| Library / Tipiṭaka / තිපිටක • Tipiṭaka / විනයවිනිච්‌ඡය-ටීකා • Vinayavinicchaya-ṭīkā |
පකිණ්‌ණකවිනිච්‌ඡයකථාවණ්‌ණනා
Pakiṇṇakavinicchayakathāvaṇṇanā
3029. ඡත්‌තං පණ්‌ණමයං කිඤ්‌චීති තාලපණ්‌ණාදිපණ්‌ණච්‌ඡදනං යං කිඤ්‌චි ඡත්‌තං. බහීති උපරි. අන්‌තොති හෙට්‌ඨා. සිබ්‌බිතුන්‌ති රූපං දස්‌සෙත්‌වා සූචිකම්‌මං කාතුං.
3029.Chattaṃpaṇṇamayaṃ kiñcīti tālapaṇṇādipaṇṇacchadanaṃ yaṃ kiñci chattaṃ. Bahīti upari. Antoti heṭṭhā. Sibbitunti rūpaṃ dassetvā sūcikammaṃ kātuṃ.
3030. පණ්‌ණෙති ඡදනපණ්‌ණෙ. අඩ්‌ඪචන්‌දන්‌ති අඩ්‌ඪචන්‌දාකාරං. මකරදන්‌තකන්‌ති මකරදන්‌තාකාරං, යං ‘‘ගිරිකූට’’න්‌ති වුච්‌චති. ඡින්‌දිතුං න වට්‌ටතීති සම්‌බන්‌ධො. මුඛවට්‌ටියා නාමෙත්‌වා බද්‌ධපණ්‌ණකොටියා වා මත්‌ථකිමණ්‌ඩලකොටියා වා ගිරිකූටාදිං කරොන්‌ති, ඉමිනා තං පටික්‌ඛිත්‌තං. දණ්‌ඩෙති ඡත්‌තදණ්‌ඩෙ. ඝටකන්‌ති ඝටාකාරො. වාළරූපං වාති බ්‍යග්‌ඝාදිවාළානං රූපකං වා. ලෙඛාති උක්‌කිරිත්‌වා වා ඡින්‌දිත්‌වා වා චිත්‌තකම්‌මවසෙන වා කතරාජි.
3030.Paṇṇeti chadanapaṇṇe. Aḍḍhacandanti aḍḍhacandākāraṃ. Makaradantakanti makaradantākāraṃ, yaṃ ‘‘girikūṭa’’nti vuccati. Chindituṃ na vaṭṭatīti sambandho. Mukhavaṭṭiyā nāmetvā baddhapaṇṇakoṭiyā vā matthakimaṇḍalakoṭiyā vā girikūṭādiṃ karonti, iminā taṃ paṭikkhittaṃ. Daṇḍeti chattadaṇḍe. Ghaṭakanti ghaṭākāro. Vāḷarūpaṃ vāti byagghādivāḷānaṃ rūpakaṃ vā. Lekhāti ukkiritvā vā chinditvā vā cittakammavasena vā katarāji.
3031. පඤ්‌චවණ්‌ණානං සුත්‌තානං අන්‌තරෙ නීලාදිඑකවණ්‌ණෙන සුත්‌තෙන ථිරත්‌ථං ඡත්‌තං අන්‌තො ච බහි ච සිබ්‌බිතුං වා ඡත්‌තදණ්‌ඩග්‌ගාහකසලාකපඤ්‌ජරං ථිරත්‌ථං විනන්‌ධිතුං වා වට්‌ටතීති යොජනා. ‘‘පඤ්‌චවණ්‌ණානං එකවණ්‌ණෙන ථිරත්‌ථ’’න්‌ති ඉමිනා අනෙකවණ්‌ණෙහි සුත්‌තෙහි වණ්‌ණමට්‌ඨත්‌ථාය සිබ්‌බිතුඤ්‌ච විනන්‌ධිතුඤ්‌ච න වට්‌ටතීති දීපෙති.
3031.Pañcavaṇṇānaṃ suttānaṃ antare nīlādiekavaṇṇena suttena thiratthaṃ chattaṃ anto ca bahi ca sibbituṃ vā chattadaṇḍaggāhakasalākapañjaraṃ thiratthaṃ vinandhituṃ vā vaṭṭatīti yojanā. ‘‘Pañcavaṇṇānaṃ ekavaṇṇena thirattha’’nti iminā anekavaṇṇehi suttehi vaṇṇamaṭṭhatthāya sibbituñca vinandhituñca na vaṭṭatīti dīpeti.
පොත්‌ථකෙසු පන ‘‘පඤ්‌චවණ්‌ණෙනා’’ති පාඨො දිස්‌සති, තස්‌ස එකවණ්‌ණෙන, පඤ්‌චවණ්‌ණෙන වා සුත්‌තෙන ථිරත්‌ථං සිබ්‌බිතුං, විනන්‌ධිතුං වා වට්‌ටතීති යොජනා කාතබ්‌බා හොති, සො එත්‌ථෙව හෙට්‌ඨා වුත්‌තෙන –
Potthakesu pana ‘‘pañcavaṇṇenā’’ti pāṭho dissati, tassa ekavaṇṇena, pañcavaṇṇena vā suttena thiratthaṃ sibbituṃ, vinandhituṃ vā vaṭṭatīti yojanā kātabbā hoti, so ettheva heṭṭhā vuttena –
‘‘පඤ්‌චවණ්‌ණෙන සුත්‌තෙන, සිබ්‌බිතුං න ච වට්‌ටතී’’ති –
‘‘Pañcavaṇṇena suttena, sibbituṃ na ca vaṭṭatī’’ti –
පාඨෙන ච ‘‘කෙචි තාලපණ්‌ණච්‌ඡත්‌තං අන්‌තො වා බහි වා පඤ්‌චවණ්‌ණෙන සුත්‌තෙන සිබ්‌බන්‌තා වණ්‌ණමට්‌ඨං කරොන්‌ති, තං න වට්‌ටති. එකවණ්‌ණෙන පන නීලෙන වා පීතකෙන වා යෙන කෙනචි සුත්‌තෙන අන්‌තො වා බහි වා සිබ්‌බිතුං ඡත්‌තදණ්‌ඩග්‌ගාහකං සලාකපඤ්‌ජරං වා විනන්‌ධිතුං වට්‌ටති, තඤ්‌ච ඛො ථිරකරණත්‌ථං, න වණ්‌ණමට්‌ඨත්‌ථායා’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.85 පාළිමුත්‌තකවිනිච්‌ඡය) අට්‌ඨකථාපාඨෙන ච විරුජ්‌ඣති, තස්‌මා සො න ගහෙතබ්‌බො.
Pāṭhena ca ‘‘keci tālapaṇṇacchattaṃ anto vā bahi vā pañcavaṇṇena suttena sibbantā vaṇṇamaṭṭhaṃ karonti, taṃ na vaṭṭati. Ekavaṇṇena pana nīlena vā pītakena vā yena kenaci suttena anto vā bahi vā sibbituṃ chattadaṇḍaggāhakaṃ salākapañjaraṃ vā vinandhituṃ vaṭṭati, tañca kho thirakaraṇatthaṃ, na vaṇṇamaṭṭhatthāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.85 pāḷimuttakavinicchaya) aṭṭhakathāpāṭhena ca virujjhati, tasmā so na gahetabbo.
3032. ලෙඛා වා පන කෙවලාති යථාවුත්‌තප්‌පකාරා සලාකලෙඛා වා. ඡින්‌දිත්‌වාති උක්‌කිරිත්‌වා කතං ඡින්‌දිත්‌වා. ඝංසිත්‌වාති චිත්‌තකම්‌මාදිවසෙන කතං ඝංසිත්‌වා.
3032.Lekhāvā pana kevalāti yathāvuttappakārā salākalekhā vā. Chinditvāti ukkiritvā kataṃ chinditvā. Ghaṃsitvāti cittakammādivasena kataṃ ghaṃsitvā.
3033. දණ්‌ඩබුන්‌දම්‌හීති ඡත්‌තදණ්‌ඩස්‌ස පඤ්‌ජරෙ ගාහණත්‌ථාය ඵාලිතබුන්‌දම්‌හි, මූලෙති අත්‌ථො. අයමෙත්‌ථ නිස්‌සන්‌දෙහෙ වුත්‌තනයො. ඛුද්‌දසික්‌ඛාගණ්‌ඨිපදෙ පන ‘‘ඡත්‌තපිණ්‌ඩියා මූලෙ’’ති වුත්‌තං. අහිඡත්‌තකසණ්‌ඨානන්‌ති ඵුල්‌ලඅහිඡත්‌තාකාරං. රජ්‌ජුකෙහි ගාහාපෙත්‌වා දණ්‌ඩෙ බන්‌ධන්‌ති, තස්‌මිං බන්‌ධට්‌ඨානෙ වලයමිව උක්‌කිරිත්‌වා උට්‌ඨාපෙත්‌වා. බන්‌ධනත්‌ථායාති වාතෙන යථා න චලති, එවං රජ්‌ජූහි දණ්‌ඩෙ පඤ්‌ජරස්‌ස බන්‌ධනත්‌ථාය. උක්‌කිරිත්‌වා කතා ලෙඛා වට්‌ටතීති යොජනා. යථාහ – ‘‘වාතප්‌පහාරෙන අචලනත්‌ථං ඡත්‌තමණ්‌ඩලිකං රජ්‌ජුකෙහි ගාහාපෙත්‌වා දණ්‌ඩෙ බන්‌ධන්‌ති, තස්‌මිං බන්‌ධනට්‌ඨානෙ වලයමිව උක්‌කිරිත්‌වා ලෙඛං ඨපෙන්‌ති, සා වට්‌ටතී’’ති. ‘‘සචෙපි න බන්‌ධන්‌ති, බන්‌ධනාරහට්‌ඨානත්‌තා වලයං උක්‌කිරිතුං වට්‌ටතී’’ති ගණ්‌ඨිපදෙ වුත්‌තං.
3033.Daṇḍabundamhīti chattadaṇḍassa pañjare gāhaṇatthāya phālitabundamhi, mūleti attho. Ayamettha nissandehe vuttanayo. Khuddasikkhāgaṇṭhipade pana ‘‘chattapiṇḍiyā mūle’’ti vuttaṃ. Ahichattakasaṇṭhānanti phullaahichattākāraṃ. Rajjukehi gāhāpetvā daṇḍe bandhanti, tasmiṃ bandhaṭṭhāne valayamiva ukkiritvā uṭṭhāpetvā. Bandhanatthāyāti vātena yathā na calati, evaṃ rajjūhi daṇḍe pañjarassa bandhanatthāya. Ukkiritvā katā lekhā vaṭṭatīti yojanā. Yathāha – ‘‘vātappahārena acalanatthaṃ chattamaṇḍalikaṃ rajjukehi gāhāpetvā daṇḍe bandhanti, tasmiṃ bandhanaṭṭhāne valayamiva ukkiritvā lekhaṃ ṭhapenti, sā vaṭṭatī’’ti. ‘‘Sacepi na bandhanti, bandhanārahaṭṭhānattā valayaṃ ukkirituṃ vaṭṭatī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ.
3034. සමං සතපදාදීනන්‌ති සතපදාදීහි සදිසං, තුල්‍යත්‌ථෙ කරණවචනප්‌පසඞ්‌ගෙ සාමිවචනං.
3034.Samaṃ satapadādīnanti satapadādīhi sadisaṃ, tulyatthe karaṇavacanappasaṅge sāmivacanaṃ.
3035. පත්‌තස්‌ස පරියන්‌තෙ වාති අනුවාතස්‌ස උභයපරියන්‌තෙ වා. පත්‌තමුඛෙපි වාති ද්‌වින්‌නං ආරාමවිත්‌ථාරපත්‌තානං සඞ්‌ඝටිතට්‌ඨානෙ කණ්‌ණෙපි වා, එකස්‌සෙව වා පත්‌තස්‌ස ඌනපූරණත්‌ථං සඞ්‌ඝටිතට්‌ඨානෙපි වා. වෙණින්‌ති කුද්‍රූසසීසාකාරෙන සිබ්‌බනං. කෙචි ‘‘වරකසීසාකාරෙනා’’ති වදන්‌ති. සඞ්‌ඛලිකන්‌ති බිළාලදාමසදිසං සිබ්‌බනං. කෙචි ‘‘සතපදිසම’’න්‌ති වදන්‌ති.
3035.Pattassa pariyante vāti anuvātassa ubhayapariyante vā. Pattamukhepi vāti dvinnaṃ ārāmavitthārapattānaṃ saṅghaṭitaṭṭhāne kaṇṇepi vā, ekasseva vā pattassa ūnapūraṇatthaṃ saṅghaṭitaṭṭhānepi vā. Veṇinti kudrūsasīsākārena sibbanaṃ. Keci ‘‘varakasīsākārenā’’ti vadanti. Saṅkhalikanti biḷāladāmasadisaṃ sibbanaṃ. Keci ‘‘satapadisama’’nti vadanti.
3036. පට්‌ටන්‌ති පට්‌ටම්‌පි. අට්‌ඨකොණාදිකො විධි පකාරො එතස්‌සාති අට්‌ඨකොණාදිකවිධි, තං. ‘‘අට්‌ඨකොණාදික’’න්‌ති ගාථාබන්‌ධවසෙන නිග්‌ගහිතාගමො. ‘‘අට්‌ඨකොණාදිකං විධි’’න්‌ති එතං ‘‘පට්‌ට’’න්‌ති එතස්‌ස සමානාධිකරණවිසෙසනං, කිරියාවිසෙසනං වා, ‘‘කරොන්‌තී’’ති ඉමිනා සම්‌බන්‌ධො. අථ වා පට්‌ටන්‌ති එත්‌ථ භුම්‌මත්‌ථෙ උපයොගවචනං, පට්‌ටෙති අත්‌ථො. ඉමස්‌මිං පක්‌ඛෙ ‘‘අට්‌ඨකොණාදික’’න්‌ති උපයොගවචනං. ‘‘විධි’’න්‌ති එතස්‌ස විසෙසනං. ඉධ වක්‌ඛමානචතුකොණසණ්‌ඨානතො අඤ්‌ඤං අට්‌ඨකොණාදිකං නාමං. තත්‌ථාති තස්‌මිං පට්‌ටද්‌වයෙ. අග්‌ඝියගදාරූපන්‌ති අග්‌ඝියසණ්‌ඨානඤ්‌චෙව ගදාසණ්‌ඨානඤ්‌ච සිබ්‌බනං. මුග්‌ගරන්‌ති ලගුළසණ්‌ඨානසිබ්‌බනං. ආදි-සද්‌දෙන චෙතියාදිසණ්‌ඨානානං ගහණං.
3036.Paṭṭanti paṭṭampi. Aṭṭhakoṇādiko vidhi pakāro etassāti aṭṭhakoṇādikavidhi, taṃ. ‘‘Aṭṭhakoṇādika’’nti gāthābandhavasena niggahitāgamo. ‘‘Aṭṭhakoṇādikaṃ vidhi’’nti etaṃ ‘‘paṭṭa’’nti etassa samānādhikaraṇavisesanaṃ, kiriyāvisesanaṃ vā, ‘‘karontī’’ti iminā sambandho. Atha vā paṭṭanti ettha bhummatthe upayogavacanaṃ, paṭṭeti attho. Imasmiṃ pakkhe ‘‘aṭṭhakoṇādika’’nti upayogavacanaṃ. ‘‘Vidhi’’nti etassa visesanaṃ. Idha vakkhamānacatukoṇasaṇṭhānato aññaṃ aṭṭhakoṇādikaṃ nāmaṃ. Tatthāti tasmiṃ paṭṭadvaye. Agghiyagadārūpanti agghiyasaṇṭhānañceva gadāsaṇṭhānañca sibbanaṃ. Muggaranti laguḷasaṇṭhānasibbanaṃ. Ādi-saddena cetiyādisaṇṭhānānaṃ gahaṇaṃ.
3037. තත්‌ථාති පට්‌ටද්‌වයෙ තස්‌මිං ඨානෙ. කක්‌කටකක්‌ඛීනීති කුළීරඅච්‌ඡිසදිසානි සිබ්‌බනවිකාරානි. උට්‌ඨාපෙන්‌තීති කරොන්‌ති. තත්‌ථාති තස්‌මිං ගණ්‌ඨිකපාසකපට්‌ටකෙ. සුත්‌තාති කොණතො කොණං සිබ්‌බිතසුත්‌තා චෙව චතුරස්‌සෙ සිබ්‌බිතසුත්‌තා ච. පිළකාති තෙසමෙව සුත්‌තානං නිවත්‌තෙත්‌වා සිබ්‌බිතකොටියො ච. දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යාවාති රජනකාලෙ දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යරූපා අනොළාරිකා දීපිතා වට්‌ටන්‌තීති. යථාහ – ‘‘කොණසුත්‌තපිළකා ච චීවරෙ රත්‌තෙ දුවිඤ්‌ඤෙය්‍යරූපා වට්‌ටන්‌තී’’ති.
