| Library / Tipiṭaka / തിപിടക • Tipiṭaka / സാരത്ഥദീപനീ-ടീകാ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
പകിണ്ണകകഥാവണ്ണനാ
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā
പകിണ്ണകന്തി വോമിസ്സകനയം. സമുട്ഠാനന്തി ഉപ്പത്തികാരണം. കിരിയാതിആദി നിദസ്സനമത്തം, അകിരിയാദീനമ്പി സങ്ഗഹോ ദട്ഠബ്ബോ. വേദനായാതി സഹയോഗേ കരണവചനം, വേദനായ സഹ കുസലഞ്ചാതി വുത്തം ഹോതി. സബ്ബസങ്ഗാഹകവസേനാതി സബ്ബേസം സിക്ഖാപദാനം സങ്ഗാഹകവസേന. ഛ സിക്ഖാപദസമുട്ഠാനാനീതി കായോ വാചാ കായവാചാ കായചിത്തം വാചാചിത്തം കായവാചാചിത്തന്തി ഏവം വുത്താനി ഛ ആപത്തിസമുട്ഠാനാനി. ആപത്തിയേവ ഹി സിക്ഖാപദസീസേന വുത്താ. സമുട്ഠാനാദയോ ഹി ആപത്തിയാ ഹോന്തി, ന സിക്ഖാപദസ്സ, ഇമേസു പന ഛസു സമുട്ഠാനേസു പുരിമാനി തീണി അചിത്തകാനി, പച്ഛിമാനി സചിത്തകാനി. തേസു ഏകേന വാ ദ്വീഹി വാ തീഹി വാ ചതൂഹി വാ ഛഹി വാ സമുട്ഠാനേഹി ആപത്തിയോ സമുട്ഠഹന്തി, പഞ്ചസമുട്ഠാനാ ആപത്തി നാമ നത്ഥി. തത്ഥ ഏകസമുട്ഠാനാ ചതുത്ഥേന ച പഞ്ചമേന ച ഛട്ഠേന ച സമുട്ഠാനേന സമുട്ഠാതി, ന അഞ്ഞേന. ദ്വിസമുട്ഠാനാ പഠമചതുത്ഥേഹി ച ദുതിയപഞ്ചമേഹി ച തതിയഛട്ഠേഹി ച ചതുത്ഥഛട്ഠേഹി ച പഞ്ചമഛട്ഠേഹി ച സമുട്ഠാനേഹി സമുട്ഠാതി, ന അഞ്ഞേഹി. തിസമുട്ഠാനാ പഠമേഹി ച തീഹി, പച്ഛിമേഹി ച തീഹി സമുട്ഠാനേഹി സമുട്ഠാതി, ന അഞ്ഞേഹി. ചതുസമുട്ഠാനാ പഠമതതിയചതുത്ഥഛട്ഠേഹി ച ദുതിയതതിയപഞ്ചമഛട്ഠേഹി ച സമുട്ഠാനേഹി സമുട്ഠാതി, ന അഞ്ഞേഹി. ഛസമുട്ഠാനാ ഛഹിപി സമുട്ഠാതി.
Pakiṇṇakanti vomissakanayaṃ. Samuṭṭhānanti uppattikāraṇaṃ. Kiriyātiādi nidassanamattaṃ, akiriyādīnampi saṅgaho daṭṭhabbo. Vedanāyāti sahayoge karaṇavacanaṃ, vedanāya saha kusalañcāti vuttaṃ hoti. Sabbasaṅgāhakavasenāti sabbesaṃ sikkhāpadānaṃ saṅgāhakavasena. Cha sikkhāpadasamuṭṭhānānīti kāyo vācā kāyavācā kāyacittaṃ vācācittaṃ kāyavācācittanti evaṃ vuttāni cha āpattisamuṭṭhānāni. Āpattiyeva hi sikkhāpadasīsena vuttā. Samuṭṭhānādayo hi āpattiyā honti, na sikkhāpadassa, imesu pana chasu samuṭṭhānesu purimāni tīṇi acittakāni, pacchimāni sacittakāni. Tesu ekena vā dvīhi vā tīhi vā catūhi vā chahi vā samuṭṭhānehi āpattiyo samuṭṭhahanti, pañcasamuṭṭhānā āpatti nāma natthi. Tattha ekasamuṭṭhānā catutthena ca pañcamena ca chaṭṭhena ca samuṭṭhānena samuṭṭhāti, na aññena. Dvisamuṭṭhānā paṭhamacatutthehi ca dutiyapañcamehi ca tatiyachaṭṭhehi ca catutthachaṭṭhehi ca pañcamachaṭṭhehi ca samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Tisamuṭṭhānā paṭhamehi ca tīhi, pacchimehi ca tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Catusamuṭṭhānā paṭhamatatiyacatutthachaṭṭhehi ca dutiyatatiyapañcamachaṭṭhehi ca samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, na aññehi. Chasamuṭṭhānā chahipi samuṭṭhāti.
