| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / खुद्दसिक्खा-मूलसिक्खा • Khuddasikkhā-mūlasikkhā |
५. पकिण्णकनिद्देसवण्णना
5. Pakiṇṇakaniddesavaṇṇanā
५३. इदानि पकिण्णकं दस्सेतुं ‘‘सङ्घिक’’न्त्यादि आरद्धं। तत्थ यो भिक्खु इस्सरो हुत्वा सङ्घिकं गरुभण्डं अञ्ञस्स देति, तस्स थुल्लच्चयं सिया। थेय्याय अञ्ञस्स देति, यथावत्थु पाराजिकादि सिया, दुक्कटवत्थु दुक्कटं, थुल्लच्चयवत्थु थुल्लच्चयं, पाराजिकवत्थु पाराजिकं सियाति वुत्तं होति।
53. Idāni pakiṇṇakaṃ dassetuṃ ‘‘saṅghika’’ntyādi āraddhaṃ. Tattha yo bhikkhu issaro hutvā saṅghikaṃ garubhaṇḍaṃ aññassa deti, tassa thullaccayaṃ siyā. Theyyāya aññassa deti, yathāvatthu pārājikādi siyā, dukkaṭavatthu dukkaṭaṃ, thullaccayavatthu thullaccayaṃ, pārājikavatthu pārājikaṃ siyāti vuttaṃ hoti.
५४. कुसादिमयचीरानीति एत्थ आदि-सद्दो वाकफलकं सङ्गण्हाति, कुसमयचीरं वाकमयचीरं फलकमयचीरन्ति। तत्थ कुसे गन्थेत्वा कतचीरं कुसमयचीरं। वाकमयचीरं नाम तापसानं वक्कलं। फलकमयचीरं नाम फलकसण्ठानानि फलकानि सिब्बेत्वा कतचीरं। कम्बलं केसवालजन्ति केसजं कम्बलं वालजं कम्बलं, केसकम्बलं वालकम्बलन्ति अत्थो। केसेहि तन्ते वायित्वा कतकम्बलं केसकम्बलं। चमरिवालेहि वायित्वा कतकम्बलं वालकम्बलं। समयं विनाति नट्ठचीवरकालं ठपेत्वा। धारयतो धारयन्तस्स। लूकपक्खाजिनक्खिपन्ति उलूकपक्खिअजिनक्खिपं। तत्थ उलूकपक्खीति उलूकसकुणपक्खेहि कतनिवासनं। अजिनक्खिपन्ति सलोमं सखुरं अजिनमिगचम्मं। नट्ठचीवरकालं ठपेत्वा इमेसु सत्तसु वत्थूसु यं किञ्चि धारयतो थुल्लच्चयं सियाति अत्थो।
54.Kusādimayacīrānīti ettha ādi-saddo vākaphalakaṃ saṅgaṇhāti, kusamayacīraṃ vākamayacīraṃ phalakamayacīranti. Tattha kuse ganthetvā katacīraṃ kusamayacīraṃ. Vākamayacīraṃ nāma tāpasānaṃ vakkalaṃ. Phalakamayacīraṃ nāma phalakasaṇṭhānāni phalakāni sibbetvā katacīraṃ. Kambalaṃ kesavālajanti kesajaṃ kambalaṃ vālajaṃ kambalaṃ, kesakambalaṃ vālakambalanti attho. Kesehi tante vāyitvā katakambalaṃ kesakambalaṃ. Camarivālehi vāyitvā katakambalaṃ vālakambalaṃ. Samayaṃ vināti naṭṭhacīvarakālaṃ ṭhapetvā. Dhārayato dhārayantassa. Lūkapakkhājinakkhipanti ulūkapakkhiajinakkhipaṃ. Tattha ulūkapakkhīti ulūkasakuṇapakkhehi katanivāsanaṃ. Ajinakkhipanti salomaṃ sakhuraṃ ajinamigacammaṃ. Naṭṭhacīvarakālaṃ ṭhapetvā imesu sattasu vatthūsu yaṃ kiñci dhārayato thullaccayaṃ siyāti attho.
५५. सत्थकेन कत्तब्बं कम्मं सत्थकम्मं, तस्मिं सत्थकम्मे। वत्थिम्हि कत्तब्बं कम्मं वत्थिकम्मं, तस्मिं वत्थिकम्मे। सं निमित्तन्ति अत्तनो अङ्गजातं। तं छिन्दतो थुल्लच्चयं सियाति सम्बन्धो। मंसादिभोजनेति एत्थ आदि-सद्दो अट्ठिलोहितचम्मलोमानि सङ्गण्हाति। तस्मा मनुस्सानं मंसअट्ठिलोहितचम्मलोमभोजनपच्चया थुल्लच्चयं सियाति अत्थो।
55. Satthakena kattabbaṃ kammaṃ satthakammaṃ, tasmiṃ satthakamme. Vatthimhi kattabbaṃ kammaṃ vatthikammaṃ, tasmiṃ vatthikamme. Saṃ nimittanti attano aṅgajātaṃ. Taṃ chindato thullaccayaṃ siyāti sambandho. Maṃsādibhojaneti ettha ādi-saddo aṭṭhilohitacammalomāni saṅgaṇhāti. Tasmā manussānaṃ maṃsaaṭṭhilohitacammalomabhojanapaccayā thullaccayaṃ siyāti attho.
