| Library / Tipiṭaka / ติปิฎก • Tipiṭaka / สํยุตฺตนิกาย (ฎีกา) • Saṃyuttanikāya (ṭīkā) |
๙. ปาลิเลยฺยสุตฺตวณฺณนา
9. Pālileyyasuttavaṇṇanā
๘๑. ปริยาทิณฺณรูปจิตฺตาติ ราคาทีหิ ปริยาทิยิตฺวา เขเปตฺวา คหิตจิตฺตาฯ
81.Pariyādiṇṇarūpacittāti rāgādīhi pariyādiyitvā khepetvā gahitacittā.
ภควโต จาโร วิทิโต ปริจยวเสนฯ สตฺถา ปริโภคํ กโรติ อนุคฺคณฺหโนฺต ‘‘เอวํ หิสฺส ทุคฺคติโมโกฺข ภวิสฺสตี’’ติฯ อญฺญตฺราติ วินาฯ
Bhagavato cāro vidito paricayavasena. Satthā paribhogaṃ karoti anuggaṇhanto ‘‘evaṃ hissa duggatimokkho bhavissatī’’ti. Aññatrāti vinā.
นาเคนาติ พุทฺธนาเคน องฺกุสรหิเตนฯ ตโต เอว อุชุภูเตน จิเตฺตนฯ อีสาทนฺตสฺส นงฺคลสทิสทนฺตสฺส หตฺถิโน เอวํ จิตฺตํ สเมติฯ ตตฺถ การณมาห ‘‘ยเทโก รมตี วเน’’ติฯ เอเตน กายวิเวเกน รติสามญฺญํ วทติฯ
Nāgenāti buddhanāgena aṅkusarahitena. Tato eva ujubhūtena cittena. Īsādantassa naṅgalasadisadantassa hatthino evaṃ cittaṃ sameti. Tattha kāraṇamāha ‘‘yadeko ramatī vane’’ti. Etena kāyavivekena ratisāmaññaṃ vadati.
อตฺตโน ธมฺมตายาติ ปกติยา สยเมวฯ
Attano dhammatāyāti pakatiyā sayameva.
อาสวานํ ขโยติ อิธ อรหตฺตํ อธิเปฺปตํ, ตํ ปน อคฺคมคฺคานนฺตรเมวาติ อาห ‘‘มคฺคานนฺตรํ อรหตฺตผล’’นฺติฯ วิจโย เทสนาปญฺญา อธิเปฺปตา, สา จ อเนกธา ปวตฺตา เอวาติ วุตฺตํ ‘‘วิจยโส’’ติ, อเนกกฺขตฺตุํ ปวตฺตมานาปิ วิจโย เอวาติ กตฺวา ‘‘วิจเยนา’’ติ อโตฺถ วุโตฺตฯ สาสนธโมฺมติ สีลกฺขนฺธาทิปริทีปโน ปริยตฺติธโมฺมฯ ปริวิตโกฺก อุทปาทิ ‘‘จตฺตาโร สติปฎฺฐานา’’ติอาทินา, เอวํ โกฎฺฐาสโต ปริจฺฉิชฺช เทสิเต มยา ธเมฺม กตมสฺส ชานนสฺส อนฺตรา อาสวานํ ขโย โหตีติ เอกจฺจสฺส กงฺขา โหติเยวาติ อธิปฺปาโยฯ ทิฎฺฐิ เอว สมนุปสฺสนา ทิฎฺฐิสมนุปสฺสนาฯ ทิฎฺฐิสงฺขาโรติ ทิฎฺฐิปจฺจโย สงฺขาโรฯ ตโต เอว ตณฺหาปจฺจโย โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ตโตโช โส สงฺขาโร’’ติฯ ตโต ตณฺหาโต โส สงฺขาโร ชาโตติ จตูสุ เอส ทิฎฺฐิสงฺขาโร ทิฎฺฐูปนิสฺสโย สงฺขาโร ชายติฯ อวิชฺชาสมฺผโสฺสติ อวิชฺชาสมฺปยุตฺตสมฺผโสฺสฯ เอวเมตฺถ ภควา สฬายตนนามรูปวิญฺญาณานิ สงฺขารปกฺขิกาเนว กตฺวา ทเสฺสติฯ