സിക്ഖാപദം നാമ അത്ഥി ഛസമുട്ഠാനന്തി ഏത്ഥാപി സിക്ഖാപദസീസേന ആപത്തി വുത്താതി വേദിതബ്ബാ. തേനേവ വക്ഖതി ‘‘സബ്ബഞ്ചേതം ആപത്തിയം യുജ്ജതി, സിക്ഖാപദസീസേന പന സബ്ബഅട്ഠകഥാസു ദേസനാ ആരുള്ഹാ’’തി. കായാദീഹി ഛഹി സമുട്ഠാനം ഉപ്പത്തി, ഛ വാ സമുട്ഠാനാനി ഏതസ്സാതി ഛസമുട്ഠാനം. അത്ഥി ചതുസമുട്ഠാനന്തി കായോ കായവാചാ കായചിത്തം കായവാചാചിത്തന്തി ഇമാനി ചത്താരി, വാചാ കായവാചാ വാചാചിത്തം കായവാചാചിത്തന്തി ഇമാനി വാ ചത്താരി സമുട്ഠാനാനി ഏതസ്സാതി ചതുസമുട്ഠാനം. അത്ഥി തിസമുട്ഠാനന്തി കായോ വാചാ കായവാചാതി ഇമാനി തീണി, കായചിത്തം വാചാചിത്തം കായവാചാചിത്തന്തി ഇമാനി വാ തീണി സമുട്ഠാനാനി ഏതസ്സാതി തിസമുട്ഠാനം. ദ്വിസമുട്ഠാനം ഏകസമുട്ഠാനഞ്ച സമുട്ഠാനസീസവസേന ദസ്സേന്തോ ‘‘അത്ഥി കഥിനസമുട്ഠാന’’ന്തിആദിമാഹ. തേരസ ഹി സമുട്ഠാനസീസാനി പഠമപാരാജികസമുട്ഠാനം അദിന്നാദാനസമുട്ഠാനം സഞ്ചരിത്തസമുട്ഠാനം സമനുഭാസനസമുട്ഠാനം കഥിനസമുട്ഠാനം ഏളകലോമസമുട്ഠാനം പദസോധമ്മസമുട്ഠാനം അദ്ധാനസമുട്ഠാനം ഥേയ്യസത്ഥസമുട്ഠാനം ധമ്മദേസനാസമുട്ഠാനം ഭൂതാരോചനസമുട്ഠാനം ചോരിവുട്ഠാപനസമുട്ഠാനം അനനുഞ്ഞാതസമുട്ഠാനന്തി.
Sikkhāpadaṃ nāma atthi chasamuṭṭhānanti etthāpi sikkhāpadasīsena āpatti vuttāti veditabbā. Teneva vakkhati ‘‘sabbañcetaṃ āpattiyaṃ yujjati, sikkhāpadasīsena pana sabbaaṭṭhakathāsu desanā āruḷhā’’ti. Kāyādīhi chahi samuṭṭhānaṃ uppatti, cha vā samuṭṭhānāni etassāti chasamuṭṭhānaṃ. Atthi catusamuṭṭhānanti kāyo kāyavācā kāyacittaṃ kāyavācācittanti imāni cattāri, vācā kāyavācā vācācittaṃ kāyavācācittanti imāni vā cattāri samuṭṭhānāni etassāti catusamuṭṭhānaṃ. Atthi tisamuṭṭhānanti kāyo vācā kāyavācāti imāni tīṇi, kāyacittaṃ vācācittaṃ kāyavācācittanti imāni vā tīṇi samuṭṭhānāni etassāti tisamuṭṭhānaṃ. Dvisamuṭṭhānaṃ ekasamuṭṭhānañca samuṭṭhānasīsavasena dassento ‘‘atthi kathinasamuṭṭhāna’’ntiādimāha. Terasa hi samuṭṭhānasīsāni paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ adinnādānasamuṭṭhānaṃ sañcarittasamuṭṭhānaṃ samanubhāsanasamuṭṭhānaṃ kathinasamuṭṭhānaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ padasodhammasamuṭṭhānaṃ addhānasamuṭṭhānaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānaṃ ananuññātasamuṭṭhānanti.