3037.Tatthāti paṭṭadvaye tasmiṃ ṭhāne. Kakkaṭakakkhīnīti kuḷīraacchisadisāni sibbanavikārāni. Uṭṭhāpentīti karonti. Tatthāti tasmiṃ gaṇṭhikapāsakapaṭṭake. Suttāti koṇato koṇaṃ sibbitasuttā ceva caturasse sibbitasuttā ca. Piḷakāti tesameva suttānaṃ nivattetvā sibbitakoṭiyo ca. Duviññeyyāvāti rajanakāle duviññeyyarūpā anoḷārikā dīpitā vaṭṭantīti. Yathāha – ‘‘koṇasuttapiḷakā ca cīvare ratte duviññeyyarūpā vaṭṭantī’’ti.
3038. ගණ්‌ඨිපාසකපට්‌ටකාති ගණ්‌ඨිකපට්‌ටකපාසකපට්‌ටකාති යොජනා. කණ්‌ණකොණෙසු සුත්‌තානීති චීවරකණ්‌ණෙසු සුත්‌තානි චෙව ගණ්‌ඨිකපාසකපට්‌ටානං කොණෙසු සුත්‌තානි ච ඡින්‌දෙය්‍ය. එත්‌ථ ච චීවරෙ ආයාමතො, විත්‌ථාරතො ච සිබ්‌බිත්‌වා අනුවාතතො බහි නික්‌ඛන්‌තසුත්‌තං චීවරං රජිත්‌වා සුක්‌ඛාපනකාලෙ රජ්‌ජුයා වා චීවරවංසෙ වා බන්‌ධිත්‌වා ඔලම්‌බිතුං අනුවාතෙ බද්‌ධසුත්‌තානි ච කණ්‌ණසුත්‌තානි නාම. යථාහ – ‘‘චීවරස්‌ස කණ්‌ණසුත්‌තකං න වට්‌ටති, රජිතකාලෙ ඡින්‌දිතබ්‌බං. යං පන ‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, කණ්‌ණසුත්‌තක’න්‌ති (මහාව. 344) එවං අනුඤ්‌ඤාතං, තං අනුවාතෙ පාසකං කත්‌වා බන්‌ධිතබ්‌බං, රජනකාලෙ ලග්‌ගනත්‌ථායා’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.85 පාළිමුත්‌තකවිනිච්‌ඡය).
3038.Gaṇṭhipāsakapaṭṭakāti gaṇṭhikapaṭṭakapāsakapaṭṭakāti yojanā. Kaṇṇakoṇesu suttānīti cīvarakaṇṇesu suttāni ceva gaṇṭhikapāsakapaṭṭānaṃ koṇesu suttāni ca chindeyya. Ettha ca cīvare āyāmato, vitthārato ca sibbitvā anuvātato bahi nikkhantasuttaṃ cīvaraṃ rajitvā sukkhāpanakāle rajjuyā vā cīvaravaṃse vā bandhitvā olambituṃ anuvāte baddhasuttāni ca kaṇṇasuttāni nāma. Yathāha – ‘‘cīvarassa kaṇṇasuttakaṃ na vaṭṭati, rajitakāle chinditabbaṃ. Yaṃ pana ‘anujānāmi, bhikkhave, kaṇṇasuttaka’nti (mahāva. 344) evaṃ anuññātaṃ, taṃ anuvāte pāsakaṃ katvā bandhitabbaṃ, rajanakāle lagganatthāyā’’ti (pārā. aṭṭha. 1.85 pāḷimuttakavinicchaya).
3039. සූචිකම්‌මවිකාරං වාති චීවරමණ්‌ඩනත්‌ථාය නානාසුත්‌තකෙහි සතපදිසදිසං සිබ්‌බන්‌තා ආගන්‌තුකපට්‌ටං ඨපෙන්‌ති, එවරූපං සූචිකම්‌මවිකාරං වා. අඤ්‌ඤං වා පන කිඤ්‌චිපීති අඤ්‌ඤම්‌පි යං කිඤ්‌චි මාලාකම්‌මමිගපක්‌ඛිපාදාදිකං සිබ්‌බනවිකාරං. කාතුන්‌ති සයං කාතුං. කාරාපෙතුන්‌ති අඤ්‌ඤෙන වා කාරාපෙතුං.
3039.Sūcikammavikāraṃ vāti cīvaramaṇḍanatthāya nānāsuttakehi satapadisadisaṃ sibbantā āgantukapaṭṭaṃ ṭhapenti, evarūpaṃ sūcikammavikāraṃ vā. Aññaṃ vā pana kiñcipīti aññampi yaṃ kiñci mālākammamigapakkhipādādikaṃ sibbanavikāraṃ. Kātunti sayaṃ kātuṃ. Kārāpetunti aññena vā kārāpetuṃ.
3040. යො භික්‌ඛු පරං උත්‌තමං වණ්‌ණමට්‌ඨං අභිපත්‌ථයං පත්‌ථයන්‌තො කඤ්‌ජිපිට්‌ඨඛලිඅල්‌ලිකාදීසු චීවරං පක්‌ඛිපති, තස්‌ස පන භික්‌ඛුනො දුක්‌කටා මොක්‌ඛො න විජ්‌ජතීති යොජනා. කඤ්‌ජීති වායනතන්‌තමක්‌ඛනකඤ්‌ජිසදිසා ථූලාකඤ්‌ජි. පිට්‌ඨන්‌ති තණ්‌ඩුලපිට්‌ඨං. තණ්‌ඩුලපිට්‌ඨෙහි පක්‌කා ඛලි. අල්‌ලිකාති නිය්‍යාසො. ආදි-සද්‌දෙන ලාඛාදීනං ගහණං.
3040. Yo bhikkhu paraṃ uttamaṃ vaṇṇamaṭṭhaṃ abhipatthayaṃ patthayanto kañjipiṭṭhakhaliallikādīsu cīvaraṃ pakkhipati, tassa pana bhikkhuno dukkaṭā mokkho na vijjatīti yojanā. Kañjīti vāyanatantamakkhanakañjisadisā thūlākañji. Piṭṭhanti taṇḍulapiṭṭhaṃ. Taṇḍulapiṭṭhehi pakkā khali. Allikāti niyyāso. Ādi-saddena lākhādīnaṃ gahaṇaṃ.
3041. චීවරස්‌ස කරණෙ කරණකාලෙ සමුට්‌ඨිතානං සූචිහත්‌ථමලාදීනං ධොවනත්‌ථං, කිලිට්‌ඨකාලෙ ච ධොවනත්‌ථං කඤ්‌ජිපිට්‌ඨිඛලිඅල්‌ලිකාදීසු පක්‌ඛිපති, වට්‌ටතීති යොජනා.
3041. Cīvarassa karaṇe karaṇakāle samuṭṭhitānaṃ sūcihatthamalādīnaṃ dhovanatthaṃ, kiliṭṭhakāle ca dhovanatthaṃ kañjipiṭṭhikhaliallikādīsu pakkhipati, vaṭṭatīti yojanā.
3042. තත්‌ථාති යෙන කසාවෙන චීවරං රජති, තස්‌මිං රජනෙ චීවරස්‌ස සුගන්‌ධභාවත්‌ථාය ගන්‌ධං වා උජ්‌ජලභාවත්‌ථාය තෙලං වා වණ්‌ණත්‌ථාය ලාඛං වා. කිඤ්‌චීති එවරූපං යං කිඤ්‌චි.
3042.Tatthāti yena kasāvena cīvaraṃ rajati, tasmiṃ rajane cīvarassa sugandhabhāvatthāya gandhaṃ vā ujjalabhāvatthāya telaṃ vā vaṇṇatthāya lākhaṃ vā. Kiñcīti evarūpaṃ yaṃ kiñci.
3043. මණිනාති පාසාණෙන. අඤ්‌ඤෙනපි ච කෙනචීති යෙන උජ්‌ජලං හොති, එවරූපෙන මුග්‌ගරාදිනා අඤ්‌ඤෙනාපි කෙනචි වත්‌ථුනා. දොණියාති රජනම්‌බණෙ. න ඝංසිතබ්‌බං හත්‌ථෙන ගාහෙත්‌වා න ඝට්‌ටෙතබ්‌බං.
3043.Maṇināti pāsāṇena. Aññenapi ca kenacīti yena ujjalaṃ hoti, evarūpena muggarādinā aññenāpi kenaci vatthunā. Doṇiyāti rajanambaṇe. Na ghaṃsitabbaṃ hatthena gāhetvā na ghaṭṭetabbaṃ.
3044. රත්‌තං චීවරං හත්‌ථෙහි කිඤ්‌චි ථොකං පහරිතුං වට්‌ටතීති යොජනා. ‘‘යත්‌ථ පක්‌කරජනං පක්‌ඛිපන්‌ති, සා රජනදොණි, තත්‌ථ අංසබද්‌ධකකායබන්‌ධනාදිං ඝට්‌ටෙතුං වට්‌ටතී’’ති ගණ්‌ඨිපදෙ වුත්‌තං.
3044. Rattaṃ cīvaraṃ hatthehi kiñci thokaṃ paharituṃ vaṭṭatīti yojanā. ‘‘Yattha pakkarajanaṃ pakkhipanti, sā rajanadoṇi, tattha aṃsabaddhakakāyabandhanādiṃ ghaṭṭetuṃ vaṭṭatī’’ti gaṇṭhipade vuttaṃ.
3045. ගණ්‌ඨිකෙති වෙළුදන්‌තවිසාණාදිමයගණ්‌ඨිකෙ. ලෙඛා වාති වට්‌ටාදිභෙදා ලෙඛා වා. පිළකා වාති සාසපබීජසදිසා ඛුද්‌දකපුබ්‌බුළා වා. පාළිකණ්‌ණිකභෙදකොති මණිකාවළිරූපපුප්‌ඵකණ්‌ණිකරූපභෙදකො. කප්‌පබින්‌දුවිකාරො වා න වට්‌ටතීති යොජනා.
3045.Gaṇṭhiketi veḷudantavisāṇādimayagaṇṭhike. Lekhā vāti vaṭṭādibhedā lekhā vā. Piḷakā vāti sāsapabījasadisā khuddakapubbuḷā vā. Pāḷikaṇṇikabhedakoti maṇikāvaḷirūpapupphakaṇṇikarūpabhedako. Kappabinduvikāro vā na vaṭṭatīti yojanā.
3046. ආරග්‌ගෙනාති ආරකණ්‌ටකග්‌ගෙන, සූචිමුඛෙන වා. කාචිපි ලෙඛාති වට්‌ටකගොමුත්‌තාදිසණ්‌ඨානා යා කාචිපි රාජි.
3046.Āraggenāti ārakaṇṭakaggena, sūcimukhena vā. Kācipi lekhāti vaṭṭakagomuttādisaṇṭhānā yā kācipi rāji.
3047. භමං ආරොපෙත්‌වාති භමෙ අල්‌ලියාපෙත්‌වා.
3047.Bhamaṃ āropetvāti bhame alliyāpetvā.
3048. පත්‌තමණ්‌ඩලකෙති පත්‌තෙ ඡවිරක්‌ඛනත්‌ථාය තිපුසීසාදීහි කතෙ පත්‌තස්‌ස හෙට්‌ඨා ආධාරාදීනං උපරි කාතබ්‌බෙ පත්‌තමණ්‌ඩලකෙ. භිත්‌තිකම්‌මන්‌ති විභත්‌තං කත්‌වා නානාකාරරූපකකම්‌මචිත්‌තං. යථාහ ‘‘න භික්‌ඛවෙ චිත්‍රානි පත්‌තමණ්‌ඩලානි ධාරෙතබ්‌බානි රූපකාකිණ්‌ණානි භිත්‌තිකම්‌මකතානී’’ති (චූළව. 253). තත්‌ථාති තස්‌මිං පත්‌තමණ්‌ඩලෙ. අස්‌සාති භික්‌ඛුස්‌ස. මකරදන්‌තකන්‌ති ගිරිකූටාකාරං.
3048.Pattamaṇḍalaketi patte chavirakkhanatthāya tipusīsādīhi kate pattassa heṭṭhā ādhārādīnaṃ upari kātabbe pattamaṇḍalake. Bhittikammanti vibhattaṃ katvā nānākārarūpakakammacittaṃ. Yathāha ‘‘na bhikkhave citrāni pattamaṇḍalāni dhāretabbāni rūpakākiṇṇāni bhittikammakatānī’’ti (cūḷava. 253). Tatthāti tasmiṃ pattamaṇḍale. Assāti bhikkhussa. Makaradantakanti girikūṭākāraṃ.
3049. මුඛවට්‌ටියං යා ලෙඛා පරිස්‌සාවනබන්‌ධනත්‌ථාය අනුඤ්‌ඤාතා, තං ලෙඛං ඨපෙත්‌වා ධම්‌මකරණච්‌ඡත්‌තෙ වා කුච්‌ඡියං වා කාචිපි ලෙඛා න වට්‌ටතීති යොජනා.
3049. Mukhavaṭṭiyaṃ yā lekhā parissāvanabandhanatthāya anuññātā, taṃ lekhaṃ ṭhapetvā dhammakaraṇacchatte vā kucchiyaṃ vā kācipi lekhā na vaṭṭatīti yojanā.
3050. තහිං තහින්‌ති මත්‌තිකාය තත්‌ථ තත්‌ථ. තන්‌ති තථාකොට්‌ටිතදිගුණසුත්‌තකායබන්‌ධනං.
3050.Tahiṃ tahinti mattikāya tattha tattha. Tanti tathākoṭṭitadiguṇasuttakāyabandhanaṃ.
3051. අන්‌තෙසු දළ්‌හත්‌ථාය දසාමුඛෙ දිගුණං කත්‌වා කොට්‌ටෙන්‌ති, වට්‌ටතීති යොජනා. චිත්‌තිකම්‌පීති මාලාකම්‌මලතාකම්‌මචිත්‌තයුත්‌තම්‌පි කායබන්‌ධනං.
3051. Antesu daḷhatthāya dasāmukhe diguṇaṃ katvā koṭṭenti, vaṭṭatīti yojanā. Cittikampīti mālākammalatākammacittayuttampi kāyabandhanaṃ.
3052. අක්‌ඛීනීති කුඤ්‌ජරක්‌ඛීනි. තත්‌ථාති කායබන්‌ධනෙ වට්‌ටතීති කා කථා. උට්‌ඨාපෙතුන්‌ති උක්‌කිරිතුං.
3052.Akkhīnīti kuñjarakkhīni. Tatthāti kāyabandhane vaṭṭatīti kā kathā. Uṭṭhāpetunti ukkirituṃ.
3053. ඝටන්‌ති ඝටසණ්‌ඨානං. දෙඩ්‌ඩුභසීසං වාති උදකසප්‌පසීසමුඛසණ්‌ඨානං වා. යං කිඤ්‌චි විකාරරූපං දසාමුඛෙ න වට්‌ටතීති යොජනා.
3053.Ghaṭanti ghaṭasaṇṭhānaṃ. Deḍḍubhasīsaṃ vāti udakasappasīsamukhasaṇṭhānaṃ vā. Yaṃ kiñci vikārarūpaṃ dasāmukhe na vaṭṭatīti yojanā.
3054. මච්‌ඡකණ්‌ටන්‌ති මච්‌ඡකණ්‌ටකාකාරං. ඛජ්‌ජූරිපත්‌තකාකාරන්‌ති ඛජ්‌ජූරිපත්‌තසණ්‌ඨානං. මච්‌ඡකණ්‌ටං වා මට්‌ඨං පට්‌ටිකං වා ඛජ්‌ජූරිපත්‌තකාකාරං වා උජුකං කත්‌වා කොට්‌ටිතං වට්‌ටතීති යොජනා. එත්‌ථ ච උභයපස්‌සෙසු මච්‌ඡකණ්‌ටකයුත්‌තං මච්‌ඡස්‌ස පිට්‌ඨිකණ්‌ටකං විය යස්‌ස පට්‌ටිකාය වායනං හොති, ඉදං කායබන්‌ධනං මච්‌ඡකණ්‌ටකං නාම. යස්‌ස ඛජ්‌ජූරිපත්‌තසණ්‌ඨානමිව වායනං හොති, තං ඛජ්‌ජූරිපත්‌තකාකාරං නාම.
