කථං? යඤ්‌හි ආපත්‌තිං කම්‌මවාචාය ආපජ්‌ජති, න තත්‌ථ කායාදයොති ආපන්‌නං, තතො කම්‌මවාචාය සද්‌ධිං ආපත්‌තිකරා ධම්‌මා සත්‌තාති ආපජ්‌ජති, අථ තත්‌ථාපි කායාදයො එකතො වා නානාතො වා ලබ්‌භන්‌ති. ‘‘චතූහි ආකාරෙහී’’ති න යුජ්‌ජති, ‘‘තීහාකාරෙහි ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජතී’’ති වත්‌තබ්‌බං සියාති එවං විරොධිතානි හොන්‌ති. කථං අවිරොධිතානීති? සවිඤ්‌ඤත්‌තිකාවිඤ්‌ඤත්‌තිකභෙදභින්‌නත්‌තා කායාදීනං. යා කිරියා ආපත්‌ති, තං එකච්‌චං කායෙන සවිඤ්‌ඤත්‌තිකෙන ආපජ්‌ජති , එකච්‌චං සවිඤ්‌ඤත්‌තියා වාචාය, එකච්‌චං සවිඤ්‌ඤත්‌තිකාහි කායවාචාහි ආපජ්‌ජති. යා පන අකිරියා ආපත්‌ති, තං එකච්‌චං කම්‌මවාචාය ආපජ්‌ජති, තඤ්‌ච ඛො අවසිට්‌ඨාහි අවිඤ්‌ඤත්‌තිකාහි කායවාචාහියෙව, න විනා ‘‘නො චෙ කායෙන වාචාය පටිනිස්‌සජ්‌ජති, කම්‌මවාචාපරියොසානෙ ආපත්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසස්‌සා’’ති (පාරා. 414, 421) වචනතො. අවිසෙසෙන වා එකච්‌චං ආපත්‌තිං කායෙන ආපජ්‌ජති, එකච්‌චං වාචාය, එකච්‌චං කායවාචාහි. යං පනෙත්‌ථ කායවාචාහි, තං එකච්‌චං කෙවලාහි කායවාචාහි ආපජ්‌ජති, එකච්‌චං කම්‌මවාචාය ආපජ්‌ජතීති අයමත්‌ථො වෙදිතබ්‌බොති එවං අවිරොධිතානි හොන්‌ති.
Pakiṇṇake yāni sikkhāpadāni ‘‘kiriyānī’’ti vuccanti, tesaṃ vasena kāyo, vācā ca saha viññattiyā veditabbā. Akiriyānaṃ vasena vinā viññattiyā veditabbā, cittaṃ panettha appamāṇaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānassa kiriyattā, acittakattā ca. Tattha kiriyā āpattiyā anantaracittasamuṭṭhānā veditabbā. Aviññattijanakampi ekaccaṃ bāhullanayena ‘‘kiriya’’nti vuccati, yathayidaṃ paṭhamapārājikaṃ viññattiyā abhāvepi ‘‘so ce sādiyati, āpatti pārājikassā’’ti hi vuttaṃ ‘‘na sādiyati anāpattī’’ti ca. Viññattisaṅkhātāpi kiriyā vinā sevanacittena na hoti cittajattā, vikārarūpattā, cittānuparivattikattā ca. Tasmā kiriyāsaṅkhātamidaṃ viññattirūpaṃ itaraṃ cittajarūpaṃ viya janakacittena vinā na tiṭṭhati, itaraṃ saddāyatanaṃ tiṭṭhati, tasmā kiriyāya sati ekantato tajjanakaṃ sevanacittaṃ atthiyevāti katvā na sādiyati anāpattīti na yujjati. Yasmā viññattijanakampi samānaṃ sevanacittaṃ na sabbakālaṃ viññattiṃ janeti, tasmā vināpi viññattiyā sayaṃ uppajjatīti katvā ‘‘sādiyati, āpatti pārājikassā’’ti vuttaṃ. Nuppajjati ce, na sādiyati nāma, tassa anāpatti, teneva bhagavā ‘‘kiṃcitto tvaṃ bhikkhū’’ti citteneva āpattiṃ paricchindati, na kiriyāyāti veditabbaṃ. Ettāvatā cha āpattisamuṭṭhānāni, tāni eva āpattikarā dhammā nāmāti ca, catūhākārehi āpattiṃ āpajjati kāyena vācāya kāyavācāhi kammavācāya āpajjatīti ca etāni suttapadāni avirodhitāni honti, aññathā virodhitāni. Kathaṃ? Yañhi āpattiṃ kammavācāya āpajjati, na tattha kāyādayoti āpannaṃ, tato kammavācāya saddhiṃ āpattikarā dhammā sattāti āpajjati, atha tatthāpi kāyādayo ekato vā nānāto vā labbhanti. ‘‘Catūhi ākārehī’’ti na yujjati, ‘‘tīhākārehi āpattiṃ āpajjatī’’ti vattabbaṃ siyāti evaṃ virodhitāni honti. Kathaṃ avirodhitānīti? Saviññattikāviññattikabhedabhinnattā kāyādīnaṃ. Yā kiriyā āpatti, taṃ ekaccaṃ kāyena saviññattikena āpajjati , ekaccaṃ saviññattiyā vācāya, ekaccaṃ saviññattikāhi kāyavācāhi āpajjati. Yā pana akiriyā āpatti, taṃ ekaccaṃ kammavācāya āpajjati, tañca kho avasiṭṭhāhi aviññattikāhi kāyavācāhiyeva, na vinā ‘‘no ce kāyena vācāya paṭinissajjati, kammavācāpariyosāne āpatti saṅghādisesassā’’ti (pārā. 414, 421) vacanato. Avisesena vā ekaccaṃ āpattiṃ kāyena āpajjati, ekaccaṃ vācāya, ekaccaṃ kāyavācāhi. Yaṃ panettha kāyavācāhi, taṃ ekaccaṃ kevalāhi kāyavācāhi āpajjati, ekaccaṃ kammavācāya āpajjatīti ayamattho veditabboti evaṃ avirodhitāni honti.