തത്ഥ ‘‘അത്ഥി ഛസമുട്ഠാന’’ന്തി ഇമിനാ സഞ്ചരിത്തസമുട്ഠാനം വുത്തം. ‘‘അത്ഥി ചതുസമുട്ഠാന’’ന്തി ഇമിനാ പന അദ്ധാനസമുട്ഠാനം അനനുഞ്ഞാതസമുട്ഠാനഞ്ച സങ്ഗഹിതം. യഞ്ഹി പഠമതതിയചതുത്ഥഛട്ഠേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം അദ്ധാനസമുട്ഠാനം. യം പന ദുതിയതതിയപഞ്ചമഛട്ഠേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം അനനുഞ്ഞാതസമുട്ഠാനം. ‘‘അത്ഥി തിസമുട്ഠാന’’ന്തി ഇമിനാ അദിന്നാദാനസമുട്ഠാനം ഭൂതാരോചനസമുട്ഠാനഞ്ച സങ്ഗഹിതം. യഞ്ഹി സചിത്തകേഹി തീഹി സമുട്ഠാനേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം അദിന്നാദാനസമുട്ഠാനം. യം പന അചിത്തകേഹി തീഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം ഭൂതാരോചനസമുട്ഠാനം. ‘‘അത്ഥി കഥിനസമുട്ഠാന’’ന്തിആദിനാ പന അവസേസസമുട്ഠാനസീസേന ദ്വിസമുട്ഠാനം ഏകസമുട്ഠാനഞ്ച സങ്ഗണ്ഹാതി. തഥാ ഹി യം തതിയഛട്ഠേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം കഥിനസമുട്ഠാനന്തി വുച്ചതി. യം പഠമചതുത്ഥേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം ഏളകലോമസമുട്ഠാനം. യം ഛട്ഠേനേവ സമുട്ഠാതി, ഇദം ധുരനിക്ഖേപസമുട്ഠാനം, സമനുഭാസനസമുട്ഠാനന്തിപി തസ്സേവ നാമം. ആദി-സദ്ദസങ്ഗഹിതേസു പന പഠമപാരാജികസമുട്ഠാനപദസോധമ്മഥേയ്യസത്ഥധമ്മദേസനാചോരിവുട്ഠാപനസമുട്ഠാനേസു യം കായചിത്തതോ സമുട്ഠാതി, ഇദം പഠമപാരാജികസമുട്ഠാനം. യം ദുതിയപഞ്ചമേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം പദസോധമ്മസമുട്ഠാനം. യം ചതുത്ഥഛട്ഠേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം ഥേയ്യസത്ഥസമുട്ഠാനം. യം പഞ്ചമേനേവ സമുട്ഠാതി, ഇദം ധമ്മദേസനാസമുട്ഠാനം. യം പഞ്ചമഛട്ഠേഹി സമുട്ഠാതി, ഇദം ചോരിവുട്ഠാപനസമുട്ഠാനന്തി വേദിതബ്ബം.