3054.Macchakaṇṭanti macchakaṇṭakākāraṃ. Khajjūripattakākāranti khajjūripattasaṇṭhānaṃ. Macchakaṇṭaṃ vā maṭṭhaṃ paṭṭikaṃ vā khajjūripattakākāraṃ vā ujukaṃ katvā koṭṭitaṃ vaṭṭatīti yojanā. Ettha ca ubhayapassesu macchakaṇṭakayuttaṃ macchassa piṭṭhikaṇṭakaṃ viya yassa paṭṭikāya vāyanaṃ hoti, idaṃ kāyabandhanaṃ macchakaṇṭakaṃ nāma. Yassa khajjūripattasaṇṭhānamiva vāyanaṃ hoti, taṃ khajjūripattakākāraṃ nāma.
3055. පකතිවීතා පට්‌ටිකා. සූකරන්‌තංනාම කුඤ්‌චිකාකොසකසණ්‌ඨානං. තස්‌ස දුවිධස්‌ස කායබන්‌ධනස්‌ස. තත්‌ථ රජ්‌ජුකා සූකරන්‌තානුලොමිකා, දුස්‌සපට්‌ටං පට්‌ටිකානුලොමිකං. ආදි-සද්‌දෙන මුද්‌දිකකායබන්‌ධනං ගහිතං, තඤ්‌ච සූකරන්‌තානුලොමිකං. යථාහ – ‘‘එකරජ්‌ජුකං, පන මුද්‌දිකකායබන්‌ධනඤ්‌ච සූකරන්‌තකං අනුලොමෙතී’’ති (චූළව. අට්‌ඨ. 278). තත්‌ථ එකරජ්‌ජුකා නාම එකවට්‌ටා. බහුරජ්‌ජුකස්‌ස අකප්‌පියභාවං වක්‌ඛති. ‘‘මුද්‌දිකකායබන්‌ධනං නාම චතුරස්‌සං අකත්‌වා සජ්‌ජිත’’න්‌ති ගණ්‌ඨිපදෙ වුත්‌තං.
3055. Pakativītā paṭṭikā. Sūkarantaṃnāma kuñcikākosakasaṇṭhānaṃ. Tassa duvidhassa kāyabandhanassa. Tattha rajjukā sūkarantānulomikā, dussapaṭṭaṃ paṭṭikānulomikaṃ. Ādi-saddena muddikakāyabandhanaṃ gahitaṃ, tañca sūkarantānulomikaṃ. Yathāha – ‘‘ekarajjukaṃ, pana muddikakāyabandhanañca sūkarantakaṃ anulometī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 278). Tattha ekarajjukā nāma ekavaṭṭā. Bahurajjukassa akappiyabhāvaṃ vakkhati. ‘‘Muddikakāyabandhanaṃ nāma caturassaṃ akatvā sajjita’’nti gaṇṭhipade vuttaṃ.
3056. මුරජං නාම මුරජවට්‌ටිසණ්‌ඨානං වෙඨෙත්‌වා කතං. වෙඨෙත්‌වාති නානාසුත්‌තෙහි වෙඨෙත්‌වා. සික්‌ඛාභාජනවිනිච්‌ඡයෙ පන ‘‘බහුකා රජ්‌ජුයො එකතො කත්‌වා එකාය රජ්‌ජුයා වෙඨිතං මුරජං නාමා’’ති වුත්‌තං. මද්‌දවීණං නාම පාමඞ්‌ගසණ්‌ඨානං. දෙඩ්‌ඩුභකං නාම උදකසප්‌පසීසසදිසං. කලාබුකං නාම බහුරජ්‌ජුකං. රජ්‌ජුයොති උභයකොටියං එකතො අබද්‌ධා බහූ රජ්‌ජුයො, තථා බද්‌ධා කලාබුකං නාම හොතීති. න වට්‌ටන්‌තීති මුරජාදීනි ඉමානි සබ්‌බානි කායබන්‌ධනානි න වට්‌ටන්‌ති. පුරිමා ද්‌වෙති මුරජං, මද්‌දවීණඤ්‌චාති ද්‌වෙ. ‘‘දසාසු සියු’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බෙ ගාථාබන්‌ධවසෙන වණ්‌ණලොපෙන ‘‘දසා සියු’’න්‌ති වුත්‌තං. යථාහ – ‘‘මුරජං මද්‌දවීණ’න්‌ති ඉදං දසාසුයෙව අනුඤ්‌ඤාත’’න්‌ති (චූළව. අට්‌ඨ. 278).
3056.Murajaṃ nāma murajavaṭṭisaṇṭhānaṃ veṭhetvā kataṃ. Veṭhetvāti nānāsuttehi veṭhetvā. Sikkhābhājanavinicchaye pana ‘‘bahukā rajjuyo ekato katvā ekāya rajjuyā veṭhitaṃ murajaṃ nāmā’’ti vuttaṃ. Maddavīṇaṃ nāma pāmaṅgasaṇṭhānaṃ. Deḍḍubhakaṃ nāma udakasappasīsasadisaṃ. Kalābukaṃ nāma bahurajjukaṃ. Rajjuyoti ubhayakoṭiyaṃ ekato abaddhā bahū rajjuyo, tathā baddhā kalābukaṃ nāma hotīti. Na vaṭṭantīti murajādīni imāni sabbāni kāyabandhanāni na vaṭṭanti. Purimā dveti murajaṃ, maddavīṇañcāti dve. ‘‘Dasāsu siyu’’nti vattabbe gāthābandhavasena vaṇṇalopena ‘‘dasā siyu’’nti vuttaṃ. Yathāha – ‘‘murajaṃ maddavīṇa’nti idaṃ dasāsuyeva anuññāta’’nti (cūḷava. aṭṭha. 278).
3057. පාමඞ්‌ගසණ්‌ඨානාති පාමඞ්‌ගදාමං විය චතුරස්‌සසණ්‌ඨානා.
3057.Pāmaṅgasaṇṭhānāti pāmaṅgadāmaṃ viya caturassasaṇṭhānā.
3058. එකරජ්‌ජුමයන්‌ති නානාවට්‌ටෙ එකතො වට්‌ටෙත්‌වා කතරජ්‌ජුමයං කායබන්‌ධනං. වට්‌ටං වට්‌ටතීති ‘‘රජ්‌ජුකා දුස්‌සපට්‌ටාදී’’ති එත්‌ථ එකවට්‌ටරජ්‌ජුකා ගහිතා, ඉධ පන නානාවට්‌ටෙ එකතො වට්‌ටෙත්‌වා කතාව එකරජ්‌ජුකා ගහිතා. තඤ්‌චාති තම්‌පි එකරජ්‌ජුකකායබන්‌ධනං. පාමඞ්‌ගසණ්‌ඨානං එකම්‌පි න ච වට්‌ටතීති කෙවලම්‌පි න වට්‌ටති.
3058.Ekarajjumayanti nānāvaṭṭe ekato vaṭṭetvā katarajjumayaṃ kāyabandhanaṃ. Vaṭṭaṃ vaṭṭatīti ‘‘rajjukā dussapaṭṭādī’’ti ettha ekavaṭṭarajjukā gahitā, idha pana nānāvaṭṭe ekato vaṭṭetvā katāva ekarajjukā gahitā. Tañcāti tampi ekarajjukakāyabandhanaṃ. Pāmaṅgasaṇṭhānaṃ ekampi na ca vaṭṭatīti kevalampi na vaṭṭati.
3059. බහූ රජ්‌ජුකෙ එකතො කත්‌වාති යොජනා. වට්‌ටති බන්‌ධිතුන්‌ති මුරජං, කලාබුකං වා න හොති, රජ්‌ජුකකායබන්‌ධනමෙව හොතීති අධිප්‌පායො. අයං පන විනිච්‌ඡයො ‘‘බහූ රජ්‌ජුකෙ එකතො කත්‌වා එකෙන නිරන්‌තරං වෙඨෙත්‌වා කතං ‘බහුරජ්‌ජුක’න්‌ති න වත්‌තබ්‌බං, තං වට්‌ටතී’’ති (පාරා. අට්‌ඨ. 1.85 පාළිමුත්‌තකවිනිච්‌ඡය) අට්‌ඨකථාගතොව ඉධ වුත්‌තො. සික්‌ඛාභාජනවිනිච්‌ඡයෙ ‘‘බහුකා රජ්‌ජුයො එකතො කත්‌වා එකාය රජ්‌ජුයා වෙඨිතං මුරජං නාමා’’ති යං වුත්‌තං, තං ඉමිනා විරුජ්‌ඣනතො න ගහෙතබ්‌බං.
3059. Bahū rajjuke ekato katvāti yojanā. Vaṭṭati bandhitunti murajaṃ, kalābukaṃ vā na hoti, rajjukakāyabandhanameva hotīti adhippāyo. Ayaṃ pana vinicchayo ‘‘bahū rajjuke ekato katvā ekena nirantaraṃ veṭhetvā kataṃ ‘bahurajjuka’nti na vattabbaṃ, taṃ vaṭṭatī’’ti (pārā. aṭṭha. 1.85 pāḷimuttakavinicchaya) aṭṭhakathāgatova idha vutto. Sikkhābhājanavinicchaye ‘‘bahukā rajjuyo ekato katvā ekāya rajjuyā veṭhitaṃ murajaṃ nāmā’’ti yaṃ vuttaṃ, taṃ iminā virujjhanato na gahetabbaṃ.
3060. දන්‌ත-සද්‌දෙන හත්‌ථිදන්‌තා වුත්‌තා. ජතූති ලාඛා. සඞ්‌ඛමයන්‌ති සඞ්‌ඛනාභිමයං. විධකා මතාති එත්‌ථ ‘‘වෙඨකා’’තිපි පාඨො විධපරියායො.
3060.Danta-saddena hatthidantā vuttā. Jatūti lākhā. Saṅkhamayanti saṅkhanābhimayaṃ. Vidhakā matāti ettha ‘‘veṭhakā’’tipi pāṭho vidhapariyāyo.
3061. කායබන්‌ධනවිධෙති කායබන්‌ධනස්‌ස දසාය ථිරභාවත්‌ථං කට්‌ඨදන්‌තාදීහි කතෙ විධෙ. විකාරො අට්‌ඨමඞ්‌ගලාදිකො. තත්‌ථ තත්‌ථාති තස්‌මිං තස්‌මිං ඨානෙ, උභයකොටියන්‌ති අත්‌ථො. තු-සද්‌දෙන ඝටාකාරොපි වට්‌ටතීති දීපෙති.
3061.Kāyabandhanavidheti kāyabandhanassa dasāya thirabhāvatthaṃ kaṭṭhadantādīhi kate vidhe. Vikāro aṭṭhamaṅgalādiko. Tattha tatthāti tasmiṃ tasmiṃ ṭhāne, ubhayakoṭiyanti attho. Tu-saddena ghaṭākāropi vaṭṭatīti dīpeti.
3062. මාලා …පෙ.… විචිත්‌තිතාති මාලාකම්‌මලතාකම්‌මෙහි ච මිගපක්‌ඛිරූපාදිනානාරූපෙහි ච විචිත්‌තිතා. ජනරඤ්‌ජනීති බාලජනපලොභිනී.
3062.Mālā…pe… vicittitāti mālākammalatākammehi ca migapakkhirūpādinānārūpehi ca vicittitā. Janarañjanīti bālajanapalobhinī.
3064. අට්‌ඨංසා වාපීති එත්‌ථ අපි-සද්‌දෙන සොළසංසාදීනං ගහණං. වණ්‌ණමට්‌ඨාති මාලාකම්‌මාදිවණ්‌ණමට්‌ඨා.
3064.Aṭṭhaṃsā vāpīti ettha api-saddena soḷasaṃsādīnaṃ gahaṇaṃ. Vaṇṇamaṭṭhāti mālākammādivaṇṇamaṭṭhā.
3065. අඤ්‌ජනිසලාකාපි තථා වණ්‌ණමට්‌ඨා න වට්‌ටතීති යොජනා. ‘‘අඤ්‌ජනිත්‌ථවිකාය ච, නානාවණ්‌ණෙහි සුත්‌තෙහි, චිත්‌තකම්‌මං න වට්‌ටතී’’ති පාඨො යුජ්‌ජති. ‘‘ථවිකාපි චා’’ති පාඨො දිස්‌සති, සො න ගහෙතබ්‌බො.
3065. Añjanisalākāpi tathā vaṇṇamaṭṭhā na vaṭṭatīti yojanā. ‘‘Añjanitthavikāya ca, nānāvaṇṇehi suttehi, cittakammaṃ na vaṭṭatī’’ti pāṭho yujjati. ‘‘Thavikāpi cā’’ti pāṭho dissati, so na gahetabbo.
3066. රත්‌තාදිනා යෙන කෙනචි එකවණ්‌ණෙන සුත්‌තෙන පිලොතිකාදිමයං යං කිඤ්‌චි සිපාටිකං සිබ්‌බෙත්‌වා වළඤ්‌ජන්‌තස්‌ස වට්‌ටතීති යොජනා.
3066. Rattādinā yena kenaci ekavaṇṇena suttena pilotikādimayaṃ yaṃ kiñci sipāṭikaṃ sibbetvā vaḷañjantassa vaṭṭatīti yojanā.
3067. මණිකන්‌ති ථූලපුබ්‌බුළං. පිළකන්‌ති සුඛුමපුබ්‌බුළං. පිප්‌ඵලෙති වත්‌ථච්‌ඡෙදනසත්‌ථෙ. ආරකණ්‌ටකෙති පත්‌තාධාරවලයානං විජ්‌ඣනකණ්‌ටකෙ. ඨපෙතුන්‌ති උට්‌ඨාපෙතුං. යං කිඤ්‌චීති සෙසං වණ්‌ණමට්‌ඨම්‌පි ච.
3067.Maṇikanti thūlapubbuḷaṃ. Piḷakanti sukhumapubbuḷaṃ. Pipphaleti vatthacchedanasatthe. Ārakaṇṭaketi pattādhāravalayānaṃ vijjhanakaṇṭake. Ṭhapetunti uṭṭhāpetuṃ. Yaṃ kiñcīti sesaṃ vaṇṇamaṭṭhampi ca.
3068. දණ්‌ඩකෙති පිප්‌ඵලදණ්‌ඩකෙ. යථාහ – ‘‘පිප්‌ඵලකෙපි මණිකං වා පිළකං වා යං කිඤ්‌චි උට්‌ඨාපෙතුං න වට්‌ටති, දණ්‌ඩකෙ පන පරිච්‌ඡෙදලෙඛා වට්‌ටතී’’ති. පරිච්‌ඡෙදලෙඛාමත්‌තන්‌ති ආණිබන්‌ධනට්‌ඨානං පත්‌වා පරිච්‌ඡින්‌දනත්‌ථං එකාව ලෙඛා වට්‌ටති. වලිත්‌වාති උභයකොටියා මුඛං කත්‌වා මජ්‌ඣෙ වලියො ගාහෙත්‌වා. නඛච්‌ඡෙදනං යස්‌මා කරොන්‌ති, තස්‌මා වට්‌ටතීති යොජනා.
3068.Daṇḍaketi pipphaladaṇḍake. Yathāha – ‘‘pipphalakepi maṇikaṃ vā piḷakaṃ vā yaṃ kiñci uṭṭhāpetuṃ na vaṭṭati, daṇḍake pana paricchedalekhā vaṭṭatī’’ti. Paricchedalekhāmattanti āṇibandhanaṭṭhānaṃ patvā paricchindanatthaṃ ekāva lekhā vaṭṭati. Valitvāti ubhayakoṭiyā mukhaṃ katvā majjhe valiyo gāhetvā. Nakhacchedanaṃ yasmā karonti, tasmā vaṭṭatīti yojanā.
3069. අරණිසහිතෙ කන්‌තකිච්‌චකරො දණ්‌ඩො උත්‌තරාරණී නාම. වාපීති පි-සද්‌දෙන අධරාරණිං සඞ්‌ගණ්‌හාති, උදුක්‌ඛලදණ්‌ඩස්‌සෙතං අධිවචනං. අඤ්‌ඡනකයන්‌තධනු ධනුකං නාම. මුසලමත්‌ථකපීළනදණ්‌ඩකො පෙල්‌ලදණ්‌ඩකො නාම.
3069. Araṇisahite kantakiccakaro daṇḍo uttarāraṇī nāma. Vāpīti pi-saddena adharāraṇiṃ saṅgaṇhāti, udukkhaladaṇḍassetaṃ adhivacanaṃ. Añchanakayantadhanu dhanukaṃ nāma. Musalamatthakapīḷanadaṇḍako pelladaṇḍako nāma.
