| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣៣៣] ៣. បក្កគោធជាតកវណ្ណនា
[333] 3. Pakkagodhajātakavaṇṇanā
តទេវ មេ ត្វន្តិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ ឯកំ កុដុម្ពិកំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ ហេដ្ឋា វិត្ថារិតមេវ។ ឥធ បន តេសំ ឧទ្ធារំ សាធេត្វា អាគច្ឆន្តានំ អន្តរាមគ្គេ លុទ្ទកោ ‘‘ឧភោបិ ខាទថា’’តិ ឯកំ បក្កគោធំ អទាសិ។ សោ បុរិសោ ភរិយំ បានីយត្ថាយ បេសេត្វា សព្ពំ គោធំ ខាទិត្វា តស្សា អាគតកាលេ ‘‘ភទ្ទេ, គោធា បលាតា’’តិ អាហ។ ‘‘សាធុ, សាមិ, បក្កគោធាយ បលាយន្តិយា កិំ សក្កា កាតុ’’ន្តិ? សា ជេតវនេ បានីយំ បិវិត្វា សត្ថុ សន្តិកេ និសិន្នា សត្ថារា ‘‘កិំ ឧបាសិកេ, អយំ តេ ហិតកាមោ សសិនេហោ ឧបការកោ’’តិ បុច្ឆិតា ‘‘ភន្តេ, អហំ ឯតស្ស ហិតកាមា សសិនេហា, អយំ បន មយិ និស្សិនេហោ’’តិ អាហ។ សត្ថា ‘‘ហោតុ មា ចិន្តយិ, ឯវំ នាមេស ករោតិ។ យទា បន តេ គុណំ សរតិ, តទា តុយ្ហមេវ សព្ពិស្សរិយំ ទេតី’’តិ វត្វា តេហិ យាចិតោ អតីតំ អាហរិ។
Tadevame tvanti idaṃ satthā jetavane viharanto ekaṃ kuṭumbikaṃ ārabbha kathesi. Vatthu heṭṭhā vitthāritameva. Idha pana tesaṃ uddhāraṃ sādhetvā āgacchantānaṃ antarāmagge luddako ‘‘ubhopi khādathā’’ti ekaṃ pakkagodhaṃ adāsi. So puriso bhariyaṃ pānīyatthāya pesetvā sabbaṃ godhaṃ khāditvā tassā āgatakāle ‘‘bhadde, godhā palātā’’ti āha. ‘‘Sādhu, sāmi, pakkagodhāya palāyantiyā kiṃ sakkā kātu’’nti? Sā jetavane pānīyaṃ pivitvā satthu santike nisinnā satthārā ‘‘kiṃ upāsike, ayaṃ te hitakāmo sasineho upakārako’’ti pucchitā ‘‘bhante, ahaṃ etassa hitakāmā sasinehā, ayaṃ pana mayi nissineho’’ti āha. Satthā ‘‘hotu mā cintayi, evaṃ nāmesa karoti. Yadā pana te guṇaṃ sarati, tadā tuyhameva sabbissariyaṃ detī’’ti vatvā tehi yācito atītaṃ āhari.
អតីតម្បិ ហេដ្ឋា វុត្តសទិសមេវ។ ឥធ បន តេសំ និវត្តន្តានំ អន្តរាមគ្គេ លុទ្ទកោ កិលន្តភាវំ ទិស្វា ‘‘ទ្វេបិ ជនា ខាទថា’’តិ ឯកំ បក្កគោធំ អទាសិ។ រាជធីតា តំ វល្លិយា ពន្ធិត្វា អាទាយ មគ្គំ បដិបជ្ជិ។ តេ ឯកំ សរំ ទិស្វា មគ្គា ឱក្កម្ម អស្សត្ថមូលេ និសីទិំសុ។ រាជបុត្តោ ‘‘គច្ឆ ភទ្ទេ, សរតោ បទុមិនិបត្តេន ឧទកំ អាហរ, មំសំ ខាទិស្សាមា’’តិ អាហ។ សា គោធំ សាខាយ លគ្គេត្វា បានីយត្ថាយ គតា។ ឥតរោ សព្ពំ គោធំ ខាទិត្វា អគ្គនង្គុដ្ឋំ គហេត្វា បរម្មុខោ និសីទិ។ សោ តាយ បានីយំ គហេត្វា អាគតាយ ‘‘ភទ្ទេ, គោធា សាខាយ ឱតរិត្វា វម្មិកំ បាវិសិ, អហំ ធាវិត្វា អគ្គនង្គុដ្ឋំ អគ្គហេសិំ, គហិតដ្ឋានំ ហត្ថេយេវ កត្វា ឆិជ្ជិត្វា ពិលំ បវិដ្ឋា’’តិ អាហ។ ‘‘ហោតុ, ទេវ, បក្កគោធាយ បលាយន្តិយា កិំ ករិស្សាម, ឯហិ គច្ឆាមា’’តិ។ តេ បានីយំ បិវិត្វា ពារាណសិំ អគមំសុ។
