| Library / Tipiṭaka / ತಿಪಿಟಕ • Tipiṭaka / ಸಾರತ್ಥದೀಪನೀ-ಟೀಕಾ • Sāratthadīpanī-ṭīkā |
ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾವಣ್ಣನಾ
Pālileyyakagamanakathāvaṇṇanā
೪೬೭. ಧಮ್ಮಿಯಾ ಕಥಾಯಾತಿ ಸಮಗ್ಗವಾಸೇ ಆನಿಸಂಸಪಟಿಸಂಯುತ್ತಾಯ ಧಮ್ಮಕಥಾಯ। ಅನುಪುಬ್ಬೇನ (ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೫) ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋತಿ ಅನುಕ್ಕಮೇನ ಗಾಮನಿಗಮಪಟಿಪಾಟಿಯಾ ಚಾರಿಕಂ ಚರಮಾನೋ। ಯೇನ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಂ ತದವಸರೀತಿ ಏಕಕೋವ ಯೇನ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಾಮೋ, ತಂ ಅವಸರಿ। ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಾಮವಾಸಿನೋಪಿ ಪಚ್ಚುಗ್ಗನ್ತ್ವಾ ಭಗವತೋ ದಾನಂ ದತ್ವಾ ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಾಮಸ್ಸ ಅವಿದೂರೇ ರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡೋ ನಾಮ ಅತ್ಥಿ, ತತ್ಥ ಭಗವತೋ ಪಣ್ಣಸಾಲಂ ಕತ್ವಾ ‘‘ಏತ್ಥ ಭಗವಾ ವಸತೂ’’ತಿ ಯಾಚಿತ್ವಾ ವಾಸಯಿಂಸು। ಭದ್ದಸಾಲೋತಿ ಪನ ತತ್ಥೇಕೋ ಮನಾಪೋ ಲಟ್ಠಿಕೋ ಸಾಲರುಕ್ಖೋ। ಭಗವಾ ತಂ ಗಾಮಂ ಉಪನಿಸ್ಸಾಯ ವನಸಣ್ಡೇ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಸಮೀಪೇ ತಸ್ಮಿಂ ರುಕ್ಖಮೂಲೇ ವಿಹಾಸಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕೇ ವಿಹರತಿ ರಕ್ಖಿತವನಸಣ್ಡೇ ಭದ್ದಸಾಲಮೂಲೇ’’ತಿ।
467.Dhammiyākathāyāti samaggavāse ānisaṃsapaṭisaṃyuttāya dhammakathāya. Anupubbena (udā. aṭṭha. 35) cārikaṃ caramānoti anukkamena gāmanigamapaṭipāṭiyā cārikaṃ caramāno. Yena pālileyyakaṃ tadavasarīti ekakova yena pālileyyakagāmo, taṃ avasari. Pālileyyakagāmavāsinopi paccuggantvā bhagavato dānaṃ datvā pālileyyakagāmassa avidūre rakkhitavanasaṇḍo nāma atthi, tattha bhagavato paṇṇasālaṃ katvā ‘‘ettha bhagavā vasatū’’ti yācitvā vāsayiṃsu. Bhaddasāloti pana tattheko manāpo laṭṭhiko sālarukkho. Bhagavā taṃ gāmaṃ upanissāya vanasaṇḍe paṇṇasālāya samīpe tasmiṃ rukkhamūle vihāsi. Tena vuttaṃ ‘‘pālileyyake viharati rakkhitavanasaṇḍe bhaddasālamūle’’ti.