3070. සණ්‌ඩාසෙති අග්‌ගිසණ්‌ඩාසං වදන්‌ති. කට්‌ඨච්‌ඡෙදනවාසියා තථා යං කිඤ්‌චි වණ්‌ණමට්‌ඨං න වට්‌ටතීති සම්‌බන්‌ධො. ද්‌වීසු පස්‌සෙසූති වාසියා උභොසු පස්‌සෙසු. ලොහෙනාති කප්‌පියලොහෙන . බන්‌ධිතුං වට්‌ටතීති උජුකමෙව චතුරස්‌සං වා අට්‌ඨංසං වා බන්‌ධිතුං වට්‌ටති. ‘‘සණ්‌ඩාසෙති අග්‌ගිසණ්‌ඩාසෙ’’ති නිස්‌සන්‌දෙහෙ වුත්‌තං. අට්‌ඨකථායං පනෙත්‌ථ සූචිසණ්‌ඩාසො දස්‌සිතො.
3070.Saṇḍāseti aggisaṇḍāsaṃ vadanti. Kaṭṭhacchedanavāsiyā tathā yaṃ kiñci vaṇṇamaṭṭhaṃ na vaṭṭatīti sambandho. Dvīsu passesūti vāsiyā ubhosu passesu. Lohenāti kappiyalohena . Bandhituṃ vaṭṭatīti ujukameva caturassaṃ vā aṭṭhaṃsaṃ vā bandhituṃ vaṭṭati. ‘‘Saṇḍāseti aggisaṇḍāse’’ti nissandehe vuttaṃ. Aṭṭhakathāyaṃ panettha sūcisaṇḍāso dassito.
3071. හෙට්‌ඨතොති හෙට්‌ඨා අයොපට්‌ටවලයස්‌ස. ‘‘උපරි අහිච්‌ඡත්‌තමකුලමත්‌ත’’න්‌ති අට්‌ඨකථායං වුත්‌තං.
3071.Heṭṭhatoti heṭṭhā ayopaṭṭavalayassa. ‘‘Upari ahicchattamakulamatta’’nti aṭṭhakathāyaṃ vuttaṃ.
3072. විසාණෙති තෙලාසිඤ්‌චනකගවයමහිංසාදිසිඞ්‌ගෙ. නාළියං වාපීති වෙළුනාළිකාදිනාළියං. අපි-සද්‌දෙන අලාබුං සඞ්‌ගණ්‌හාති. ආමණ්‌ඩසාරකෙති ආමලකචුණ්‌ණමයතෙලඝටෙ. තෙලභාජනකෙති වුත්‌තප්‌පකාරෙයෙව තෙලභාජනෙ. සබ්‌බං වණ්‌ණමට්‌ඨං වට්‌ටතීති පුමිත්‌ථිරූපරහිතං මාලාකම්‌මාදි සබ්‌බං වණ්‌ණමට්‌ඨං වට්‌ටති.
3072.Visāṇeti telāsiñcanakagavayamahiṃsādisiṅge. Nāḷiyaṃ vāpīti veḷunāḷikādināḷiyaṃ. Api-saddena alābuṃ saṅgaṇhāti. Āmaṇḍasāraketi āmalakacuṇṇamayatelaghaṭe. Telabhājanaketi vuttappakāreyeva telabhājane. Sabbaṃ vaṇṇamaṭṭhaṃ vaṭṭatīti pumitthirūparahitaṃ mālākammādi sabbaṃ vaṇṇamaṭṭhaṃ vaṭṭati.
3073-5. පානීයස්‌ස උළුඞ්‌කෙති පානීයඋළුඞ්‌කෙ. දොණියං රජනස්‌සපීති රජනදොණියම්‌පි. ඵලකපීඨෙති ඵලකමයෙ පීඨෙ. වලයාධාරකාදිකෙති දන්‌තවලයාදිආධාරකෙ. ආදි-සද්‌දෙන දණ්‌ඩාධාරකො සඞ්‌ගහිතො. පාදපුඤ්‌ඡනියන්‌ති චොළාදිමයපාදපුඤ්‌ඡනියං. පීඨෙති පාදපීඨෙ. සහචරියෙන පාදකථලිකායඤ්‌ච. චිත්‌තං සබ්‌බමෙව ච වට්‌ටතීති යථාවුත්‌තෙ භික්‌ඛුපරික්‌ඛාරෙ මාතුගාමරූපරහිතං, භික්‌ඛුනිපරික්‌ඛාරෙ පුරිසරූපරහිතං අවසෙසං සබ්‌බං චිත්‌තකම්‌මං.
3073-5.Pānīyassa uḷuṅketi pānīyauḷuṅke. Doṇiyaṃ rajanassapīti rajanadoṇiyampi. Phalakapīṭheti phalakamaye pīṭhe. Valayādhārakādiketi dantavalayādiādhārake. Ādi-saddena daṇḍādhārako saṅgahito. Pādapuñchaniyanti coḷādimayapādapuñchaniyaṃ. Pīṭheti pādapīṭhe. Sahacariyena pādakathalikāyañca. Cittaṃ sabbameva ca vaṭṭatīti yathāvutte bhikkhuparikkhāre mātugāmarūparahitaṃ, bhikkhuniparikkhāre purisarūparahitaṃ avasesaṃ sabbaṃ cittakammaṃ.
3076. නානා ච තෙ මණයො චාති නානාමණී, ඉන්‌දනීලාදයො, නානාමණීහි කතා නානාමණිමයා, ථම්‌භා ච කවාටා ච ද්‌වාරා ච භිත්‌තියො ච ථම්‌භකවාටද්‌වාරභිත්‌තියො, නානාමණිමයා ථම්‌භකවාටද්‌වාරභිත්‌තියො යස්‌මිං තං තථා වුත්‌තං. කා කථා වණ්‌ණමට්‌ඨකෙති මාලාකම්‌මලතාකම්‌මචිත්‌තකම්‌මාදිවණ්‌ණමට්‌ඨකෙ වත්‌තබ්‌බමෙව නත්‌ථීති අත්‌ථො.
3076. Nānā ca te maṇayo cāti nānāmaṇī, indanīlādayo, nānāmaṇīhi katā nānāmaṇimayā, thambhā ca kavāṭā ca dvārā ca bhittiyo ca thambhakavāṭadvārabhittiyo, nānāmaṇimayā thambhakavāṭadvārabhittiyo yasmiṃ taṃ tathā vuttaṃ. Kā kathā vaṇṇamaṭṭhaketi mālākammalatākammacittakammādivaṇṇamaṭṭhake vattabbameva natthīti attho.
3077. ථාවරස්‌ස රතනමයපාසාදස්‌ස කප්‌පියභාවං දස්‌සෙත්‌වා සුවණ්‌ණාදිමයස්‌සාපි සබ්‌බපාසාදපරිභොගස්‌ස කප්‌පියභාවං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘සොවණ්‌ණය’’න්‌තිආදි. සොවණ්‌ණයන්‌ති සුවණ්‌ණමයං. ද්‌වාරකවාටානං අනන්‌තරගාථාය දස්‌සිතත්‌තා ‘‘ද්‌වාරකවාටබන්‌ධ’’න්‌ති ඉමිනා ද්‌වාරකවාටබාහාසඞ්‌ඛාතං පිට්‌ඨසඞ්‌ඝාටං ගහිතං. ද්‌වාරඤ්‌ච කවාටඤ්‌ච ද්‌වාරකවාටානි, ද්‌වාරකවාටානං බන්‌ධං ද්‌වාරකවාටබන්‌ධං, උත්‌තරපාසකුම්‌මාරසඞ්‌ඛාතං පිට්‌ඨසඞ්‌ඝාටන්‌ති අත්‌ථො. නානා ච තෙ මණයො චාති නානාමණී , සුවණ්‌ණඤ්‌ච නානාමණී ච සුවණ්‌ණනානාමණී, භිත්‌ති ච භූමි ච භිත්‌තිභූමි සුවණ්‌ණනානාමණීහි කතා භිත්‌තිභූමි සුවණ්‌ණනානාමණිභිත්‌තිභූමි. ඉති ඉමෙසු සෙනාසනාවයවෙසු. න කිඤ්‌චි එකම්‌පි නිසෙධනීයන්‌ති එකම්‌පි සෙනාසනපරික්‌ඛාරං කිඤ්‌චි න නිසෙධනීයං, සෙනාසනම්‌පි න පටික්‌ඛිපිතබ්‌බන්‌ති අත්‌ථො. සෙනාසනං වට්‌ටති සබ්‌බමෙවාති සබ්‌බමෙව සෙනාසනපරිභොගං වට්‌ටති. යථාහ –
3077. Thāvarassa ratanamayapāsādassa kappiyabhāvaṃ dassetvā suvaṇṇādimayassāpi sabbapāsādaparibhogassa kappiyabhāvaṃ dassetumāha ‘‘sovaṇṇaya’’ntiādi. Sovaṇṇayanti suvaṇṇamayaṃ. Dvārakavāṭānaṃ anantaragāthāya dassitattā ‘‘dvārakavāṭabandha’’nti iminā dvārakavāṭabāhāsaṅkhātaṃ piṭṭhasaṅghāṭaṃ gahitaṃ. Dvārañca kavāṭañca dvārakavāṭāni, dvārakavāṭānaṃ bandhaṃ dvārakavāṭabandhaṃ, uttarapāsakummārasaṅkhātaṃ piṭṭhasaṅghāṭanti attho. Nānā ca te maṇayo cāti nānāmaṇī, suvaṇṇañca nānāmaṇī ca suvaṇṇanānāmaṇī, bhitti ca bhūmi ca bhittibhūmi suvaṇṇanānāmaṇīhi katā bhittibhūmi suvaṇṇanānāmaṇibhittibhūmi. Iti imesu senāsanāvayavesu. Na kiñci ekampi nisedhanīyanti ekampi senāsanaparikkhāraṃ kiñci na nisedhanīyaṃ, senāsanampi na paṭikkhipitabbanti attho. Senāsanaṃ vaṭṭati sabbamevāti sabbameva senāsanaparibhogaṃ vaṭṭati. Yathāha –
‘‘සබ්‌බං පාසාදපරිභොගන්‌ති සුවණ්‌ණරජතාදිවිචිත්‍රානි කවාටානි මඤ්‌චපීඨානි තාලවණ්‌ටානි සුවණ්‌ණරජතමයානි පානීයඝටපානීයසරාවානි යං කිඤ්‌චි චිත්‌තකම්‌මකතං, සබ්‌බං වට්‌ටති. ‘පාසාදස්‌ස දාසිදාසං ඛෙත්‌තවත්‌ථුං ගොමහිංසං දෙමා’ති වදන්‌ති, පාටෙක්‌කං ගහණකිච්‌චං නත්‌ථි, පාසාදෙ පටිග්‌ගහිතෙ පටිග්‌ගහිතමෙව හොති. ගොනකාදීනි සඞ්‌ඝිකවිහාරෙ වා පුග්‌ගලිකවිහාරෙ වා මඤ්‌චපීඨකෙසු අත්‌ථරිත්‌වා පරිභුඤ්‌ජිතුං න වට්‌ටන්‌ති. ධම්‌මාසනෙ පන ගිහිවිකතනීහාරෙන ලබ්‌භන්‌ති, තත්‍රාපි නිපජ්‌ජිතුං න වට්‌ටතී’’ති (චූළව. අට්‌ඨ. 320).
‘‘Sabbaṃ pāsādaparibhoganti suvaṇṇarajatādivicitrāni kavāṭāni mañcapīṭhāni tālavaṇṭāni suvaṇṇarajatamayāni pānīyaghaṭapānīyasarāvāni yaṃ kiñci cittakammakataṃ, sabbaṃ vaṭṭati. ‘Pāsādassa dāsidāsaṃ khettavatthuṃ gomahiṃsaṃ demā’ti vadanti, pāṭekkaṃ gahaṇakiccaṃ natthi, pāsāde paṭiggahite paṭiggahitameva hoti. Gonakādīni saṅghikavihāre vā puggalikavihāre vā mañcapīṭhakesu attharitvā paribhuñjituṃ na vaṭṭanti. Dhammāsane pana gihivikatanīhārena labbhanti, tatrāpi nipajjituṃ na vaṭṭatī’’ti (cūḷava. aṭṭha. 320).
‘‘සොවණ්‌ණද්‌වාරකවාටබන්‌ධ’’න්‌ති වා පාඨො, බහුබ්‌බීහිසමාසො. ඉමිනා ච දුතියපදෙන ච සෙනාසනං විසෙසීයති.
‘‘Sovaṇṇadvārakavāṭabandha’’nti vā pāṭho, bahubbīhisamāso. Iminā ca dutiyapadena ca senāsanaṃ visesīyati.
3078. න දවං කරෙති ‘‘කිං බුද්‌ධො සිලකබුද්‌ධො? කිං ධම්‌මො ගොධම්‌මො අජධම්‌මො? කිං සඞ්‌ඝො ගොසඞ්‌ඝො අජසඞ්‌ඝො මිගසඞ්‌ඝො’’ති පරිහාසං න කරෙය්‍ය. තිත්‌ථියබ්‌බතං මූගබ්‌බතාදිකං නෙව ගණ්‌හෙය්‍යාති යොජනා.
3078.Na davaṃ kareti ‘‘kiṃ buddho silakabuddho? Kiṃ dhammo godhammo ajadhammo? Kiṃ saṅgho gosaṅgho ajasaṅgho migasaṅgho’’ti parihāsaṃ na kareyya. Titthiyabbataṃ mūgabbatādikaṃ neva gaṇheyyāti yojanā.
3079. තා භික්‌ඛුනියො උදකාදිනා වාපි න සිඤ්‌චෙය්‍යාති යොජනා.
3079.Tā bhikkhuniyo udakādinā vāpi na siñceyyāti yojanā.
3080. අඤ්‌ඤත්‌ථ අඤ්‌ඤස්‌මිං විහාරෙ වස්‌සංවුත්‌ථො අඤ්‌ඤත්‌ථ අඤ්‌ඤස්‌මිං විහාරෙ භාගං වස්‌සාවාසිකභාගං ගණ්‌හාති චෙ, දුක්‌කටං. තස්‌මිං චීවරෙ නට්‌ඨෙ වා ජජ්‌ජරෙ ජිණ්‌ණෙ වා ගීවා පුන දාතබ්‌බන්‌ති යොජනා.
3080.Aññattha aññasmiṃ vihāre vassaṃvuttho aññattha aññasmiṃ vihāre bhāgaṃ vassāvāsikabhāgaṃ gaṇhāti ce, dukkaṭaṃ. Tasmiṃ cīvare naṭṭhe vā jajjare jiṇṇe vā gīvā puna dātabbanti yojanā.
3081. සොති අඤ්‌ඤත්‌ථ භාගං ගණ්‌හනකො භික්‌ඛු. තෙහීති චීවරසාමිකෙහි. තන්‌ති තථා ගහිතං වස්‌සාවාසිකභාගං. තෙසන්‌ති චීවරසාමිකානං.
3081.Soti aññattha bhāgaṃ gaṇhanako bhikkhu. Tehīti cīvarasāmikehi. Tanti tathā gahitaṃ vassāvāsikabhāgaṃ. Tesanti cīvarasāmikānaṃ.
3082. කරොතොති කාරාපයතො. දවා සිලං පවිජ්‌ඣන්‌තොති පන්‌තිකීළාය කීළත්‌ථිකානං සිප්‌පදස්‌සනවසෙන සක්‌ඛරං වා නින්‌නට්‌ඨානං පවට්‌ටනවසෙන පාසාණං වා පවිජ්‌ඣන්‌තො. න කෙවලඤ්‌ච පාසාණං, අඤ්‌ඤම්‌පි යං කිඤ්‌චි දාරුඛණ්‌ඩං වා ඉට්‌ඨකඛණ්‌ඩං වා හත්‌ථෙන වා යන්‌තෙන වා පවිජ්‌ඣිතුං න වට්‌ටති. චෙතියාදීනං අත්‌ථාය පාසාණාදයො හසන්‌තා හසන්‌තා පවට්‌ටෙන්‌තිපි ඛිපන්‌තිපි උක්‌ඛිපන්‌තිපි, කම්‌මසමයොති වට්‌ටති.
3082.Karototi kārāpayato. Davā silaṃ pavijjhantoti pantikīḷāya kīḷatthikānaṃ sippadassanavasena sakkharaṃ vā ninnaṭṭhānaṃ pavaṭṭanavasena pāsāṇaṃ vā pavijjhanto. Na kevalañca pāsāṇaṃ, aññampi yaṃ kiñci dārukhaṇḍaṃ vā iṭṭhakakhaṇḍaṃ vā hatthena vā yantena vā pavijjhituṃ na vaṭṭati. Cetiyādīnaṃ atthāya pāsāṇādayo hasantā hasantā pavaṭṭentipi khipantipi ukkhipantipi, kammasamayoti vaṭṭati.