Atītampi heṭṭhā vuttasadisameva. Idha pana tesaṃ nivattantānaṃ antarāmagge luddako kilantabhāvaṃ disvā ‘‘dvepi janā khādathā’’ti ekaṃ pakkagodhaṃ adāsi. Rājadhītā taṃ valliyā bandhitvā ādāya maggaṃ paṭipajji. Te ekaṃ saraṃ disvā maggā okkamma assatthamūle nisīdiṃsu. Rājaputto ‘‘gaccha bhadde, sarato paduminipattena udakaṃ āhara, maṃsaṃ khādissāmā’’ti āha. Sā godhaṃ sākhāya laggetvā pānīyatthāya gatā. Itaro sabbaṃ godhaṃ khāditvā agganaṅguṭṭhaṃ gahetvā parammukho nisīdi. So tāya pānīyaṃ gahetvā āgatāya ‘‘bhadde, godhā sākhāya otaritvā vammikaṃ pāvisi, ahaṃ dhāvitvā agganaṅguṭṭhaṃ aggahesiṃ, gahitaṭṭhānaṃ hattheyeva katvā chijjitvā bilaṃ paviṭṭhā’’ti āha. ‘‘Hotu, deva, pakkagodhāya palāyantiyā kiṃ karissāma, ehi gacchāmā’’ti. Te pānīyaṃ pivitvā bārāṇasiṃ agamaṃsu.
រាជបុត្តោ រជ្ជំ បត្វា តំ អគ្គមហេសិដ្ឋានមត្តេ ឋបេសិ, សក្ការសម្មានោ បនស្សា នត្ថិ។ ពោធិសត្តោ តស្សា សក្ការំ ការេតុកាមោ រញ្ញោ សន្តិកេ ឋត្វា ‘‘ននុ មយំ អយ្យេ តុម្ហាកំ សន្តិកា កិញ្ចិ ន លភាម, កិំ នោ ន ឱលោកេថា’’តិ អាហ។ ‘‘តាត, អហមេវ រញ្ញោ សន្តិកា កិញ្ចិ ន លភាមិ, តុយ្ហំ កិំ ទស្សាមិ, រាជាបិ មយ្ហំ ឥទានិ កិំ ទស្សតិ, សោ អរញ្ញតោ អាគមនកាលេ បក្កគោធំ ឯកកោវ ខាទី’’តិ ។ ‘‘អយ្យេ, ន ទេវោ ឯវរូបំ ករិស្សតិ, មា ឯវំ អវចុត្ថា’’តិ។ អថ នំ ទេវី ‘‘តុយ្ហំ តំ, តាត, ន បាកដំ, រញ្ញោយេវ មយ្ហញ្ច បាកដ’’ន្តិ វត្វា បឋមំ គាថមាហ –
Rājaputto rajjaṃ patvā taṃ aggamahesiṭṭhānamatte ṭhapesi, sakkārasammāno panassā natthi. Bodhisatto tassā sakkāraṃ kāretukāmo rañño santike ṭhatvā ‘‘nanu mayaṃ ayye tumhākaṃ santikā kiñci na labhāma, kiṃ no na olokethā’’ti āha. ‘‘Tāta, ahameva rañño santikā kiñci na labhāmi, tuyhaṃ kiṃ dassāmi, rājāpi mayhaṃ idāni kiṃ dassati, so araññato āgamanakāle pakkagodhaṃ ekakova khādī’’ti . ‘‘Ayye, na devo evarūpaṃ karissati, mā evaṃ avacutthā’’ti. Atha naṃ devī ‘‘tuyhaṃ taṃ, tāta, na pākaṭaṃ, raññoyeva mayhañca pākaṭa’’nti vatvā paṭhamaṃ gāthamāha –
១២៩.
129.