ಅಥ ಖೋ ಭಗವತೋ ರಹೋಗತಸ್ಸಾತಿಆದಿ ಭಗವತೋ ವಿವೇಕಸುಖಪಚ್ಚವೇಕ್ಖಣದಸ್ಸನಂ। ಆಕಿಣ್ಣೋ ನ ಫಾಸು ವಿಹಾಸಿನ್ತಿ ಸಮ್ಬಾಧಪ್ಪತ್ತೋ ಆಕಿಣ್ಣೋ ವಿಹಾಸಿಂ। ಕಿಂ ಪನ ಭಗವತೋ ಸಮ್ಬಾಧೋ ಅತ್ಥಿ ಸಂಸಗ್ಗೋ ವಾತಿ? ನತ್ಥಿ। ನ ಹಿ ಕೋಚಿ ಭಗವನ್ತಂ ಅನಿಚ್ಛಾಯ ಉಪಸಙ್ಕಮಿತುಂ ಸಕ್ಕೋತಿ। ದುರಾಸದಾ ಹಿ ಬುದ್ಧಾ ಭಗವನ್ತೋ ಸಬ್ಬತ್ಥ ಚ ಅನುಪಲಿತ್ತಾ, ಹಿತೇಸಿತಾಯ ಪನ ಸತ್ತೇಸು ಅನುಕಮ್ಪಂ ಉಪಾದಾಯ ‘‘ಮುತ್ತೋ ಮೋಚೇಸ್ಸಾಮೀ’’ತಿ ಪಟಿಞ್ಞಾನುರೂಪಂ ಚತುರೋಘನಿತ್ಥರಣತ್ಥಂ ಅಟ್ಠನ್ನಂ ಪರಿಸಾನಂ ಅತ್ತನೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಕಾಲೇನ ಕಾಲಂ ಉಪಸಙ್ಕಮನಂ ಅಧಿವಾಸೇತಿ, ಸಯಞ್ಚ ಮಹಾಕರುಣಾಸಮುಸ್ಸಾಹಿತೋ ಕಾಲಞ್ಞೂ ಹುತ್ವಾ ತತ್ಥ ಉಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಇದಂ ಸಬ್ಬಬುದ್ಧಾನಂ ಆಚಿಣ್ಣಂ। ನಾಯಮಿಧ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರೋ ಅಧಿಪ್ಪೇತೋ, ಇಧ ಪನ ತೇಹಿ ಕಲಹಕಾರಕೇಹಿ ಕೋಸಮ್ಬಕಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಸದ್ಧಿಂ ಏಕವಿಹಾರೇ ವಾಸಂ ವಿಹಾಸಿ, ತದಾ ವಿನೇತಬ್ಬಾಭಾವತೋ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರಂ ಕತ್ವಾ ವುತ್ತಂ ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಪುಬ್ಬೇ ಆಕಿಣ್ಣೋ ನ ಫಾಸು ವಿಹಾಸಿ’’ನ್ತಿ। ತೇನೇವಾಹ ‘‘ತೇಹಿ ಕೋಸಮ್ಬಕೇಹಿ ಭಿಕ್ಖೂಹಿ ಭಣ್ಡನಕಾರಕೇಹೀ’’ತಿಆದಿ।
Atha kho bhagavato rahogatassātiādi bhagavato vivekasukhapaccavekkhaṇadassanaṃ. Ākiṇṇo na phāsu vihāsinti sambādhappatto ākiṇṇo vihāsiṃ. Kiṃ pana bhagavato sambādho atthi saṃsaggo vāti? Natthi. Na hi koci bhagavantaṃ anicchāya upasaṅkamituṃ sakkoti. Durāsadā hi buddhā bhagavanto sabbattha ca anupalittā, hitesitāya pana sattesu anukampaṃ upādāya ‘‘mutto mocessāmī’’ti paṭiññānurūpaṃ caturoghanittharaṇatthaṃ aṭṭhannaṃ parisānaṃ attano santikaṃ kālena kālaṃ upasaṅkamanaṃ adhivāseti, sayañca mahākaruṇāsamussāhito kālaññū hutvā tattha upasaṅkamīti idaṃ sabbabuddhānaṃ āciṇṇaṃ. Nāyamidha ākiṇṇavihāro adhippeto, idha pana tehi kalahakārakehi kosambakabhikkhūhi saddhiṃ ekavihāre vāsaṃ vihāsi, tadā vinetabbābhāvato ākiṇṇavihāraṃ katvā vuttaṃ ‘‘ahaṃ kho pubbe ākiṇṇo na phāsu vihāsi’’nti. Tenevāha ‘‘tehi kosambakehi bhikkhūhi bhaṇḍanakārakehī’’tiādi.