3083. ගිහිගොපකදානස්‌මින්‌ති ගිහීනං උය්‍යානගොපකාදීහි අත්‌තනා ගොපිතඋය්‍යානාදිතො ඵලාදීනං දානෙ යාවදත්‌ථං දිය්‍යමානෙපි. න දොසො කොචි ගණ්‌හතොති පටිග්‌ගණ්‌හතො භික්‌ඛුනො කොචි දොසො නත්‌ථි. සඞ්‌ඝචෙතියසන්‌තකෙ තාලඵලාදිම්‌හි උය්‍යානගොපකාදීහි දිය්‍යමානෙ පරිච්‌ඡෙදනයො තෙසං වෙතනවසෙන පරිච්‌ඡින්‌නානංයෙව ගහණෙ අනාපත්‌තිනයො වුත්‌තොති යොජනා.
3083.Gihigopakadānasminti gihīnaṃ uyyānagopakādīhi attanā gopitauyyānādito phalādīnaṃ dāne yāvadatthaṃ diyyamānepi. Na doso koci gaṇhatoti paṭiggaṇhato bhikkhuno koci doso natthi. Saṅghacetiyasantake tālaphalādimhi uyyānagopakādīhi diyyamāne paricchedanayo tesaṃ vetanavasena paricchinnānaṃyeva gahaṇe anāpattinayo vuttoti yojanā.
3084. පුරිසසංයුත්‌තන්‌ති පරිවිසකෙහි පුරිසෙහි වුය්‌හමානං. හත්‌ථවට්‌ටකන්‌ති හත්‌ථෙනෙව පවට්‌ටෙතබ්‌බසකටං.
3084.Purisasaṃyuttanti parivisakehi purisehi vuyhamānaṃ. Hatthavaṭṭakanti hattheneva pavaṭṭetabbasakaṭaṃ.
3085. භික්‌ඛුනියා සද්‌ධිං කිඤ්‌චිපි අනාචාරං න සම්‌පයොජෙය්‍ය න කාරෙය්‍යාති යොජනා. ‘‘කිඤ්‌චී’’තිපි පාඨො, ගහට්‌ඨං වා පබ්‌බජිතං වා කිඤ්‌චි භික්‌ඛුනියා සද්‌ධිං අනාචාරවසෙන න සම්‌පයොජෙය්‍යාති අත්‌ථො. ඔභාසෙන්‌තස්‌සාති කාමාධිප්‌පායං පකාසෙන්‌තස්‌ස.
3085. Bhikkhuniyā saddhiṃ kiñcipi anācāraṃ na sampayojeyya na kāreyyāti yojanā. ‘‘Kiñcī’’tipi pāṭho, gahaṭṭhaṃ vā pabbajitaṃ vā kiñci bhikkhuniyā saddhiṃ anācāravasena na sampayojeyyāti attho. Obhāsentassāti kāmādhippāyaṃ pakāsentassa.
3086. හවෙති එකංසත්‌ථෙ නිපාතො.
3086.Haveti ekaṃsatthe nipāto.
3087. අත්‌තනො පරිභොගත්‌ථං දින්‌නන්‌ති ‘‘තුම්‌හෙයෙව පරිභුඤ්‌ජථා’’ති වත්‌වා දින්‌නං තිචීවරාදිං.
3087.Attano paribhogatthaṃ dinnanti ‘‘tumheyeva paribhuñjathā’’ti vatvā dinnaṃ ticīvarādiṃ.
3088. අසප්‌පායන්‌ති පිත්‌තාදිදොසානං කොපනවසෙන අඵාසුකාරණං. අපනෙතුම්‌පි ජහිතුම්‌පි, පගෙව දාතුන්‌ති අධිප්‌පායො. අග්‌ගං ගහෙත්‌වා දාතුං වාති තථා ගහණාරහං අන්‌නාදිං සන්‌ධාය වුත්‌තං. ‘‘කතිපාහං භුත්‌වා’’ති සෙසො. පිණ්‌ඩපාතාදිතො අග්‌ගං ගහෙත්‌වා පත්‌තාදිං කතිපාහං භුත්‌වා දාතුං වට්‌ටතීති අත්‌ථො.
3088.Asappāyanti pittādidosānaṃ kopanavasena aphāsukāraṇaṃ. Apanetumpi jahitumpi, pageva dātunti adhippāyo. Aggaṃ gahetvā dātuṃ vāti tathā gahaṇārahaṃ annādiṃ sandhāya vuttaṃ. ‘‘Katipāhaṃ bhutvā’’ti seso. Piṇḍapātādito aggaṃ gahetvā pattādiṃ katipāhaṃ bhutvā dātuṃ vaṭṭatīti attho.
3089. පඤ්‌චවග්‌ගූපසම්‌පදාති විනයධරපඤ්‌චමෙන සඞ්‌ඝෙන කාතබ්‌බඋපසම්‌පදා. නවාති අඤ්‌ඤෙහි එකවාරම්‌පි අපරිභුත්‌තා. ගුණඞ්‌ගුණඋපාහනා චතුපටලතො පට්‌ඨාය බහුපටලඋපාහනා. චම්‌මත්‌ථාරොති කප්‌පියචම්‌මත්‌ථරණඤ්‌ච. ධුවන්‌හානන්‌ති පකතිනහානං.
3089.Pañcavaggūpasampadāti vinayadharapañcamena saṅghena kātabbaupasampadā. Navāti aññehi ekavārampi aparibhuttā. Guṇaṅguṇaupāhanā catupaṭalato paṭṭhāya bahupaṭalaupāhanā. Cammatthāroti kappiyacammattharaṇañca. Dhuvanhānanti pakatinahānaṃ.
3090. සම්‌බාධස්‌සාති වච්‌චමග්‌ගපස්‌සාවමග්‌ගද්‌වයස්‌ස සාමන්‌තා ද්‌වඞ්‌ගුලා අන්‌තො සත්‌ථවත්‌ථිකම්‌මං වාරිතන්‌ති යොජනා. සත්‌ථෙන අන්‌තමසො නඛෙනාපි ඡෙදනඵාලනාදිවසෙන සත්‌ථකම්‌මඤ්‌ච වත්‌ථීහි භෙසජ්‌ජතෙලස්‌ස අන්‌තො පවිසනවසෙන කාතබ්‌බං වත්‌ථිකම්‌මඤ්‌ච ථුල්‌ලච්‌චයාපත්‌තිවිධානෙන වාරිතන්‌ති අත්‌ථො. පස්‌සාවමග්‌ගස්‌ස සාමන්‌තා ද්‌වඞ්‌ගුලං අඞ්‌ගජාතස්‌ස අග්‌ගතො පට්‌ඨාය ගහෙතබ්‌බං.
3090.Sambādhassāti vaccamaggapassāvamaggadvayassa sāmantā dvaṅgulā anto satthavatthikammaṃ vāritanti yojanā. Satthena antamaso nakhenāpi chedanaphālanādivasena satthakammañca vatthīhi bhesajjatelassa anto pavisanavasena kātabbaṃ vatthikammañca thullaccayāpattividhānena vāritanti attho. Passāvamaggassa sāmantā dvaṅgulaṃ aṅgajātassa aggato paṭṭhāya gahetabbaṃ.
3091. ‘‘පාකත්‌ථ’’න්‌ති ඉමිනා නිබ්‌බාපෙතුං චලනෙ නිද්‌දොසභාවං දීපෙති.
3091.‘‘Pākattha’’nti iminā nibbāpetuṃ calane niddosabhāvaṃ dīpeti.
3092. උපළාලෙතීති ‘‘පත්‌තචීවරාදිපරික්‌ඛාරං තෙ දම්‌මී’’ති වත්‌වා පලොභෙත්‌වා ගණ්‌හාති. තත්‌ථාති තස්‌මිං පුග්‌ගලෙ. ආදීනවන්‌ති අලජ්‌ජිතාදිභාවං දස්‌සෙත්‌වා තෙන සහ සම්‌භොගාදිකරණෙ අලජ්‌ජිභාවාපජ්‌ජනාදිආදීනවං. තස්‌සාති තතො වියොජෙතබ්‌බස්‌ස තස්‌ස.
3092.Upaḷāletīti ‘‘pattacīvarādiparikkhāraṃ te dammī’’ti vatvā palobhetvā gaṇhāti. Tatthāti tasmiṃ puggale. Ādīnavanti alajjitādibhāvaṃ dassetvā tena saha sambhogādikaraṇe alajjibhāvāpajjanādiādīnavaṃ. Tassāti tato viyojetabbassa tassa.
3093. ආදීනවදස්‌සනප්‌පකාරං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘මක්‌ඛන’’න්‌තිආදි. ‘‘නහායිතුං ගතෙන ගූථමුත්‌තෙහි මක්‌ඛනං විය දුස්‌සීලං නිස්‌සාය විහරතා තයා කත’’න්‌ති එවං තත්‌ථ ආදීනවං වත්‌තුං වට්‌ටතීති යොජනා.
3093. Ādīnavadassanappakāraṃ dassetumāha ‘‘makkhana’’ntiādi. ‘‘Nahāyituṃ gatena gūthamuttehi makkhanaṃ viya dussīlaṃ nissāya viharatā tayā kata’’nti evaṃ tattha ādīnavaṃ vattuṃ vaṭṭatīti yojanā.
3094-5. භත්‌තග්‌ගෙ භොජනසාලාය භුඤ්‌ජමානො. යාගුපානෙති යාගුං පිවනකාලෙ. අන්‌තොගාමෙති අන්‌තරඝරෙ. වීථියන්‌ති නිගමනගරගාමාදීනං රථිකාය. අන්‌ධකාරෙති අන්‌ධකාරෙ වත්‌තමානෙ, අන්‌ධකාරගතොති අත්‌ථො. තඤ්‌හි වන්‌දන්‌තස්‌ස මඤ්‌චපාදාදීසුපි නලාටං පටිහඤ්‌ඤෙය්‍ය. අනාවජ්‌ජොති කිච්‌චපසුතත්‌තා වන්‌දනං අසමන්‌නාහරන්‌තො. එකාවත්‌තොති එකතො ආවත්‌තො සපත්‌තපක්‌ඛෙ ඨිතො වෙරී විසභාගපුග්‌ගලො. අයඤ්‌හි වන්‌දියමානො පාදෙනපි පහරෙය්‍ය. වාවටොති සිබ්‌බනකම්‌මාදිකිච්‌චන්‌තරපසුතො.
3094-5.Bhattagge bhojanasālāya bhuñjamāno. Yāgupāneti yāguṃ pivanakāle. Antogāmeti antaraghare. Vīthiyanti nigamanagaragāmādīnaṃ rathikāya. Andhakāreti andhakāre vattamāne, andhakāragatoti attho. Tañhi vandantassa mañcapādādīsupi nalāṭaṃ paṭihaññeyya. Anāvajjoti kiccapasutattā vandanaṃ asamannāharanto. Ekāvattoti ekato āvatto sapattapakkhe ṭhito verī visabhāgapuggalo. Ayañhi vandiyamāno pādenapi pahareyya. Vāvaṭoti sibbanakammādikiccantarapasuto.
සුත්‌තොති නිද්‌දං ඔක්‌කන්‌තො. ඛාදන්‌ති පිට්‌ඨකඛජ්‌ජකාදීනි ඛාදන්‌තො. භුඤ්‌ජන්‌තොති ඔදනාදීනි භුඤ්‌ජන්‌තො. වච්‌චං මුත්‌තම්‌පි වා කරන්‌ති උච්‌චාරං වා පස්‌සාවං වා කරොන්‌තො ඉති ඉමෙසං තෙරසන්‌නං වන්‌දනා අයුත්‌තත්‌ථෙන වාරිතාති සම්‌බන්‌ධො.
Suttoti niddaṃ okkanto. Khādanti piṭṭhakakhajjakādīni khādanto. Bhuñjantoti odanādīni bhuñjanto. Vaccaṃ muttampi vā karanti uccāraṃ vā passāvaṃ vā karonto iti imesaṃ terasannaṃ vandanā ayuttatthena vāritāti sambandho.
3096-7. කම්‌මලද්‌ධිසීමාවසෙන තීසු නානාසංවාසකෙසු කම්‌මනානාසංවාසකස්‌ස උක්‌ඛිත්‌තග්‌ගහණෙන ගහිතත්‌තා, සීමානානාසංවාසකවුඩ්‌ඪතරපකතත්‌තස්‌ස වන්‌දියත්‌තා, පාරිසෙසඤායෙන ‘‘නානාසංවාසකො වුඩ්‌ඪතරො අධම්‌මවාදී අවන්‌දියො’’ති (පරි. 467) වචනතො ච ලද්‌ධිනානාසංවාසකො ඉධ ‘‘නානාසංවාසකො’’ති ගහිතොති වෙදිතබ්‌බො. උක්‌ඛිත්‌තොති තිවිධෙනාපි උක්‌ඛෙපනීයකම්‌මෙන උක්‌ඛිත්‌තකො. ගරුකට්‌ඨා ච පඤ්‌චාති පාරිවාසිකමූලායපටිකස්‌සනාරහමානත්‌තාරහමානත්‌තචාරිකඅබ්‌භානාරහසඞ්‌ඛාතා පඤ්‌ච ගරුකට්‌ඨා ච. ඉමෙ පන අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤස්‌ස යථාවුඩ්‌ඪං වන්‌දනාදීනි ලභන්‌ති, පකතත්‌තෙන අවන්‌දියත්‌තාව අවන්‌දියෙසු ගහිතා. ඉමෙ බාවීසති පුග්‌ගලෙති නග්‌ගාදයො යථාවුත්‌තෙ.
3096-7. Kammaladdhisīmāvasena tīsu nānāsaṃvāsakesu kammanānāsaṃvāsakassa ukkhittaggahaṇena gahitattā, sīmānānāsaṃvāsakavuḍḍhatarapakatattassa vandiyattā, pārisesañāyena ‘‘nānāsaṃvāsako vuḍḍhataro adhammavādī avandiyo’’ti (pari. 467) vacanato ca laddhinānāsaṃvāsako idha ‘‘nānāsaṃvāsako’’ti gahitoti veditabbo. Ukkhittoti tividhenāpi ukkhepanīyakammena ukkhittako. Garukaṭṭhā ca pañcāti pārivāsikamūlāyapaṭikassanārahamānattārahamānattacārikaabbhānārahasaṅkhātā pañca garukaṭṭhā ca. Ime pana aññamaññassa yathāvuḍḍhaṃ vandanādīni labhanti, pakatattena avandiyattāva avandiyesu gahitā. Ime bāvīsati puggaleti naggādayo yathāvutte.
3098. ‘‘ධම්‌මවාදී’’ති ඉදං ‘‘නානාසංවාසවුඩ්‌ඪකො’’ති එතස්‌ස විසෙසනං. යථාහ ‘‘තයොමෙ, භික්‌ඛවෙ, වන්‌දියා. පච්‌ඡා උපසම්‌පන්‌නෙන පුරෙඋපසම්‌පන්‌නො වන්‌දියො, නානාසංවාසකො වුඩ්‌ඪතරො ධම්‌මවාදී වන්‌දියො, සදෙවකෙ ලොකෙ, භික්‌ඛවෙ, සමාරකෙ…පෙ.… තථාගතො අරහං සම්‌මාසම්‌බුද්‌ධො වන්‌දියො’’ති (චූළව. 312).
3098.‘‘Dhammavādī’’ti idaṃ ‘‘nānāsaṃvāsavuḍḍhako’’ti etassa visesanaṃ. Yathāha ‘‘tayome, bhikkhave, vandiyā. Pacchā upasampannena pureupasampanno vandiyo, nānāsaṃvāsako vuḍḍhataro dhammavādī vandiyo, sadevake loke, bhikkhave, samārake…pe… tathāgato arahaṃ sammāsambuddho vandiyo’’ti (cūḷava. 312).
3099. ‘‘එතෙයෙව වන්‌දියා, න අඤ්‌ඤෙ’’ති නියාමස්‌ස අකතත්‌තා අඤ්‌ඤෙසම්‌පි වන්‌දියානං සබ්‌භාවං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘තජ්‌ජනාදී’’තිආදි. එත්‌ථ ආදි-සද්‌දෙන නියස්‌සපබ්‌බාජනීයපඅසාරණීයකම්‌මෙ සඞ්‌ගණ්‌හාති. එත්‌ථාති එතස්‌මිං වන්‌දනීයාධිකාරෙ. කම්‌මන්‌ති අපලොකනාදි චතුබ්‌බිධං කම්‌මං.
3099. ‘‘Eteyeva vandiyā, na aññe’’ti niyāmassa akatattā aññesampi vandiyānaṃ sabbhāvaṃ dassetumāha ‘‘tajjanādī’’tiādi. Ettha ādi-saddena niyassapabbājanīyapaasāraṇīyakamme saṅgaṇhāti. Etthāti etasmiṃ vandanīyādhikāre. Kammanti apalokanādi catubbidhaṃ kammaṃ.