තත්‍රායං සමාසතො අත්‌ථවිභාවනා – කායෙන ආපජ්‌ජතීති කායෙන සවිඤ්‌ඤත්‌තිකෙන අකත්‌තබ්‌බං කත්‌වා එකච්‌චං ආපජ්‌ජති, අවිඤ්‌ඤත්‌තිකෙන කත්‌තබ්‌බං අකත්‌වා ආපජ්‌ජති, තදුභයම්‌පි කායකම්‌මං නාම. අකතම්‌පි හි ලොකෙ ‘‘කත’’න්‌ති වුච්‌චති ‘‘ඉදං දුක්‌කටං මයා, යං මයා පුඤ්‌ඤං න කත’’න්‌ති එවමාදීසු, සාසනෙ ච ‘‘ඉදං තෙ, ආවුසො ආනන්‌ද, දුක්‌කටං, යං ත්‌වං භගවන්‌තං න පුච්‌ඡී’’තිආදීසු (චූළව. 443), එවමිධ විනයපරියායෙ කායෙන අකරණීයම්‌පි ‘‘කායකම්‌ම’’න්‌ති වුච්‌චති, අයමෙව නයො වාචාය ආපජ්‌ජතීතිආදීසු. තත්‌ථ සමුට්‌ඨානග්‌ගහණං කත්‌තබ්‌බතො වා අකත්‌තබ්‌බතො වා කායාදිභෙදාපෙක්‌ඛමෙව ආපත්‌තිං ආපජ්‌ජති, න අඤ්‌ඤථාති දස්‌සනත්‌ථං. කිරියාග්‌ගහණං කායාදීනං සවිඤ්‌ඤත්‌තිකාවිඤ්‌ඤත්‌තිකභෙදදස්‌සනත්‌ථං. සඤ්‌ඤාග්‌ගහණං ආපත්‌තියා අඞ්‌ගානඞ්‌ගචිත්‌තවිසෙසදස්‌සනත්‌ථං, තෙන යං චිත්‌තං කිරියාලක්‌ඛණෙ, අකිරියාලක්‌ඛණෙ වා සන්‌නිහිතං, යතො වා කිරියා වා අකිරියා වා හොති, න තං අවිසෙසෙන ආපත්‌තියා අඞ්‌ගං වා අනඞ්‌ගං වා හොති, කින්‌තු යාය සඤ්‌ඤාය ‘‘සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛ’’න්‌ති වුච්‌චති, තාය සම්‌පයුත්‌තං චිත්‌තං අඞ්‌ගං, ඉතරං අනඞ්‌ගන්‌ති දස්‌සිතං හොති. ඉදානි යෙන චිත්‌තෙන සික්‌ඛාපදං සචිත්‌තකං හොති, යදභාවා අචිත්‌තකං, තෙන තස්‌ස අවිසෙසෙන සාවජ්‌ජත්‌තා ලොකවජ්‌ජභාවොව වුච්‌චති, කින්‌තු සාවජ්‌ජංයෙව සමානං එකච්‌චං ලොකවජ්‌ජං එකච්‌චං පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජන්‌ති දස්‌සනත්‌ථං ලොකවජ්‌ජග්‌ගහණං. චිත්‌තමෙව යස්‌මා ‘‘ලොකවජ්‌ජ’’න්‌ති වුච්‌චති, තස්‌මා මනොකම්‌මම්‌පි සියා ආපත්‌තීති අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගනිවාරණත්‌ථං කම්‌මග්‌ගහණං. යං පනෙත්‌ථ අකිරියාලක්‌ඛණං කම්‌මං, තං කුසලත්‌තිකවිනිමුත්‌තං සියාති අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගනිවාරණත්‌ථං කුසලත්‌තිකග්‌ගහණං. යා පනෙත්‌ථ අබ්‍යාකතා ආපත්‌ති, තං එකච්‌චං අවෙදනම්‌පි සඤ්‌ඤාවෙදයිතනිරොධසමාපන්‌නො ආපජ්‌ජතීති කත්‌වා වෙදනාත්‌තිකං එත්‌ථ න ලබ්‌භතීති අනිට්‌ඨප්‌පසඞ්‌ගනිවාරණත්‌ථං වෙදනාත්‌තිකග්‌ගහණං කතන්‌ති වෙදිතබ්‌බං. සික්‌ඛාපදඤ්‌හි සචිත්‌තකපුග්‌ගලවසෙන ‘‘තිචිත්‌තං තිවෙදන’’න්‌ති ලද්‌ධවොහාරං අචිත්‌තකෙනාපන්‌නම්‌පි ‘‘තිචිත්‌තං තිවෙදන’’මිච්‌චෙව වුච්‌චති. තත්‍රිදං සුත්‌තං ‘‘අත්‌ථාපත්‌ති අචිත්‌තකො ආපජ්‌ජති අචිත්‌තකො වුට්‌ඨාති (පරි. 324). අත්‌ථාපත්‌ති කුසලචිත්‌තො ආපජ්‌ජති කුසලචිත්‌තො වුට්‌ඨාතී’’තිආදි (පරි. 470). අනුගණ්‌ඨිපදෙ පන ‘‘සඤ්‌ඤා සදා අනාපත්‌තිමෙව කරොති, චිත්‌තං ආපත්‌තිමෙව, අචිත්‌තකං නාම වත්‌ථුඅවිජානනං, නොසඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛං වීතික්‌කමජානනං, ඉදමෙතෙසං නානත්‌ත’’න්‌ති වුත්‌තං.