Āsavānaṃ khayoti idha arahattaṃ adhippetaṃ, taṃ pana aggamaggānantaramevāti āha ‘‘maggānantaraṃ arahattaphala’’nti. Vicayo desanāpaññā adhippetā, sā ca anekadhā pavattā evāti vuttaṃ ‘‘vicayaso’’ti, anekakkhattuṃ pavattamānāpi vicayo evāti katvā ‘‘vicayenā’’ti attho vutto. Sāsanadhammoti sīlakkhandhādiparidīpano pariyattidhammo. Parivitakko udapādi ‘‘cattāro satipaṭṭhānā’’tiādinā, evaṃ koṭṭhāsato paricchijja desite mayā dhamme katamassa jānanassa antarā āsavānaṃ khayo hotīti ekaccassa kaṅkhā hotiyevāti adhippāyo. Diṭṭhi eva samanupassanā diṭṭhisamanupassanā. Diṭṭhisaṅkhāroti diṭṭhipaccayo saṅkhāro. Tato eva taṇhāpaccayo hotīti vuttaṃ ‘‘tatojo so saṅkhāro’’ti. Tato taṇhāto so saṅkhāro jātoti catūsu esa diṭṭhisaṅkhāro diṭṭhūpanissayo saṅkhāro jāyati. Avijjāsamphassoti avijjāsampayuttasamphasso. Evamettha bhagavā saḷāyatananāmarūpaviññāṇāni saṅkhārapakkhikāneva katvā dasseti.
เอตฺตเก ฐาเนติ ‘‘อิธ ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน’’ติอาทิํ กตฺวา ยาว ‘‘น เม ภวิสฺสตี’’ติ เอตฺตเก ฐาเนฯ คหิตคหิตทิฎฺฐินฺติ สกฺกายทิฎฺฐิยา ‘‘โส อตฺตา, โส โลโก’’ติอาทินา ปวตฺตํ สสฺสตทิฎฺฐิํ, โน จสฺสํ, โน จ เม สิยา’’ติอาทินา ปวตฺตํ อุเจฺฉททิฎฺฐินฺติ ตถา ตถา คหิตทิฎฺฐิํฯ ‘‘อิติ โข, ภิกฺขเว, โสปิ สงฺขาโร อนิโจฺจ’’ติอาทิเทสนาย วิสฺสชฺชาเปโนฺต อาคโตฯ ตตฺถ ตเตฺถวาสฺส อุปฺปนฺนทิฎฺฐิวิเวจนโต อิมิสฺสา เทสนาย ปุคฺคลชฺฌาสเยน ปวตฺติตตา เวทิตพฺพา, เตวีสติยา ฐาเนสุ อรหตฺตปาปเนน เทสนาวิลาโสฯ ตโตโช โส สงฺขาโรติ ตโต วิจิกิจฺฉาย ปจฺจยภูตตณฺหาโต ชาโต วิจิกิจฺฉาย สมฺปยุโตฺต สงฺขาโรฯ ยทิ สหชาตาทิปจฺจยวเสน ตโต ตณฺหาโต ชาโตติ ตโตโช สงฺขาโรติ วุเจฺจยฺย, อิทมยุตฺตนฺติ ทเสฺสโนฺต ‘‘ตณฺหาสมฺปยุตฺต…เป.… ชายตี’’ติ โจเทติฯ อิตโร อุปนิสฺสยโกฎิ อิธาธิเปฺปตาติ ทเสฺสโนฺต ‘‘อปฺปหีนตฺตา’’ติ วตฺวา ‘‘ยสฺส หี’’ติอาทินา ตมตฺถํ วิวรติฯ น หิ ตณฺหาย วิจิกิจฺฉา สมฺภวติฯ ยทิ อสติ สหชาตโกฎิยา อุปนิสฺสยโกฎิยา ตณฺหาปจฺจยา วิจิกิจฺฉาย สมฺภโว เอวฯ ทิฎฺฐิยาปีติ ทฺวาสฎฺฐิทิฎฺฐิยาปิฯ เตนาห ‘‘จตูสุ หี’’ติอาทิฯ วีสติ สกฺกายทิฎฺฐิโย สสฺสตทิฎฺฐิํ อุเจฺฉททิฎฺฐิํ วิจิกิจฺฉญฺจ ปกฺขิปิตฺวา ปเจฺจกํ อนิจฺจตามุเขน วิปสฺสนํ ทเสฺสตฺวา อรหตฺตํ ปาเปตฺวา เทสนา นิฎฺฐาปิตาติ อาห ‘‘เตวีสติยา ฐาเนสู’’ติอาทิฯ