‘‘តទេវ មេ ត្វំ វិទិតោ, វនមជ្ឈេ រថេសភ;
‘‘Tadeva me tvaṃ vidito, vanamajjhe rathesabha;
យស្ស តេ ខគ្គពទ្ធស្ស, សន្នទ្ធស្ស តិរីដិនោ;
Yassa te khaggabaddhassa, sannaddhassa tirīṭino;
អស្សត្ថទុមសាខាយ, បក្កគោធា បលាយថា’’តិ។
Assatthadumasākhāya, pakkagodhā palāyathā’’ti.
តត្ថ តទេវាតិ តស្មិំយេវ កាលេ ‘‘អយំ មយ្ហំ អទាយកោ’’តិ ឯវំ ត្វំ វិទិតោ។ អញ្ញេ បន តវ សភាវំ ន ជានន្តីតិ អត្ថោ។ ខគ្គពទ្ធស្សាតិ ពទ្ធខគ្គស្ស។ តិរីដិនោតិ តិរីដវត្ថនិវត្ថស្ស មគ្គាគមនកាលេ។ បក្កគោធាតិ អង្គារបក្កា គោធា បលាយថាតិ។
Tattha tadevāti tasmiṃyeva kāle ‘‘ayaṃ mayhaṃ adāyako’’ti evaṃ tvaṃ vidito. Aññe pana tava sabhāvaṃ na jānantīti attho. Khaggabaddhassāti baddhakhaggassa. Tirīṭinoti tirīṭavatthanivatthassa maggāgamanakāle. Pakkagodhāti aṅgārapakkā godhā palāyathāti.
ឯវំ រញ្ញា កតទោសំ បរិសមជ្ឈេ បាកដំ កត្វា កថេសិ។ តំ សុត្វា ពោធិសត្តោ ‘‘អយ្យេ, ទេវស្ស អប្បិយកាលតោ បភុតិ ឧភិន្នម្បិ អផាសុកំ កត្វា កស្មា ឥធ វសថា’’តិ វត្វា ទ្វេ គាថា អភាសិ –
Evaṃ raññā katadosaṃ parisamajjhe pākaṭaṃ katvā kathesi. Taṃ sutvā bodhisatto ‘‘ayye, devassa appiyakālato pabhuti ubhinnampi aphāsukaṃ katvā kasmā idha vasathā’’ti vatvā dve gāthā abhāsi –
១៣០.
130.
‘‘នមេ នមន្តស្ស ភជេ ភជន្តំ, កិច្ចានុកុព្ពស្ស ករេយ្យ កិច្ចំ;
‘‘Name namantassa bhaje bhajantaṃ, kiccānukubbassa kareyya kiccaṃ;
នានត្ថកាមស្ស ករេយ្យ អត្ថំ, អសម្ភជន្តម្បិ ន សម្ភជេយ្យ។
Nānatthakāmassa kareyya atthaṃ, asambhajantampi na sambhajeyya.
១៣១.
131.
‘‘ចជេ ចជន្តំ វនថំ ន កយិរា, អបេតចិត្តេន ន សម្ភជេយ្យ;
‘‘Caje cajantaṃ vanathaṃ na kayirā, apetacittena na sambhajeyya;
ទិជោ ទុមំ ខីណផលន្តិ ញត្វា, អញ្ញំ សមេក្ខេយ្យ មហា ហិ លោកោ’’តិ។
Dijo dumaṃ khīṇaphalanti ñatvā, aññaṃ samekkheyya mahā hi loko’’ti.
តត្ថ នមេ នមន្តស្សាតិ យោ អត្តនិ មុទុចិត្តេន នមតិ, តស្សេវ បដិនមេយ្យ។ កិច្ចានុកុព្ពស្សាតិ អត្តនោ ឧប្បន្នំ កិច្ចំ អនុកុព្ពន្តស្សេវ។ អនត្ថកាមស្សាតិ អវឌ្ឍិកាមស្ស។ វនថំ ន កយិរាតិ តស្មិំ ចជន្តេ តណ្ហាស្នេហំ ន ករេយ្យ។ អបេតចិត្តេនាតិ អបគតចិត្តេន វិរត្តចិត្តេន។ ន សម្ភជេយ្យាតិ ន សមាគច្ឆេយ្យ។ អញ្ញំ សមេក្ខេយ្យាតិ អញ្ញំ ឱលោកេយ្យ, យថា ទិជោ ខីណផលំ ទុមំ រុក្ខំ ញត្វា អញ្ញំ ផលភរិតំ រុក្ខំ គច្ឆតិ, តថា ខីណរាគំ បុរិសំ ញត្វា អញ្ញំ សសិនេហំ ឧបគច្ឆេយ្យាតិ អធិប្បាយោ។
Tattha name namantassāti yo attani muducittena namati, tasseva paṭinameyya. Kiccānukubbassāti attano uppannaṃ kiccaṃ anukubbantasseva. Anatthakāmassāti avaḍḍhikāmassa. Vanathaṃ na kayirāti tasmiṃ cajante taṇhāsnehaṃ na kareyya. Apetacittenāti apagatacittena virattacittena. Na sambhajeyyāti na samāgaccheyya. Aññaṃ samekkheyyāti aññaṃ olokeyya, yathā dijo khīṇaphalaṃ dumaṃ rukkhaṃ ñatvā aññaṃ phalabharitaṃ rukkhaṃ gacchati, tathā khīṇarāgaṃ purisaṃ ñatvā aññaṃ sasinehaṃ upagaccheyyāti adhippāyo.