ದಹರಪೋತಕೇಹೀತಿ ದಹರೇಹಿ ಹತ್ಥಿಪೋತಕೇಹಿ, ಯೇ ಭಿಙ್ಕಾತಿಪಿ ವುಚ್ಚನ್ತಿ। ತೇಹೀತಿ ಹತ್ಥಿಆದೀಹಿ। ಕದ್ದಮೋದಕಾನೀತಿ ಕದ್ದಮಮಿಸ್ಸಾನಿ ಉದಕಾನಿ। ಓಗಾಹಾತಿ ಏತ್ಥ ‘‘ಓಗಾಹ’’ನ್ತಿಪಿ ಪಾಳಿ। ಅಸ್ಸಾತಿ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ। ಉಪನಿಘಂಸನ್ತಿಯೋತಿ ಘಟ್ಟೇನ್ತಿಯೋ। ಉಪನಿಘಂಸಿಯಮಾನೋಪಿ ಅತ್ತನೋ ಉಳಾರಭಾವೇನ ನ ಕುಜ್ಝತಿ, ತೇನ ತಾ ಘಂಸನ್ತಿಯೇವ। ವೂಪಕಟ್ಠೋತಿ ವೂಪಕಟ್ಠೋ ದೂರೀಭೂತೋ।
Daharapotakehīti daharehi hatthipotakehi, ye bhiṅkātipi vuccanti. Tehīti hatthiādīhi. Kaddamodakānīti kaddamamissāni udakāni. Ogāhāti ettha ‘‘ogāha’’ntipi pāḷi. Assāti hatthināgassa. Upanighaṃsantiyoti ghaṭṭentiyo. Upanighaṃsiyamānopi attano uḷārabhāvena na kujjhati, tena tā ghaṃsantiyeva. Vūpakaṭṭhoti vūpakaṭṭho dūrībhūto.
ಯೂಥಾತಿ ಹತ್ಥಿಘಟಾಯ। ಯೇನ ಭಗವಾ ತೇನುಪಸಙ್ಕಮೀತಿ ಸೋ ಕಿರ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಯೂಥವಾಸೇ ಉಕ್ಕಣ್ಠಿತೋ ತಂ ವನಸಣ್ಡಂ ಪವಿಟ್ಠೋ। ತತ್ಥ ಭಗವನ್ತಂ ದಿಸ್ವಾ ಘಟಸಹಸ್ಸೇನ ನಿಬ್ಬಾಪಿತಸನ್ತಾಪೋ ವಿಯ ನಿಬ್ಬುತೋ ಹುತ್ವಾ ಪಸನ್ನಚಿತ್ತೋ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕೇ ಅಟ್ಠಾಸಿ, ತತೋ ಪಟ್ಠಾಯ ವತ್ತಸೀಸೇ ಠತ್ವಾ ಭದ್ದಸಾಲಸ್ಸ ಪಣ್ಣಸಾಲಾಯ ಚ ಸಮನ್ತತೋ ಅಪ್ಪಹರಿತಂ ಕತ್ವಾ ಸಾಖಾಭಙ್ಗೇನ ಸಮ್ಮಜ್ಜತಿ, ಭಗವತೋ ಮುಖಧೋವನಂ ದೇತಿ, ನಹಾನೋದಕಂ ಆಹರತಿ, ದನ್ತಕಟ್ಠಂ ದೇತಿ, ಅರಞ್ಞತೋ ಮಧುರಾನಿ ಫಲಾಫಲಾನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಸತ್ಥು ಉಪನೇತಿ। ಸತ್ಥಾ ತಾನಿ ಪರಿಭುಞ್ಜತಿ। ತೇನ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೋಣ್ಡಾಯ ಭಗವತೋ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿಆದಿ। ಸೋ ಕಿರ ಸೋಣ್ಡಾಯ ದಾರೂನಿ ಆಹರಿತ್ವಾ ಅಞ್ಞಮಞ್ಞಂ ಘಂಸಿತ್ವಾ ಅಗ್ಗಿಂ ಉಟ್ಠಾಪೇತ್ವಾ ದಾರೂನಿ ಜಾಲಾಪೇತ್ವಾ ತತ್ಥ ಪಾಸಾಣಖಣ್ಡಾನಿ ತಾಪೇತ್ವಾ ತಾನಿ ದಣ್ಡಕೇಹಿ ವಟ್ಟೇತ್ವಾ ಸೋಣ್ಡಿಯಂ ಖಿಪಿತ್ವಾ ಉದಕಸ್ಸ ತತ್ತಭಾವಂ ಞತ್ವಾ ಭಗವತೋ ಸನ್ತಿಕಂ ಉಪಗನ್ತ್ವಾ ತಿಟ್ಠತಿ। ಭಗವಾ ‘‘ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಮಮ ನಹಾನಂ ಇಚ್ಛತೀ’’ತಿ ತತ್ಥ ಗನ್ತ್ವಾ ನಹಾನಕಿಚ್ಚಂ ಕರೋತಿ। ಪಾನೀಯೇಪಿ ಏಸೇವ ನಯೋ। ತಸ್ಮಿಂ ಪನ ಸೀತಲೇ ಜಾತೇ ಉಪಸಙ್ಕಮತಿ। ತಂ ಸನ್ಧಾಯ ವುತ್ತಂ ‘‘ಸೋಣ್ಡಾಯ ಭಗವತೋ ಪಾನೀಯಂ ಪರಿಭೋಜನೀಯಂ ಉಪಟ್ಠಾಪೇತೀ’’ತಿ।
