| Library / Tipiṭaka / តិបិដក • Tipiṭaka / ជាតក-អដ្ឋកថា • Jātaka-aṭṭhakathā |
[៣៧០] ១០. បលាសជាតកវណ្ណនា
[370] 10. Palāsajātakavaṇṇanā
ហំសោ បលាសមវចាតិ ឥទំ សត្ថា ជេតវនេ វិហរន្តោ កិលេសនិគ្គហំ អារព្ភ កថេសិ។ វត្ថុ បញ្ញាសជាតកេ អាវិ ភវិស្សតិ។ ឥធ បន សត្ថា ភិក្ខូ អាមន្តេត្វា ‘‘ភិក្ខវេ, កិលេសោ នាម អាសង្កិតព្ពោវ, អប្បមត្តកោ សមានោបិ និគ្រោធគច្ឆោ វិយ វិនាសំ បាបេតិ, បោរាណកបណ្ឌិតាបិ អាសង្កិតព្ពំ អាសង្កិំសុយេវា’’តិ វត្វា អតីតំ អាហរិ។
Haṃso palāsamavacāti idaṃ satthā jetavane viharanto kilesaniggahaṃ ārabbha kathesi. Vatthu paññāsajātake āvi bhavissati. Idha pana satthā bhikkhū āmantetvā ‘‘bhikkhave, kileso nāma āsaṅkitabbova, appamattako samānopi nigrodhagaccho viya vināsaṃ pāpeti, porāṇakapaṇḍitāpi āsaṅkitabbaṃ āsaṅkiṃsuyevā’’ti vatvā atītaṃ āhari.
អតីតេ ពារាណសិយំ ព្រហ្មទត្តេ រជ្ជំ ការេន្តេ ពោធិសត្តោ សុវណ្ណហំសយោនិយំ និព្ពត្តិត្វា វយប្បត្តោ ចិត្តកូដបព្ពតេ សុវណ្ណគុហាយំ វសន្តោ ហិមវន្តបទេសេ ជាតស្សរេ សយំជាតសាលិំ ខាទិត្វា អាគច្ឆតិ។ តស្ស គមនាគមនមគ្គេ មហាបលាសរុក្ខោ អហោសិ។ សោ គច្ឆន្តោបិ តត្ថ វិស្សមិត្វា គច្ឆតិ, អាគច្ឆន្តោបិ តត្ថ វិស្សមិត្វា អាគច្ឆតិ ។ អថស្ស តស្មិំ រុក្ខេ និព្ពត្តទេវតាយ សទ្ធិំ វិស្សាសោ អហោសិ។ អបរភាគេ ឯកា សកុណិកា ឯកស្មិំ និគ្រោធរុក្ខេ និគ្រោធបក្កំ ខាទិត្វា អាគន្ត្វា តស្មិំ បលាសរុក្ខេ និសីទិត្វា វិដបន្តរេ វច្ចំ បាតេសិ។ តត្ថ និគ្រោធគច្ឆោ ជាតោ, សោ ចតុរង្គុលមត្តកាលេ រត្តង្កុរបលាសតាយ សោភតិ។ ហំសរាជា តំ ទិស្វា រុក្ខទេវតំ អាមន្តេត្វា ‘‘សម្ម បលាស, និគ្រោធោ នាម យម្ហិ រុក្ខេ ជាយតិ, វឌ្ឍន្តោ តំ នាសេតិ, ឥមស្ស វឌ្ឍិតុំ មា ទេតិ, វិមានំ តេ នាសេស្សតិ, បដិកច្ចេវ នំ ឧទ្ធរិត្វា ឆឌ្ឌេហិ, អាសង្កិតព្ពយុត្តកំ នាម អាសង្កិតុំ វដ្ដតី’’តិ បលាសទេវតាយ សទ្ធិំ មន្តេន្តោ បឋមំ គាថមាហ –
Atīte bārāṇasiyaṃ brahmadatte rajjaṃ kārente bodhisatto suvaṇṇahaṃsayoniyaṃ nibbattitvā vayappatto cittakūṭapabbate suvaṇṇaguhāyaṃ vasanto himavantapadese jātassare sayaṃjātasāliṃ khāditvā āgacchati. Tassa gamanāgamanamagge mahāpalāsarukkho ahosi. So gacchantopi tattha vissamitvā gacchati, āgacchantopi tattha vissamitvā āgacchati . Athassa tasmiṃ rukkhe nibbattadevatāya saddhiṃ vissāso ahosi. Aparabhāge ekā sakuṇikā ekasmiṃ nigrodharukkhe nigrodhapakkaṃ khāditvā āgantvā tasmiṃ palāsarukkhe nisīditvā viṭapantare vaccaṃ pātesi. Tattha nigrodhagaccho jāto, so caturaṅgulamattakāle rattaṅkurapalāsatāya sobhati. Haṃsarājā taṃ disvā rukkhadevataṃ āmantetvā ‘‘samma palāsa, nigrodho nāma yamhi rukkhe jāyati, vaḍḍhanto taṃ nāseti, imassa vaḍḍhituṃ mā deti, vimānaṃ te nāsessati, paṭikacceva naṃ uddharitvā chaḍḍehi, āsaṅkitabbayuttakaṃ nāma āsaṅkituṃ vaṭṭatī’’ti palāsadevatāya saddhiṃ mantento paṭhamaṃ gāthamāha –
១០៥.