Tatrāyaṃ samāsato atthavibhāvanā – kāyena āpajjatīti kāyena saviññattikena akattabbaṃ katvā ekaccaṃ āpajjati, aviññattikena kattabbaṃ akatvā āpajjati, tadubhayampi kāyakammaṃ nāma. Akatampi hi loke ‘‘kata’’nti vuccati ‘‘idaṃ dukkaṭaṃ mayā, yaṃ mayā puññaṃ na kata’’nti evamādīsu, sāsane ca ‘‘idaṃ te, āvuso ānanda, dukkaṭaṃ, yaṃ tvaṃ bhagavantaṃ na pucchī’’tiādīsu (cūḷava. 443), evamidha vinayapariyāye kāyena akaraṇīyampi ‘‘kāyakamma’’nti vuccati, ayameva nayo vācāya āpajjatītiādīsu. Tattha samuṭṭhānaggahaṇaṃ kattabbato vā akattabbato vā kāyādibhedāpekkhameva āpattiṃ āpajjati, na aññathāti dassanatthaṃ. Kiriyāggahaṇaṃ kāyādīnaṃ saviññattikāviññattikabhedadassanatthaṃ. Saññāggahaṇaṃ āpattiyā aṅgānaṅgacittavisesadassanatthaṃ, tena yaṃ cittaṃ kiriyālakkhaṇe, akiriyālakkhaṇe vā sannihitaṃ, yato vā kiriyā vā akiriyā vā hoti, na taṃ avisesena āpattiyā aṅgaṃ vā anaṅgaṃ vā hoti, kintu yāya saññāya ‘‘saññāvimokkha’’nti vuccati, tāya sampayuttaṃ cittaṃ aṅgaṃ, itaraṃ anaṅganti dassitaṃ hoti. Idāni yena cittena sikkhāpadaṃ sacittakaṃ hoti, yadabhāvā acittakaṃ, tena tassa avisesena sāvajjattā lokavajjabhāvova vuccati, kintu sāvajjaṃyeva samānaṃ ekaccaṃ lokavajjaṃ ekaccaṃ paṇṇattivajjanti dassanatthaṃ lokavajjaggahaṇaṃ. Cittameva yasmā ‘‘lokavajja’’nti vuccati, tasmā manokammampi siyā āpattīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ kammaggahaṇaṃ. Yaṃ panettha akiriyālakkhaṇaṃ kammaṃ, taṃ kusalattikavinimuttaṃ siyāti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ kusalattikaggahaṇaṃ. Yā panettha abyākatā āpatti, taṃ ekaccaṃ avedanampi saññāvedayitanirodhasamāpanno āpajjatīti katvā vedanāttikaṃ ettha na labbhatīti aniṭṭhappasaṅganivāraṇatthaṃ vedanāttikaggahaṇaṃ katanti veditabbaṃ. Sikkhāpadañhi sacittakapuggalavasena ‘‘ticittaṃ tivedana’’nti laddhavohāraṃ acittakenāpannampi ‘‘ticittaṃ tivedana’’micceva vuccati. Tatridaṃ suttaṃ ‘‘atthāpatti acittako āpajjati acittako vuṭṭhāti (pari. 324). Atthāpatti kusalacitto āpajjati kusalacitto vuṭṭhātī’’tiādi (pari. 470). Anugaṇṭhipade pana ‘‘saññā sadā anāpattimeva karoti, cittaṃ āpattimeva, acittakaṃ nāma vatthuavijānanaṃ, nosaññāvimokkhaṃ vītikkamajānanaṃ, idametesaṃ nānatta’’nti vuttaṃ.
