| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / ปาจิตฺยาทิโยชนาปาฬิ • Pācityādiyojanāpāḷi |
๒๗๕. ปาลิเลยฺยกคมนกถา
275. Pālileyyakagamanakathā
๔๖๗. ปาลิเลยฺยกนฺติ ปลิลวนสเณฺฑ วสนฺตหตฺถินาคํฯ ‘‘หตฺถี’’ติ จ ‘‘นาโค’’ติ จ ทฺวินฺนํ สทฺทานํ ปริยายภาเวน วุตฺตตฺตา อธิกโตฺถติ อาห ‘‘มหาหตฺถี’’ติฯ ปุรโต ปุรโต คจฺฉเนฺตหิ เตหิ หตฺถิอาทีหิ ฉินฺนคฺคานีติ โยชนาฯ โอภโคฺคภคฺคนฺติ ภญฺชิตฺวา อโธปาติตํ โอภคฺคนฺติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘ภญฺชิตฺวา ภญฺชิตฺวา ปาติต’’นฺติฯ ‘‘อุจฺจฎฺฐานโต’’ติ อิมินา อวตฺยูปสคฺคสฺส อโธตฺถํ นเยน ทเสฺสติฯ เอตสฺสาติ หตฺถินาคสฺสฯ เตติ หตฺถิอาทโยฯ เตหีติ หตฺถิอาทีหิฯ ปิวเนฺตหิ เตหีติ โยชนาฯ กทฺทโมทกานีติ กทฺทเมน สํสฎฺฐานิ อุทกานิฯ
467.Pālileyyakanti palilavanasaṇḍe vasantahatthināgaṃ. ‘‘Hatthī’’ti ca ‘‘nāgo’’ti ca dvinnaṃ saddānaṃ pariyāyabhāvena vuttattā adhikatthoti āha ‘‘mahāhatthī’’ti. Purato purato gacchantehi tehi hatthiādīhi chinnaggānīti yojanā. Obhaggobhagganti bhañjitvā adhopātitaṃ obhagganti dassento āha ‘‘bhañjitvā bhañjitvā pātita’’nti. ‘‘Uccaṭṭhānato’’ti iminā avatyūpasaggassa adhotthaṃ nayena dasseti. Etassāti hatthināgassa. Teti hatthiādayo. Tehīti hatthiādīhi. Pivantehi tehīti yojanā. Kaddamodakānīti kaddamena saṃsaṭṭhāni udakāni.
อีสาทนฺตสฺสาติ เอตฺถ อีสาย สทิโส ทโนฺต อิมสฺสาติ อีสาทโนฺตติ ทเสฺสโนฺต อาห ‘‘รถอีสาสทิสทนฺตสฺสา’’ติฯ ‘‘รถอีสา’’ติ อิมินา นงฺคลอีสํ นิวเตฺตติฯ ยเทโกติ ยํ เอโกฯ ยํสโทฺท การณโตฺถติ อาห ‘‘ยสฺมา’’ติฯ อสฺส นาคสฺสาติ หตฺถินาคสฺสฯ นาเคนาติ พุทฺธนาเคนฯ
Īsādantassāti ettha īsāya sadiso danto imassāti īsādantoti dassento āha ‘‘rathaīsāsadisadantassā’’ti. ‘‘Rathaīsā’’ti iminā naṅgalaīsaṃ nivatteti. Yadekoti yaṃ eko. Yaṃsaddo kāraṇatthoti āha ‘‘yasmā’’ti. Assa nāgassāti hatthināgassa. Nāgenāti buddhanāgena.
ยถาภิรนฺตนฺติ เอตฺถ กิตฺตกํ กาลํ รมตีติ อาห ‘‘เตมาส’’นฺติฯ เอตฺตาวตาติ เอตฺตเกน เตมาสวิหรเณนฯ ปตฺถฎา อโหสีติ สมฺพโนฺธฯ สพฺพตฺถาติ สพฺพสฺมิํ ชมฺพุทีปตเลฯ
Yathābhirantanti ettha kittakaṃ kālaṃ ramatīti āha ‘‘temāsa’’nti. Ettāvatāti ettakena temāsaviharaṇena. Patthaṭā ahosīti sambandho. Sabbatthāti sabbasmiṃ jambudīpatale.
‘‘โกสมฺพินิวาสิโน’’ติ อิมินา โกสมฺพิยํ นิวสนฺตีติ โกสมฺพกาติ วจนตฺถํ ทเสฺสติฯ
‘‘Kosambinivāsino’’ti iminā kosambiyaṃ nivasantīti kosambakāti vacanatthaṃ dasseti.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / วินยปิฎก • Vinayapiṭaka / มหาวคฺคปาฬิ • Mahāvaggapāḷi / ๒๗๕. ปาลิเลยฺยกคมนกถา • 275. Pālileyyakagamanakathā
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / วินยปิฎก (อฎฺฐกถา) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / มหาวคฺค-อฎฺฐกถา • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ปาลิเลยฺยกคมนกถา • Pālileyyakagamanakathā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / สารตฺถทีปนี-ฎีกา • Sāratthadīpanī-ṭīkā / ปาลิเลยฺยกคมนกถาวณฺณนา • Pālileyyakagamanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วชิรพุทฺธิ-ฎีกา • Vajirabuddhi-ṭīkā / ปาลิเลยฺยกคมนกถาวณฺณนา • Pālileyyakagamanakathāvaṇṇanā
ฎีกา • Tīkā / วินยปิฎก (ฎีกา) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / วิมติวิโนทนี-ฎีกา • Vimativinodanī-ṭīkā / ปาลิเลยฺยกคมนกถาวณฺณนา • Pālileyyakagamanakathāvaṇṇanā