105.
‘‘ហំសោ បលាសមវច, និគ្រោធោ សម្ម ជាយតិ;
‘‘Haṃso palāsamavaca, nigrodho samma jāyati;
អង្កស្មិំ តេ និសិន្នោវ, សោ តេ មម្មានិ ឆេច្ឆតី’’តិ។
Aṅkasmiṃ te nisinnova, so te mammāni checchatī’’ti.
បឋមបាទោ បនេត្ថ អភិសម្ពុទ្ធេន ហុត្វា សត្ថារា វុត្តោ។ បលាសន្តិ បលាសទេវតំ។ សម្មាតិ វយស្ស។ អង្កស្មិន្តិ វិដភិយំ។ សោ តេ មម្មានិ ឆេច្ឆតីតិ សោ តេ អង្កេ សំវឌ្ឍោ សបត្តោ វិយ ជីវិតំ ឆិន្ទិស្សតីតិ អត្ថោ។ ជីវិតសង្ខារា ហិ ឥធ ‘‘មម្មានី’’តិ វុត្តា។
Paṭhamapādo panettha abhisambuddhena hutvā satthārā vutto. Palāsanti palāsadevataṃ. Sammāti vayassa. Aṅkasminti viṭabhiyaṃ. So te mammāni checchatīti so te aṅke saṃvaḍḍho sapatto viya jīvitaṃ chindissatīti attho. Jīvitasaṅkhārā hi idha ‘‘mammānī’’ti vuttā.
តំ សុត្វា តស្ស វចនំ អគណ្ហន្តី បលាសទេវតា ទុតិយំ គាថមាហ –
Taṃ sutvā tassa vacanaṃ agaṇhantī palāsadevatā dutiyaṃ gāthamāha –
១០៦.
106.
‘‘វឌ្ឍតាមេវ និគ្រោធោ, បតិដ្ឋស្ស ភវាមហំ;
‘‘Vaḍḍhatāmeva nigrodho, patiṭṭhassa bhavāmahaṃ;
យថា បិតា ច មាតា ច, ឯវំ មេ សោ ភវិស្សតី’’តិ។
Yathā pitā ca mātā ca, evaṃ me so bhavissatī’’ti.
តស្សត្ថោ – សម្ម, ន ត្វំ ជានាសិ វឌ្ឍតមេវ ឯស, អហមស្ស យថា ពាលកាលេ បុត្តានំ មាតាបិតរោ បតិដ្ឋា ហោន្តិ, តថា ភវិស្សាមិ, យថា បន សំវឌ្ឍា បុត្តា បច្ឆា មហល្លកកាលេ មាតាបិតូនំ បតិដ្ឋា ហោន្តិ, មយ្ហម្បិ បច្ឆា មហល្លកកាលេ ឯវមេវ សោ បតិដ្ឋោ ភវិស្សតីតិ។
Tassattho – samma, na tvaṃ jānāsi vaḍḍhatameva esa, ahamassa yathā bālakāle puttānaṃ mātāpitaro patiṭṭhā honti, tathā bhavissāmi, yathā pana saṃvaḍḍhā puttā pacchā mahallakakāle mātāpitūnaṃ patiṭṭhā honti, mayhampi pacchā mahallakakāle evameva so patiṭṭho bhavissatīti.