Yūthāti hatthighaṭāya. Yena bhagavā tenupasaṅkamīti so kira hatthināgo yūthavāse ukkaṇṭhito taṃ vanasaṇḍaṃ paviṭṭho. Tattha bhagavantaṃ disvā ghaṭasahassena nibbāpitasantāpo viya nibbuto hutvā pasannacitto bhagavato santike aṭṭhāsi, tato paṭṭhāya vattasīse ṭhatvā bhaddasālassa paṇṇasālāya ca samantato appaharitaṃ katvā sākhābhaṅgena sammajjati, bhagavato mukhadhovanaṃ deti, nahānodakaṃ āharati, dantakaṭṭhaṃ deti, araññato madhurāni phalāphalāni āharitvā satthu upaneti. Satthā tāni paribhuñjati. Tena vuttaṃ ‘‘soṇḍāya bhagavato pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhāpetī’’tiādi. So kira soṇḍāya dārūni āharitvā aññamaññaṃ ghaṃsitvā aggiṃ uṭṭhāpetvā dārūni jālāpetvā tattha pāsāṇakhaṇḍāni tāpetvā tāni daṇḍakehi vaṭṭetvā soṇḍiyaṃ khipitvā udakassa tattabhāvaṃ ñatvā bhagavato santikaṃ upagantvā tiṭṭhati. Bhagavā ‘‘hatthināgo mama nahānaṃ icchatī’’ti tattha gantvā nahānakiccaṃ karoti. Pānīyepi eseva nayo. Tasmiṃ pana sītale jāte upasaṅkamati. Taṃ sandhāya vuttaṃ ‘‘soṇḍāya bhagavato pānīyaṃ paribhojanīyaṃ upaṭṭhāpetī’’ti.
ಅತ್ತನೋ ಚ ಪವಿವೇಕಂ ವಿದಿತ್ವಾತಿ ಕೇಹಿಚಿ ಅನಾಕಿಣ್ಣಭಾವಲದ್ಧಂ ಕಾಯವಿವೇಕಂ ಜಾನಿತ್ವಾ। ಇತರೇ ಪನ ವಿವೇಕಾ ಭಗವತೋ ಸಬ್ಬಕಾಲಂ ವಿಜ್ಜನ್ತಿಯೇವ। ಇಮಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸೀತಿ ಇಮಂ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ ಚ ವಿವೇಕಾಭಿರತಿಯಾ ಸಮಾನಜ್ಝಾಸಯಭಾವದೀಪನಂ ಉದಾನಂ ಉದಾನೇಸಿ।
Attano ca pavivekaṃ viditvāti kehici anākiṇṇabhāvaladdhaṃ kāyavivekaṃ jānitvā. Itare pana vivekā bhagavato sabbakālaṃ vijjantiyeva. Imaṃ udānaṃ udānesīti imaṃ attano hatthināgassa ca vivekābhiratiyā samānajjhāsayabhāvadīpanaṃ udānaṃ udānesi.