සබ්‌බසඞ්‌ගාහකවසෙනාති සබ්‌බසික්‌ඛාපදානං සඞ්‌ගහවසෙන. භික්‌ඛුනියා චීවරදානාදි කිරියාකිරියතො. ජාතරූපරජතපටිග්‌ගහණාදි සියා කිරියතො. උපනික්‌ඛිත්‌තාපටික්‌ඛෙපෙ සියා අකිරියතො. දෙසිතවත්‌ථුකපමාණාතික්‌කන්‌තකුටිකරණෙ සියා කිරියතො, අදෙසිතවත්‌ථුකපමාණාතික්‌කන්‌තකරණෙ සියා කිරියාකිරියතො. යං චිත්‌තඞ්‌ගං ලභතියෙවාති කායචිත්‌තං වාචාචිත්‌තන්‌ති එවං. විනාපි චිත්‌තෙනාති එත්‌ථ විනාපි චිත්‌තෙන සහාපි චිත්‌තෙනාති අධිප්‌පායො. යො සො සවිඤ්‌ඤත්‌තිකො, අවිඤ්‌ඤත්‌තිකො ච වුත්‌තො කායො, තස්‌ස කම්‌මං කායකම්‌මං, තථා වචීකම්‌මං. තත්‌ථ සවිඤ්‌ඤත්‌තිකො කායො උප්‌පත්‌තියා කම්‌මං සාධෙති, ඉතරො අනුප්‌පත්‌තියා. තථා වාචාති වෙදිතබ්‌බං, සික්‌ඛාපදන්‌ති ‘‘යො තත්‌ථ නාමකායො පදකායො’’ති වචනතො වීතික්‌කමෙ යුජ්‌ජතීති වුත්‌තං. ‘‘හසිතුප්‌පාදවොට්‌ඨබ්‌බනානිපි ආපත්‌තිසමුට්‌ඨාපකචිත්‌තානි. ඉදම්‌පි න මයා පරිච්‌ඡින්‌නන්‌ති හසමානො පස්‌සති යදා, තදා වොට්‌ඨබ්‌බනං ජවනගතික’’න්‌ති අනුගණ්‌ඨිපදෙ වුත්‌තං. අභිඤ්‌ඤාචිත්‌තානි පඤ්‌ඤත්‌තිං අජානිත්‌වා ඉද්‌ධිවිකුබ්‌බනාදිකාලෙ ගහෙතබ්‌බානි.
Sabbasaṅgāhakavasenāti sabbasikkhāpadānaṃ saṅgahavasena. Bhikkhuniyā cīvaradānādi kiriyākiriyato. Jātarūparajatapaṭiggahaṇādi siyā kiriyato. Upanikkhittāpaṭikkhepe siyā akiriyato. Desitavatthukapamāṇātikkantakuṭikaraṇe siyā kiriyato, adesitavatthukapamāṇātikkantakaraṇe siyā kiriyākiriyato. Yaṃ cittaṅgaṃ labhatiyevāti kāyacittaṃ vācācittanti evaṃ. Vināpi cittenāti ettha vināpi cittena sahāpi cittenāti adhippāyo. Yo so saviññattiko, aviññattiko ca vutto kāyo, tassa kammaṃ kāyakammaṃ, tathā vacīkammaṃ. Tattha saviññattiko kāyo uppattiyā kammaṃ sādheti, itaro anuppattiyā. Tathā vācāti veditabbaṃ, sikkhāpadanti ‘‘yo tattha nāmakāyo padakāyo’’ti vacanato vītikkame yujjatīti vuttaṃ. ‘‘Hasituppādavoṭṭhabbanānipi āpattisamuṭṭhāpakacittāni. Idampi na mayā paricchinnanti hasamāno passati yadā, tadā voṭṭhabbanaṃ javanagatika’’nti anugaṇṭhipade vuttaṃ. Abhiññācittāni paññattiṃ ajānitvā iddhivikubbanādikāle gahetabbāni.
