5. Pakiṇṇakaniddesavaṇṇanā

53. Idāni pakiṇṇakaṃ dassetuṃ ‘‘saṅghika’’ntyādi āraddhaṃ. Tattha yo bhikkhu issaro hutvā saṅghikaṃ garubhaṇḍaṃ aññassa deti, tassa thullaccayaṃ siyā. Theyyāya aññassa deti, yathāvatthu pārājikādi siyā, dukkaṭavatthu dukkaṭaṃ, thullaccayavatthu thullaccayaṃ, pārājikavatthu pārājikaṃ siyāti vuttaṃ hoti.

54.Kusādimayacīrānīti ettha ādi-saddo vākaphalakaṃ saṅgaṇhāti, kusamayacīraṃ vākamayacīraṃ phalakamayacīranti. Tattha kuse ganthetvā katacīraṃ kusamayacīraṃ. Vākamayacīraṃ nāma tāpasānaṃ vakkalaṃ. Phalakamayacīraṃ nāma phalakasaṇṭhānāni phalakāni sibbetvā katacīraṃ. Kambalaṃ kesavālajanti kesajaṃ kambalaṃ vālajaṃ kambalaṃ, kesakambalaṃ vālakambalanti attho. Kesehi tante vāyitvā katakambalaṃ kesakambalaṃ. Camarivālehi vāyitvā katakambalaṃ vālakambalaṃ. Samayaṃ vināti naṭṭhacīvarakālaṃ ṭhapetvā. Dhārayato dhārayantassa. Lūkapakkhājinakkhipanti ulūkapakkhiajinakkhipaṃ. Tattha ulūkapakkhīti ulūkasakuṇapakkhehi katanivāsanaṃ. Ajinakkhipanti salomaṃ sakhuraṃ ajinamigacammaṃ. Naṭṭhacīvarakālaṃ ṭhapetvā imesu sattasu vatthūsu yaṃ kiñci dhārayato thullaccayaṃ siyāti attho.

55. Satthakena kattabbaṃ kammaṃ satthakammaṃ, tasmiṃ satthakamme. Vatthimhi kattabbaṃ kammaṃ vatthikammaṃ, tasmiṃ vatthikamme. Saṃ nimittanti attano aṅgajātaṃ. Taṃ chindato thullaccayaṃ siyāti sambandho. Maṃsādibhojaneti ettha ādi-saddo aṭṭhilohitacammalomāni saṅgaṇhāti. Tasmā manussānaṃ maṃsaaṭṭhilohitacammalomabhojanapaccayā thullaccayaṃ siyāti attho.

56.Kadalerakakkadussānīti ettha kadalierakaakkavākehi katāni vatthāni dhārayantassa dukkaṭaṃ. Potthakanti makacivākehi kataṃ potthakadussaṃ. Sabbapītādikanti ettha ādi-saddena sabbalohitakasabbakaṇhakasabbamañjeṭṭhikaṃ saṅgaṇhāti. Tattha sabbameva nīlakaṃ sabbanīlakaṃ. Evaṃ sesesupi. Nīlaṃ ummārapupphavaṇṇaṃ. Pītaṃ kaṇikārapupphavaṇṇaṃ. Lohitaṃ jayasumanapupphavaṇṇaṃ. Kaṇhakaṃ addāriṭṭhakavaṇṇaṃ. Mañjeṭṭhikaṃ lākhārasavaṇṇaṃ. Imesu aṭṭhasu vatthūsu yaṃ kiñci dhārayantassa dukkaṭaṃ siyāti attho.

57-8.Hatthissuragasoṇānanti hatthiassauragasoṇānaṃ maṃsaṃ aṭṭhirudhiracammalomāni. Sīhabyagghacchadīpinanti sīhabyagghaacchadīpīnaṃ maṃsādīni. Taracchassa ca maṃsādiṃ uddissakatamaṃsañca anāpucchitamaṃsañca bhuñjato dukkaṭaṃ siyā. Dakatitthādikanti ettha ādi-saddo vaccapassāvakuṭiyo saṅgaṇhāti. Tena yātānupubbaṃ āgatappaṭipāṭiṃ hitvāna vajjetvā nahānatitthañca vaccakuṭiñca passāvakuṭiñca vaje vajeyya gaccheyya, dukkaṭaṃ tassa siyāti attho.