Tattha ‘‘atthi chasamuṭṭhāna’’nti iminā sañcarittasamuṭṭhānaṃ vuttaṃ. ‘‘Atthi catusamuṭṭhāna’’nti iminā pana addhānasamuṭṭhānaṃ ananuññātasamuṭṭhānañca saṅgahitaṃ. Yañhi paṭhamatatiyacatutthachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ addhānasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pana dutiyatatiyapañcamachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ ananuññātasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Atthi tisamuṭṭhāna’’nti iminā adinnādānasamuṭṭhānaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānañca saṅgahitaṃ. Yañhi sacittakehi tīhi samuṭṭhānehi samuṭṭhāti, idaṃ adinnādānasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pana acittakehi tīhi samuṭṭhāti, idaṃ bhūtārocanasamuṭṭhānaṃ. ‘‘Atthi kathinasamuṭṭhāna’’ntiādinā pana avasesasamuṭṭhānasīsena dvisamuṭṭhānaṃ ekasamuṭṭhānañca saṅgaṇhāti. Tathā hi yaṃ tatiyachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ kathinasamuṭṭhānanti vuccati. Yaṃ paṭhamacatutthehi samuṭṭhāti, idaṃ eḷakalomasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ chaṭṭheneva samuṭṭhāti, idaṃ dhuranikkhepasamuṭṭhānaṃ, samanubhāsanasamuṭṭhānantipi tasseva nāmaṃ. Ādi-saddasaṅgahitesu pana paṭhamapārājikasamuṭṭhānapadasodhammatheyyasatthadhammadesanācorivuṭṭhāpanasamuṭṭhānesu yaṃ kāyacittato samuṭṭhāti, idaṃ paṭhamapārājikasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ dutiyapañcamehi samuṭṭhāti, idaṃ padasodhammasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ catutthachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ theyyasatthasamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pañcameneva samuṭṭhāti, idaṃ dhammadesanāsamuṭṭhānaṃ. Yaṃ pañcamachaṭṭhehi samuṭṭhāti, idaṃ corivuṭṭhāpanasamuṭṭhānanti veditabbaṃ.
ഏവം സമുട്ഠാനസീസേന സബ്ബസിക്ഖാപദാനി തേരസധാ ദസ്സേത്വാ ഇദാനി കിരിയാവസേന പഞ്ചധാ ദസ്സേന്തോ ‘‘തത്രാപി കിഞ്ചി കിരിയതോ സമുട്ഠാതീ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ കിഞ്ചീതി സിക്ഖാപദസീസേന ആപത്തിം വദതി. തസ്മാ യാ കായേന വാ വാചായ വാ പഥവീഖണനാദീസു വിയ വീതിക്കമം കരോന്തസ്സ ഹോതി, അയം കിരിയതോ സമുട്ഠാതി നാമ. യാ കായവാചായ കത്തബ്ബം അകരോന്തസ്സ ഹോതി പഠമകഥിനാപത്തി വിയ, അയം അകിരിയതോ സമുട്ഠാതി നാമ. യാ കരോന്തസ്സ ച അകരോന്തസ്സ ച ഹോതി അഞ്ഞാതികായ ഭിക്ഖുനിയാ ഹത്ഥതോ ചീവരപടിഗ്ഗഹണാപത്തി വിയ, അയം കിരിയാകിരിയതോ സമുട്ഠാതി നാമ. യാ സിയാ കരോന്തസ്സ ച സിയാ അകരോന്തസ്സ ച ഹോതി രൂപിയപടിഗ്ഗഹണാപത്തി വിയ, അയം സിയാ കിരിയതോ സിയാ അകിരിയതോ സമുട്ഠാതി നാമ. യാ സിയാ കരോന്തസ്സ ച സിയാ കരോന്തസ്സ ച അകരോന്തസ്സ ച ഹോതി കുടികാരാപത്തി വിയ, അയം സിയാ കിരിയതോ സിയാ കിരിയാകിരിയതോ സമുട്ഠാതി നാമ.
Evaṃ samuṭṭhānasīsena sabbasikkhāpadāni terasadhā dassetvā idāni kiriyāvasena pañcadhā dassento ‘‘tatrāpi kiñci kiriyato samuṭṭhātī’’tiādimāha. Tattha kiñcīti sikkhāpadasīsena āpattiṃ vadati. Tasmā yā kāyena vā vācāya vā pathavīkhaṇanādīsu viya vītikkamaṃ karontassa hoti, ayaṃ kiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā kāyavācāya kattabbaṃ akarontassa hoti paṭhamakathināpatti viya, ayaṃ akiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā karontassa ca akarontassa ca hoti aññātikāya bhikkhuniyā hatthato cīvarapaṭiggahaṇāpatti viya, ayaṃ kiriyākiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā siyā karontassa ca siyā akarontassa ca hoti rūpiyapaṭiggahaṇāpatti viya, ayaṃ siyā kiriyato siyā akiriyato samuṭṭhāti nāma. Yā siyā karontassa ca siyā karontassa ca akarontassa ca hoti kuṭikārāpatti viya, ayaṃ siyā kiriyato siyā kiriyākiriyato samuṭṭhāti nāma.