តតោ ហំសោ តតិយំ គាថមាហ –
Tato haṃso tatiyaṃ gāthamāha –
១០៧.
107.
‘‘យំ ត្វំ អង្កស្មិំ វឌ្ឍេសិ, ខីររុក្ខំ ភយានកំ;
‘‘Yaṃ tvaṃ aṅkasmiṃ vaḍḍhesi, khīrarukkhaṃ bhayānakaṃ;
អាមន្ត ខោ តំ គច្ឆាម, វុឌ្ឍិ មស្ស ន រុច្ចតី’’តិ។
Āmanta kho taṃ gacchāma, vuḍḍhi massa na ruccatī’’ti.
តត្ថ យំ ត្វន្តិ យស្មា ត្វំ ឯតញ្ច ភយទាយកត្តេន ភយានកំ ខីររុក្ខំ សបត្តំ វិយ អង្កេ វឌ្ឍេសិ។ អាមន្ត ខោ តន្តិ តស្មា មយំ តំ អាមន្តេត្វា ជានាបេត្វា គច្ឆាម។ វុឌ្ឍិ មស្សាតិ អស្ស វុឌ្ឍិ មយ្ហំ ន រុច្ចតីតិ។
Tattha yaṃ tvanti yasmā tvaṃ etañca bhayadāyakattena bhayānakaṃ khīrarukkhaṃ sapattaṃ viya aṅke vaḍḍhesi. Āmanta kho tanti tasmā mayaṃ taṃ āmantetvā jānāpetvā gacchāma. Vuḍḍhi massāti assa vuḍḍhi mayhaṃ na ruccatīti.
ឯវញ្ច បន វត្វា ហំសរាជា បក្ខេ បសារេត្វា ចិត្តកូដបព្ពតមេវ គតោ។ តតោ បដ្ឋាយ បុន នាគច្ឆិ។ អបរភាគេ និគ្រោធោ វឌ្ឍិំ, តស្មិំ ឯកា រុក្ខទេវតាបិ និព្ពត្តិ។ សោ វឌ្ឍន្តោ បលាសំ ភញ្ជិ, សាខាហិ សទ្ធិំយេវ ទេវតាយ វិមានំ បតិ។ សា តស្មិំ កាលេ ហំសរញ្ញោ វចនំ សល្លក្ខេត្វា ‘‘ឥទំ អនាគតភយំ ទិស្វា ហំសរាជា កថេសិ , អហំ បនស្ស វចនំ នាកាសិ’’ន្តិ បរិទេវមានា ចតុត្ថំ គាថមាហ –
Evañca pana vatvā haṃsarājā pakkhe pasāretvā cittakūṭapabbatameva gato. Tato paṭṭhāya puna nāgacchi. Aparabhāge nigrodho vaḍḍhiṃ, tasmiṃ ekā rukkhadevatāpi nibbatti. So vaḍḍhanto palāsaṃ bhañji, sākhāhi saddhiṃyeva devatāya vimānaṃ pati. Sā tasmiṃ kāle haṃsarañño vacanaṃ sallakkhetvā ‘‘idaṃ anāgatabhayaṃ disvā haṃsarājā kathesi , ahaṃ panassa vacanaṃ nākāsi’’nti paridevamānā catutthaṃ gāthamāha –
១០៨.
108.
‘‘ឥទានិ ខោ មំ ភាយេតិ, មហានេរុនិទស្សនំ;
‘‘Idāni kho maṃ bhāyeti, mahānerunidassanaṃ;
ហំសស្ស អនភិញ្ញាយ, មហា មេ ភយមាគត’’ន្តិ។
Haṃsassa anabhiññāya, mahā me bhayamāgata’’nti.
តត្ថ ឥទានិ ខោ មំ ភាយេតីតិ អយំ និគ្រោធោ តរុណកាលេ តោសេត្វា ឥទានិ មំ ភាយាបេតិ សន្តាសេតិ។ មហានេរុនិទស្សនន្តិ សិនេរុបព្ពតសទិសំ មហន្តំ ហំសរាជស្ស វចនំ សុត្វា អជានិត្វា តរុណកាលេយេវ ឯតស្ស អនុទ្ធដត្តា។ មហា មេ ភយមាគតន្តិ ឥទានិ មយ្ហំ មហន្តំ ភយំ អាគតន្តិ បរិទេវិ។
Tattha idāni kho maṃ bhāyetīti ayaṃ nigrodho taruṇakāle tosetvā idāni maṃ bhāyāpeti santāseti. Mahānerunidassananti sinerupabbatasadisaṃ mahantaṃ haṃsarājassa vacanaṃ sutvā ajānitvā taruṇakāleyeva etassa anuddhaṭattā. Mahā me bhayamāgatanti idāni mayhaṃ mahantaṃ bhayaṃ āgatanti paridevi.