59.Sahasāti vegasā vegena. Vubbhajitvānāti antaravāsakaṃ dūratova ukkhipitvā, va-kāro sandhivasenāgato. Paviseti paviseyya. Vaccapassāvakuṭikanti vaccakuṭikaṃ passāvakuṭikaṃ. Viseti paviseyya. Yo bhikkhu vaccapassāvakuṭikaṃ sahasā paviseyya vā nikkhameyya vā, ubbhajitvā vā paviseyya vā nikkhameyya vā, ukkāsikaṃ vajjetvā taṃ paviseyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā.

60. Nitthunanto vaccaṃ kareyya dantakaṭṭhañca khādanto, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Vaccapassāvadoṇīnaṃ bahi vaccādikaṃ vaccapassāvaṃ kareyya, tassa dukkaṭaṃ siyā.

61.Kharenacāvalekheyyāti phālitakaṭṭhena vā pharusena vā gaṇṭhikena vā pūtikaṭṭhena vā susirena vā avalekheyyāti attho. Kaṭṭhanti avalekhanakaṭṭhaṃ. Kūpaketi vaccakūpake. Ūhatañcāti gūthamakkhitañca. Na dhoveyyāti attanā vā na dhoveyya parena vā na dhovāpeyya. Uklāpañcāti kacavarañca. Na sodhayena sammajjeyya.

62.Capucapūti saddaṃ katvā udakakiccaṃ karontassa ācamantassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Anajjhiṭṭhovāti anāṇattoyeva. Therenāti saṅghattherena. Pātimokkhanti pātimokkhuddesaṃ. Uddise uddiseyya, dukkaṭaṃ siyā.

63. Anāpucchāya pañhassa kathane, anāpucchāya pañhassa vissajjane, anāpucchāya sajjhāyakaraṇe, anāpucchāya padīpajālane, anāpucchāya padīpavijjhāpaneti imesu catūsu paccayesu tassa dukkaṭaṃ siyā.

64. Anāpucchā vātapānakavāṭāni vivareyya vā thakeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Vandanādinti ettha ādi-saddo vandāpanaṃ saṅgaṇhāti. Yo bhikkhu naggo vandanaṃ kareyya, vandāpanaṃ kareyya, gamanaṃ kareyya, bhojanaṃ kareyya, pivanaṃ kareyya, khādanaṃ kareyya, gahaṇaṃ kareyya, dānaṃ kareyya, tassa sabbattha dukkaṭanti sambandho.

65.Tipaṭicchannakaṃ vināti ‘‘anujānāmi, bhikkhave, tisso paṭicchādiyo jantāgharappaṭicchādiṃ udakappaṭicchādiṃ vatthappaṭicchādi’’nti (cūḷava. 261) evaṃ vuttā tisso paṭicchādiyo samāhaṭāti ‘‘tipaṭicchādī’’ti vuttaṃ. Tipaṭicchannakaṃ ṭhapetvā parikammaṃ sayaṃ kareyya, paraṃ kārāpeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho . Yo bhikkhu nahāyaṃ nahāyanto kuṭṭe vā thambhe vā tarumhi vā kāyaṃ upaghaṃseyya, tassa dukkaṭaṃ siyā.

66. Yo bhikkhu nahāyanto kuruvindakasuttena kāyaṃ ghaṃseyya, kāyato kāyena aññamaññaṃ ghaṃseyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Yo agilāno saupāhano bahārāme bahiārāme careyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho.

67.Sabbanīlādikampi cāti ettha ādi-saddo lohitodātapītakaṇhamañjeṭṭhamahāraṅgamahānāmaraṅgarattādayo upāhanāyo saṅgaṇhāti. Yo bhikkhu sabbanīlasabbalohitādikaṃ upāhanaṃ dhāreti, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Yo bhikkhu ratto rattacitto tadahujātāyapi itthiyā nimittaṃ passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu bhikkhadāyiyā bhikkhadāyikāya itthiyā mukhaṃ passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā.