ഇദാനി സബ്ബസിക്ഖാപദാനി സഞ്ഞാവസേന ദ്വിധാ കത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘തത്രാപി അത്ഥി സഞ്ഞാവിമോക്ഖ’’ന്തിആദിമാഹ. സഞ്ഞായ അഭാവേന വിമോക്ഖോ അസ്സാതി സഞ്ഞാവിമോക്ഖന്തി മജ്ഝേപദലോപസമാസോ ദട്ഠബ്ബോ. യതോ ഹി വീതിക്കമസഞ്ഞാഅഭാവേന മുച്ചതി, ഇദം സഞ്ഞാവിമോക്ഖന്തി വുച്ചതി. ചിത്തങ്ഗം ലഭതിയേവാതി കായചിത്താദിസചിത്തകസമുട്ഠാനേഹേവ സമുട്ഠഹനതോ . ‘‘ലഭതിയേവാ’’തി അവധാരണേന നോ ന ലഭതീതി ദസ്സേതി. തസ്മാ യം ചിത്തങ്ഗം ലഭതി, ന ലഭതി ച, തം ‘‘ഇതര’’ന്തി വുത്തം ഇതര-സദ്ദസ്സ വുത്തപടിയോഗവിസയത്താ.
Idāni sabbasikkhāpadāni saññāvasena dvidhā katvā dassento ‘‘tatrāpi atthi saññāvimokkha’’ntiādimāha. Saññāya abhāvena vimokkho assāti saññāvimokkhanti majjhepadalopasamāso daṭṭhabbo. Yato hi vītikkamasaññāabhāvena muccati, idaṃ saññāvimokkhanti vuccati. Cittaṅgaṃ labhatiyevāti kāyacittādisacittakasamuṭṭhāneheva samuṭṭhahanato . ‘‘Labhatiyevā’’ti avadhāraṇena no na labhatīti dasseti. Tasmā yaṃ cittaṅgaṃ labhati, na labhati ca, taṃ ‘‘itara’’nti vuttaṃ itara-saddassa vuttapaṭiyogavisayattā.
പുന സബ്ബസിക്ഖാപദാനി ചിത്തവസേന ദ്വിധാ ദസ്സേന്തോ ‘‘പുന അത്ഥി സചിത്തക’’ന്തിആദിമാഹ. യം സഹേവ ചിത്തേന ആപജ്ജതീതി യം സചിത്തകേനേവ സമുട്ഠാനേന ആപജ്ജതി, നോ അചിത്തകേന. വിനാപീതി അപി-സദ്ദേന സഹാപി ചിത്തേന ആപജ്ജതീതി ദസ്സേതി. യഞ്ഹി കദാചി അചിത്തകേന, കദാചി സചിത്തകേന സമുട്ഠാനേന സമുട്ഠാതി, തം അചിത്തകന്തി വുച്ചതി. ഏത്ഥ ച സഞ്ഞാദുകം അനാപത്തിമുഖേന, സചിത്തകദുകം ആപത്തിമുഖേന വുത്തന്തി ഇദമേതേസം നാനാകരണന്തി വേദിതബ്ബം.
Puna sabbasikkhāpadāni cittavasena dvidhā dassento ‘‘puna atthi sacittaka’’ntiādimāha. Yaṃ saheva cittena āpajjatīti yaṃ sacittakeneva samuṭṭhānena āpajjati, no acittakena. Vināpīti api-saddena sahāpi cittena āpajjatīti dasseti. Yañhi kadāci acittakena, kadāci sacittakena samuṭṭhānena samuṭṭhāti, taṃ acittakanti vuccati. Ettha ca saññādukaṃ anāpattimukhena, sacittakadukaṃ āpattimukhena vuttanti idametesaṃ nānākaraṇanti veditabbaṃ.
