Library / Tipiṭaka / తిపిటక • Tipiṭaka / జాతక-అట్ఠకథా • Jātaka-aṭṭhakathā |
[౩౩౩] ౩. పక్కగోధజాతకవణ్ణనా
[333] 3. Pakkagodhajātakavaṇṇanā
తదేవ మే త్వన్తి ఇదం సత్థా జేతవనే విహరన్తో ఏకం కుటుమ్బికం ఆరబ్భ కథేసి. వత్థు హేట్ఠా విత్థారితమేవ. ఇధ పన తేసం ఉద్ధారం సాధేత్వా ఆగచ్ఛన్తానం అన్తరామగ్గే లుద్దకో ‘‘ఉభోపి ఖాదథా’’తి ఏకం పక్కగోధం అదాసి. సో పురిసో భరియం పానీయత్థాయ పేసేత్వా సబ్బం గోధం ఖాదిత్వా తస్సా ఆగతకాలే ‘‘భద్దే, గోధా పలాతా’’తి ఆహ. ‘‘సాధు, సామి, పక్కగోధాయ పలాయన్తియా కిం సక్కా కాతు’’న్తి? సా జేతవనే పానీయం పివిత్వా సత్థు సన్తికే నిసిన్నా సత్థారా ‘‘కిం ఉపాసికే, అయం తే హితకామో ససినేహో ఉపకారకో’’తి పుచ్ఛితా ‘‘భన్తే, అహం ఏతస్స హితకామా ససినేహా, అయం పన మయి నిస్సినేహో’’తి ఆహ. సత్థా ‘‘హోతు మా చిన్తయి, ఏవం నామేస కరోతి. యదా పన తే గుణం సరతి, తదా తుయ్హమేవ సబ్బిస్సరియం దేతీ’’తి వత్వా తేహి యాచితో అతీతం ఆహరి.
Tadevame tvanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā vitthāritameva. Idha pana tesaṃ uddhāraṃ sādhetvā āgacchantānaṃ antarāmagge luddako ‘‘ubhopi khādathā’’ti ekaṃ pakkagodhaṃ adāsi. So puriso bhariyaṃ pānīyatthāya pesetvā sabbaṃ godhaṃ khāditvā tassā āgatakāle ‘‘bhadde, godhā palātā’’ti āha. ‘‘Sādhu, sāmi, pakkagodhāya palāyantiyā kiṃ sakkā kātu’’nti? Sā jetavane pānīyaṃ pivitvā satthu santike nisinnā satthārā ‘‘kiṃ upāsike, ayaṃ te hitakāmo sasineho upakārako’’ti pucchitā ‘‘bhante, ahaṃ etassa hitakāmā sasinehā, ayaṃ pana mayi nissineho’’ti āha. Satthā ‘‘hotu mā cintayi, evaṃ nāmesa karoti. Yadā pana te guṇaṃ sarati, tadā tuyhameva sabbissariyaṃ detī’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
అతీతమ్పి హేట్ఠా వుత్తసదిసమేవ. ఇధ పన తేసం నివత్తన్తానం అన్తరామగ్గే లుద్దకో కిలన్తభావం దిస్వా ‘‘ద్వేపి జనా ఖాదథా’’తి ఏకం పక్కగోధం అదాసి. రాజధీతా తం వల్లియా బన్ధిత్వా ఆదాయ మగ్గం పటిపజ్జి. తే ఏకం సరం దిస్వా మగ్గా ఓక్కమ్మ అస్సత్థమూలే నిసీదింసు. రాజపుత్తో ‘‘గచ్ఛ భద్దే, సరతో పదుమినిపత్తేన ఉదకం ఆహర, మంసం ఖాదిస్సామా’’తి ఆహ. సా గోధం సాఖాయ లగ్గేత్వా పానీయత్థాయ గతా. ఇతరో సబ్బం గోధం ఖాదిత్వా అగ్గనఙ్గుట్ఠం గహేత్వా పరమ్ముఖో నిసీది. సో తాయ పానీయం గహేత్వా ఆగతాయ ‘‘భద్దే, గోధా సాఖాయ ఓతరిత్వా వమ్మికం పావిసి, అహం ధావిత్వా అగ్గనఙ్గుట్ఠం అగ్గహేసిం, గహితట్ఠానం హత్థేయేవ కత్వా ఛిజ్జిత్వా బిలం పవిట్ఠా’’తి ఆహ. ‘‘హోతు, దేవ, పక్కగోధాయ పలాయన్తియా కిం కరిస్సామ, ఏహి గచ్ఛామా’’తి. తే పానీయం పివిత్వా బారాణసిం అగమంసు.