3100. සඞ්‌ඝෙන අධම්‌මකම්‌මෙ කරියමානෙ තං වාරෙතුං අසක්‌කොන්‌තෙන, අසක්‌කොන්‌තෙහි ච පටිපජ්‌ජිතබ්‌බවිධිං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘අධිට්‌ඨාන’’න්‌තිආදි. අධිට්‌ඨානං පනෙකස්‌ස උද්‌දිට්‌ඨන්‌ති යොජනා, අධම්‌මකම්‌මං කරොන්‌තානං භික්‌ඛූනමන්‌තරෙ නිසීදිත්‌වා තං ‘‘අධම්‌ම’’න්‌ති ජානිත්‌වාපි තං වාරෙතුං අසක්‌කොන්‌තස්‌ස එකස්‌ස ‘‘න මෙතං ඛමතී’’ති චිත්‌තෙන අධිට්‌ඨානමුද්‌දිට්‌ඨන්‌ති වුත්‌තං හොති. ද්‌වින්‌නං වා තිණ්‌ණමෙව චාති තමෙව වාරෙතුං අසක්‌කොන්‌තානං ද්‌වින්‌නං වා තිණ්‌ණං වා භික්‌ඛූනං අඤ්‌ඤමඤ්‌ඤං ‘‘න මෙතං ඛමතී’’ති දිට්‌ඨාවිකම්‌මං සකසකදිට්‌ඨියා පකාසනං උද්‌දිට්‌ඨන්‌ති අත්‌ථො. තතො උද්‌ධං තීහි උද්‌ධං චතුන්‌නං කම්‌මස්‌ස පටික්‌කොසනං ‘‘ඉදං අධම්‌මකම්‌මං මා කරොථා’’ති පටික්‌ඛිපනං උද්‌දිට්‌ඨන්‌ති අත්‌ථො.
3100. Saṅghena adhammakamme kariyamāne taṃ vāretuṃ asakkontena, asakkontehi ca paṭipajjitabbavidhiṃ dassetumāha ‘‘adhiṭṭhāna’’ntiādi. Adhiṭṭhānaṃ panekassa uddiṭṭhanti yojanā, adhammakammaṃ karontānaṃ bhikkhūnamantare nisīditvā taṃ ‘‘adhamma’’nti jānitvāpi taṃ vāretuṃ asakkontassa ekassa ‘‘na metaṃ khamatī’’ti cittena adhiṭṭhānamuddiṭṭhanti vuttaṃ hoti. Dvinnaṃ vā tiṇṇameva cāti tameva vāretuṃ asakkontānaṃ dvinnaṃ vā tiṇṇaṃ vā bhikkhūnaṃ aññamaññaṃ ‘‘na metaṃ khamatī’’ti diṭṭhāvikammaṃ sakasakadiṭṭhiyā pakāsanaṃ uddiṭṭhanti attho. Tato uddhaṃ tīhi uddhaṃ catunnaṃ kammassa paṭikkosanaṃ ‘‘idaṃ adhammakammaṃ mā karothā’’ti paṭikkhipanaṃ uddiṭṭhanti attho.
3101. විස්‌සාසග්‌ගාහලක්‌ඛණං අග්‌ගහිතග්‌ගහණෙන පඤ්‌චවිධන්‌ති දස්‌සෙතුමාහ ‘‘සන්‌දිට්‌ඨො’’තිආදි. යොජනා පනෙත්‌ථ එවං වෙදිතබ්‌බා – සන්‌දිට්‌ඨො ච හොති, ජීවති ච, ගහිතෙ ච අත්‌තමනො හොති, සම්‌භත්‌තො ච හොති, ජීවති ච, ගහිතෙ ච අත්‌තමනො හොති, ආලපිතො ච හොති, ජීවති ච, ගහිතෙ ච අත්‌තමනො හොතීති එවං සන්‌දිට්‌ඨසම්‌භත්‌තආලපිතානං තිණ්‌ණමෙකෙකස්‌ස තීණි තීණි විස්‌සාසග්‌ගාහලක්‌ඛණානි කත්‌වා නවවිධං හොතීති වෙදිතබ්‌බං. වචනත්‌ථො, පනෙත්‌ථ විනිච්‌ඡයො ච හෙට්‌ඨා වුත්‌තොව.
3101. Vissāsaggāhalakkhaṇaṃ aggahitaggahaṇena pañcavidhanti dassetumāha ‘‘sandiṭṭho’’tiādi. Yojanā panettha evaṃ veditabbā – sandiṭṭho ca hoti, jīvati ca, gahite ca attamano hoti, sambhatto ca hoti, jīvati ca, gahite ca attamano hoti, ālapito ca hoti, jīvati ca, gahite ca attamano hotīti evaṃ sandiṭṭhasambhattaālapitānaṃ tiṇṇamekekassa tīṇi tīṇi vissāsaggāhalakkhaṇāni katvā navavidhaṃ hotīti veditabbaṃ. Vacanattho, panettha vinicchayo ca heṭṭhā vuttova.
3102. සීලවිපත්‌ති, දිට්‌ඨිවිපත්‌ති ච ආචාරාජීවසම්‌භවා ද්‌වෙ විපත්‌තියො චාති යොජනා, ආචාරවිපත්‌ති, ආජීවවිපත්‌ති චාති වුත්‌තං හොති.
3102. Sīlavipatti, diṭṭhivipatti ca ācārājīvasambhavā dve vipattiyo cāti yojanā, ācāravipatti, ājīvavipatti cāti vuttaṃ hoti.
3103. තත්‌ථාති තෙසු චතූසු විපත්‌තීසු. අප්‌පටිකම්‌මා පාරාජිකා වුට්‌ඨානගාමිනී සඞ්‌ඝාදිසෙසාපත්‌තිකා දුවෙ ආපත්‌තියො සීලවිපත්‌තීති පකාසිතාති යොජනා.
3103.Tatthāti tesu catūsu vipattīsu. Appaṭikammā pārājikā vuṭṭhānagāminī saṅghādisesāpattikā duve āpattiyo sīlavipattīti pakāsitāti yojanā.
3104. යා ච අන්‌තග්‌ගාහිකා දිට්‌ඨි, යා දසවත්‌ථුකා දිට්‌ඨි, අයං දුවිධා දිට්‌ඨි දිට්‌ඨිවිපත්‌තීති දීපිතාති යොජනා. තත්‌ථ අන්‌තග්‌ගාහිකදිට්‌ඨි නාම උච්‌ඡෙදන්‌තසස්‌සතන්‌තගාහවසෙන පවත්‌තා දිට්‌ඨි. ‘‘නත්‌ථි දින්‌න’’න්‌තිආදිනයප්‌පවත්‌තා දසවත්‌ථුකා දිට්‌ඨි.
3104. Yā ca antaggāhikā diṭṭhi, yā dasavatthukā diṭṭhi, ayaṃ duvidhā diṭṭhi diṭṭhivipattīti dīpitāti yojanā. Tattha antaggāhikadiṭṭhi nāma ucchedantasassatantagāhavasena pavattā diṭṭhi. ‘‘Natthi dinna’’ntiādinayappavattā dasavatthukā diṭṭhi.
3105. ථුල්‌ලච්‌චයාදිකා දෙසනාගාමිනිකා යා පඤ්‌ච ආපත්‌තියො, ආචාරකුසලෙන භගවතා සා ආචාරවිපත්‌තීති වුත්‌තාති යොජනා. ආදි-සද්‌දෙන පාචිත්‌තියපාටිදෙසනීයදුක්‌කටදුබ්‌භාසිතානං ගහණං. යාති පඤ්‌චාපත්‌තියො අපෙක්‌ඛිත්‌වා බහුත්‌තං. සාති ආචාරවිපත්‌ති සාමඤ්‌ඤමපෙක්‌ඛිත්‌වා එකත්‌තං.
3105. Thullaccayādikā desanāgāminikā yā pañca āpattiyo, ācārakusalena bhagavatā sā ācāravipattīti vuttāti yojanā. Ādi-saddena pācittiyapāṭidesanīyadukkaṭadubbhāsitānaṃ gahaṇaṃ. Yāti pañcāpattiyo apekkhitvā bahuttaṃ. Sāti ācāravipatti sāmaññamapekkhitvā ekattaṃ.
3106. කුහනාදීති ආදි-සද්‌දෙන ලපනා නෙමිත්‌තිකතා නිප්‌පෙසිකතා ලාභෙන ලාභං නිජිගීසනතා ගහිතා, කුහනාදීනං විත්‌ථාරො විසුද්‌ධිමග්‌ගෙ (විසුද්‌ධි. 1.16) වුත්‌තනයෙන වෙදිතබ්‌බො. ආජීවො පච්‌චයො හෙතු යස්‌සා ආපත්‌තියාති විග්‌ගහො. ඡබ්‌බිධාති චතුත්‌ථපාරාජිකසඤ්‌චරිත්‌තථුල්‌ලච්‌චයපාචිත්‌තියපාටිදෙසනීයදුක්‌කටාපත්‌තීනං වසෙන ඡබ්‌බිධා. පකාසිතා –
3106.Kuhanādīti ādi-saddena lapanā nemittikatā nippesikatā lābhena lābhaṃ nijigīsanatā gahitā, kuhanādīnaṃ vitthāro visuddhimagge (visuddhi. 1.16) vuttanayena veditabbo. Ājīvo paccayo hetu yassā āpattiyāti viggaho. Chabbidhāti catutthapārājikasañcarittathullaccayapācittiyapāṭidesanīyadukkaṭāpattīnaṃ vasena chabbidhā. Pakāsitā –
‘‘ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා පාපිච්‌ඡො ඉච්‌ඡාපකතො අසන්‌තං අභූතං උත්‌තරිමනුස්‌සධම්‌මං උල්‌ලපති, ආපත්‌ති පාරාජිකස්‌ස. ආජීවහෙතු…පෙ.… සඤ්‌චරිත්‌තං සමාපජ්‌ජති, ආපත්‌ති සඞ්‌ඝාදිසෙසස්‌ස. ආජීවහෙතු…පෙ.… ‘යො තෙ විහාරෙ වසති, සො භික්‌ඛු අරහා’ති භණති, පටිජානන්‌තස්‌ස ආපත්‌ති ථුල්‌ලච්‌චයස්‌ස. ආජීවහෙතු…පෙ.… භික්‌ඛු පණීතභොජනානි අගිලානො අත්‌තනො අත්‌ථාය විඤ්‌ඤාපෙත්‌වා භුඤ්‌ජති, ආපත්‌ති පාචිත්‌තියස්‌ස. ආජීවහෙතු…පෙ.… භික්‌ඛුනී පණීතභොජනානි අගිලානා අත්‌තනො අත්‌ථාය විඤ්‌ඤාපෙත්‌වා භුඤ්‌ජති, ආපත්‌ති පාටිදෙසනීයස්‌ස. ආජීවහෙතු ආජීවකාරණා සූපං වා ඔදනං වා අගිලානො අත්‌තනො අත්‌ථාය විඤ්‌ඤාපෙත්‌වා භුඤ්‌ජති, ආපත්‌ති දුක්‌කටස්‌සා’’ති (පරි. 287) –
‘‘Ājīvahetu ājīvakāraṇā pāpiccho icchāpakato asantaṃ abhūtaṃ uttarimanussadhammaṃ ullapati, āpatti pārājikassa. Ājīvahetu…pe… sañcarittaṃ samāpajjati, āpatti saṅghādisesassa. Ājīvahetu…pe… ‘yo te vihāre vasati, so bhikkhu arahā’ti bhaṇati, paṭijānantassa āpatti thullaccayassa. Ājīvahetu…pe… bhikkhu paṇītabhojanāni agilāno attano atthāya viññāpetvā bhuñjati, āpatti pācittiyassa. Ājīvahetu…pe… bhikkhunī paṇītabhojanāni agilānā attano atthāya viññāpetvā bhuñjati, āpatti pāṭidesanīyassa. Ājīvahetu ājīvakāraṇā sūpaṃ vā odanaṃ vā agilāno attano atthāya viññāpetvā bhuñjati, āpatti dukkaṭassā’’ti (pari. 287) –
දෙසිතා. ඉමිනා ආජීවවිපත්‌ති දීපිතා.
Desitā. Iminā ājīvavipatti dīpitā.
3107. ‘‘උක්‌ඛිත්‌තො’’තිආදි යථාක්‌කමෙන තෙසං තිණ්‌ණං නානාසංවාසකානං සරූපදස්‌සනං. තත්‌ථ තයො උක්‌ඛිත්‌තකා වුත්‌තායෙව.
3107.‘‘Ukkhitto’’tiādi yathākkamena tesaṃ tiṇṇaṃ nānāsaṃvāsakānaṃ sarūpadassanaṃ. Tattha tayo ukkhittakā vuttāyeva.
3108-9. ‘‘යො සඞ්‌ඝෙන උක්‌ඛෙපනීයකම්‌මකතානං අධම්‌මවාදීනං පක්‌ඛෙ නිසින්‌නො ‘තුම්‌හෙ කිං භණථා’ති තෙසඤ්‌ච ඉතරෙසඤ්‌ච ලද්‌ධිං සුත්‌වා ‘ඉමෙ අධම්‌මවාදිනො, ඉතරෙ ධම්‌මවාදිනො’ති චිත්‌තං උප්‌පාදෙති, අයං තෙසං මජ්‌ඣෙ නිසින්‌නොව තෙසං නානාසංවාසකො හොති, කම්‌මං කොපෙති. ඉතරෙසම්‌පි හත්‌ථපාසං අනාගතත්‌තා කොපෙතී’’ති (මහාව. අට්‌ඨ. 455) ආගත අට්‌ඨකථාවිනිච්‌ඡයං දස්‌සෙතුමාහ ‘‘අධම්‌මවාදිපක්‌ඛස්‌මි’’න්‌තිආදි.
3108-9. ‘‘Yo saṅghena ukkhepanīyakammakatānaṃ adhammavādīnaṃ pakkhe nisinno ‘tumhe kiṃ bhaṇathā’ti tesañca itaresañca laddhiṃ sutvā ‘ime adhammavādino, itare dhammavādino’ti cittaṃ uppādeti, ayaṃ tesaṃ majjhe nisinnova tesaṃ nānāsaṃvāsako hoti, kammaṃ kopeti. Itaresampi hatthapāsaṃ anāgatattā kopetī’’ti (mahāva. aṭṭha. 455) āgata aṭṭhakathāvinicchayaṃ dassetumāha ‘‘adhammavādipakkhasmi’’ntiādi.
අධම්‌මවාදිපක්‌ඛස්‌මින්‌ති උක්‌ඛෙපනීයකම්‌මෙන නිස්‌සාරිතානං අධම්‌මවාදීනං පක්‌ඛස්‌මිං. නිසින්‌නොවාති හත්‌ථපාසං අවිජහිත්‌වා ගණපූරකො හුත්‌වා නිසින්‌නොව. විචින්‌තයන්‌ති ‘‘ඉමෙ නු ඛො ධම්‌මවාදිනො, උදාහු එතෙ’’ති විවිධෙනාකාරෙන චින්‌තයන්‌තො. ‘‘එතෙ පන ධම්‌මවාදී’’ති මානසං උප්‌පාදෙති, එවං උප්‌පන්‌නෙ පන මානසෙ. අධම්‌මවාදිපක්‌ඛස්‌මිං නිසින්‌නොව එවං මානසං උප්‌පාදෙන්‌තො අයං භික්‌ඛු. ලද්‌ධියාති එවං උප්‌පාදිතමානසසඞ්‌ඛාතාය ලද්‌ධියා. තෙසං අධම්‌මවාදීනං නානාසංවාසකො නාම හොතීති පකාසිතො.
Adhammavādipakkhasminti ukkhepanīyakammena nissāritānaṃ adhammavādīnaṃ pakkhasmiṃ. Nisinnovāti hatthapāsaṃ avijahitvā gaṇapūrako hutvā nisinnova. Vicintayanti ‘‘ime nu kho dhammavādino, udāhu ete’’ti vividhenākārena cintayanto. ‘‘Ete pana dhammavādī’’ti mānasaṃ uppādeti, evaṃ uppanne pana mānase. Adhammavādipakkhasmiṃ nisinnova evaṃ mānasaṃ uppādento ayaṃ bhikkhu. Laddhiyāti evaṃ uppāditamānasasaṅkhātāya laddhiyā. Tesaṃ adhammavādīnaṃ nānāsaṃvāsako nāma hotīti pakāsito.