ലോകവജ്ജദുകസ്സ ഹേട്ഠാ വുത്തലക്ഖണത്താ തം അവിഭജിത്വാ ഇദാനി സബ്ബസിക്ഖാപദാനി കമ്മവസേന ദുവിധാനി, കുസലാദിവസേന വേദനാവസേന ച തിവിധാനി ഹോന്തീതി ദസ്സേന്തോ ‘‘കമ്മകുസലവേദനാവസേനാ’’തിആദിമാഹ. ഏത്ഥ പന കിഞ്ചാപി അട്ഠകഥാസു ആഗതനയേന കായകമ്മം വചീകമ്മന്തി കമ്മവസേന ദുകം വുത്തം, തികമേവ പന ദസ്സേതും വട്ടതി. സബ്ബമേവ ഹി സിക്ഖാപദം കായദ്വാരേ ആപജ്ജിതബ്ബതോ വചീദ്വാരേ ആപജ്ജിതബ്ബതോ കായവചീദ്വാരേ ആപജ്ജിതബ്ബതോ ച തിവിധം ഹോതി. തേനേവ മാതികാട്ഠകഥായം (കങ്ഖാ॰ അട്ഠ॰ പഠമപാരാജികവണ്ണനാ) വുത്തം ‘‘സബ്ബാവ കായകമ്മവചീകമ്മതദുഭയവസേന തിവിധാ ഹോന്തി. തത്ഥ കായദ്വാരേ ആപജ്ജിതബ്ബാ കായകമ്മന്തി വുച്ചതി, വചീദ്വാരേ ആപജ്ജിതബ്ബാ വചീകമ്മന്തി വുച്ചതി, ഉഭയത്ഥ ആപജ്ജിതബ്ബാ കായകമ്മവചീകമ്മ’’ന്തി. തതോയേവ ച അദിന്നാദാനസിക്ഖാപദാദീസു കായകമ്മവചീകമ്മന്തി തദുഭയവസേന ദസ്സിതം.
Lokavajjadukassa heṭṭhā vuttalakkhaṇattā taṃ avibhajitvā idāni sabbasikkhāpadāni kammavasena duvidhāni, kusalādivasena vedanāvasena ca tividhāni hontīti dassento ‘‘kammakusalavedanāvasenā’’tiādimāha. Ettha pana kiñcāpi aṭṭhakathāsu āgatanayena kāyakammaṃ vacīkammanti kammavasena dukaṃ vuttaṃ, tikameva pana dassetuṃ vaṭṭati. Sabbameva hi sikkhāpadaṃ kāyadvāre āpajjitabbato vacīdvāre āpajjitabbato kāyavacīdvāre āpajjitabbato ca tividhaṃ hoti. Teneva mātikāṭṭhakathāyaṃ (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ ‘‘sabbāva kāyakammavacīkammatadubhayavasena tividhā honti. Tattha kāyadvāre āpajjitabbā kāyakammanti vuccati, vacīdvāre āpajjitabbā vacīkammanti vuccati, ubhayattha āpajjitabbā kāyakammavacīkamma’’nti. Tatoyeva ca adinnādānasikkhāpadādīsu kāyakammavacīkammanti tadubhayavasena dassitaṃ.
അത്ഥി പന സിക്ഖാപദം കുസലന്തിആദിനാ ആപത്തിം ആപജ്ജന്തോ കുസലചിത്തസമങ്ഗീ വാ ആപജ്ജതി അകുസലചിത്തസമങ്ഗീ വാ അബ്യാകതചിത്തസമങ്ഗീ വാതി ദസ്സേതി, ന പന കുസലാപി ആപത്തി അത്ഥീതി. ന ഹി കുസലാ ആപത്തി നാമ അത്ഥി ‘‘ആപത്താധികരണം സിയാ അകുസലം സിയാ അബ്യാകതം, നത്ഥി ആപത്താധികരണം കുസല’’ന്തി (പരി॰ ൩൦൩) വചനതോ. ദസ കാമാവചരകിരിയചിത്താനീതി ഹസിതുപ്പാദവോട്ഠബ്ബനേഹി സദ്ധിം അട്ഠ മഹാകിരിയചിത്താനി. ദ്വിന്നം അഭിഞ്ഞാചിത്താനം ആപത്തിസമുട്ഠാപകത്തം പഞ്ഞത്തിം അജാനന്തസ്സ ഇദ്ധിവികുബ്ബനാദീസു ദട്ഠബ്ബം. യം കുസലചിത്തേന ആപജ്ജതീതി യം സിക്ഖാപദസീസേന ഗഹിതം ആപത്തിം കുസലചിത്തസമങ്ഗീ ആപജ്ജതി. ഇമിനാ പന വചനേന തം കുസലന്തി