५६. कदलेरकक्कदुस्सानीति एत्थ कदलिएरकअक्कवाकेहि कतानि वत्थानि धारयन्तस्स दुक्कटं। पोत्थकन्ति मकचिवाकेहि कतं पोत्थकदुस्सं। सब्बपीतादिकन्ति एत्थ आदि-सद्देन सब्बलोहितकसब्बकण्हकसब्बमञ्जेट्ठिकं सङ्गण्हाति। तत्थ सब्बमेव नीलकं सब्बनीलकं। एवं सेसेसुपि। नीलं उम्मारपुप्फवण्णं। पीतं कणिकारपुप्फवण्णं। लोहितं जयसुमनपुप्फवण्णं। कण्हकं अद्दारिट्ठकवण्णं। मञ्जेट्ठिकं लाखारसवण्णं। इमेसु अट्ठसु वत्थूसु यं किञ्चि धारयन्तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो।
56.Kadalerakakkadussānīti ettha kadalierakaakkavākehi katāni vatthāni dhārayantassa dukkaṭaṃ. Potthakanti makacivākehi kataṃ potthakadussaṃ. Sabbapītādikanti ettha ādi-saddena sabbalohitakasabbakaṇhakasabbamañjeṭṭhikaṃ saṅgaṇhāti. Tattha sabbameva nīlakaṃ sabbanīlakaṃ. Evaṃ sesesupi. Nīlaṃ ummārapupphavaṇṇaṃ. Pītaṃ kaṇikārapupphavaṇṇaṃ. Lohitaṃ jayasumanapupphavaṇṇaṃ. Kaṇhakaṃ addāriṭṭhakavaṇṇaṃ. Mañjeṭṭhikaṃ lākhārasavaṇṇaṃ. Imesu aṭṭhasu vatthūsu yaṃ kiñci dhārayantassa dukkaṭaṃ siyāti attho.
५७-८. हत्थिस्सुरगसोणानन्ति हत्थिअस्सउरगसोणानं मंसं अट्ठिरुधिरचम्मलोमानि। सीहब्यग्घच्छदीपिनन्ति सीहब्यग्घअच्छदीपीनं मंसादीनि। तरच्छस्स च मंसादिं उद्दिस्सकतमंसञ्च अनापुच्छितमंसञ्च भुञ्जतो दुक्कटं सिया। दकतित्थादिकन्ति एत्थ आदि-सद्दो वच्चपस्सावकुटियो सङ्गण्हाति। तेन यातानुपुब्बं आगतप्पटिपाटिं हित्वान वज्जेत्वा नहानतित्थञ्च वच्चकुटिञ्च पस्सावकुटिञ्च वजे वजेय्य गच्छेय्य, दुक्कटं तस्स सियाति अत्थो।
57-8.Hatthissuragasoṇānanti hatthiassauragasoṇānaṃ maṃsaṃ aṭṭhirudhiracammalomāni. Sīhabyagghacchadīpinanti sīhabyagghaacchadīpīnaṃ maṃsādīni. Taracchassa ca maṃsādiṃ uddissakatamaṃsañca anāpucchitamaṃsañca bhuñjato dukkaṭaṃ siyā. Dakatitthādikanti ettha ādi-saddo vaccapassāvakuṭiyo saṅgaṇhāti. Tena yātānupubbaṃ āgatappaṭipāṭiṃ hitvāna vajjetvā nahānatitthañca vaccakuṭiñca passāvakuṭiñca vaje vajeyya gaccheyya, dukkaṭaṃ tassa siyāti attho.
५९. सहसाति वेगसा वेगेन। वुब्भजित्वानाति अन्तरवासकं दूरतोव उक्खिपित्वा, व-कारो सन्धिवसेनागतो। पविसेति पविसेय्य। वच्चपस्सावकुटिकन्ति वच्चकुटिकं पस्सावकुटिकं। विसेति पविसेय्य। यो भिक्खु वच्चपस्सावकुटिकं सहसा पविसेय्य वा निक्खमेय्य वा, उब्भजित्वा वा पविसेय्य वा निक्खमेय्य वा, उक्कासिकं वज्जेत्वा तं पविसेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति योजना।
59.Sahasāti vegasā vegena. Vubbhajitvānāti antaravāsakaṃ dūratova ukkhipitvā, va-kāro sandhivasenāgato. Paviseti paviseyya. Vaccapassāvakuṭikanti vaccakuṭikaṃ passāvakuṭikaṃ. Viseti paviseyya. Yo bhikkhu vaccapassāvakuṭikaṃ sahasā paviseyya vā nikkhameyya vā, ubbhajitvā vā paviseyya vā nikkhameyya vā, ukkāsikaṃ vajjetvā taṃ paviseyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā.
६०. नित्थुनन्तो वच्चं करेय्य दन्तकट्ठञ्च खादन्तो, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। वच्चपस्सावदोणीनं बहि वच्चादिकं वच्चपस्सावं करेय्य, तस्स दुक्कटं सिया।
60. Nitthunanto vaccaṃ kareyya dantakaṭṭhañca khādanto, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Vaccapassāvadoṇīnaṃ bahi vaccādikaṃ vaccapassāvaṃ kareyya, tassa dukkaṭaṃ siyā.