68-9. Yo bhikkhu ujjhānasaññī hutvā aññassa bhikkhuno pattaṃ vā passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Ādāsādimhi udakapatte attano mukhaṃ passeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Uccāsanamahāsane nisajjādiṃ nisīdanasayanādiṃ karontassa bhikkhuno dukkaṭaṃ siyā. Ukkhittānupasampannanānāsaṃvāsakādīnaṃ vandanepi dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Tattha ukkhittoti āpattiyā adassane ukkhittako, āpattiyā appaṭikamme ukkhittako, pāpikāya diṭṭhiyā appaṭinissagge ukkhittakoti tividhopi idhādhippeto. Anupasampannoti iminā bhikkhunisāmaṇerasāmaṇerisikkhamānapaṇḍakaitthisikkhāpaccakkhātakā gahitā. Nānāsaṃvāsakāti laddhinānāsaṃvāsakā gahitā. Ādi-saddena chinnamūlakā gahitā.

70-71. Yo dīghāsane paṇḍakitthīhi paṇḍakena vā itthiyā vā ubhatobyañjanena vā ekato nisīdeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Adīghe āsaneti rasse āsane. Yo bhikkhu rassāsane mañce vā pīṭhe vā asamānāsanikena ekato sayeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Phalapupphādikanti ettha ādi-saddena veḷucuṇṇadantakaṭṭhamattikādayo saṅgahitā. Kulasaṅgahatthāya phalapupphādikaṃ dadato dukkaṭaṃ siyāti sambandho.

72-3. Yo bhikkhu ganthimādiṃ sayaṃ kareyya, paraṃ kārāpeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu jinena vāritapaccaye paribhuñjeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Abyatto bālo yo bhikkhu ācariyupajjhāye anissāya nissayaṃ aggahetvā vaseyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu anuññātehi mātāpituādīhi puggalehi aññassa puggalassa bhesajjaṃ kareyya vā vadeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyā. Sāpattiko yo bhikkhu uposathappavāraṇaṃ kareyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Tattha jinena bhagavatā vāritā jinavāritā, jinavāritā ca te paccayā ceti jinavāritapaccayā, te jinavāritapaccaye. Dvemātikāappaguṇatāya abyatto.

74. Yo bhikkhu ābhogaṃ vā niyogaṃ vā vajjetvā dvārabandhādike ṭhāne parivattakavāṭakaṃ apidhāya divā sayeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Dvārabandhādiketi yena kenaci parikkhitte abbhokāsepi rukkhamūlepi antamaso iminā lakkhaṇena yuttaākāsaṅgaṇepi. Apidhāyāti apidahitvā. Vinābhoganti ‘‘esa dvāraṃ jaggissatī’’ti ābhogaṃ ṭhapetvāti attho. Niyoganti avasaṭṭhānaṃ, attano avasaṃ bahusādhāraṇaṭṭhānaṃ ṭhapetvā. ‘‘Savaso’’ti vā pāṭho, savaso hutvāti attho. Divāti divākāle.

75.Dhaññanti sāli vīhi yavo godhumo kaṅgu varako kudrūsakoti sattavidhaṃ dhaññaṃ. Itthirūpanti dārulohamayādiitthirūpaṃ. Ratananti muttādidasavidhaṃ ratanaṃ. Āvudhanti sattitomarādisabbāvudhabhaṇḍaṃ. Itthipasādhananti itthiyā sīsādialaṅkāraṃ. Tūriyabhaṇḍanti dhamanasaṅkhādisabbaṃ tūriyabhaṇḍaṃ. Phalarukkheti phalitarukkhe. Pubbaṇṇādikanti muggamāsādikaṃ. Ādi-saddena vākurakuminādayo gahitā. Etesu yaṃ kiñci āmaseyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho.

76.Sasitthodakatelehīti yo pana madhusitthakatelena vā udakamissakatelena vā yena kenaci cikkhallena vā. Phaṇahatthaphaṇehi vāti dantamayādiphaṇena vā phaṇakiccasādhakehi hatthaṅgulīhi vā kocchena vā kesamosaṇṭhane dukkaṭaṃ siyāti attho. Ekasmiṃ bhājane bhojananimitte dukkaṭaṃ siyāti attho.