ആപത്തിയാ വുച്ചമാനോ കുസലഭാവോ പരിയായതോവ, ന പരമത്ഥതോതി ദസ്സേതി. കുസലചിത്തേന ഹി ആപത്തിം ആപജ്ജന്തോ സവിഞ്ഞത്തികം അവിഞ്ഞത്തികം വാ സിക്ഖാപദവീതിക്കമാകാരപ്പവത്തം രൂപക്ഖന്ധസങ്ഖാതം അബ്യാകതാപത്തിം ആപജ്ജതി. ഇതരേഹി ഇതരന്തി ഇതരേഹി അകുസലാബ്യാകതചിത്തേഹി യം ആപജ്ജതി, തം ഇതരം, അകുസലം അബ്യാകതഞ്ചാതി അത്ഥോ. ഇദഞ്ച ആപത്തിം ആപജ്ജന്തോ അകുസലചിത്തസമങ്ഗീ വാ ആപജ്ജതി കുസലാബ്യാകതചിത്തസമങ്ഗീ വാതി ദസ്സനത്ഥം വുത്തം. ഏവം സന്തേപി സബ്ബസിക്ഖാപദേസു കിഞ്ചി അകുസലചിത്തമേവ കിഞ്ചി കുസലാബ്യാകതവസേന ദ്വിചിത്തം, കിഞ്ചി സബ്ബേസം വസേന തിചിത്തന്തി അയമേവ പഭേദോ ലബ്ഭതി, ന അഞ്ഞോതി വേദിതബ്ബം.
Atthi pana sikkhāpadaṃ kusalantiādinā āpattiṃ āpajjanto kusalacittasamaṅgī vā āpajjati akusalacittasamaṅgī vā abyākatacittasamaṅgī vāti dasseti, na pana kusalāpi āpatti atthīti. Na hi kusalā āpatti nāma atthi ‘‘āpattādhikaraṇaṃ siyā akusalaṃ siyā abyākataṃ, natthi āpattādhikaraṇaṃ kusala’’nti (pari. 303) vacanato. Dasa kāmāvacarakiriyacittānīti hasituppādavoṭṭhabbanehi saddhiṃ aṭṭha mahākiriyacittāni. Dvinnaṃ abhiññācittānaṃ āpattisamuṭṭhāpakattaṃ paññattiṃ ajānantassa iddhivikubbanādīsu daṭṭhabbaṃ. Yaṃ kusalacittena āpajjatīti yaṃ sikkhāpadasīsena gahitaṃ āpattiṃ kusalacittasamaṅgī āpajjati. Iminā pana vacanena taṃ kusalanti āpattiyā vuccamāno kusalabhāvo pariyāyatova, na paramatthatoti dasseti. Kusalacittena hi āpattiṃ āpajjanto saviññattikaṃ aviññattikaṃ vā sikkhāpadavītikkamākārappavattaṃ rūpakkhandhasaṅkhātaṃ abyākatāpattiṃ āpajjati. Itarehi itaranti itarehi akusalābyākatacittehi yaṃ āpajjati, taṃ itaraṃ, akusalaṃ abyākatañcāti attho. Idañca āpattiṃ āpajjanto akusalacittasamaṅgī vā āpajjati kusalābyākatacittasamaṅgī vāti dassanatthaṃ vuttaṃ. Evaṃ santepi sabbasikkhāpadesu kiñci akusalacittameva kiñci kusalābyākatavasena dvicittaṃ, kiñci sabbesaṃ vasena ticittanti ayameva pabhedo labbhati, na aññoti veditabbaṃ.
തിവേദനം ദ്വിവേദനം ഏകവേദനന്തി ഇദഞ്ച യഥാവുത്തവേദനാവസേനേവ ലബ്ഭതി, നാഞ്ഞഥാതി ദട്ഠബ്ബം. നിപജ്ജിത്വാ നിരോധം സമാപന്നസ്സ സഹസേയ്യവസേന തദാകാരപ്പവത്തരൂപക്ഖന്ധസ്സേവ ആപത്തിഭാവതോ ‘‘അത്ഥി അവേദന’’ന്തിപി വത്തബ്ബമേതം, കദാചി കരഹചി യദിച്ഛകം സമ്ഭവതീതി അഗ്ഗഹേത്വാ യേഭുയ്യവസേന ലബ്ഭമാനംയേവ ഗഹേത്വാ വുത്തന്തി വേദിതബ്ബം.