Atītampi heṭṭhā vuttasadisameva. Idha pana tesaṃ nivattantānaṃ antarāmagge luddako kilantabhāvaṃ disvā ‘‘dvepi janā khādathā’’ti ekaṃ pakkagodhaṃ adāsi. Rājadhītā taṃ valliyā bandhitvā ādāya maggaṃ paṭipajji. Te ekaṃ saraṃ disvā maggā okkamma assatthamūle nisīdiṃsu. Rājaputto ‘‘gaccha bhadde, sarato paduminipattena udakaṃ āhara, maṃsaṃ khādissāmā’’ti āha. Sā godhaṃ sākhāya laggetvā pānīyatthāya gatā. Itaro sabbaṃ godhaṃ khāditvā agganaṅguṭṭhaṃ gahetvā parammukho nisīdi. So tāya pānīyaṃ gahetvā āgatāya ‘‘bhadde, godhā sākhāya otaritvā vammikaṃ pāvisi, ahaṃ dhāvitvā agganaṅguṭṭhaṃ aggahesiṃ, gahitaṭṭhānaṃ hattheyeva katvā chijjitvā bilaṃ paviṭṭhā’’ti āha. ‘‘Hotu, deva, pakkagodhāya palāyantiyā kiṃ karissāma, ehi gacchāmā’’ti. Te pānīyaṃ pivitvā bārāṇasiṃ agamaṃsu.
రాజపుత్తో రజ్జం పత్వా తం అగ్గమహేసిట్ఠానమత్తే ఠపేసి, సక్కారసమ్మానో పనస్సా నత్థి. బోధిసత్తో తస్సా సక్కారం కారేతుకామో రఞ్ఞో సన్తికే ఠత్వా ‘‘నను మయం అయ్యే తుమ్హాకం సన్తికా కిఞ్చి న లభామ, కిం నో న ఓలోకేథా’’తి ఆహ. ‘‘తాత, అహమేవ రఞ్ఞో సన్తికా కిఞ్చి న లభామి, తుయ్హం కిం దస్సామి, రాజాపి మయ్హం ఇదాని కిం దస్సతి, సో అరఞ్ఞతో ఆగమనకాలే పక్కగోధం ఏకకోవ ఖాదీ’’తి . ‘‘అయ్యే, న దేవో ఏవరూపం కరిస్సతి, మా ఏవం అవచుత్థా’’తి. అథ నం దేవీ ‘‘తుయ్హం తం, తాత, న పాకటం, రఞ్ఞోయేవ మయ్హఞ్చ పాకట’’న్తి వత్వా పఠమం గాథమాహ –
Rājaputto rajjaṃ patvā taṃ aggamahesiṭṭhānamatte ṭhapesi, sakkārasammāno panassā natthi. Bodhisatto tassā sakkāraṃ kāretukāmo rañño santike ṭhatvā ‘‘nanu mayaṃ ayye tumhākaṃ santikā kiñci na labhāma, kiṃ no na olokethā’’ti āha. ‘‘Tāta, ahameva rañño santikā kiñci na labhāmi, tuyhaṃ kiṃ dassāmi, rājāpi mayhaṃ idāni kiṃ dassati, so araññato āgamanakāle pakkagodhaṃ ekakova khādī’’ti . ‘‘Ayye, na devo evarūpaṃ karissati, mā evaṃ avacutthā’’ti. Atha naṃ devī ‘‘tuyhaṃ taṃ, tāta, na pākaṭaṃ, raññoyeva mayhañca pākaṭa’’nti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
౧౨౯.
129.
‘‘తదేవ మే త్వం విదితో, వనమజ్ఝే రథేసభ;
‘‘Tadeva me tvaṃ vidito, vanamajjhe rathesabha;
యస్స తే ఖగ్గబద్ధస్స, సన్నద్ధస్స తిరీటినో;
Yassa te khaggabaddhassa, sannaddhassa tirīṭino;
అస్సత్థదుమసాఖాయ, పక్కగోధా పలాయథా’’తి.