77. Dve bhikkhū ekattharaṇā sayeyyūṃ, dve bhikkhū ekapāvuraṇā sayeyyuṃ, dve bhikkhū ekamañcake sayeyyuṃ, tesaṃ dukkaṭāni hontīti sambandho. Pamāṇato adhikaṃ vā ūnaṃ vā dantakaṭṭhaṃ khādeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā. Tattha adhikanti aṭṭhaṅgulato adhikaṃ. Ūnanti caturaṅgulato ūnaṃ.

78. Yo bhikkhu naccañca gītañca vāditañca yojeti vā yojāpeti vā, tassa dukkaṭaṃ siyā. Tesaṃ naccānaṃ dassanaṃ, tesaṃ gītānaṃ savanaṃ, tesaṃ vāditānaṃ savanañca karontassa dukkaṭaṃ siyāti attho.

79.Vīhādiropimeti vīhiādīnaṃ ruhanaṭṭhāne. Bahipākārakuṭṭaketi pākārakuṭṭānaṃ bahi. Vaccādichaḍḍanādimhīti vaccapassāvasaṅkāracalakādīnaṃ chaḍḍanavissajjanapaccayā dukkaṭaṃ siyāti attho. Dīghakesādidhāraṇeti dīghakesadhāraṇe dīghanakhadhāraṇe dukkaṭaṃ siyāti attho.

80.Nakhamaṭṭhakaraṇādimhīti ettha ādi-saddena rajanakaraṇaṃ gahitaṃ. Sambādhe lomahāraṇeti sambādhe upakacchakamuttakaraṇaṭṭhāne lomuddharaṇe. Saupāhano bhikkhu parikammakataṃ bhūmiṃ akkameyyāti sambandho.

81.Adhotaallapādehīti yo bhikkhu adhotapādehi vā allapādehi vā saṅghikaṃ mañcaṃ vā pīṭhaṃ vā akkameyya, parikammakataṃ bhittiṃ vā kāyato āmasantassa dukkaṭaṃ siyāti attho.

82-3.Saṅghāṭiyāpipallattheti adhiṭṭhitacīvarena vihāre vā antaraghare vā pallatthikaṃ kareyya, tassa dukkaṭaṃ. Dupparibhuñjeyya cīvaranti tiṇṇaṃ cīvarānaṃ aññataraṃ cīvaraṃ dupparibhogena paribhuñjeyya. Akāyabandhanoti kāyabandhanavirahito bhikkhu gāmaṃ vajeyya gaccheyya. Yo bhikkhu vaccakaṃ uccāraṃ katvāna udake sante nācameyya udakasuddhiṃ na kareyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Samādeyya akappiyeti bhikkhuṃ vā sāmaṇerādike sesasahadhammike vā akappiye niyojeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Sabhāgāpattiyā desanārocanapaccayā dukkaṭaṃ siyāti attho. Sabhāgāti ettha vatthusabhāgatāva idhādhippetā, na āpattisabhāgatā.

84.Na vase vassanti yo bhikkhu vassaṃ na vaseyya na upagaccheyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Visaṃvāde suddhacitteti ettha sampadānatthe bhummavacanaṃ, paṭissavaṃ visaṃvādentassa suddhacittassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Vassaṃ vasitvā ananuññātakiccato ananuññātakiccena bhikkhuno gamane dukkaṭaṃ siyāti yojanā.

85. Āpadaṃ vajjetvā tarussa uddhaṃ porisamhā abhiruhaṇe dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Āpadanti antarāyaṃ. Tarussāti rukkhassa. Porisamhāti ekaporisappamāṇā majjhimassa purisassa pañcahatthā. Aparissāvano yo bhikkhu addhānaṃ gaccheyya, yo ca bhikkhu taṃ parissāvanaṃ yācato na dadeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā. Addhānanti addhayojanameva antimamaddhānaṃ.