រាជា ពោធិសត្តេ កថេន្តេ ឯវ តស្សា គុណំ សរិត្វា ‘‘ភទ្ទេ, ឯត្តកំ កាលំ តវ គុណំ ន សល្លក្ខេសិំ, បណ្ឌិតស្សយេវ កថាយ សល្លក្ខេសិំ, មម អបរាធំ សហន្តិយា ឥទំ សកលរជ្ជំ តុយ្ហមេវ ទម្មី’’តិ វត្វា ចតុត្ថំ គាថមាហ –
Rājā bodhisatte kathente eva tassā guṇaṃ saritvā ‘‘bhadde, ettakaṃ kālaṃ tava guṇaṃ na sallakkhesiṃ, paṇḍitassayeva kathāya sallakkhesiṃ, mama aparādhaṃ sahantiyā idaṃ sakalarajjaṃ tuyhameva dammī’’ti vatvā catutthaṃ gāthamāha –
១៣២.
132.
‘‘សោ តេ ករិស្សាមិ យថានុភាវំ, កតញ្ញុតំ ខត្តិយេ បេក្ខមានោ;
‘‘So te karissāmi yathānubhāvaṃ, kataññutaṃ khattiye pekkhamāno;
សព្ពញ្ច តេ ឥស្សរិយំ ទទាមិ, យស្សិច្ឆសី តស្ស តុវំ ទទាមី’’តិ។
Sabbañca te issariyaṃ dadāmi, yassicchasī tassa tuvaṃ dadāmī’’ti.
តត្ថ សោតិ សោ អហំ។ យថានុភាវន្តិ យថាសត្តិ យថាពលំ។ យស្សិច្ឆសីតិ យស្ស ឥច្ឆសិ, តស្ស ឥទំ រជ្ជំ អាទិំ កត្វា យំ ត្វំ ឥច្ឆសិ, តំ ទទាមីតិ។
Tattha soti so ahaṃ. Yathānubhāvanti yathāsatti yathābalaṃ. Yassicchasīti yassa icchasi, tassa idaṃ rajjaṃ ādiṃ katvā yaṃ tvaṃ icchasi, taṃ dadāmīti.
ឯវញ្ច បន វត្វា រាជា ទេវិយា សព្ពិស្សរិយំ អទាសិ, ‘‘ឥមិនាហំ ឯតិស្សា គុណំ សរាបិតោ’’តិ បណ្ឌិតស្សបិ មហន្តំ ឥស្សរិយំ អទាសិ។
Evañca pana vatvā rājā deviyā sabbissariyaṃ adāsi, ‘‘imināhaṃ etissā guṇaṃ sarāpito’’ti paṇḍitassapi mahantaṃ issariyaṃ adāsi.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ ឧភោ ជយម្បតិកា សោតាបត្តិផលេ បតិដ្ឋហិំសុ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne ubho jayampatikā sotāpattiphale patiṭṭhahiṃsu.
តទា ជយម្បតិកា ឯតរហិ ជយម្បតិកាវ អហេសុំ, បណ្ឌិតាមច្ចោ បន អហមេវ អហោសិន្តិ។
Tadā jayampatikā etarahi jayampatikāva ahesuṃ, paṇḍitāmacco pana ahameva ahosinti.
បក្កគោធជាតកវណ្ណនា តតិយា។
Pakkagodhajātakavaṇṇanā tatiyā.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣៣៣. បក្កគោធជាតកំ • 333. Pakkagodhajātakaṃ