එත්‌ථ පන යො පන භික්‌ඛු භික්‌ඛූනං සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො…පෙ.… මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තො අත්‌ථි කොචි පාරාජිකො හොති අසංවාසො, අත්‌ථි කොචි න පාරාජිකො හොති අසංවාසො. දුක්‌කටථුල්‌ලච්‌චයවත්‌ථූසු පටිසෙවන්‌තො අත්‌ථි කොචි න පාරාජිකො. පක්‌ඛපණ්‌ඩකො අපණ්‌ඩකපක්‌ඛෙ උපසම්‌පන්‌නො පණ්‌ඩකපක්‌ඛෙ මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තො සො පාරාජිකං ආපත්‌තිං නාපජ්‌ජතීති න පාරාජිකො නාම. න හි අභික්‌ඛුනො ආපත්‌ති නාම අත්‌ථි. සො අනාපත්‌තිකත්‌තා අපණ්‌ඩකපක්‌ඛෙ ආගතො කිං අසංවාසො හොති න හොතීති? හොති, ‘‘අභබ්‌බො තෙන සරීරබන්‌ධනෙනා’’ති (පාරා. 55; මහාව. 129) හි වුත්‌තං. ‘‘යො පන, භික්‌ඛු, භික්‌ඛූනං…පෙ.… අසංවාසො’’ති (පාරා. 44) වුත්‌තත්‌තා යො පන භික්‌ඛුභාවෙන මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවති, සො එව අභබ්‌බො. නායං අපාරාජිකත්‌තාති චෙ? න, ‘‘බ්‍යත්‌තෙන භික්‌ඛුනා පටිබලෙන සඞ්‌ඝො ඤාපෙතබ්‌බො’’ති (මහාව. 86) වුත්‌තට්‌ඨානෙ යථා අභික්‌ඛුනා කම්‌මවාචාය සාවිතායපි කම්‌මං රුහති කම්‌මවිපත්‌තියා අසම්‌භවතො, එවංසම්‌පදමිදං දට්‌ඨබ්‌බං. තත්‍රිදං යුත්‌ති – උපසම්‌පන්‌නපුබ්‌බො එව චෙ කම්‌මවාචං සාවෙති, සඞ්‌ඝො ච තස්‌මිං උපසම්‌පන්‌නසඤ්‌ඤී, එවඤ්‌චෙ කම්‌මං රුහති, න අඤ්‌ඤථාති නො ඛන්‌තීති ආචරියො. ගහට්‌ඨො වා තිත්‌ථියො වා පණ්‌ඩකො වා අනුපසම්‌පන්‌නසඤ්‌ඤී කම්‌මවාචං සාවෙති, සඞ්‌ඝෙන කම්‌මවාචා න වුත්‌තා හොති, ‘‘සඞ්‌ඝො උපසම්‌පාදෙය්‍ය, සඞ්‌ඝො උපසම්‌පාදෙති, උපසම්‌පන්‌නො සඞ්‌ඝෙනා’’ති (මහාව. 127) හි වචනතො සඞ්‌ඝෙන කම්‌මවාචාය වත්‌තබ්‌බාය සඞ්‌ඝපරියාපන්‌නෙන, සඞ්‌ඝපරියාපන්‌නසඤ්‌ඤිතෙන වා එකෙන වුත්‌තා සඞ්‌ඝෙන වුත්‌තාව හොතීති වෙදිතබ්‌බො, අයමෙව සබ්‌බකම්‌මෙසු යුත්‌ති. තථා අත්‌ථි මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තො කොචි නාසෙතබ්‌බො ‘‘යො භික්‌ඛුනීදූසකො, අයං නාසෙතබ්‌බො’’ති වුත්‌තත්‌තා එව, සො අනුපසම්‌පන්‌නොව, සහසෙය්‍යාපත්‌තිආදිං ජනෙති, තස්‌ස ඔමසනෙ ච දුක්‌කටං හොති. අභික්‌ඛුනියා මෙථුනං ධම්‌මං පටිසෙවන්‌තො න නාසෙතබ්‌බො ‘‘අන්‌තිමවත්‌ථුං අජ්‌ඣාපන්‌නො, භික්‌ඛවෙ, අනුපසම්‌පන්‌නො…පෙ.… නාසෙතබ්‌බො’’ති පාළියා අභාවතො. තෙනෙව සො උපසම්‌පන්‌නසඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති, න සහසෙය්‍යාපත්‌තාදිං ජනෙති, කෙවලං අසංවාසොති කත්‌වා ගණපූරකො න හොති, එකකම්‌මං එකුද්‌දෙසොපි හි සංවාසොති වුත්‌තො. සමසික්‌ඛතාපි සංවාසොති කත්‌වා සො තෙන සද්‌ධිං නත්‌ථීති පදසොධම්‌මාපත්‌තිං පන ජනෙතීති කාරණච්‌ඡායා දිස්‌සති. යථා භික්‌ඛුනියා සද්‌ධිං භික්‌ඛුසඞ්‌ඝස්‌ස එකකම්‌මාදිනො සංවාසස්‌ස අභාවා භික්‌ඛුනී අසංවාසා භික්‌ඛුස්‌ස, තථා භික්‌ඛු ච භික්‌ඛුනියා, පදසොධම්‌මාපත්‌තිං පන ජනෙති. තථා ‘‘අන්‌තිමවත්‌ථුං අජ්‌ඣාපන්‌නොපි එකච්‌චො යො නාසෙතබ්‌බො’’ති අවුත්‌තොති ඉමිනා නිදස්‌සනෙන සා කාරණච්‌ඡායා ගහණං න ගච්‌ඡති.