Assatthadumasākhāya, pakkagodhā palāyathā’’ti.
తత్థ తదేవాతి తస్మింయేవ కాలే ‘‘అయం మయ్హం అదాయకో’’తి ఏవం త్వం విదితో. అఞ్ఞే పన తవ సభావం న జానన్తీతి అత్థో. ఖగ్గబద్ధస్సాతి బద్ధఖగ్గస్స. తిరీటినోతి తిరీటవత్థనివత్థస్స మగ్గాగమనకాలే. పక్కగోధాతి అఙ్గారపక్కా గోధా పలాయథాతి.
Tattha tadevāti tasmiṃyeva kāle ‘‘ayaṃ mayhaṃ adāyako’’ti evaṃ tvaṃ vidito. Aññe pana tava sabhāvaṃ na jānantīti attho. Khaggabaddhassāti baddhakhaggassa. Tirīṭinoti tirīṭavatthanivatthassa maggāgamanakāle. Pakkagodhāti aṅgārapakkā godhā palāyathāti.
ఏవం రఞ్ఞా కతదోసం పరిసమజ్ఝే పాకటం కత్వా కథేసి. తం సుత్వా బోధిసత్తో ‘‘అయ్యే, దేవస్స అప్పియకాలతో పభుతి ఉభిన్నమ్పి అఫాసుకం కత్వా కస్మా ఇధ వసథా’’తి వత్వా ద్వే గాథా అభాసి –
Evaṃ raññā katadosaṃ parisamajjhe pākaṭaṃ katvā kathesi. Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘ayye, devassa appiyakālato pabhuti ubhinnampi aphāsukaṃ katvā kasmā idha vasathā’’ti vatvā dve gāthā abhāsi –
౧౩౦.
130.
‘‘నమే నమన్తస్స భజే భజన్తం, కిచ్చానుకుబ్బస్స కరేయ్య కిచ్చం;
‘‘Name namantassa bhaje bhajantaṃ, kiccānukubbassa kareyya kiccaṃ;
నానత్థకామస్స కరేయ్య అత్థం, అసమ్భజన్తమ్పి న సమ్భజేయ్య.
Nānatthakāmassa kareyya atthaṃ, asambhajantampi na sambhajeyya.
౧౩౧.
131.
‘‘చజే చజన్తం వనథం న కయిరా, అపేతచిత్తేన న సమ్భజేయ్య;
‘‘Caje cajantaṃ vanathaṃ na kayirā, apetacittena na sambhajeyya;
దిజో దుమం ఖీణఫలన్తి ఞత్వా, అఞ్ఞం సమేక్ఖేయ్య మహా హి లోకో’’తి.
Dijo dumaṃ khīṇaphalanti ñatvā, aññaṃ samekkheyya mahā hi loko’’ti.
తత్థ నమే నమన్తస్సాతి యో అత్తని ముదుచిత్తేన నమతి, తస్సేవ పటినమేయ్య. కిచ్చానుకుబ్బస్సాతి అత్తనో ఉప్పన్నం కిచ్చం అనుకుబ్బన్తస్సేవ. అనత్థకామస్సాతి అవడ్ఢికామస్స. వనథం న కయిరాతి తస్మిం చజన్తే తణ్హాస్నేహం న కరేయ్య. అపేతచిత్తేనాతి అపగతచిత్తేన విరత్తచిత్తేన. న సమ్భజేయ్యాతి న సమాగచ్ఛేయ్య. అఞ్ఞం సమేక్ఖేయ్యాతి అఞ్ఞం ఓలోకేయ్య, యథా దిజో ఖీణఫలం దుమం రుక్ఖం ఞత్వా అఞ్ఞం ఫలభరితం రుక్ఖం గచ్ఛతి, తథా ఖీణరాగం పురిసం ఞత్వా అఞ్ఞం ససినేహం ఉపగచ్ఛేయ్యాతి అధిప్పాయో.