६१. खरेन चावलेखेय्याति फालितकट्ठेन वा फरुसेन वा गण्ठिकेन वा पूतिकट्ठेन वा सुसिरेन वा अवलेखेय्याति अत्थो। कट्ठन्ति अवलेखनकट्ठं। कूपकेति वच्चकूपके। ऊहतञ्चाति गूथमक्खितञ्च। न धोवेय्याति अत्तना वा न धोवेय्य परेन वा न धोवापेय्य। उक्लापञ्चाति कचवरञ्च। न सोधयेन सम्मज्जेय्य।
61.Kharenacāvalekheyyāti phālitakaṭṭhena vā pharusena vā gaṇṭhikena vā pūtikaṭṭhena vā susirena vā avalekheyyāti attho. Kaṭṭhanti avalekhanakaṭṭhaṃ. Kūpaketi vaccakūpake. Ūhatañcāti gūthamakkhitañca. Na dhoveyyāti attanā vā na dhoveyya parena vā na dhovāpeyya. Uklāpañcāti kacavarañca. Na sodhayena sammajjeyya.
६२. चपुचपूति सद्दं कत्वा उदककिच्चं करोन्तस्स आचमन्तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। अनज्झिट्ठोवाति अनाणत्तोयेव। थेरेनाति सङ्घत्थेरेन। पातिमोक्खन्ति पातिमोक्खुद्देसं। उद्दिसे उद्दिसेय्य, दुक्कटं सिया।
62.Capucapūti saddaṃ katvā udakakiccaṃ karontassa ācamantassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Anajjhiṭṭhovāti anāṇattoyeva. Therenāti saṅghattherena. Pātimokkhanti pātimokkhuddesaṃ. Uddise uddiseyya, dukkaṭaṃ siyā.
६३. अनापुच्छाय पञ्हस्स कथने, अनापुच्छाय पञ्हस्स विस्सज्जने, अनापुच्छाय सज्झायकरणे, अनापुच्छाय पदीपजालने, अनापुच्छाय पदीपविज्झापनेति इमेसु चतूसु पच्चयेसु तस्स दुक्कटं सिया।
63. Anāpucchāya pañhassa kathane, anāpucchāya pañhassa vissajjane, anāpucchāya sajjhāyakaraṇe, anāpucchāya padīpajālane, anāpucchāya padīpavijjhāpaneti imesu catūsu paccayesu tassa dukkaṭaṃ siyā.
६४. अनापुच्छा वातपानकवाटानि विवरेय्य वा थकेय्य वा, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। वन्दनादिन्ति एत्थ आदि-सद्दो वन्दापनं सङ्गण्हाति। यो भिक्खु नग्गो वन्दनं करेय्य, वन्दापनं करेय्य, गमनं करेय्य, भोजनं करेय्य, पिवनं करेय्य, खादनं करेय्य, गहणं करेय्य, दानं करेय्य, तस्स सब्बत्थ दुक्कटन्ति सम्बन्धो।
64. Anāpucchā vātapānakavāṭāni vivareyya vā thakeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Vandanādinti ettha ādi-saddo vandāpanaṃ saṅgaṇhāti. Yo bhikkhu naggo vandanaṃ kareyya, vandāpanaṃ kareyya, gamanaṃ kareyya, bhojanaṃ kareyya, pivanaṃ kareyya, khādanaṃ kareyya, gahaṇaṃ kareyya, dānaṃ kareyya, tassa sabbattha dukkaṭanti sambandho.
६५. तिपटिच्छन्नकं विनाति ‘‘अनुजानामि, भिक्खवे, तिस्सो पटिच्छादियो जन्ताघरप्पटिच्छादिं उदकप्पटिच्छादिं वत्थप्पटिच्छादि’’न्ति (चूळव॰ २६१) एवं वुत्ता तिस्सो पटिच्छादियो समाहटाति ‘‘तिपटिच्छादी’’ति वुत्तं। तिपटिच्छन्नकं ठपेत्वा परिकम्मं सयं करेय्य, परं कारापेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो । यो भिक्खु नहायं नहायन्तो कुट्टे वा थम्भे वा तरुम्हि वा कायं उपघंसेय्य, तस्स दुक्कटं सिया।
65.Tipaṭicchannakaṃ vināti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tisso paṭicchādiyo jantāgharappaṭicchādiṃ udakappaṭicchādiṃ vatthappaṭicchādi’’nti (cūḷava. 261) evaṃ vuttā tisso paṭicchādiyo samāhaṭāti ‘‘tipaṭicchādī’’ti vuttaṃ. Tipaṭicchannakaṃ ṭhapetvā parikammaṃ sayaṃ kareyya, paraṃ kārāpeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho . Yo bhikkhu nahāyaṃ nahāyanto kuṭṭe vā thambhe vā tarumhi vā kāyaṃ upaghaṃseyya, tassa dukkaṭaṃ siyā.
६६. यो भिक्खु नहायन्तो कुरुविन्दकसुत्तेन कायं घंसेय्य, कायतो कायेन अञ्ञमञ्ञं घंसेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। यो अगिलानो सउपाहनो बहारामे बहिआरामे चरेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो।
66. Yo bhikkhu nahāyanto kuruvindakasuttena kāyaṃ ghaṃseyya, kāyato kāyena aññamaññaṃ ghaṃseyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Yo agilāno saupāhano bahārāme bahiārāme careyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho.