Tivedanaṃ dvivedanaṃ ekavedananti idañca yathāvuttavedanāvaseneva labbhati, nāññathāti daṭṭhabbaṃ. Nipajjitvā nirodhaṃ samāpannassa sahaseyyavasena tadākārappavattarūpakkhandhasseva āpattibhāvato ‘‘atthi avedana’’ntipi vattabbametaṃ, kadāci karahaci yadicchakaṃ sambhavatīti aggahetvā yebhuyyavasena labbhamānaṃyeva gahetvā vuttanti veditabbaṃ.
ഇദാനി യഥാവുത്തസമുട്ഠാനാദീനി ഇമസ്മിം സംവണ്ണിയമാനസിക്ഖാപദേ വിഭജിത്വാ ദസ്സേന്തോ ‘‘ഇമം പകിണ്ണകം വിദിത്വാ’’തിആദിമാഹ. തത്ഥ വിദിത്വാതി ഇമസ്സ ‘‘വേദിതബ്ബ’’ന്തി ഇമിനാ അപരകാലകിരിയാവചനേന സമ്ബന്ധോ വേദിതബ്ബോ. കിരിയസമുട്ഠാനന്തി ഇദം യേഭുയ്യവസേന വുത്തം പരൂപക്കമേ സതി സാദിയന്തസ്സ അകിരിയസമുട്ഠാനഭാവതോ. ‘‘മനോദ്വാരേ ആപത്തി നാമ നത്ഥീതി ഇദമ്പി ബാഹുല്ലവസേനേവ വുത്ത’’ന്തി വദന്തി. ചിത്തം പനേത്ഥ അങ്ഗമത്തം ഹോതീതി പഠമപാരാജികം കായചിത്തതോ സമുട്ഠാതീതി ചിത്തമേത്ഥ ആപത്തിയാ അങ്ഗമേവ ഹോതി. ന തസ്സ വസേന കമ്മഭാവോ ലബ്ഭതീതി വിഞ്ഞത്തിജനകവസേന കായദ്വാരേ പവത്തത്താ തസ്സ ചിത്തസ്സ വസേന ഇമസ്സ സിക്ഖാപദസ്സ മനോകമ്മഭാവോ ന ലബ്ഭതീതി അത്ഥോ. സിക്ഖാപദസ്സ ഹേട്ഠാ വുത്തനയേന പഞ്ഞത്തിഭാവതോ ‘‘സബ്ബഞ്ചേതം ആപത്തിയം യുജ്ജതീ’’തി വുത്തം. ന ഹി യഥാവുത്തസമുട്ഠാനാദി പഞ്ഞത്തിയം യുജ്ജതി.
Idāni yathāvuttasamuṭṭhānādīni imasmiṃ saṃvaṇṇiyamānasikkhāpade vibhajitvā dassento ‘‘imaṃ pakiṇṇakaṃ viditvā’’tiādimāha. Tattha viditvāti imassa ‘‘veditabba’’nti iminā aparakālakiriyāvacanena sambandho veditabbo. Kiriyasamuṭṭhānanti idaṃ yebhuyyavasena vuttaṃ parūpakkame sati sādiyantassa akiriyasamuṭṭhānabhāvato. ‘‘Manodvāre āpatti nāma natthīti idampi bāhullavaseneva vutta’’nti vadanti. Cittaṃ panettha aṅgamattaṃ hotīti paṭhamapārājikaṃ kāyacittato samuṭṭhātīti cittamettha āpattiyā aṅgameva hoti. Na tassa vasena kammabhāvo labbhatīti viññattijanakavasena kāyadvāre pavattattā tassa cittassa vasena imassa sikkhāpadassa manokammabhāvo na labbhatīti attho. Sikkhāpadassa heṭṭhā vuttanayena paññattibhāvato ‘‘sabbañcetaṃ āpattiyaṃ yujjatī’’ti vuttaṃ. Na hi yathāvuttasamuṭṭhānādi paññattiyaṃ yujjati.
പകിണ്ണകകഥാവണ്ണനാ നിട്ഠിതാ.
Pakiṇṇakakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