Ettha pana yo pana bhikkhu bhikkhūnaṃ sikkhāsājīvasamāpanno…pe… methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto atthi koci pārājiko hoti asaṃvāso, atthi koci na pārājiko hoti asaṃvāso. Dukkaṭathullaccayavatthūsu paṭisevanto atthi koci na pārājiko. Pakkhapaṇḍako apaṇḍakapakkhe upasampanno paṇḍakapakkhe methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto so pārājikaṃ āpattiṃ nāpajjatīti na pārājiko nāma. Na hi abhikkhuno āpatti nāma atthi. So anāpattikattā apaṇḍakapakkhe āgato kiṃ asaṃvāso hoti na hotīti? Hoti, ‘‘abhabbo tena sarīrabandhanenā’’ti (pārā. 55; mahāva. 129) hi vuttaṃ. ‘‘Yo pana, bhikkhu, bhikkhūnaṃ…pe… asaṃvāso’’ti (pārā. 44) vuttattā yo pana bhikkhubhāvena methunaṃ dhammaṃ paṭisevati, so eva abhabbo. Nāyaṃ apārājikattāti ce? Na, ‘‘byattena bhikkhunā paṭibalena saṅgho ñāpetabbo’’ti (mahāva. 86) vuttaṭṭhāne yathā abhikkhunā kammavācāya sāvitāyapi kammaṃ ruhati kammavipattiyā asambhavato, evaṃsampadamidaṃ daṭṭhabbaṃ. Tatridaṃ yutti – upasampannapubbo eva ce kammavācaṃ sāveti, saṅgho ca tasmiṃ upasampannasaññī, evañce kammaṃ ruhati, na aññathāti no khantīti ācariyo. Gahaṭṭho vā titthiyo vā paṇḍako vā anupasampannasaññī kammavācaṃ sāveti, saṅghena kammavācā na vuttā hoti, ‘‘saṅgho upasampādeyya, saṅgho upasampādeti, upasampanno saṅghenā’’ti (mahāva. 127) hi vacanato saṅghena kammavācāya vattabbāya saṅghapariyāpannena, saṅghapariyāpannasaññitena vā ekena vuttā saṅghena vuttāva hotīti veditabbo, ayameva sabbakammesu yutti. Tathā atthi methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto koci nāsetabbo ‘‘yo bhikkhunīdūsako, ayaṃ nāsetabbo’’ti vuttattā eva, so anupasampannova, sahaseyyāpattiādiṃ janeti, tassa omasane ca dukkaṭaṃ hoti. Abhikkhuniyā methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto na nāsetabbo ‘‘antimavatthuṃ ajjhāpanno, bhikkhave, anupasampanno…pe… nāsetabbo’’ti pāḷiyā abhāvato. Teneva so upasampannasaṅkhyaṃ gacchati, na sahaseyyāpattādiṃ janeti, kevalaṃ asaṃvāsoti katvā gaṇapūrako na hoti, ekakammaṃ ekuddesopi hi saṃvāsoti vutto. Samasikkhatāpi saṃvāsoti katvā so tena saddhiṃ natthīti padasodhammāpattiṃ pana janetīti kāraṇacchāyā dissati. Yathā bhikkhuniyā saddhiṃ bhikkhusaṅghassa ekakammādino saṃvāsassa abhāvā bhikkhunī asaṃvāsā bhikkhussa, tathā bhikkhu ca bhikkhuniyā, padasodhammāpattiṃ pana janeti. Tathā ‘‘antimavatthuṃ ajjhāpannopi ekacco yo nāsetabbo’’ti avuttoti iminā nidassanena sā kāraṇacchāyā gahaṇaṃ na gacchati.
අපි ච ‘‘භික්‌ඛු සුත්‌තභික්‌ඛුම්‌හි විප්‌පටිපජ්‌ජති, පටිබුද්‌ධො සාදියති, උභො නාසෙතබ්‌බා’’ති (පාරා. 66) ච, ‘‘තෙන හි, භික්‌ඛවෙ, මෙත්‌තියං භික්‌ඛුනිං නාසෙථා’’ති (පාරා. 384) ච වචනතො යො සඞ්‌ඝමජ්‌ඣං පවිසිත්‌වා අනුවිජ්‌ජකෙන අනුවිජ්‌ජියමානො පරාජාපිතො, සොපි අනුපසම්‌පන්‌නොව, න ඔමසවාදපාචිත්‌තියං ජනෙතීති වෙදිතබ්‌බං. කිඤ්‌චාපි ‘‘උපසම්‌පන්‌නං උපසම්‌පන්‌නසඤ්‌ඤී ඛුංසෙතුකාමො’’ති පාළි නත්‌ථි, කිඤ්‌චාපි කඞ්‌ඛාවිතරණියං ‘‘යං අක්‌කොසති, තස්‌ස උපසම්‌පන්‌නතා, අනඤ්‌ඤාපදෙසෙන ජාතිආදීහි අක්‌කොසනං, ‘මං අක්‌කොසතී’ති ජානනා, අත්‌ථපුරෙක්‌ඛාරතාදීනං අභාවොති ඉමානෙත්‌ථ චත්‌තාරි අඞ්‌ගානී’’ති (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. ඔමසවාදසික්‌ඛාපදවණ්‌ණනා) වුත්‌තං, තථාපි දුට්‌ඨදොසසික්‌ඛාපදෙ ‘‘අසුද්‌ධො හොති පුග්‌ගලො අඤ්‌ඤතරං පාරාජිකං ධම්‌මං අජ්‌ඣාපන්‌නො, තඤ්‌චෙ සුද්‌ධදිට්‌ඨි සමානො ඔකාසං කාරාපෙත්‌වා අක්‌කොසාධිප්‌පායො වදෙති, ආපත්‌ති ඔමසවාදස්‌සා’’ති (පාරා. 389) වචනතො අසුද්‌ධෙ උපසම්‌පන්‌නසඤ්‌ඤාය එව ඔමසන්‌තස්‌ස පාචිත්‌තියං. අසුද්‌ධදිට්‌ඨිස්‌ස දුක්‌කටං. ‘‘සුද්‌ධො හොති පුග්‌ගලො, අඤ්‌ඤතරං පාරාජිකං ධම්‌මං අනජ්‌ඣාපන්‌නො, තඤ්‌චෙ සුද්‌ධදිට්‌ඨි සමානො ඔකාසං කාරාපෙත්‌වා අක්‌කොසාධිප්‌පායො වදෙති, ආපත්‌ති ඔමසවාදස්‌සා’’ති (පාරා. 389) වචනතො පන කඞ්‌ඛාවිතරණියං ‘‘තස්‌ස උපසම්‌පන්‌නතා උපසම්‌පන්‌නසඤ්‌ඤිතා’’ති න වුත්‌තං අනෙකංසිකත්‌තා තස්‌ස අඞ්‌ගස්‌සාති වෙදිතබ්‌බං.