६७. सब्बनीलादिकम्पि चाति एत्थ आदि-सद्दो लोहितोदातपीतकण्हमञ्जेट्ठमहारङ्गमहानामरङ्गरत्तादयो उपाहनायो सङ्गण्हाति। यो भिक्खु सब्बनीलसब्बलोहितादिकं उपाहनं धारेति, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। यो भिक्खु रत्तो रत्तचित्तो तदहुजातायपि इत्थिया निमित्तं पस्सेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। यो भिक्खु भिक्खदायिया भिक्खदायिकाय इत्थिया मुखं पस्सेय्य, तस्स दुक्कटं सिया।
67.Sabbanīlādikampi cāti ettha ādi-saddo lohitodātapītakaṇhamañjeṭṭhamahāraṅgamahānāmaraṅgarattādayo upāhanāyo saṅgaṇhāti. Yo bhikkhu sabbanīlasabbalohitādikaṃ upāhanaṃ dhāreti, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Yo bhikkhu ratto rattacitto tadahujātāyapi itthiyā nimittaṃ passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu bhikkhadāyiyā bhikkhadāyikāya itthiyā mukhaṃ passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā.
६८-९. यो भिक्खु उज्झानसञ्ञी हुत्वा अञ्ञस्स भिक्खुनो पत्तं वा पस्सेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। आदासादिम्हि उदकपत्ते अत्तनो मुखं पस्सेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। उच्चासनमहासने निसज्जादिं निसीदनसयनादिं करोन्तस्स भिक्खुनो दुक्कटं सिया। उक्खित्तानुपसम्पन्ननानासंवासकादीनं वन्दनेपि दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। तत्थ उक्खित्तोति आपत्तिया अदस्सने उक्खित्तको, आपत्तिया अप्पटिकम्मे उक्खित्तको, पापिकाय दिट्ठिया अप्पटिनिस्सग्गे उक्खित्तकोति तिविधोपि इधाधिप्पेतो। अनुपसम्पन्नोति इमिना भिक्खुनिसामणेरसामणेरिसिक्खमानपण्डकइत्थिसिक्खापच्चक्खातका गहिता। नानासंवासकाति लद्धिनानासंवासका गहिता। आदि-सद्देन छिन्नमूलका गहिता।
68-9. Yo bhikkhu ujjhānasaññī hutvā aññassa bhikkhuno pattaṃ vā passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Ādāsādimhi udakapatte attano mukhaṃ passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Uccāsanamahāsane nisajjādiṃ nisīdanasayanādiṃ karontassa bhikkhuno dukkaṭaṃ siyā. Ukkhittānupasampannanānāsaṃvāsakādīnaṃ vandanepi dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Tattha ukkhittoti āpattiyā adassane ukkhittako, āpattiyā appaṭikamme ukkhittako, pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissagge ukkhittakoti tividhopi idhādhippeto. Anupasampannoti iminā bhikkhunisāmaṇerasāmaṇerisikkhamānapaṇḍakaitthisikkhāpaccakkhātakā gahitā. Nānāsaṃvāsakāti laddhinānāsaṃvāsakā gahitā. Ādi-saddena chinnamūlakā gahitā.
७०-७१. यो दीघासने पण्डकित्थीहि पण्डकेन वा इत्थिया वा उभतोब्यञ्जनेन वा एकतो निसीदेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। अदीघे आसनेति रस्से आसने। यो भिक्खु रस्सासने मञ्चे वा पीठे वा असमानासनिकेन एकतो सयेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। फलपुप्फादिकन्ति एत्थ आदि-सद्देन वेळुचुण्णदन्तकट्ठमत्तिकादयो सङ्गहिता। कुलसङ्गहत्थाय फलपुप्फादिकं ददतो दुक्कटं सियाति सम्बन्धो।
70-71. Yo dīghāsane paṇḍakitthīhi paṇḍakena vā itthiyā vā ubhatobyañjanena vā ekato nisīdeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Adīghe āsaneti rasse āsane. Yo bhikkhu rassāsane mañce vā pīṭhe vā asamānāsanikena ekato sayeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Phalapupphādikanti ettha ādi-saddena veḷucuṇṇadantakaṭṭhamattikādayo saṅgahitā. Kulasaṅgahatthāya phalapupphādikaṃ dadato dukkaṭaṃ siyāti sambandho.