86. Attano ghātane dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Yo bhikkhu itthirūpādirūpaṃ kareyya vā kārāpeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyā. Mālādikaṃ vicittaṃ ṭhapetvā jātakādivatthuṃ sayaṃ kareyya, dukkaṭaṃ siyāti sambandho.

87.Bhuñjantamuṭṭhapeti yo bhikkhu bhuñjantaṃ uṭṭhāpeyya, tassa dukkaṭaṃ siyā. Bhattasālādīsu vuḍḍhānaṃ okāsaṃ adatvā nisīdato dukkaṭaṃ siyāti yojanā.

88.Yānānīti vayhaṃ ratho sakaṭaṃ sandamānikādīni. Kallakoti agilāno. Agilāno yo bhikkhu yānāni abhiruheyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Vade davanti keḷiṃ vadeyya, ratanattayaṃ ārabbha keḷiṃ vadeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Aññaparisāya upalālane dukkaṭaṃ hoti.

89.Kāyādinti ettha ādi-saddo ūrunimittaṃ saṅgaṇhāti. Kāyaṃ vā ūruṃ vā nimittaṃ vā vivaritvā bhikkhunīnaṃ na dassaye na dasseyyāti attho. Lokāyataṃ tiracchānādivijjaṃ na ca sayaṃ vāceyya, parañca na vācāpeyya. Palitaṃ gaṇheyya vā gaṇhāpeyya vā, tassa dukkaṭaṃ siyāti yojanā.

90-92. Yattha katthaci peḷāyaṃ pakkhipitvā bhattaṃ bhuñjantassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Pattahatthako yo bhikkhu vātapānaṃ vā kavāṭaṃ vā paṇāme paṇāmeyya, sodakaṃ pattaṃ uṇheyya uṇhe otāpeyya vā paṭisāmeyya vā, vodakaṃ pattaṃ atiuṇheyya atiṭhapeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Yo bhikkhu pattaṃ bhūmiyaṃ vā aṅke vā mañce vā pīṭhe vā miḍḍhante vā paribhaṇḍante vā pāde vā chatte vā ṭhapeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho. Bhūmiyanti yena kenaci anatthatāya paṃsusakkharamissāya. Aṅketi dvinnaṃ ūrūnaṃ majjhe. Miḍḍhanteti miḍḍhapariyante. Paribhaṇḍanteti bāhirapasse katāya tanukamiḍḍhiyā ante. Yo bhikkhu calakādiṃ vā patte ṭhapeyya, patte vā hatthadhovane hatthassa dhovanappaccayā tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho.

93. Ucchiṭṭhaṃ mukhadhovanaṃ udakampi pattena nīharantassa bhikkhuno dukkaṭaṃ siyā. Yo bhikkhu akappiyaṃ pattaṃ paribhuñjeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Tattha akappiyaṃ pattanti dārumayapattādiṃ.

94. Yo bhikkhu khipite ‘‘jīvā’’ti vade vadeyya, tassa dukkaṭaṃ siyāti attho. Yo bhikkhu parimaṇḍalakādimhi pañcasattati sekhiye anādaro hutvā na sikkhati, tassa dukkaṭaṃ siyāti sambandho.

95. Yo bhikkhu bhaṇḍāgāre payuto mātuyā pituno ca bhaṇḍakaṃ gopeyya, assa bhikkhuno pācittiyaṃ siyāti sambandho. Tattha payutoti bhaṇḍāgāre byāpāravasena yuttappayutto. Gopayeti gopeyya. Yo bhikkhu davāya hīnena jātiādinā uttamampi vadeyya, dubbhāsitaṃ siyāti sambandho. Tattha hīnehi vā ukkaṭṭhehi vā jātiādīhi evaṃ ukkaṭṭhaṃ vā hīnaṃ vā ‘‘caṇḍālosī’’tiādinā nayena ujuṃ vā ‘‘santi idhekacce caṇḍālavenanesādā’’tiādinā nayena aññāpadesena vā upasampannaṃ vā anupasampannaṃ vā akkosādhippāyaṃ vinā kevalaṃ kīḷādhippāyena vadeyya, dubbhāsitaṃ siyāti.

Pakiṇṇakaniddesavaṇṇanā niṭṭhitā.