තත්‍රට්‌ඨො පන සොති තස්‌මිං අධම්‌මවාදිපක්‌ඛස්‌මිං නිසින්‌නොව සො. සද-ධාතුයා ගතිනිවාරණත්‌ථත්‌තා තත්‍ර නිසින්‌නො ‘‘තත්‍රට්‌ඨො’’ති වුච්‌චති. ද්‌වින්‌නන්‌ති ධම්‌මවාදිඅධම්‌මවාදිපක්‌ඛානං ද්‌වින්‌නං සඞ්‌ඝානං. කම්‌මන්‌ති චතුවග්‌ගාදිසඞ්‌ඝෙන කරණීයකම්‌මං. කොපෙතීති අධම්‌මවාදීනං අසංවාසභාවං ගන්‌ත්‌වා තෙසං ගණපූරණත්‌තා, ඉතරෙසං එකසීමායං ඨත්‌වා හත්‌ථපාසං අනුපගතත්‌තා, ඡන්‌දස්‌ස ච අදින්‌නත්‌තා කම්‌මං කොපෙති. යො පන අධම්‌මවාදීනං පක්‌ඛෙ නිසින්‌නො ‘‘අධම්‌මවාදිනො ඉමෙ, ඉතරෙ ධම්‌මවාදිනො’’ති තෙසං මජ්‌ඣෙ පවිසති, යත්‌ථ වා තත්‌ථ වා පක්‌ඛෙ නිසින්‌නො ‘‘ඉමෙ ධම්‌මවාදිනො’’ති ගණ්‌හාති, අයං අත්‌තනාව අත්‌තානං සමානසංවාසකං කරොතීති වෙදිතබ්‌බො.
Tatraṭṭho pana soti tasmiṃ adhammavādipakkhasmiṃ nisinnova so. Sada-dhātuyā gatinivāraṇatthattā tatra nisinno ‘‘tatraṭṭho’’ti vuccati. Dvinnanti dhammavādiadhammavādipakkhānaṃ dvinnaṃ saṅghānaṃ. Kammanti catuvaggādisaṅghena karaṇīyakammaṃ. Kopetīti adhammavādīnaṃ asaṃvāsabhāvaṃ gantvā tesaṃ gaṇapūraṇattā, itaresaṃ ekasīmāyaṃ ṭhatvā hatthapāsaṃ anupagatattā, chandassa ca adinnattā kammaṃ kopeti. Yo pana adhammavādīnaṃ pakkhe nisinno ‘‘adhammavādino ime, itare dhammavādino’’ti tesaṃ majjhe pavisati, yattha vā tattha vā pakkhe nisinno ‘‘ime dhammavādino’’ti gaṇhāti, ayaṃ attanāva attānaṃ samānasaṃvāsakaṃ karotīti veditabbo.
3110. බහිසීමාගතො පකතත්‌තො භික්‌ඛු සචෙ හත්‌ථපාසෙ ඨිතො හොති, සො සීමාය නානාසංවාසකො මතොති යොජනා. තං ගණපූරණං කත්‌වා කතකම්‌මම්‌පි කුප්‌පති. එවං යථාවුත්‌තනියාමෙන තයො නානාසංවාසකා මහෙසිනා වුත්‌තාති යොජනා.
3110.Bahisīmāgato pakatatto bhikkhu sace hatthapāse ṭhito hoti, so sīmāya nānāsaṃvāsako matoti yojanā. Taṃ gaṇapūraṇaṃ katvā katakammampi kuppati. Evaṃ yathāvuttaniyāmena tayo nānāsaṃvāsakā mahesinā vuttāti yojanā.
3111. චුතොති පාරාජිකාපන්‌නො සාසනතො චුතත්‌තා ‘‘චුතො’’ති ගහිතො. ‘‘භික්‌ඛුනී එකාදස අභබ්‌බා’’ති පදච්‌ඡෙදො. ඉමෙති භෙදමනපෙක්‌ඛිත්‌වා සාමඤ්‌ඤෙන සත්‌තරස ජනා. අසංවාසාති න සංවසිතබ්‌බා, නත්‌ථි වා එතෙහි පකතත්‌තානං එකකම්‌මාදිකො සංවාසොති අසංවාසා නාම සියුං.
3111.Cutoti pārājikāpanno sāsanato cutattā ‘‘cuto’’ti gahito. ‘‘Bhikkhunī ekādasa abhabbā’’ti padacchedo. Imeti bhedamanapekkhitvā sāmaññena sattarasa janā. Asaṃvāsāti na saṃvasitabbā, natthi vā etehi pakatattānaṃ ekakammādiko saṃvāsoti asaṃvāsā nāma siyuṃ.
3112. අසංවාසස්‌ස සබ්‌බස්‌සාති යථාවුත්‌තස්‌ස සත්‌තරසවිධස්‌ස සබ්‌බස්‌ස අසංවාසස්‌ස. තථා කම්‌මාරහස්‌ස චාති ‘‘යස්‌ස සඞ්‌ඝො කම්‌මං කරොති, සො නෙව කම්‌මපත්‌තො, නාපි ඡන්‌දාරහො, අපිච කම්‌මාරහො’’ති (පරි. 488) එවං පරිවාරෙ වුත්‌තකම්‌මාරහස්‌ස ච. උම්‌මත්‌තකාදීනන්‌ති ආදි-සද්‌දෙන ඛිත්‌තචිත්‌තාදීනං ගහණං. සඞ්‌ඝෙ තජ්‌ජනීයාදීනි කරොන්‌තෙ. පටික්‌ඛෙපොති පටික්‌කොසනා. න රූහතීති පටික්‌කොසට්‌ඨානෙ න තිට්‌ඨති, කම්‌මං න කොපෙතීති අධිප්‌පායො.
3112.Asaṃvāsassa sabbassāti yathāvuttassa sattarasavidhassa sabbassa asaṃvāsassa. Tathā kammārahassa cāti ‘‘yassa saṅgho kammaṃ karoti, so neva kammapatto, nāpi chandāraho, apica kammāraho’’ti (pari. 488) evaṃ parivāre vuttakammārahassa ca. Ummattakādīnanti ādi-saddena khittacittādīnaṃ gahaṇaṃ. Saṅghe tajjanīyādīni karonte. Paṭikkhepoti paṭikkosanā. Na rūhatīti paṭikkosaṭṭhāne na tiṭṭhati, kammaṃ na kopetīti adhippāyo.
3113. සසංවාසෙක…පෙ.… භික්‌ඛුනොති වුත්‌තනයෙන කම්‌මෙන වා ලද්‌ධියා වා අසංවාසිකභාවං අනුපගතත්‌තා සමානසංවාසකස්‌ස සීමාය අසංවාසිකභාවං අනුපගන්‌ත්‌වා එකසීමාය ඨිතස්‌ස අන්‌තිමවත්‌ථුං අනජ්‌ඣාපන්‌නත්‌තා පකතත්‌තස්‌ස භික්‌ඛුනො. අනන්‌තරස්‌සපි හත්‌ථපාසෙ වචනෙන වචීභෙදකරණෙන පටික්‌ඛෙපො පටික්‌කොසො රුහති පටික්‌කොසනට්‌ඨානෙයෙව තිට්‌ඨති, කම්‌මං කොපෙතීති අධිප්‌පායො.
3113.Sasaṃvāseka…pe… bhikkhunoti vuttanayena kammena vā laddhiyā vā asaṃvāsikabhāvaṃ anupagatattā samānasaṃvāsakassa sīmāya asaṃvāsikabhāvaṃ anupagantvā ekasīmāya ṭhitassa antimavatthuṃ anajjhāpannattā pakatattassa bhikkhuno. Anantarassapi hatthapāse vacanena vacībhedakaraṇena paṭikkhepo paṭikkoso ruhati paṭikkosanaṭṭhāneyeva tiṭṭhati, kammaṃ kopetīti adhippāyo.
3114. ඡහි ආකාරෙහීති (පාචි. අට්‌ඨ. 438; කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. නිදානවණ්‌ණනා) ලජ්‌ජිතාය, අඤ්‌ඤාණතාය, කුක්‌කුච්‌චපකතතාය, සතිසම්‌මොසාය, අකප්‌පියෙකප්‌පියසඤ්‌ඤිතාය, කප්‌පියෙඅකප්‌පියසඤ්‌ඤිතායාති ඉමෙහි ඡහි ආකාරෙහි. පඤ්‌ච සමණකප්‌පා ච වුත්‌තා, පඤ්‌ච විසුද්‌ධියො ච වුත්‌තාති යොජනා.
3114.Chahi ākārehīti (pāci. aṭṭha. 438; kaṅkhā. aṭṭha. nidānavaṇṇanā) lajjitāya, aññāṇatāya, kukkuccapakatatāya, satisammosāya, akappiyekappiyasaññitāya, kappiyeakappiyasaññitāyāti imehi chahi ākārehi. Pañca samaṇakappā ca vuttā, pañca visuddhiyo ca vuttāti yojanā.
‘‘අනුජානාමි, භික්‌ඛවෙ, පඤ්‌චහි සමණකප්‌පෙහි ඵලං පරිභුඤ්‌ජිතුං, අග්‌ගිපරිජිතං සත්‌ථපරිජිතං නඛපරිජිතං අබීජං නිබ්‌බට්‌ටබීජඤ්‌ඤෙව පඤ්‌චම’’න්‌ති (චූළව. 250) ඛුද්‌දකවත්‌ථුකෙ අනුඤ්‌ඤාතා පඤ්‌ච සමණකප්‌පා නාම. පඤ්‌ච විසුද්‌ධියොති පරිවාරෙ එකුත්‌තරෙ ‘‘පඤ්‌ච විසුද්‌ධියො’’ති ඉමස්‌ස නිද්‌දෙසෙ ‘‘නිදානං උද්‌දිසිත්‌වා අවසෙසං සුතෙන සාවෙතබ්‌බං, අයං පඨමා විසුද්‌ධී’’තිආදිනා (පරි. 325) නයෙන දස්‌සිතා පඤ්‌ච පාතිමොක්‌ඛුද්‌දෙසසඞ්‌ඛාතා පඤ්‌ච විසුද්‌ධියො ච ‘‘සුත්‌තුද්‌දෙසො පාරිසුද්‌ධිඋපොසථො අධිට්‌ඨානුපොසථො පවාරණා සාමග්‌ගිඋපොසථොයෙව පඤ්‌චමො’’ති (පරි. 325) එවං වුත්‌තා පඤ්‌ච විසුද්‌ධියො චාති ද්‌වෙපඤ්‌චවිසුද්‌ධියො ‘‘ද්‌විපඤ්‌චවිඤ්‌ඤාණානී’’තිආදීසු විය සාමඤ්‌ඤවචනෙන සඞ්‌ගහිතා.
‘‘Anujānāmi, bhikkhave, pañcahi samaṇakappehi phalaṃ paribhuñjituṃ, aggiparijitaṃ satthaparijitaṃ nakhaparijitaṃ abījaṃ nibbaṭṭabījaññeva pañcama’’nti (cūḷava. 250) khuddakavatthuke anuññātā pañca samaṇakappā nāma. Pañca visuddhiyoti parivāre ekuttare ‘‘pañca visuddhiyo’’ti imassa niddese ‘‘nidānaṃ uddisitvā avasesaṃ sutena sāvetabbaṃ, ayaṃ paṭhamā visuddhī’’tiādinā (pari. 325) nayena dassitā pañca pātimokkhuddesasaṅkhātā pañca visuddhiyo ca ‘‘suttuddeso pārisuddhiuposatho adhiṭṭhānuposatho pavāraṇā sāmaggiuposathoyeva pañcamo’’ti (pari. 325) evaṃ vuttā pañca visuddhiyo cāti dvepañcavisuddhiyo ‘‘dvipañcaviññāṇānī’’tiādīsu viya sāmaññavacanena saṅgahitā.
3115-7. නිස්‌සෙසෙන දීයති පඤ්‌ඤපීයති එත්‌ථ සික්‌ඛාපදන්‌ති නිදානං, තෙසං තෙසං සික්‌ඛාපදානං පඤ්‌ඤත්‌තියා ඨානභූතං වෙසාලීආදි. පුං වුච්‌චති නිරයො, තං ගලති මද්‌දති නෙරයිකදුක්‌ඛං අනුභවතීති පුග්‌ගලො, සත්‌තො. අරියපුග්‌ගලා තංසදිසත්‌තා, භූතපුබ්‌බගතියා වා ‘‘පුග්‌ගලා’’ති වෙදිතබ්‌බා. ඉධ පනෙතෙ සික්‌ඛාපදවීතික්‌කමස්‌ස ආදිකම්‌මිකා අධිප්‌පෙතා. ඉදානි පුග්‌ගලනිද්‌දෙසං වක්‌ඛති. වසති එත්‌ථ භගවතො ආණාසඞ්‌ඛාතා සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌ති තං පටිච්‌ච පවත්‌තතීති වත්‌ථු, තස්‌ස තස්‌ස පුග්‌ගලස්‌ස සික්‌ඛාපදපඤ්‌ඤත්‌තිහෙතුභූතො අජ්‌ඣාචාරො.
3115-7. Nissesena dīyati paññapīyati ettha sikkhāpadanti nidānaṃ, tesaṃ tesaṃ sikkhāpadānaṃ paññattiyā ṭhānabhūtaṃ vesālīādi. Puṃ vuccati nirayo, taṃ galati maddati nerayikadukkhaṃ anubhavatīti puggalo, satto. Ariyapuggalā taṃsadisattā, bhūtapubbagatiyā vā ‘‘puggalā’’ti veditabbā. Idha panete sikkhāpadavītikkamassa ādikammikā adhippetā. Idāni puggalaniddesaṃ vakkhati. Vasati ettha bhagavato āṇāsaṅkhātā sikkhāpadapaññatti taṃ paṭicca pavattatīti vatthu, tassa tassa puggalassa sikkhāpadapaññattihetubhūto ajjhācāro.
විධානං විභජනං විධි, පභෙදො. පඤ්‌ඤාපීයති භගවතො ආණා පකාරෙන ඤාපීයති එතායාති පඤ්‌ඤත්‌ති, පඤ්‌ඤත්‌තියා විධි පභෙදො ‘‘පඤ්‌ඤත්‌තිවිධි’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බෙ ‘‘විධිං පඤ්‌ඤත්‌තියා’’ති ගාථාබන්‌ධවසෙන අසමත්‌ථනිද්‌දෙසො. සා පන පඤ්‌ඤත්‌තිවිධි පඤ්‌ඤත්‌තිඅනුපඤ්‌ඤත්‌ති අනුප්‌පන්‌නපඤ්‌ඤත්‌ති සබ්‌බත්‌ථපඤ්‌ඤත්‌ති පදෙසපඤ්‌ඤත්‌ති සාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති අසාධාරණපඤ්‌ඤත්‌ති එකතොපඤ්‌ඤත්‌ති උභතොපඤ්‌ඤත්‌තිවසෙන නවවිධා හොති.
Vidhānaṃ vibhajanaṃ vidhi, pabhedo. Paññāpīyati bhagavato āṇā pakārena ñāpīyati etāyāti paññatti, paññattiyā vidhi pabhedo ‘‘paññattividhi’’nti vattabbe ‘‘vidhiṃ paññattiyā’’ti gāthābandhavasena asamatthaniddeso. Sā pana paññattividhi paññattianupaññatti anuppannapaññatti sabbatthapaññatti padesapaññatti sādhāraṇapaññatti asādhāraṇapaññatti ekatopaññatti ubhatopaññattivasena navavidhā hoti.
‘‘විපත්‌ති ආපත්‌ති අනාපත්‌තී’’ති පදච්‌ඡෙදො, විපජ්‌ජන්‌ති එතාය සීලාදයොති විපත්‌ති. සා පන සීලආචාරදිට්‌ඨිආජීවානං වසෙන චතුබ්‌බිධා. සා පන උද්‌දෙසවසෙන හෙට්‌ඨා දස්‌සිතාව. ආපජ්‌ජන්‌ති එතාය අකුසලාබ්‍යාකතභූතාය භගවතො ආණාවීතික්‌කමන්‌ති ආපත්‌ති. සා පුබ්‌බපයොගාදිවසෙන අනෙකප්‌පභෙදා ආපත්‌ති. අනාපත්‌ති අජානනාදිවසෙන ආණාය අනතික්‌කමනං. සමුට්‌ඨාති එතෙහි ආපත්‌තීති සමුට්‌ඨානානි, කායාදිවසෙන ඡබ්‌බිධානි ආපත්‌තිකාරණානි. සමුට්‌ඨානානං නයො සමුට්‌ඨානනයො, තං.
‘‘Vipatti āpatti anāpattī’’ti padacchedo, vipajjanti etāya sīlādayoti vipatti. Sā pana sīlaācāradiṭṭhiājīvānaṃ vasena catubbidhā. Sā pana uddesavasena heṭṭhā dassitāva. Āpajjanti etāya akusalābyākatabhūtāya bhagavato āṇāvītikkamanti āpatti. Sā pubbapayogādivasena anekappabhedā āpatti. Anāpatti ajānanādivasena āṇāya anatikkamanaṃ. Samuṭṭhāti etehi āpattīti samuṭṭhānāni, kāyādivasena chabbidhāni āpattikāraṇāni. Samuṭṭhānānaṃ nayo samuṭṭhānanayo, taṃ.