ಗಾಥಾಯ ಪನ ಏವಮತ್ಥಯೋಜನಾ ವೇದಿತಬ್ಬಾ (ಉದಾ॰ ಅಟ್ಠ॰ ೩೫) – ಏತಂ ಈಸಾದನ್ತಸ್ಸ ರಥಈಸಾಸದಿಸದನ್ತಸ್ಸ ಹತ್ಥಿನಾಗಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಾಗೇನ ಬುದ್ಧನಾಗಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮೇತಿ ಸಂಸನ್ದತಿ। ಕಥಂ ಸಮೇತಿ ಚೇ? ಯದೇಕೋ ರಮತೀ ವನೇ, ಯಸ್ಮಾ ಬುದ್ಧನಾಗೋ ‘‘ಅಹಂ ಖೋ ಪುಬ್ಬೇ ಆಕಿಣ್ಣೋ ವಿಹಾಸಿ’’ನ್ತಿ ಪುರಿಮಂ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರಂ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ವಿವೇಕಂ ಉಪಬ್ರೂಹಯಮಾನೋ ಇದಾನಿ ಯಥಾ ಏಕೋ ಅದುತಿಯೋ ವನೇ ಅರಞ್ಞೇ ರಮತಿ ಅಭಿರಮತಿ, ಏವಂ ಅಯಮ್ಪಿ ಹತ್ಥಿನಾಗೋ ಪುಬ್ಬೇ ಅತ್ತನೋ ಹತ್ಥಿಆದೀಹಿ ಆಕಿಣ್ಣವಿಹಾರಂ ಜಿಗುಚ್ಛಿತ್ವಾ ಇದಾನಿ ಏಕೋ ಅಸಹಾಯೋ ವನೇ ಏಕವಿಹಾರಂ ರಮತಿ ಅಭಿನನ್ದತಿ, ತಸ್ಮಾಸ್ಸ ಚಿತ್ತಂ ನಾಗೇನ ಸಮೇತಿ, ತಸ್ಸ ಚಿತ್ತೇನ ಸಮೇತೀತಿ ಕತ್ವಾ ಏಕೀಭಾವರತಿಯಾ ಏಕಸದಿಸಂ ಹೋತೀತಿ ಅತ್ಥೋ।
Gāthāya pana evamatthayojanā veditabbā (udā. aṭṭha. 35) – etaṃ īsādantassa rathaīsāsadisadantassa hatthināgassa cittaṃ nāgena buddhanāgassa cittena sameti saṃsandati. Kathaṃ sameti ce? Yadeko ramatī vane, yasmā buddhanāgo ‘‘ahaṃ kho pubbe ākiṇṇo vihāsi’’nti purimaṃ ākiṇṇavihāraṃ jigucchitvā vivekaṃ upabrūhayamāno idāni yathā eko adutiyo vane araññe ramati abhiramati, evaṃ ayampi hatthināgo pubbe attano hatthiādīhi ākiṇṇavihāraṃ jigucchitvā idāni eko asahāyo vane ekavihāraṃ ramati abhinandati, tasmāssa cittaṃ nāgena sameti, tassa cittena sametīti katvā ekībhāvaratiyā ekasadisaṃ hotīti attho.
ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾವಣ್ಣನಾ ನಿಟ್ಠಿತಾ।
Pālileyyakagamanakathāvaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ತಿಪಿಟಕ (ಮೂಲ) • Tipiṭaka (Mūla) / ವಿನಯಪಿಟಕ • Vinayapiṭaka / ಮಹಾವಗ್ಗಪಾಳಿ • Mahāvaggapāḷi / ೨೭೫. ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾ • 275. Pālileyyakagamanakathā
ಅಟ್ಠಕಥಾ • Aṭṭhakathā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಅಟ್ಠಕಥಾ) • Vinayapiṭaka (aṭṭhakathā) / ಮಹಾವಗ್ಗ-ಅಟ್ಠಕಥಾ • Mahāvagga-aṭṭhakathā / ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾ • Pālileyyakagamanakathā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಜಿರಬುದ್ಧಿ-ಟೀಕಾ • Vajirabuddhi-ṭīkā / ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Pālileyyakagamanakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ವಿಮತಿವಿನೋದನೀ-ಟೀಕಾ • Vimativinodanī-ṭīkā / ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾವಣ್ಣನಾ • Pālileyyakagamanakathāvaṇṇanā
ಟೀಕಾ • Tīkā / ವಿನಯಪಿಟಕ (ಟೀಕಾ) • Vinayapiṭaka (ṭīkā) / ಪಾಚಿತ್ಯಾದಿಯೋಜನಾಪಾಳಿ • Pācityādiyojanāpāḷi / ೨೭೫. ಪಾಲಿಲೇಯ್ಯಕಗಮನಕಥಾ • 275. Pālileyyakagamanakathā