Tattha name namantassāti yo attani muducittena namati, tasseva paṭinameyya. Kiccānukubbassāti attano uppannaṃ kiccaṃ anukubbantasseva. Anatthakāmassāti avaḍḍhikāmassa. Vanathaṃ na kayirāti tasmiṃ cajante taṇhāsnehaṃ na kareyya. Apetacittenāti apagatacittena virattacittena. Na sambhajeyyāti na samāgaccheyya. Aññaṃ samekkheyyāti aññaṃ olokeyya, yathā dijo khīṇaphalaṃ dumaṃ rukkhaṃ ñatvā aññaṃ phalabharitaṃ rukkhaṃ gacchati, tathā khīṇarāgaṃ purisaṃ ñatvā aññaṃ sasinehaṃ upagaccheyyāti adhippāyo.
రాజా బోధిసత్తే కథేన్తే ఏవ తస్సా గుణం సరిత్వా ‘‘భద్దే, ఏత్తకం కాలం తవ గుణం న సల్లక్ఖేసిం, పణ్డితస్సయేవ కథాయ సల్లక్ఖేసిం, మమ అపరాధం సహన్తియా ఇదం సకలరజ్జం తుయ్హమేవ దమ్మీ’’తి వత్వా చతుత్థం గాథమాహ –
Rājā bodhisatte kathente eva tassā guṇaṃ saritvā ‘‘bhadde, ettakaṃ kālaṃ tava guṇaṃ na sallakkhesiṃ, paṇḍitassayeva kathāya sallakkhesiṃ, mama aparādhaṃ sahantiyā idaṃ sakalarajjaṃ tuyhameva dammī’’ti vatvā catutthaṃ gāthamāha –
౧౩౨.
132.
‘‘సో తే కరిస్సామి యథానుభావం, కతఞ్ఞుతం ఖత్తియే పేక్ఖమానో;
‘‘So te karissāmi yathānubhāvaṃ, kataññutaṃ khattiye pekkhamāno;
సబ్బఞ్చ తే ఇస్సరియం దదామి, యస్సిచ్ఛసీ తస్స తువం దదామీ’’తి.
Sabbañca te issariyaṃ dadāmi, yassicchasī tassa tuvaṃ dadāmī’’ti.
తత్థ సోతి సో అహం. యథానుభావన్తి యథాసత్తి యథాబలం. యస్సిచ్ఛసీతి యస్స ఇచ్ఛసి, తస్స ఇదం రజ్జం ఆదిం కత్వా యం త్వం ఇచ్ఛసి, తం దదామీతి.
Tattha soti so ahaṃ. Yathānubhāvanti yathāsatti yathābalaṃ. Yassicchasīti yassa icchasi, tassa idaṃ rajjaṃ ādiṃ katvā yaṃ tvaṃ icchasi, taṃ dadāmīti.
ఏవఞ్చ పన వత్వా రాజా దేవియా సబ్బిస్సరియం అదాసి, ‘‘ఇమినాహం ఏతిస్సా గుణం సరాపితో’’తి పణ్డితస్సపి మహన్తం ఇస్సరియం అదాసి.
Evañca pana vatvā rājā deviyā sabbissariyaṃ adāsi, ‘‘imināhaṃ etissā guṇaṃ sarāpito’’ti paṇḍitassapi mahantaṃ issariyaṃ adāsi.
సత్థా ఇమం ధమ్మదేసనం ఆహరిత్వా సచ్చాని పకాసేత్వా జాతకం సమోధానేసి, సచ్చపరియోసానే ఉభో జయమ్పతికా సోతాపత్తిఫలే పతిట్ఠహింసు.
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ubho jayampatikā sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
తదా జయమ్పతికా ఏతరహి జయమ్పతికావ అహేసుం, పణ్డితామచ్చో పన అహమేవ అహోసిన్తి.
Tadā jayampatikā etarahi jayampatikāva ahesuṃ, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosinti.
పక్కగోధజాతకవణ్ణనా తతియా.
Pakkagodhajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
తిపిటక (మూల) • Tipiṭaka (Mūla) / సుత్తపిటక • Suttapiṭaka / ఖుద్దకనికాయ • Khuddakanikāya / జాతకపాళి • Jātakapāḷi / ౩౩౩. పక్కగోధజాతకం • 333. Pakkagodhajātakaṃ