७२-३. यो भिक्खु गन्थिमादिं सयं करेय्य, परं कारापेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। यो भिक्खु जिनेन वारितपच्चये परिभुञ्जेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। अब्यत्तो बालो यो भिक्खु आचरियुपज्झाये अनिस्साय निस्सयं अग्गहेत्वा वसेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। यो भिक्खु अनुञ्ञातेहि मातापितुआदीहि पुग्गलेहि अञ्ञस्स पुग्गलस्स भेसज्जं करेय्य वा वदेय्य वा, तस्स दुक्कटं सिया। सापत्तिको यो भिक्खु उपोसथप्पवारणं करेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। तत्थ जिनेन भगवता वारिता जिनवारिता, जिनवारिता च ते पच्चया चेति जिनवारितपच्चया, ते जिनवारितपच्चये। द्वेमातिकाअप्पगुणताय अब्यत्तो।
72-3. Yo bhikkhu ganthimādiṃ sayaṃ kareyya, paraṃ kārāpeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu jinena vāritapaccaye paribhuñjeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Abyatto bālo yo bhikkhu ācariyupajjhāye anissāya nissayaṃ aggahetvā vaseyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu anuññātehi mātāpituādīhi puggalehi aññassa puggalassa bhesajjaṃ kareyya vā vadeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyā. Sāpattiko yo bhikkhu uposathappavāraṇaṃ kareyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Tattha jinena bhagavatā vāritā jinavāritā, jinavāritā ca te paccayā ceti jinavāritapaccayā, te jinavāritapaccaye. Dvemātikāappaguṇatāya abyatto.
७४. यो भिक्खु आभोगं वा नियोगं वा वज्जेत्वा द्वारबन्धादिके ठाने परिवत्तकवाटकं अपिधाय दिवा सयेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। द्वारबन्धादिकेति येन केनचि परिक्खित्ते अब्भोकासेपि रुक्खमूलेपि अन्तमसो इमिना लक्खणेन युत्तआकासङ्गणेपि। अपिधायाति अपिदहित्वा। विनाभोगन्ति ‘‘एस द्वारं जग्गिस्सती’’ति आभोगं ठपेत्वाति अत्थो। नियोगन्ति अवसट्ठानं, अत्तनो अवसं बहुसाधारणट्ठानं ठपेत्वा। ‘‘सवसो’’ति वा पाठो, सवसो हुत्वाति अत्थो। दिवाति दिवाकाले।
74. Yo bhikkhu ābhogaṃ vā niyogaṃ vā vajjetvā dvārabandhādike ṭhāne parivattakavāṭakaṃ apidhāya divā sayeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Dvārabandhādiketi yena kenaci parikkhitte abbhokāsepi rukkhamūlepi antamaso iminā lakkhaṇena yuttaākāsaṅgaṇepi. Apidhāyāti apidahitvā. Vinābhoganti ‘‘esa dvāraṃ jaggissatī’’ti ābhogaṃ ṭhapetvāti attho. Niyoganti avasaṭṭhānaṃ, attano avasaṃ bahusādhāraṇaṭṭhānaṃ ṭhapetvā. ‘‘Savaso’’ti vā pāṭho, savaso hutvāti attho. Divāti divākāle.
७५. धञ्ञन्ति सालि वीहि यवो गोधुमो कङ्गु वरको कुद्रूसकोति सत्तविधं धञ्ञं। इत्थिरूपन्ति दारुलोहमयादिइत्थिरूपं। रतनन्ति मुत्तादिदसविधं रतनं। आवुधन्ति सत्तितोमरादिसब्बावुधभण्डं। इत्थिपसाधनन्ति इत्थिया सीसादिअलङ्कारं। तूरियभण्डन्ति धमनसङ्खादिसब्बं तूरियभण्डं। फलरुक्खेति फलितरुक्खे। पुब्बण्णादिकन्ति मुग्गमासादिकं। आदि-सद्देन वाकुरकुमिनादयो गहिता। एतेसु यं किञ्चि आमसेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो।
75.Dhaññanti sāli vīhi yavo godhumo kaṅgu varako kudrūsakoti sattavidhaṃ dhaññaṃ. Itthirūpanti dārulohamayādiitthirūpaṃ. Ratananti muttādidasavidhaṃ ratanaṃ. Āvudhanti sattitomarādisabbāvudhabhaṇḍaṃ. Itthipasādhananti itthiyā sīsādialaṅkāraṃ. Tūriyabhaṇḍanti dhamanasaṅkhādisabbaṃ tūriyabhaṇḍaṃ. Phalarukkheti phalitarukkhe. Pubbaṇṇādikanti muggamāsādikaṃ. Ādi-saddena vākurakuminādayo gahitā. Etesu yaṃ kiñci āmaseyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho.
७६. ससित्थोदकतेलेहीति यो पन मधुसित्थकतेलेन वा उदकमिस्सकतेलेन वा येन केनचि चिक्खल्लेन वा। फणहत्थफणेहि वाति दन्तमयादिफणेन वा फणकिच्चसाधकेहि हत्थङ्गुलीहि वा कोच्छेन वा केसमोसण्ठने दुक्कटं सियाति अत्थो। एकस्मिं भाजने भोजननिमित्ते दुक्कटं सियाति अत्थो।
76.Sasitthodakatelehīti yo pana madhusitthakatelena vā udakamissakatelena vā yena kenaci cikkhallena vā. Phaṇahatthaphaṇehi vāti dantamayādiphaṇena vā phaṇakiccasādhakehi hatthaṅgulīhi vā kocchena vā kesamosaṇṭhane dukkaṭaṃ siyāti attho. Ekasmiṃ bhājane bhojananimitte dukkaṭaṃ siyāti attho.
