| Library / Tipiṭaka / तिपिटक • Tipiṭaka / वजिरबुद्धि-टीका • Vajirabuddhi-ṭīkā |
पकिण्णकवण्णना
Pakiṇṇakavaṇṇanā
अपिचेत्थ इदं पकिण्णकं, सेय्यथिदं – इदं अनियतकण्डं निप्पयोजनं अपुब्बाभावतोति चे? न, गरुकलहुकभेदभिन्नापत्तिरोपनारोपनक्कमलक्खणदीपनप्पयोजनतो। एत्थ हि ‘‘सा चे एवं वदेय्य ‘अय्यो मया दिट्ठो निसिन्नो मातुगामस्स मेथुनं धम्मं पटिसेवन्तो’ति, सो च तं पटिजानाति, आपत्तिया कारेतब्बो…पे॰… निसज्जाय कारेतब्बो’’तिआदिना (पारा॰ ४४६) आपत्तिया गरुकाय लहुकाय च रोपनक्कमलक्खणं, कारेतब्बोति इमिना अनारोपनक्कमलक्खणञ्च दस्सितं। लक्खणदीपनतो आदिम्हि, अन्ते वा उद्दिसितब्बन्ति चे? न, असम्भवतो। कथं? न ताव आदिम्हि सम्भवति, येसमिदं लक्खणं, तेसं सिक्खापदानं अदस्सितत्ता। न अन्ते, गरुकमिस्सकत्ता, तस्मा गरुकलहुकानं मज्झे एव उद्दिसितब्बन्ति अरहति उभयामिस्सकत्ता। या तत्थ लहुकापत्ति दस्सिता , सापि गरुकादिका। तेनेवाह ‘‘मेथुनधम्मसन्निस्सितकिलेससङ्खातेन रहस्सादेना’’तिआदि, तस्मा गरुकानं एव अनन्तरं उद्दिट्ठातिपि एके। एवं सन्ते पठममेवालं तावता लक्खणदीपनसिद्धितो, किं दुतियेनाति चे? न, ओकासनियमपच्चयमिच्छागाहनिवारणप्पयोजनतो। ‘‘पटिच्छन्ने आसने अलंकम्मनिये’’ति ओकासनियमतो हि तब्बिपरीते ओकासे इदं लक्खणं न विकप्पितन्ति मिच्छागाहो होति, तन्निवारणतो दुतियम्पि सात्थकमेवाति अधिप्पायो। कस्मा? ओकासभेदतो, रहोभेददीपनतो, रहोनिसज्जस्सादभेददीपनतो । ओकासनियमभावे च रहोनिसज्जस्सादभेदो जातो। द्विन्नं रहोनिसज्जसिक्खापदानं नानताजाननञ्च सिया, तथा कायसंसग्गभेददीपनतो। नालंकम्मनियेपि हि ओकासे अप्पटिच्छन्ने, पटिच्छन्नेपि वा निसिन्नाय वातपानकवाटछिद्दादीहि निक्खन्तकेसादिग्गहणेन कायसंसग्गो लब्भतीति एवमादयोपि नया वित्थारतो वेदितब्बा। ‘‘भिक्खुपातिमोक्खे आगतनयत्ता भिक्खुनीपातिमोक्खे इदं कण्डं परिहीनन्ति वेदितब्ब’’न्ति वदन्ति। अत्थुप्पत्तिया तत्थ अनुपन्नत्ताति एके। तं अनेकत्थभावदीपनतो अयुत्तं। सब्बबुद्धकाले हि भिक्खूनं पञ्चन्नं, भिक्खुनीनं चत्तारो च उद्देसा सन्ति। पातिमोक्खुद्देसपञ्ञत्तिया असाधारणत्ता तत्थ निद्दिट्ठसङ्घादिसेसपाचित्तियानन्ति एके। तासं भिक्खुनीनं उब्भजाणुमण्डलिकअट्ठवत्थुकवसेन कायसंसग्गविसेसो पाराजिकवत्थु, ‘‘हत्थग्गहणं वा सादियेय्य, कायं वा तदत्थाय उपसंहरेय्या’’ति (पाचि॰ ६७४-६७५) वचनतो सादियनम्पि, ‘‘सन्तिट्ठेय्य वा’’ति (पाचि॰ ६७५) वचनतो ठानम्पि, ‘‘सङ्केतं वा गच्छेय्या’’ति (पाचि॰ ६७५) वचनतो गमनम्पि, ‘‘छन्नं वा अनुपविसेय्या’’ति (पाचि॰ ६७५) वचनतो पटिच्छन्नट्ठानपवेसोपि, तथा ‘‘रत्तन्धकारे अप्पदीपे पटिच्छन्ने ओकासे एकेनेका सन्तिट्ठेय्य वा सल्लपेय्य वा’’ति (पाचि॰ ८३८) वचनतो दुट्ठुल्लवाचापि पाचित्तियवत्थुकन्ति कत्वा तासं अञ्ञथा अनियतकण्डस्स अवत्तब्बतापत्तितोपि न वुत्तन्ति तेसं अधिप्पायो।