និគ្រោធោបិ វឌ្ឍន្តោ សព្ពំ បលាសំ ភញ្ជិត្វា ខាណុកមត្តមេវ អកាសិ។ ទេវតាយ វិមានំ សព្ពំ អន្តរធាយិ។
Nigrodhopi vaḍḍhanto sabbaṃ palāsaṃ bhañjitvā khāṇukamattameva akāsi. Devatāya vimānaṃ sabbaṃ antaradhāyi.
១០៩.
109.
‘‘ន តស្ស វុឌ្ឍិ កុសលប្បសត្ថា, យោ វឌ្ឍមានោ ឃសតេ បតិដ្ឋំ;
‘‘Na tassa vuḍḍhi kusalappasatthā, yo vaḍḍhamāno ghasate patiṭṭhaṃ;
តស្សូបរោធំ បរិសង្កមានោ, បតារយី មូលវធាយ ធីរោ’’តិ។ –
Tassūparodhaṃ parisaṅkamāno, patārayī mūlavadhāya dhīro’’ti. –
បញ្ចមា អភិសម្ពុទ្ធគាថា។
Pañcamā abhisambuddhagāthā.
តត្ថ កុសលប្បសត្ថាតិ កុសលេហិ បសត្ថា។ ឃសតេតិ ខាទតិ, វិនាសេតីតិ អត្ថោ។ បតារយីតិ បតរតិ វាយមតិ។ ឥទំ វុត្តំ ហោតិ – ភិក្ខវេ, យោ វឌ្ឍមានោ អត្តនោ បតិដ្ឋំ នាសេតិ, តស្ស វុឌ្ឍិ បណ្ឌិតេហិ ន បសត្ថា, តស្ស បន អព្ភន្តរស្ស វា ពាហិរស្ស វា បរិស្សយស្ស ‘‘ឥតោ មេ ឧបរោធោ ភវិស្សតី’’តិ ឯវំ ឧបរោធំ វិនាសំ បរិសង្កមានោ វីរោ ញាណសម្បន្នោ មូលវធាយ បរក្កមតីតិ។
Tattha kusalappasatthāti kusalehi pasatthā. Ghasateti khādati, vināsetīti attho. Patārayīti patarati vāyamati. Idaṃ vuttaṃ hoti – bhikkhave, yo vaḍḍhamāno attano patiṭṭhaṃ nāseti, tassa vuḍḍhi paṇḍitehi na pasatthā, tassa pana abbhantarassa vā bāhirassa vā parissayassa ‘‘ito me uparodho bhavissatī’’ti evaṃ uparodhaṃ vināsaṃ parisaṅkamāno vīro ñāṇasampanno mūlavadhāya parakkamatīti.
សត្ថា ឥមំ ធម្មទេសនំ អាហរិត្វា សច្ចានិ បកាសេត្វា ជាតកំ សមោធានេសិ, សច្ចបរិយោសានេ បញ្ចសតា ភិក្ខូ អរហត្តំ បាបុណិំសុ។ តទា សុវណ្ណហំសោ អហមេវ អហោសិន្តិ។
Satthā imaṃ dhammadesanaṃ āharitvā saccāni pakāsetvā jātakaṃ samodhānesi, saccapariyosāne pañcasatā bhikkhū arahattaṃ pāpuṇiṃsu. Tadā suvaṇṇahaṃso ahameva ahosinti.
បលាសជាតកវណ្ណនា ទសមា។
Palāsajātakavaṇṇanā dasamā.
វណ្ណារោហវគ្គោ ទុតិយោ។
Vaṇṇārohavaggo dutiyo.
Related texts:
តិបិដក (មូល) • Tipiṭaka (Mūla) / សុត្តបិដក • Suttapiṭaka / ខុទ្ទកនិកាយ • Khuddakanikāya / ជាតកបាឡិ • Jātakapāḷi / ៣៧០. បលាសជាតកំ • 370. Palāsajātakaṃ