७७. द्वे भिक्खू एकत्थरणा सयेय्यूं, द्वे भिक्खू एकपावुरणा सयेय्युं, द्वे भिक्खू एकमञ्चके सयेय्युं, तेसं दुक्कटानि होन्तीति सम्बन्धो। पमाणतो अधिकं वा ऊनं वा दन्तकट्ठं खादेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति योजना। तत्थ अधिकन्ति अट्ठङ्गुलतो अधिकं। ऊनन्ति चतुरङ्गुलतो ऊनं।
77. Dve bhikkhū ekattharaṇā sayeyyūṃ, dve bhikkhū ekapāvuraṇā sayeyyuṃ, dve bhikkhū ekamañcake sayeyyuṃ, tesaṃ dukkaṭāni hontīti sambandho. Pamāṇato adhikaṃ vā ūnaṃ vā dantakaṭṭhaṃ khādeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā. Tattha adhikanti aṭṭhaṅgulato adhikaṃ. Ūnanti caturaṅgulato ūnaṃ.
७८. यो भिक्खु नच्चञ्च गीतञ्च वादितञ्च योजेति वा योजापेति वा, तस्स दुक्कटं सिया। तेसं नच्चानं दस्सनं, तेसं गीतानं सवनं, तेसं वादितानं सवनञ्च करोन्तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो।
78. Yo bhikkhu naccañca gītañca vāditañca yojeti vā yojāpeti vā, tassa dukkaṭaṃ siyā. Tesaṃ naccānaṃ dassanaṃ, tesaṃ gītānaṃ savanaṃ, tesaṃ vāditānaṃ savanañca karontassa dukkaṭaṃ siyāti attho.
७९. वीहादिरोपिमेति वीहिआदीनं रुहनट्ठाने। बहिपाकारकुट्टकेति पाकारकुट्टानं बहि। वच्चादिछड्डनादिम्हीति वच्चपस्सावसङ्कारचलकादीनं छड्डनविस्सज्जनपच्चया दुक्कटं सियाति अत्थो। दीघकेसादिधारणेति दीघकेसधारणे दीघनखधारणे दुक्कटं सियाति अत्थो।
79.Vīhādiropimeti vīhiādīnaṃ ruhanaṭṭhāne. Bahipākārakuṭṭaketi pākārakuṭṭānaṃ bahi. Vaccādichaḍḍanādimhīti vaccapassāvasaṅkāracalakādīnaṃ chaḍḍanavissajjanapaccayā dukkaṭaṃ siyāti attho. Dīghakesādidhāraṇeti dīghakesadhāraṇe dīghanakhadhāraṇe dukkaṭaṃ siyāti attho.
८०. नखमट्ठकरणादिम्हीति एत्थ आदि-सद्देन रजनकरणं गहितं। सम्बाधे लोमहारणेति सम्बाधे उपकच्छकमुत्तकरणट्ठाने लोमुद्धरणे। सउपाहनो भिक्खु परिकम्मकतं भूमिं अक्कमेय्याति सम्बन्धो।
80.Nakhamaṭṭhakaraṇādimhīti ettha ādi-saddena rajanakaraṇaṃ gahitaṃ. Sambādhe lomahāraṇeti sambādhe upakacchakamuttakaraṇaṭṭhāne lomuddharaṇe. Saupāhano bhikkhu parikammakataṃ bhūmiṃ akkameyyāti sambandho.
८१. अधोतअल्लपादेहीति यो भिक्खु अधोतपादेहि वा अल्लपादेहि वा सङ्घिकं मञ्चं वा पीठं वा अक्कमेय्य, परिकम्मकतं भित्तिं वा कायतो आमसन्तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो।
81.Adhotaallapādehīti yo bhikkhu adhotapādehi vā allapādehi vā saṅghikaṃ mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā akkameyya, parikammakataṃ bhittiṃ vā kāyato āmasantassa dukkaṭaṃ siyāti attho.
८२-३. सङ्घाटियापि पल्लत्थेति अधिट्ठितचीवरेन विहारे वा अन्तरघरे वा पल्लत्थिकं करेय्य, तस्स दुक्कटं। दुप्परिभुञ्जेय्य चीवरन्ति तिण्णं चीवरानं अञ्ञतरं चीवरं दुप्परिभोगेन परिभुञ्जेय्य। अकायबन्धनोति कायबन्धनविरहितो भिक्खु गामं वजेय्य गच्छेय्य। यो भिक्खु वच्चकं उच्चारं कत्वान उदके सन्ते नाचमेय्य उदकसुद्धिं न करेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। समादेय्य अकप्पियेति भिक्खुं वा सामणेरादिके सेससहधम्मिके वा अकप्पिये नियोजेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। सभागापत्तिया देसनारोचनपच्चया दुक्कटं सियाति अत्थो। सभागाति एत्थ वत्थुसभागताव इधाधिप्पेता, न आपत्तिसभागता।
82-3.Saṅghāṭiyāpipallattheti adhiṭṭhitacīvarena vihāre vā antaraghare vā pallatthikaṃ kareyya, tassa dukkaṭaṃ. Dupparibhuñjeyya cīvaranti tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ dupparibhogena paribhuñjeyya. Akāyabandhanoti kāyabandhanavirahito bhikkhu gāmaṃ vajeyya gaccheyya. Yo bhikkhu vaccakaṃ uccāraṃ katvāna udake sante nācameyya udakasuddhiṃ na kareyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Samādeyya akappiyeti bhikkhuṃ vā sāmaṇerādike sesasahadhammike vā akappiye niyojeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Sabhāgāpattiyā desanārocanapaccayā dukkaṭaṃ siyāti attho. Sabhāgāti ettha vatthusabhāgatāva idhādhippetā, na āpattisabhāgatā.