වජ්‌ජඤ්‌ච කම්‌මඤ්‌ච කිරියා ච සඤ්‌ඤා ච චිත්‌තඤ්‌ච ආණත්‌ති ච වජ්‌ජකම්‌මක්‍රියාසඤ්‌ඤාචිත්‌තාණත්‌තියො, තාසං විධි තථා වුච්‌චති, තං. වජ්‌ජවිධින්‌ති ‘‘යස්‌සා සචිත්‌තකපක්‌ඛෙ චිත්‌තං අකුසලමෙව හොති, අයං ලොකවජ්‌ජා, සෙසා පණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජා’’ති (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. පඨමපාරාජිකවණ්‌ණනා) වුත්‌තං වජ්‌ජවිධිං. කම්‌මවිධින්‌ති ‘‘සබ්‌බා ච කායකම්‌මවචීකම්‌මතදුභයවසෙන තිවිධා හොන්‌තී’’ති (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. පඨමපාරාජිකවණ්‌ණනා) දස්‌සිතං කම්‌මවිධිං . ක්‍රියාවිධින්‌ති ‘‘අත්‌ථාපත්‌ති කිරියතො සමුට්‌ඨාති, අත්‌ථි අකිරියතො, අත්‌ථි කිරියාකිරියතො, අත්‌ථි සියා කිරියතො සියා අකිරියතො’’තිආදිනා (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. පඨමපාරාජිකවණ්‌ණනා) නයෙන දස්‌සිතං කිරියාවිධිං. සඤ්‌ඤාවිධින්‌ති ‘‘සඤ්‌ඤාවිමොක්‌ඛා’’තිආදිනා (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. පඨමපාරාජිකවණ්‌ණනා) නයෙන දස්‌සිතං සඤ්‌ඤාවිධිං.
Vajjañca kammañca kiriyā ca saññā ca cittañca āṇatti ca vajjakammakriyāsaññācittāṇattiyo, tāsaṃ vidhi tathā vuccati, taṃ. Vajjavidhinti ‘‘yassā sacittakapakkhe cittaṃ akusalameva hoti, ayaṃ lokavajjā, sesā paṇṇattivajjā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ vajjavidhiṃ. Kammavidhinti ‘‘sabbā ca kāyakammavacīkammatadubhayavasena tividhā hontī’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) dassitaṃ kammavidhiṃ . Kriyāvidhinti ‘‘atthāpatti kiriyato samuṭṭhāti, atthi akiriyato, atthi kiriyākiriyato, atthi siyā kiriyato siyā akiriyato’’tiādinā (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) nayena dassitaṃ kiriyāvidhiṃ. Saññāvidhinti ‘‘saññāvimokkhā’’tiādinā (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) nayena dassitaṃ saññāvidhiṃ.
චිත්‌තවිධින්‌ති ‘‘සබ්‌බාපි චිත්‌තවසෙන දුවිධා හොන්‌ති සචිත්‌තකා, අචිත්‌තකා චා’’ති (කඞ්‌ඛා. අට්‌ඨ. පඨමපාරාජිකවණ්‌ණනා) වුත්‌තං චිත්‌තවිධිං. ආණත්‌තිවිධින්‌ති ‘‘සාණත්‌තිකං අනාණත්‌තික’’න්‌ති වුත්‌තං ආණත්‌තිවිධිං. අඞ්‌ගවිධානන්‌ති සබ්‌බසික්‌ඛාපදෙසු ආපත්‌තීනං වුත්‌තං අඞ්‌ගවිධානඤ්‌ච. වෙදනාත්‌තිකං, කුසලත්‌තිකඤ්‌චාති යොජනා. තං පන ‘‘අකුසලචිත්‌තං, ද්‌විචිත්‌තං, තිචිත්‌තං, දුක්‌ඛවෙදනං, ද්‌විවෙදනං, තිවෙදන’’න්‌ති තත්‌ථ තත්‌ථ දස්‌සිතමෙව.
Cittavidhinti ‘‘sabbāpi cittavasena duvidhā honti sacittakā, acittakā cā’’ti (kaṅkhā. aṭṭha. paṭhamapārājikavaṇṇanā) vuttaṃ cittavidhiṃ. Āṇattividhinti ‘‘sāṇattikaṃ anāṇattika’’nti vuttaṃ āṇattividhiṃ. Aṅgavidhānanti sabbasikkhāpadesu āpattīnaṃ vuttaṃ aṅgavidhānañca. Vedanāttikaṃ, kusalattikañcāti yojanā. Taṃ pana ‘‘akusalacittaṃ, dvicittaṃ, ticittaṃ, dukkhavedanaṃ, dvivedanaṃ, tivedana’’nti tattha tattha dassitameva.
සත්‌තරසවිධං එතං ලක්‌ඛණන්‌ති යථාවුත්‌තනිදානාදිසත්‌තරසප්‌පභෙදං සබ්‌බසික්‌ඛාපදානං සාධාරණලක්‌ඛණං. දස්‌සෙත්‌වාති පකාසෙත්‌වා. බුධො විනයකුසලො. තත්‌ථ තත්‌ථ සික්‌ඛාපදෙසු යථාරහං යොජෙය්‍යාති සම්‌බන්‌ධො.
Sattarasavidhaṃetaṃ lakkhaṇanti yathāvuttanidānādisattarasappabhedaṃ sabbasikkhāpadānaṃ sādhāraṇalakkhaṇaṃ. Dassetvāti pakāsetvā. Budho vinayakusalo. Tattha tattha sikkhāpadesu yathārahaṃ yojeyyāti sambandho.
3118. ඉමෙසු සත්‌තරසසු ලක්‌ඛණෙසු නිදානපුග්‌ගලෙ තාව නිද්‌දිසිතුමාහ ‘‘නිදාන’’න්‌තිආදි. තත්‌ථාති තෙසු සත්‌තරසසු සාධාරණලක්‌ඛණෙසු, නිද්‌ධාරණෙ චෙතං භුම්‌මං. නිදානන්‌ති නිද්‌ධාරිතබ්‌බදස්‌සනං. ‘‘පුර’’න්‌ති ඉදං ‘‘වෙසාලී’’තිආදිපදෙහි පච්‌චෙකං යොජෙතබ්‌බං. සක්‌කභග්‌ගාති එතෙහි ජනපදවාචීහි සද්‌දෙහි ඨානනිස්‌සිතා නාගරාව ගහෙතබ්‌බා. තානි ච ‘‘සක්‌කෙසු විහරති කපිලවත්‌ථුස්‌මිං, භග්‌ගෙසු විහරති සුසුමාරගිරෙ’’ති තත්‌ථ තත්‌ථ සික්‌ඛාපදනිදානෙ නිදස්‌සිතානෙව.
3118. Imesu sattarasasu lakkhaṇesu nidānapuggale tāva niddisitumāha ‘‘nidāna’’ntiādi. Tatthāti tesu sattarasasu sādhāraṇalakkhaṇesu, niddhāraṇe cetaṃ bhummaṃ. Nidānanti niddhāritabbadassanaṃ. ‘‘Pura’’nti idaṃ ‘‘vesālī’’tiādipadehi paccekaṃ yojetabbaṃ. Sakkabhaggāti etehi janapadavācīhi saddehi ṭhānanissitā nāgarāva gahetabbā. Tāni ca ‘‘sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ, bhaggesu viharati susumāragire’’ti tattha tattha sikkhāpadanidāne nidassitāneva.
3119. ‘‘දස වෙසාලියා’’තිආදීනං අත්‌ථවිනිච්‌ඡයො උත්‌තරෙ ආවි භවිස්‌සති. ගිරිබ්‌බජෙති රාජගහනගරෙ. තඤ්‌හි සමන්‌තා ඨිතෙහි ඉසිගිලිආදීහි පඤ්‌චහි පබ්‌බතෙහි වජසදිසන්‌ති ‘‘ගිරිබ්‌බජ’’න්‌ති වුච්‌චති.
3119.‘‘Dasa vesāliyā’’tiādīnaṃ atthavinicchayo uttare āvi bhavissati. Giribbajeti rājagahanagare. Tañhi samantā ṭhitehi isigiliādīhi pañcahi pabbatehi vajasadisanti ‘‘giribbaja’’nti vuccati.
3121. භික්‌ඛූනං පාතිමොක්‌ඛස්‌මිං සුදින්‌නධනියාදයො තෙවීසතිවිධා ආදිකම්‌මිකපුග්‌ගලා වුත්‌තාති යොජනා.
3121. Bhikkhūnaṃ pātimokkhasmiṃ sudinnadhaniyādayo tevīsatividhā ādikammikapuggalā vuttāti yojanā.
3122. උභයපාතිමොක්‌ඛෙ ආගතා තෙ සබ්‌බෙ ආදිකම්‌මිකපුග්‌ගලා පරිපිණ්‌ඩිතා තිංස භවන්‌තීති යොජනා. වත්‌ථුආදීනං විනිච්‌ඡයො උත්‌තරෙ වක්‌ඛමානත්‌තා ඉධ න වුත්‌තො. නනු ච නිදානපුග්‌ගලවිනිච්‌ඡයම්‌පි තත්‌ථ වක්‌ඛතීති සො ඉධ කස්‌මා වුත්‌තොති? නායං දොසො, ඉමස්‌ස පකරණත්‌තා ඉධාපි වත්‌තබ්‌බොති. යදි එවං වත්‌ථුආදිවිනිච්‌ඡයොපි ඉධ වත්‌තබ්‌බො සියා, සො කස්‌මා න වුත්‌තොති? එකයොගනිද්‌දිට්‌ඨස්‌ස ඉමස්‌ස වචනෙන සොපි වුත්‌තොයෙව හොතීති එකදෙසදස්‌සනවසෙන සංඛිත්‌තොති දට්‌ඨබ්‌බො.
3122. Ubhayapātimokkhe āgatā te sabbe ādikammikapuggalā paripiṇḍitā tiṃsa bhavantīti yojanā. Vatthuādīnaṃ vinicchayo uttare vakkhamānattā idha na vutto. Nanu ca nidānapuggalavinicchayampi tattha vakkhatīti so idha kasmā vuttoti? Nāyaṃ doso, imassa pakaraṇattā idhāpi vattabboti. Yadi evaṃ vatthuādivinicchayopi idha vattabbo siyā, so kasmā na vuttoti? Ekayoganiddiṭṭhassa imassa vacanena sopi vuttoyeva hotīti ekadesadassanavasena saṃkhittoti daṭṭhabbo.
3123. යො එනං තරුං ජානාති, සො පඤ්‌ඤත්‌තිං අසෙසතො ජානාතීති සම්‌බන්‌ධො. එත්‌ථ ‘‘එනං තරු’’න්‌ති ඉමිනා නිදානාදිසත්‌තරසප්‌පකාරං සබ්‌බසික්‌ඛාපදසාධාරණලක්‌ඛණසමුදායං රූපකෙන දස්‌සෙති. කිං විසිට්‌ඨං තරුන්‌ති ආහ ‘‘තිමූල’’න්‌තිආදි.
3123. Yo enaṃ taruṃ jānāti, so paññattiṃ asesato jānātīti sambandho. Ettha ‘‘enaṃ taru’’nti iminā nidānādisattarasappakāraṃ sabbasikkhāpadasādhāraṇalakkhaṇasamudāyaṃ rūpakena dasseti. Kiṃ visiṭṭhaṃ tarunti āha ‘‘timūla’’ntiādi.
තත්‌ථ තිමූලන්‌ති නිදානපුග්‌ගලවත්‌ථුසඞ්‌ඛාතානි තීණි මූලානි එතස්‌සාති තිමූලං. නවපත්‌තන්‌ති නවවිධපණ්‌ණත්‌තිසඞ්‌ඛාතානි පත්‌තානි එතස්‌සාති නවපත්‌තං. ද්‌වයඞ්‌කුරන්‌ති ලොකවජ්‌ජපණ්‌ණත්‌තිවජ්‌ජසඞ්‌ඛාතා ද්‌වෙ අඞ්‌කුරා එතස්‌සාති ද්‌වයඞ්‌කුරං. ‘‘ද්‌විඅඞ්‌කුර’’න්‌ති වත්‌තබ්‌බෙ ඉ-කාරස්‌ස අයාදෙසං කත්‌වා ‘‘ද්‌වයඞ්‌කුර’’න්‌ති වුත්‌තං. සත්‌තඵලන්‌ති ආණත්‌තිආපත්‌තිඅනාපත්‌තිවිපත්‌තිසඤ්‌ඤාවෙදනාකුසලත්‌තිකසඞ්‌ඛාතානි සත්‌ත ඵලානි එතස්‌සාති සත්‌තඵලං. ඡපුප්‌ඵන්‌ති ඡසමුට්‌ඨානසඞ්‌ඛාතානි පුප්‌ඵානි එතස්‌සාති ඡපුප්‌ඵං. ද්‌විප්‌පභවන්‌ති චිත්‌තකම්‌මසඞ්‌ඛාතා ද්‌වෙ පභවා එතස්‌සාති ද්‌විප්‌පභවං. ද්‌විසාඛන්‌ති කිරියඅඞ්‌ගසඞ්‌ඛාතා ද්‌වෙ සාඛා එතස්‌සාති ද්‌විසාඛං. එනං තරුං යො ජානාතීති යො වුත්‌තො භික්‌ඛු වුත්‌තසරූපසාධාරණසත්‌තරසලක්‌ඛණරාසිවිනිච්‌ඡයසඞ්‌ඛාතතරුං ජානාති. සොති සො භික්‌ඛු. පඤ්‌ඤත්‌තින්‌ති විනයපිටකං. අසෙසතොති සබ්‌බසො.
Tattha timūlanti nidānapuggalavatthusaṅkhātāni tīṇi mūlāni etassāti timūlaṃ. Navapattanti navavidhapaṇṇattisaṅkhātāni pattāni etassāti navapattaṃ. Dvayaṅkuranti lokavajjapaṇṇattivajjasaṅkhātā dve aṅkurā etassāti dvayaṅkuraṃ. ‘‘Dviaṅkura’’nti vattabbe i-kārassa ayādesaṃ katvā ‘‘dvayaṅkura’’nti vuttaṃ. Sattaphalanti āṇattiāpattianāpattivipattisaññāvedanākusalattikasaṅkhātāni satta phalāni etassāti sattaphalaṃ. Chapupphanti chasamuṭṭhānasaṅkhātāni pupphāni etassāti chapupphaṃ. Dvippabhavanti cittakammasaṅkhātā dve pabhavā etassāti dvippabhavaṃ. Dvisākhanti kiriyaaṅgasaṅkhātā dve sākhā etassāti dvisākhaṃ. Enaṃ taruṃ yo jānātīti yo vutto bhikkhu vuttasarūpasādhāraṇasattarasalakkhaṇarāsivinicchayasaṅkhātataruṃ jānāti. Soti so bhikkhu. Paññattinti vinayapiṭakaṃ. Asesatoti sabbaso.
3124. ඉති එවං මධුරපදත්‌ථං අනාකුලං පරමං උත්‌තමං ඉමං විනිච්‌ඡයං යො පඨති වාචුග්‌ගතං කරොන්‌තො පරියාපුණාති, ගරුසන්‌තිකෙ සාධුකං සුණාති, පරිපුච්‌ඡතෙ ච අත්‌ථං පරිපුච්‌ඡති ච, සො භික්‌ඛු විනය විනිච්‌ඡයෙ උපාලිසමො භවති විනයධරානං එතදග්‌ගට්‌ඨානෙ නික්‌ඛිත්‌තෙන උපාලිමහාථෙරෙන සදිසො භවතීති යොජනා.
3124.Iti evaṃ madhurapadatthaṃ anākulaṃ paramaṃ uttamaṃ imaṃ vinicchayaṃ yo paṭhati vācuggataṃ karonto pariyāpuṇāti, garusantike sādhukaṃ suṇāti, paripucchate ca atthaṃ paripucchati ca, so bhikkhu vinaya vinicchaye upālisamo bhavati vinayadharānaṃ etadaggaṭṭhāne nikkhittena upālimahātherena sadiso bhavatīti yojanā.
ඉති විනයත්‌ථසාරසන්‌දීපනියා විනයවිනිච්‌ඡයවණ්‌ණනාය
Iti vinayatthasārasandīpaniyā vinayavinicchayavaṇṇanāya
පකිණ්‌ණකවිනිච්‌ඡයකථාවණ්‌ණනා නිට්‌ඨිතා.
Pakiṇṇakavinicchayakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