Apicettha idaṃ pakiṇṇakaṃ, seyyathidaṃ – idaṃ aniyatakaṇḍaṃ nippayojanaṃ apubbābhāvatoti ce? Na, garukalahukabhedabhinnāpattiropanāropanakkamalakkhaṇadīpanappayojanato. Ettha hi ‘‘sā ce evaṃ vadeyya ‘ayyo mayā diṭṭho nisinno mātugāmassa methunaṃ dhammaṃ paṭisevanto’ti, so ca taṃ paṭijānāti, āpattiyā kāretabbo…pe… nisajjāya kāretabbo’’tiādinā (pārā. 446) āpattiyā garukāya lahukāya ca ropanakkamalakkhaṇaṃ, kāretabboti iminā anāropanakkamalakkhaṇañca dassitaṃ. Lakkhaṇadīpanato ādimhi, ante vā uddisitabbanti ce? Na, asambhavato. Kathaṃ? Na tāva ādimhi sambhavati, yesamidaṃ lakkhaṇaṃ, tesaṃ sikkhāpadānaṃ adassitattā. Na ante, garukamissakattā, tasmā garukalahukānaṃ majjhe eva uddisitabbanti arahati ubhayāmissakattā. Yā tattha lahukāpatti dassitā , sāpi garukādikā. Tenevāha ‘‘methunadhammasannissitakilesasaṅkhātena rahassādenā’’tiādi, tasmā garukānaṃ eva anantaraṃ uddiṭṭhātipi eke. Evaṃ sante paṭhamamevālaṃ tāvatā lakkhaṇadīpanasiddhito, kiṃ dutiyenāti ce? Na, okāsaniyamapaccayamicchāgāhanivāraṇappayojanato. ‘‘Paṭicchanne āsane alaṃkammaniye’’ti okāsaniyamato hi tabbiparīte okāse idaṃ lakkhaṇaṃ na vikappitanti micchāgāho hoti, tannivāraṇato dutiyampi sātthakamevāti adhippāyo. Kasmā? Okāsabhedato, rahobhedadīpanato, rahonisajjassādabhedadīpanato . Okāsaniyamabhāve ca rahonisajjassādabhedo jāto. Dvinnaṃ rahonisajjasikkhāpadānaṃ nānatājānanañca siyā, tathā kāyasaṃsaggabhedadīpanato. Nālaṃkammaniyepi hi okāse appaṭicchanne, paṭicchannepi vā nisinnāya vātapānakavāṭachiddādīhi nikkhantakesādiggahaṇena kāyasaṃsaggo labbhatīti evamādayopi nayā vitthārato veditabbā. ‘‘Bhikkhupātimokkhe āgatanayattā bhikkhunīpātimokkhe idaṃ kaṇḍaṃ parihīnanti veditabba’’nti vadanti. Atthuppattiyā tattha anupannattāti eke. Taṃ anekatthabhāvadīpanato ayuttaṃ. Sabbabuddhakāle hi bhikkhūnaṃ pañcannaṃ, bhikkhunīnaṃ cattāro ca uddesā santi. Pātimokkhuddesapaññattiyā asādhāraṇattā tattha niddiṭṭhasaṅghādisesapācittiyānanti eke. Tāsaṃ bhikkhunīnaṃ ubbhajāṇumaṇḍalikaaṭṭhavatthukavasena kāyasaṃsaggaviseso pārājikavatthu, ‘‘hatthaggahaṇaṃ vā sādiyeyya, kāyaṃ vā tadatthāya upasaṃhareyyā’’ti (pāci. 674-675) vacanato sādiyanampi, ‘‘santiṭṭheyya vā’’ti (pāci. 675) vacanato ṭhānampi, ‘‘saṅketaṃ vā gaccheyyā’’ti (pāci. 675) vacanato gamanampi, ‘‘channaṃ vā anupaviseyyā’’ti (pāci. 675) vacanato paṭicchannaṭṭhānapavesopi, tathā ‘‘rattandhakāre appadīpe paṭicchanne okāse ekenekā santiṭṭheyya vā sallapeyya vā’’ti (pāci. 838) vacanato duṭṭhullavācāpi pācittiyavatthukanti katvā tāsaṃ aññathā aniyatakaṇḍassa avattabbatāpattitopi na vuttanti tesaṃ adhippāyo.
पकिण्णकवण्णना निट्ठिता।
Pakiṇṇakavaṇṇanā niṭṭhitā.
अनियतकण्डं निट्ठितं।
Aniyatakaṇḍaṃ niṭṭhitaṃ.