८४. न वसे वस्सन्ति यो भिक्खु वस्सं न वसेय्य न उपगच्छेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। विसंवादे सुद्धचित्तेति एत्थ सम्पदानत्थे भुम्मवचनं, पटिस्सवं विसंवादेन्तस्स सुद्धचित्तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। वस्सं वसित्वा अननुञ्ञातकिच्चतो अननुञ्ञातकिच्चेन भिक्खुनो गमने दुक्कटं सियाति योजना।
84.Na vase vassanti yo bhikkhu vassaṃ na vaseyya na upagaccheyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Visaṃvāde suddhacitteti ettha sampadānatthe bhummavacanaṃ, paṭissavaṃ visaṃvādentassa suddhacittassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Vassaṃ vasitvā ananuññātakiccato ananuññātakiccena bhikkhuno gamane dukkaṭaṃ siyāti yojanā.
८५. आपदं वज्जेत्वा तरुस्स उद्धं पोरिसम्हा अभिरुहणे दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। आपदन्ति अन्तरायं। तरुस्साति रुक्खस्स। पोरिसम्हाति एकपोरिसप्पमाणा मज्झिमस्स पुरिसस्स पञ्चहत्था। अपरिस्सावनो यो भिक्खु अद्धानं गच्छेय्य, यो च भिक्खु तं परिस्सावनं याचतो न ददेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति योजना। अद्धानन्ति अद्धयोजनमेव अन्तिममद्धानं।
85. Āpadaṃ vajjetvā tarussa uddhaṃ porisamhā abhiruhaṇe dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Āpadanti antarāyaṃ. Tarussāti rukkhassa. Porisamhāti ekaporisappamāṇā majjhimassa purisassa pañcahatthā. Aparissāvano yo bhikkhu addhānaṃ gaccheyya, yo ca bhikkhu taṃ parissāvanaṃ yācato na dadeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā. Addhānanti addhayojanameva antimamaddhānaṃ.
८६. अत्तनो घातने दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। यो भिक्खु इत्थिरूपादिरूपं करेय्य वा कारापेय्य वा, तस्स दुक्कटं सिया। मालादिकं विचित्तं ठपेत्वा जातकादिवत्थुं सयं करेय्य, दुक्कटं सियाति सम्बन्धो।
86. Attano ghātane dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Yo bhikkhu itthirūpādirūpaṃ kareyya vā kārāpeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyā. Mālādikaṃ vicittaṃ ṭhapetvā jātakādivatthuṃ sayaṃ kareyya, dukkaṭaṃ siyāti sambandho.
८७. भुञ्जन्तमुट्ठपेति यो भिक्खु भुञ्जन्तं उट्ठापेय्य, तस्स दुक्कटं सिया। भत्तसालादीसु वुड्ढानं ओकासं अदत्वा निसीदतो दुक्कटं सियाति योजना।
87.Bhuñjantamuṭṭhapeti yo bhikkhu bhuñjantaṃ uṭṭhāpeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Bhattasālādīsu vuḍḍhānaṃ okāsaṃ adatvā nisīdato dukkaṭaṃ siyāti yojanā.
८८. यानानीति वय्हं रथो सकटं सन्दमानिकादीनि। कल्लकोति अगिलानो। अगिलानो यो भिक्खु यानानि अभिरुहेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। वदे दवन्ति केळिं वदेय्य, रतनत्तयं आरब्भ केळिं वदेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। अञ्ञपरिसाय उपलालने दुक्कटं होति।
88.Yānānīti vayhaṃ ratho sakaṭaṃ sandamānikādīni. Kallakoti agilāno. Agilāno yo bhikkhu yānāni abhiruheyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Vade davanti keḷiṃ vadeyya, ratanattayaṃ ārabbha keḷiṃ vadeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Aññaparisāya upalālane dukkaṭaṃ hoti.
८९. कायादिन्ति एत्थ आदि-सद्दो ऊरुनिमित्तं सङ्गण्हाति। कायं वा ऊरुं वा निमित्तं वा विवरित्वा भिक्खुनीनं न दस्सये न दस्सेय्याति अत्थो। लोकायतं तिरच्छानादिविज्जं न च सयं वाचेय्य, परञ्च न वाचापेय्य। पलितं गण्हेय्य वा गण्हापेय्य वा, तस्स दुक्कटं सियाति योजना।
89.Kāyādinti ettha ādi-saddo ūrunimittaṃ saṅgaṇhāti. Kāyaṃ vā ūruṃ vā nimittaṃ vā vivaritvā bhikkhunīnaṃ na dassaye na dasseyyāti attho. Lokāyataṃ tiracchānādivijjaṃ na ca sayaṃ vāceyya, parañca na vācāpeyya. Palitaṃ gaṇheyya vā gaṇhāpeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā.