Api ca ‘‘bhikkhu suttabhikkhumhi vippaṭipajjati, paṭibuddho sādiyati, ubho nāsetabbā’’ti (pārā. 66) ca, ‘‘tena hi, bhikkhave, mettiyaṃ bhikkhuniṃ nāsethā’’ti (pārā. 384) ca vacanato yo saṅghamajjhaṃ pavisitvā anuvijjakena anuvijjiyamāno parājāpito, sopi anupasampannova, na omasavādapācittiyaṃ janetīti veditabbaṃ. Kiñcāpi ‘‘upasampannaṃ upasampannasaññī khuṃsetukāmo’’ti pāḷi natthi, kiñcāpi kaṅkhāvitaraṇiyaṃ ‘‘yaṃ akkosati, tassa upasampannatā, anaññāpadesena jātiādīhi akkosanaṃ, ‘maṃ akkosatī’ti jānanā, atthapurekkhāratādīnaṃ abhāvoti imānettha cattāri aṅgānī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. omasavādasikkhāpadavaṇṇanā) vuttaṃ, tathāpi duṭṭhadosasikkhāpade ‘‘asuddho hoti puggalo aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ ajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno okāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadeti, āpatti omasavādassā’’ti (pārā. 389) vacanato asuddhe upasampannasaññāya eva omasantassa pācittiyaṃ. Asuddhadiṭṭhissa dukkaṭaṃ. ‘‘Suddho hoti puggalo, aññataraṃ pārājikaṃ dhammaṃ anajjhāpanno, tañce suddhadiṭṭhi samāno okāsaṃ kārāpetvā akkosādhippāyo vadeti, āpatti omasavādassā’’ti (pārā. 389) vacanato pana kaṅkhāvitaraṇiyaṃ ‘‘tassa upasampannatā upasampannasaññitā’’ti na vuttaṃ anekaṃsikattā tassa aṅgassāti veditabbaṃ.
අපි චෙත්‌ථ සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛාතකචතුක්‌කං වෙදිතබ්‌බං, අත්‌ථි පුග්‌ගලො සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛාතකො න සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො, අත්‌ථි සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො න සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛාතකො, අත්‌ථි සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛාතකො චෙව සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො ච, අත්‌ථි නෙව සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛාතකො න සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නො. තත්‌ථ තතියො භික්‌ඛුනීසික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛාතකො වෙදිතබ්‌බො. සා හි යාව න ලිඞ්‌ගං පරිච්‌චජති, කාසාවෙ සඋස්‌සාහාව සමානා සාමඤ්‌ඤා චවිතුකාමා සික්‌ඛං පච්‌චක්‌ඛන්‌තීපි භික්‌ඛුනී එව සික්‌ඛාසාජීවසමාපන්‌නාව. වුත්‌තඤ්‌හි භගවතා ‘‘න, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුනියා සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛාන’’න්‌ති (චූළව. 434). කදා ච පන සා අභික්‌ඛුනී හොතීති? යදා සාමඤ්‌ඤා චවිතුකාමා ගිහිනිවාසනං නිවාසෙති, සා ‘‘විබ්‌භන්‌තා’’ති සඞ්‌ඛ්‍යං ගච්‌ඡති. වුත්‌තඤ්‌හි භගවතා ‘‘යදෙව සා විබ්‌භන්‌තා, තදෙව අභික්‌ඛුනී’’ති (චූළව. 434). කිත්‌තාවතා පන විබ්‌භන්‌තා හොතීති? සාමඤ්‌ඤා චවිතුකාමා කාසාවෙසු අනාලයා කාසාවං වා අපනෙති, නග්‌ගා