Ettake ṭhāneti ‘‘idha bhikkhave assutavā puthujjano’’tiādiṃ katvā yāva ‘‘na me bhavissatī’’ti ettake ṭhāne. Gahitagahitadiṭṭhinti sakkāyadiṭṭhiyā ‘‘so attā, so loko’’tiādinā pavattaṃ sassatadiṭṭhiṃ, no cassaṃ, no ca me siyā’’tiādinā pavattaṃ ucchedadiṭṭhinti tathā tathā gahitadiṭṭhiṃ. ‘‘Iti kho, bhikkhave, sopi saṅkhāro anicco’’tiādidesanāya vissajjāpento āgato. Tattha tatthevāssa uppannadiṭṭhivivecanato imissā desanāya puggalajjhāsayena pavattitatā veditabbā, tevīsatiyā ṭhānesu arahattapāpanena desanāvilāso. Tatojo so saṅkhāroti tato vicikicchāya paccayabhūtataṇhāto jāto vicikicchāya sampayutto saṅkhāro. Yadi sahajātādipaccayavasena tato taṇhāto jātoti tatojo saṅkhāroti vucceyya, idamayuttanti dassento ‘‘taṇhāsampayutta…pe… jāyatī’’ti codeti. Itaro upanissayakoṭi idhādhippetāti dassento ‘‘appahīnattā’’ti vatvā ‘‘yassa hī’’tiādinā tamatthaṃ vivarati. Na hi taṇhāya vicikicchā sambhavati. Yadi asati sahajātakoṭiyā upanissayakoṭiyā taṇhāpaccayā vicikicchāya sambhavo eva. Diṭṭhiyāpīti dvāsaṭṭhidiṭṭhiyāpi. Tenāha ‘‘catūsu hī’’tiādi. Vīsati sakkāyadiṭṭhiyo sassatadiṭṭhiṃ ucchedadiṭṭhiṃ vicikicchañca pakkhipitvā paccekaṃ aniccatāmukhena vipassanaṃ dassetvā arahattaṃ pāpetvā desanā niṭṭhāpitāti āha ‘‘tevīsatiyā ṭhānesū’’tiādi.
ปาลิเลยฺยสุตฺตวณฺณนา นิฎฺฐิตาฯ
Pālileyyasuttavaṇṇanā niṭṭhitā.
Related texts:
ติปิฎก (มูล) • Tipiṭaka (Mūla) / สุตฺตปิฎก • Suttapiṭaka / สํยุตฺตนิกาย • Saṃyuttanikāya / ๙. ปาลิเลยฺยสุตฺตํ • 9. Pālileyyasuttaṃ
อฎฺฐกถา • Aṭṭhakathā / สุตฺตปิฎก (อฎฺฐกถา) • Suttapiṭaka (aṭṭhakathā) / สํยุตฺตนิกาย (อฎฺฐกถา) • Saṃyuttanikāya (aṭṭhakathā) / ๙. ปาลิเลยฺยสุตฺตวณฺณนา • 9. Pālileyyasuttavaṇṇanā