९०-९२. यत्थ कत्थचि पेळायं पक्खिपित्वा भत्तं भुञ्जन्तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। पत्तहत्थको यो भिक्खु वातपानं वा कवाटं वा पणामे पणामेय्य, सोदकं पत्तं उण्हेय्य उण्हे ओतापेय्य वा पटिसामेय्य वा, वोदकं पत्तं अतिउण्हेय्य अतिठपेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। यो भिक्खु पत्तं भूमियं वा अङ्के वा मञ्चे वा पीठे वा मिड्ढन्ते वा परिभण्डन्ते वा पादे वा छत्ते वा ठपेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो। भूमियन्ति येन केनचि अनत्थताय पंसुसक्खरमिस्साय। अङ्केति द्विन्नं ऊरूनं मज्झे। मिड्ढन्तेति मिड्ढपरियन्ते। परिभण्डन्तेति बाहिरपस्से कताय तनुकमिड्ढिया अन्ते। यो भिक्खु चलकादिं वा पत्ते ठपेय्य, पत्ते वा हत्थधोवने हत्थस्स धोवनप्पच्चया तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो।
90-92. Yattha katthaci peḷāyaṃ pakkhipitvā bhattaṃ bhuñjantassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Pattahatthako yo bhikkhu vātapānaṃ vā kavāṭaṃ vā paṇāme paṇāmeyya, sodakaṃ pattaṃ uṇheyya uṇhe otāpeyya vā paṭisāmeyya vā, vodakaṃ pattaṃ atiuṇheyya atiṭhapeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Yo bhikkhu pattaṃ bhūmiyaṃ vā aṅke vā mañce vā pīṭhe vā miḍḍhante vā paribhaṇḍante vā pāde vā chatte vā ṭhapeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Bhūmiyanti yena kenaci anatthatāya paṃsusakkharamissāya. Aṅketi dvinnaṃ ūrūnaṃ majjhe. Miḍḍhanteti miḍḍhapariyante. Paribhaṇḍanteti bāhirapasse katāya tanukamiḍḍhiyā ante. Yo bhikkhu calakādiṃ vā patte ṭhapeyya, patte vā hatthadhovane hatthassa dhovanappaccayā tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho.
९३. उच्छिट्ठं मुखधोवनं उदकम्पि पत्तेन नीहरन्तस्स भिक्खुनो दुक्कटं सिया। यो भिक्खु अकप्पियं पत्तं परिभुञ्जेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। तत्थ अकप्पियं पत्तन्ति दारुमयपत्तादिं।
93. Ucchiṭṭhaṃ mukhadhovanaṃ udakampi pattena nīharantassa bhikkhuno dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu akappiyaṃ pattaṃ paribhuñjeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Tattha akappiyaṃ pattanti dārumayapattādiṃ.
९४. यो भिक्खु खिपिते ‘‘जीवा’’ति वदे वदेय्य, तस्स दुक्कटं सियाति अत्थो। यो भिक्खु परिमण्डलकादिम्हि पञ्चसत्तति सेखिये अनादरो हुत्वा न सिक्खति, तस्स दुक्कटं सियाति सम्बन्धो।
94. Yo bhikkhu khipite ‘‘jīvā’’ti vade vadeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Yo bhikkhu parimaṇḍalakādimhi pañcasattati sekhiye anādaro hutvā na sikkhati, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho.
९५. यो भिक्खु भण्डागारे पयुतो मातुया पितुनो च भण्डकं गोपेय्य, अस्स भिक्खुनो पाचित्तियं सियाति सम्बन्धो। तत्थ पयुतोति भण्डागारे ब्यापारवसेन युत्तप्पयुत्तो। गोपयेति गोपेय्य। यो भिक्खु दवाय हीनेन जातिआदिना उत्तमम्पि वदेय्य, दुब्भासितं सियाति सम्बन्धो। तत्थ हीनेहि वा उक्कट्ठेहि वा जातिआदीहि एवं उक्कट्ठं वा हीनं वा ‘‘चण्डालोसी’’तिआदिना नयेन उजुं वा ‘‘सन्ति इधेकच्चे चण्डालवेननेसादा’’तिआदिना नयेन अञ्ञापदेसेन वा उपसम्पन्नं वा अनुपसम्पन्नं वा अक्कोसाधिप्पायं विना केवलं कीळाधिप्पायेन वदेय्य, दुब्भासितं सियाति।
95. Yo bhikkhu bhaṇḍāgāre payuto mātuyā pituno ca bhaṇḍakaṃ gopeyya, assa bhikkhuno pācittiyaṃ siyāti sambandho. Tattha payutoti bhaṇḍāgāre byāpāravasena yuttappayutto. Gopayeti gopeyya. Yo bhikkhu davāya hīnena jātiādinā uttamampi vadeyya, dubbhāsitaṃ siyāti sambandho. Tattha hīnehi vā ukkaṭṭhehi vā jātiādīhi evaṃ ukkaṭṭhaṃ vā hīnaṃ vā ‘‘caṇḍālosī’’tiādinā nayena ujuṃ vā ‘‘santi idhekacce caṇḍālavenanesādā’’tiādinā nayena aññāpadesena vā upasampannaṃ vā anupasampannaṃ vā akkosādhippāyaṃ vinā kevalaṃ kīḷādhippāyena vadeyya, dubbhāsitaṃ siyāti.
पकिण्णकनिद्देसवण्णना निट्ठिता।
Pakiṇṇakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.