වා ගච්‌ඡති, තිණපණ්‌ණාදිනා වා පටිච්‌ඡාදෙත්‌වා ගච්‌ඡති, කාසාවංයෙව වා ගිහිනිවාසනාකාරෙන නිවාසෙති, ඔදාතං වා වත්‌ථං නිවාසෙති, සලිඞ්‌ගෙනෙව වා සද්‌ධිං තිත්‌ථියෙසු පවිසිත්‌වා කෙසලුඤ්‌චනාදිවතං සමාදියති, තිත්‌ථියලිඞ්‌ගං වා සමාදියති, තදා විබ්‌භන්‌තා නාම හොති. තත්‌ථ යා භික්‌ඛුනිලිඞ්‌ගෙ ඨිතාව තිත්‌ථියවතං සමාදියති, සා තිත්‌ථියපක්‌කන්‌තකො භික්‌ඛු විය පච්‌ඡා පබ්‌බජ්‌ජම්‌පි න ලභති, සෙසා පබ්‌බජ්‌ජමෙවෙකං ලභන්‌ති, න උපසම්‌පදං. පාළියං කිඤ්‌චාපි ‘‘යා සා, භික්‌ඛවෙ, භික්‌ඛුනී සකාසාවා තිත්‌ථායතනං සඞ්‌කන්‌තා, සා ආගතා න උපසම්‌පාදෙතබ්‌බා’’ති වචනතො යා පඨමං විබ්‌භමිත්‌වා පච්‌ඡා තිත්‌ථායතනං සඞ්‌කන්‌තා, සා ආගතා උපසම්‌පාදෙතබ්‌බාති අනුඤ්‌ඤාතං විය දිස්‌සති. සඞ්‌ගීතිආචරියෙහි පන ‘‘චතුවීසති පාරාජිකානී’’ති වුත්‌තත්‌තා න පුන සා උපසම්‌පාදෙතබ්‌බා, තස්‌මා එව සික්‌ඛාපච්‌චක්‌ඛානං නානුඤ්‌ඤාතං භගවතා. අන්‌තිමවත්‌ථුඅජ්‌ඣාපන්‌නා පන භික්‌ඛුනී එව. පක්‌ඛපණ්‌ඩකීපි භික්‌ඛුනී එව. කින්‌ති පුච්‌ඡා.
Api cettha sikkhāpaccakkhātakacatukkaṃ veditabbaṃ, atthi puggalo sikkhāpaccakkhātako na sikkhāsājīvasamāpanno, atthi sikkhāsājīvasamāpanno na sikkhāpaccakkhātako, atthi sikkhāpaccakkhātako ceva sikkhāsājīvasamāpanno ca, atthi neva sikkhāpaccakkhātako na sikkhāsājīvasamāpanno. Tattha tatiyo bhikkhunīsikkhāpaccakkhātako veditabbo. Sā hi yāva na liṅgaṃ pariccajati, kāsāve saussāhāva samānā sāmaññā cavitukāmā sikkhaṃ paccakkhantīpi bhikkhunī eva sikkhāsājīvasamāpannāva. Vuttañhi bhagavatā ‘‘na, bhikkhave, bhikkhuniyā sikkhāpaccakkhāna’’nti (cūḷava. 434). Kadā ca pana sā abhikkhunī hotīti? Yadā sāmaññā cavitukāmā gihinivāsanaṃ nivāseti, sā ‘‘vibbhantā’’ti saṅkhyaṃ gacchati. Vuttañhi bhagavatā ‘‘yadeva sā vibbhantā, tadeva abhikkhunī’’ti (cūḷava. 434). Kittāvatā pana vibbhantā hotīti? Sāmaññā cavitukāmā kāsāvesu anālayā kāsāvaṃ vā apaneti, naggā vā gacchati, tiṇapaṇṇādinā vā paṭicchādetvā gacchati, kāsāvaṃyeva vā gihinivāsanākārena nivāseti, odātaṃ vā vatthaṃ nivāseti, saliṅgeneva vā saddhiṃ titthiyesu pavisitvā kesaluñcanādivataṃ samādiyati, titthiyaliṅgaṃ vā samādiyati, tadā vibbhantā nāma hoti. Tattha yā bhikkhuniliṅge ṭhitāva titthiyavataṃ samādiyati, sā titthiyapakkantako bhikkhu viya pacchā pabbajjampi na labhati, sesā pabbajjamevekaṃ labhanti, na upasampadaṃ. Pāḷiyaṃ kiñcāpi ‘‘yā sā, bhikkhave, bhikkhunī sakāsāvā titthāyatanaṃ saṅkantā, sā āgatā na upasampādetabbā’’ti vacanato yā paṭhamaṃ vibbhamitvā pacchā titthāyatanaṃ saṅkantā, sā āgatā upasampādetabbāti anuññātaṃ viya dissati. Saṅgītiācariyehi pana ‘‘catuvīsati pārājikānī’’ti vuttattā na puna sā upasampādetabbā, tasmā eva sikkhāpaccakkhānaṃ nānuññātaṃ bhagavatā. Antimavatthuajjhāpannā pana bhikkhunī eva. Pakkhapaṇḍakīpi bhikkhunī eva. Kinti pucchā.
